Po długim okresie niewoli i rozbioru ziem polskich między trzy ościenne mocarstwa (Rosję, Niemcy, Austrię), u schyłku I wojny światowej Polacy przystąpili do odbudowy niepodległego państwa polskiego. Stworzenie systemu sądownictwa polskiego, z Sądem Najwyższym [SN] na czele, w 1917 r. wyprzedziło formalne powstanie niepodległego państwa polskiego, w tym także odtworzenie innych organów państwowych.

Przepisy z 1917 r. o tymczasowym zorganizowaniu sądów polskich postawiły SN na czele całej organizacji utworzonego wówczas sądownictwa.

SN składał się z dwóch izb: Cywilnej i Karnej. Na czele każdej z izb stał prezes, zaś na czele całego SN pierwszy prezes; został nim wówczas Stanisław Śrzednicki, jedyny Polak w byłym zaborze rosyjskim, który pełnił funkcję wiceprezesa sądu. Sędziowie i prezesi SN mianowani byli przez ówczesne tymczasowe władze polskie spośród kandydatów wybranych na zgromadzeniach prawników. Ówczesny SN był sądem kasacyjnym, a ponadto zadaniem jego było wyjaśnianie obowiązującego prawa; był również sądem dyscyplinarnym dla funkcyjnych sędziów i prokuratorów. Nie zrealizowano natomiast koncepcji powołania trzeciej izby administracyjnej, która pełniłaby rolę sądu administracyjnego; później (1922) w Polsce powołano odrębny system sądownictwa administracyjnego.

W pierwszych tygodniach niepodległości i walki o jej utrzymanie, Tymczasowy Naczelnik Państwa - Józef Piłsudski - wydał dekret z 8 lutego 1919 r. normujący organizację oraz kompetencje SN. SN stopniowo przejmował kompetencje swoich odpowiedników niemieckiego i austriackiego, a także przejął obowiązki austriackiego Najwyższego Trybunału Administracyjnego [NTA], które wypełniał do powołania polskiego NTA w 1922 r.

Przejęcie obowiązków najwyższych sądów niemieckiego i austriackich pociągnęło za sobą reorganizację struktury wewnętrznej SN: okresowo powołano trzy dalsze izby (razem było pięć), w tym izbę dla spraw administracyjnych (do 1922 r.). SN orzekał w składzie trzyosobowym, ale mógł również orzekać w składzie całej izby, a nawet zgromadzenia ogólnego sędziów SN. Przy SN powołani byli prokuratorzy SN z pierwszym prokuratorem SN na czele.

Na przełomie 1918/1919 r. zorganizowane zostało odrębne sądownictwo wojskowe, w strukturach którego znajdował się osobny Najwyższy Sąd Wojskowy. Stan ten utrwaliła konstytucja i utrzymany został do końca II RP.