Sygn. akt II Ca 167/14

POSTANOWIENIE

Dnia 29 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Vogt
Sędziowie:	SSO Barbara Mokras SSO Janusz Roszewski (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Jolanta Bąk

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2014 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. C.

przeciwko (...) S.A. w G.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Kępnie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w O.

z dnia 29 listopada 2013r. sygn. akt VI Ns 133/13

p o s t a n a w i a:

1.  oddalić apelację.

2.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt II Ca 167/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. C. wniósł o ustanowienie służebności przesyłu na jego nieruchomościach na rzecz uczestnika postępowania (...) S.A. za jednorazowym wynagrodzeniem.Uczestnik postępowania (...) S.A. wniósł o oddalenie wniosku. Podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu przez Skarb Państwa z dniem l stycznia 1986 r.

Postanowieniem z dnia 29 listopada 2013r. Sad Rejonowy w Kępnie Vi zamiejscowy wydział Cywilny w O. oddalił wniosek i rozstrzygnął o kosztach postepowania nieprocesowego.

Sąd I instancji ustalił, że nieruchomość oznaczona jaki działki nr (...)położona jest w miejscowości M.i stanowi własność wnioskodawcy P. (...)nieruchomości tej posadowione są urządzenia elektroenergetyczne, stanowiące własność uczestnika postępowania (...) S.A.Na działkach o numerach (...)znajduje się linia napowietrzna niskiego napięcia (...).Na działkach o numerach (...)znajduje się linia napowietrzna średniego napięcia 15kV.Na działce nr (...)stoi stacja transformatorowa.Linie energetyczne niskiego napięcie 0,4 kV oraz średniego napięcia 15 kV posadowione na działkach wnioskodawcy działają od początku sierpnia 1968 r. Dokumentacja techniczna powykonawcza budowy linii energetycznych NN 0,4 kV oraz 15 kV pochodzi z 30 lipca 1968 r. Po wybudowaniu linie zostały podłączone do głównego punktu zasilania i są aktywne do chwili obecnej. Urządzenia wchodzące w skład linii były na bieżąco konserwowane, co polegało na regulacjinaciągu przewodów, wymianie uszkodzonych izolatorów, wycince drzew rosnących pod linią. Ponadto co 5 lat były przeprowadzane oględziny linii.Linie te stanowiły zorganizowaną część majątku poprzedników prawnych uczestnika postępowania. Napowietrzne linie energetyczne 0,4 kV oraz 15kV stanowiły mienie państwowe. Do dnia 27 lutego 1985r. zarząd tym mieniem sprawowało przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...)w P., następnie Zachodni O.Energetyczny-przedsiębiorstwo państwowe w P., a od dnia l stycznia 1989 r. przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...)w K..Uczestnik postępowania, podobnie jak jego poprzednicy prawni, posiada tytuł prawny do nieruchomości, gdzie posadowiony jest Główny Punkt Zasilania (...) K., którego elementem zorganizowanej infrastruktury sieciowej są urządzenia przesyłowe posadowione na nieruchomości wnioskodawcy.

Sąd wskazując na przepis art. 292 k.c. oraz na art. 352 k.c. i art. 172 k.c. zważył, ze korzystanie przez poprzedników prawnych uczestnika postępowania (Skarb Państwa - Zakłady (...) w P., następnie Zachodni O. Energetyczny - Przedsiębiorstwo Państwowe w P.) z trwałych i widocznych urządzeń przesyłowych (stacji transformatorowej, słupów energetycznych i linii energetycznych) było posiadaniem prowadzącym do zasiedzenia.W ocenie Sądu, uznać należało, że od dnia 30 lipca 1968r., tj. od dnia odbioru technicznego linii energetycznej napowietrznej i podłączenia jej Skarb Państwa znajdował się w posiadaniu tych urządzeń, zmierzającym do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie.

Zdaniem Sądu Rejonowego, uczestnik postępowania wykazał, że jego poprzednicy prawni wznieśli trwałe i widoczne urządzenia przesyłowe, które następnie poddawali konserwacji, co czyni również obecnie uczestnik postępowania. Skoro dokumentacja powykonawcza napowietrznych linii elektrycznych 0,04kV i 15Kv, które przebiegają również nad działkami wnioskodawcy wskazuje na datę 30 lipca 1968 r., to data ta jest miarodajna do przyjęcia jej jako początku biegu terminu zasiedzenia służebności, przy czym nie sposób tu przyjąć istnienia dobrej wiary poprzednika prawnego uczestnika. Tym samym termin zasiedzenia służebności upłynął dopiero po 20 latach czyli z upływem dnia 30 lipca 1988 roku. W konsekwencji nabycie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu przez zasiedzenie nastąpiło w dniu 31 lipca 1988 roku na rzecz Skarbu Państwa w imieniu którego i na którego rzecz Przedsiębiorstwo Państwowe - (...) w P. wykonywało władztwo nad przedmiotową nieruchomością, w zakresie odpowiadającym aktualnej służebności przesyłu. Służebność gruntowa odpowiadająca służebności przesyłu z uwagi na swą specyfikę - nie wymaga wskazania nieruchomości władnącej.

Posiadanie służebności gruntowej wykonywane przez poprzedników prawnych wnioskodawcy w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa a polegające na umieszczeniu na nieruchomości stacji transformatorowej, linii napowietrznej i słupów oraz dokonywania ich bieżących napraw, przeglądów i konserwacji wyczerpywało przesłankę z art. 292 KC tj. przesłankę korzystania z trwałego i widocznego urządzenia.

Sąd ten stwierdzając że ma miejsce zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, uznał także, że nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem, skoro służebność o takiej treści już istnieje i z tychwzględów orzekł o oddaleniu wniosku.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Kępnie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w O. z dnia 29 listopada 2013 r. wniósł wnioskodawca zaskarżając je w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił naruszenie przepisów postępowaniaart. 609 § 2 k.p.c., art. 244 i 245 k.p.c., dowolna ocenę materiału dowodowego ( art. 233§1 k.p.c.), naruszenie prawa materialnego art. 285 §1 w zw. z art. 292 w zw. z art. 172 k.c. poprzez uznanie ze nastąpiło zasiedzenie służebności gruntowej. Stawiając powyższe zarzuty apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni (wnioskodawcy) kosztów postępowania za instancję odwoławczą, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnik postępowania wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja wnioskodawcy jest nieuzasadniona. Podniesione w apelacji zarzuty okazały się nietrafne.

Przede wszystkim nietrafny jest zarzut apelującego rozpoznania sprawy z naruszeniem art. 609§2 k.p.c. poprzez rozpatrzenie zarzutu zasiedzenia na rzecz podmiotu nie biorącego udziału w sprawie. Wskazany przez apelującego przepis dotyczy wezwania do udziału zainteresowanychw sprawie o zasiedzenie. W sprawie o zasiedzenie zainteresowanym jest ten, kto ma interes prawny w stwierdzeniu przez siebie lub inną osobę nabycia własności. Interes prawny zawsze ma ten, dla kogo orzeczenie sądu o stwierdzenie zasiedzenia jest dowodem stwierdzającym, komu przysługuje prawo będące przedmiotem zasiedzenia. Ponadto w postępowaniu o zasiedzenie niezbędny jest udział wszystkich osób , przeciwko którym biegło zasiedzenie, ponieważ wynik sprawy dotyka ich praw. Co uzasadnia ich wezwanie w trybie art. 609 k.p.c. Tymczasem przedmiotem rozpoznawanej sprawy nie jest stwierdzenie zasiedzenia, lecz ustanowienie służebności przesyłu, w której ustalenie faktu zasiedzenia służebności nie należy do samego rozstrzygnięcia, lecz stanowi tylko jego przesłankę.

Niedopuszczalne jest bowiem zastępowaniepostępowania o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie takim postepowaniem, w którym rozstrzygniecie sprowadza się do samego ustalenia zasiedzenia. Skoro ustawodawca dla stwierdzenia zasiedzenia przewidział w art. 609 i 610 k.p.c. specjalny tryb postępowania, wyłączona jest przez to możliwość zastępowania go postępowaniem, w którym stanowi ono przesłankę orzeczenia. Zatem odmianie niż w postepowaniu o zasiedzenie, udział w niniejszej sprawie, której przedmiotem jest ustanowienie służebności przesyłu, nie dotyczy innych podmiotów niż właściciel nieruchomości obciążonej i władnącej.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i dlatego Sąd Okręgowy ustalenia te w pełni akceptuje i uznaje za własne. Przy jego ustalaniu nie doszło do naruszenia przepisów postepowania art. 244 i 245 k.p.c. dotyczących oparcia ustaleń na dokumencie urzędowym i prywatnym nie poświadczonym za zgodność z oryginałem.

Słusznie wywodzi apelujący, że odpisy niepoświadczone urzędowych, jak i prywatnych dokumentów – podobnie jak ich odbitki ksero - nie stanowią dokumentów, gdyż nie zawierają podpisu, ani wystawcy, ani poświadczającego. Należy jednak zważyć, że brak poświadczenia odpisu nie pozbawia takiego dokumentu znaczenia dowodowego, bowiem mieści się on w ogólnym pojęciu środków uprawdopodobnienia ( art. 243 k.p.c.). Uprawdopodobnienie nie musi odbywać się przy pomocy formy pisemnej, lecz także w każdy inny sposób. ( Postanowienie SN z dnia 19.06.1951r. C 398/51, PiP 1951, nr 11, s.809-810) . Jednak spośród różnych środków uprawdopodobnienia największe znacznie ma uprawdopodobnienie za pomocą pisma, co jest forma najczęściej stosowana w praktyce i jest forma najpewniejszą, w szczególności wówczas, gdy określone pismo nie może być uważane za dokument z powodu niezachowania wymogów formalnych i wtedy pełni ono – w miarę potrzeby – skutecznie rolę srodka uprawdopodobnienia. ( pr. M. I.: C. prawna uprawdopodobnienia w postepowaniu cywilnym, NP. 1980 nr 3, s. 79). W tej sytuacji odpis dokumentacji powykonawczej załączonej do pisma procesowego uczestnika postepowania z dnia 1 października 2013r. wprawdzie nie stanowi dokumentu w rozumieniu art. 244 k.p.c. czy art. 245 k.p.c, lecz zawarta w nim adnotacja daty jej sporządzenia „30 lipca 1968r.”z punku widzenia przepisów k.p.c. stanowi środek uprawdopodobnienia okoliczności wybudowania w tej dacie linii energetycznej NN 04 kV oraz 15 kV , stwarzając prawdopodobieństwo posiadania do niej tytułu prawnego przez przedsiębiorstwo energetyczne poprzednika prawnego uczestnika postepowania, a przeto w tym kierunku stwarzało podstawę - jako początek dowodu – do ustalenia początkowego terminu posiadania służebności gruntowej na nieruchomosci wnioskodawcy, na której posadowione zostały urządzenia przesyłowe powiązane z infrastrukturą sieciową pozostałymi dowodami w tym zeznaniami świadka J. M..

W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodzi naruszenie prawa materialnego art. 285 §1 w zw z art. 292 w zw z art. 172 k.c. art. 244 §1 k.c.

Nie można zgodzić się z apelującym zarówno, że przyjęcie chwili początku biegu okresu zasiedzenia powinno wiązać się z przystąpieniem przedsiębiorstwa energetycznego do posiadania poprzez dokopywania stosowanych aktów władczych np. modernizacji, konserwacji, oględzin, jak i że nie została oznaczona nieruchomość władnącaoraz jej nabycie przez uczestnika postępowania.

Zarówno art. 292 k.c., jak i przepis art. 49 k.c. odnosi się do korzystania z urządzenia znajdującego się na nieruchomości wnioskodawcy.

Ponieważ ustawodawca w Kodeksie Cywilnym bliżej nie precyzuje urządzenia przesyłowego, o którym mowa w art. 49 § k.c., zatem definicji takiego urządzenia dla przesyłu energii elektrycznej należy poszukiwać w prawie energetycznym – ustawa z 10 kwietnia 1999 r. ( jedn.tekstDz.U. z 2003r., Nr 153, poz. 1504). Ustawa ta wprowadza określenie urządzenia, instalacji lub sieci. Należy tylko podkreślić, że w ramach sieci można wyróżnić instalacje, które ze względu na treść art. 49 k.c. stanowią samoistne rzeczy ruchome, ale również są to rzeczy złożone z poszczególnych urządzeń, stanowiących ich części składowe.

Bliższe rozumienie pojęcia urządzenia wchodzącego w skład przedsiębiorstwa lub zakładu wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 1991r. ( W 4/91, OTK 1991, poz. 22) w którym stwierdził w aspekcie zastrzeżenia stosowania art. 49 k.c. od przesłanki, aby objęte nim urządzenia wchodziły w skład przedsiębiorstwa lub zakładu, jest kwestią faktu. Przesłanka ta jest spełniona z chwilą podłączenia urządzeń do sieci należącej do przedsiębiorstwa.

To stwierdzenie Trybunału Konstytucyjnego w pełni odpowiada również warunkom objęcia w posiadanie służebności gruntowej służącej korzystaniu z należącej do przedsiębiorstwa energetycznego linii energetycznej będącej składnikiem wydzielonego mienia nabytego przez to przedsiębiorstwo z chwilą jego utworzenia lub w związku z jego działalnością. Według bowiem Trybunału konstytucyjnego z chwilą wejścia urządzenia (linii, instalacji) do sieci, wchodzi ono również w skład przedsiębiorstwa.

Dodać ponadto należy, że funkcja linii energetycznej polega na przesyłaniu energii między stacjami oraz miedzy producentami a odbiorcami energii. Konfiguracje techniczne w ramach sieci mogą być bardzo różne. Linia energetyczna jest połączona ze stacją lub stacjami energetycznymi, spośród których większe usytuowane są zazwyczaj na nieruchomościach należących do przedsiębiorstw energetycznych ( właścicieli lub użytkowników wieczystych).

Nie ma wątpliwości, że pomiędzy nimi istnieje istotny związek gospodarczy. Korzystanie zatem z nieruchomości zabudowanej stacją energetyczną należącą do przedsiębiorstwa energetycznego w sposób produktywny jest możliwe tylko wówczas, gdy może być do niej doprowadzony oraz może być od niej odprowadzony prąd, to zaś jest zadaniem linii energetycznych. (por. R.Trzaskowski. Korzystanie przez przedsiębiorstwa energetyczne z cudzych nieruchomości, Rejent 2003r., Nr 11 , s. 140).

W judykaturze również wyjaśniono, że linia energetyczna jest urządzeniem w rozumieniu art. 49 k.c. w związku z czym weszła ona w skład przedsiębiorstwa z chwilą przyłączenia jej do sieci energetycznej ( por. wyrok SN z 11 marca 2005r. II CK 489/04 oraz wyrok SN z 20.09.2000r. I CKN 608/99).

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe uwagi pozwalają na przyjęcia, ze uczestnik postępowania wykazał, że Skarb Państwa dokonał przeniesienia posiadania służebności gruntowej obciążającej nieruchomość wnioskodawcy na rzecz poprzednika prawnego uczestnika postępowania a związanej z korzystaniem z linii energetycznej.

Zarządzeniem Nr 32/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. (k. 62) zostało utworzone przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w K.. Natomiast już od dnia 1 lutego 1989 roku została zmieniona treść art. 128 k.c. i własność państwowa mogła przysługiwać innym państwowym osobom prawnym ( art. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy Kodeks Cywilny (Dz. U. 89.3.11)).

Wojewoda K. decyzją z dnia 18 marca 1993 r. (G.Nw. (...)-6/94) stwierdził, nabycie z dniem 5 grudnia 1990 r. przez Zakład (...) w K., z mocy prawa użytkowanie wieczyste gruntu położonego w K. przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), zapisanej w Księdze wieczystej nr (...) oraz jako działki (...) o łącznej powierzchni 1,1676 ha, zapisanych w księdze wieczystej Nr (...) w O., stanowiącego własność Skarbu Państwa będącego w zarządzie wyżej wymienionego Przedsiębiorstwa. Stwierdził również nabycie nieodpłatnie na własność Zakładu (...) w K. budynków, budowli i innych urządzeń znajdujących się na tym gruncie położonych w klepnie, przy ul. (...) ( k. 45-46). Znajdujące się w tych budowlach urządzenia od chwili wybudowania linii napowietrznej średniego napięcia 15 kV i i niskiego napięcia (...) i posadowienia słupów energetycznych m.in. także na nieruchomości wnioskodawcy, zawsze były połączone w jedną sieć energetyczną. Wolą zatem Skarbu Państwa było – decyzją z 18 marca 1993r. - nie tylko przeniesienie władztwa nad urządzeniami energetycznymi znajdującymi się na nieruchomości powoda, ale również posiadania służebności gruntowej nierozerwalnie związanej z ich korzystaniem.

W dniu 1 sierpnia 1993 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu wykreślił z rejestru przedsiębiorstw państwowych Zakład (...) w K. i wpisał do rejestru handlowego Zakład (...) Spółka Akcyjna (k.58-59).

Spółka ta istniała do dnia 27 czerwca 1996 r., kiedy została przekształcona w (...) Spółkę Akcyjną, istniejącą do dnia 22 grudnia 2004 roku.

Należy pamiętać, że do chwili jednak uchylenia przepisu art. 128 k.c. przedsiębiorstwa państwowe korzystając z nieruchomości w zakresie niezbędnym do eksploatacji znaj­dujących się na niej urządzeń energetycznych, wykonywały jedy­nie uprawnienia w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Było to w istocie dzierżenie w rozumieniu art. 338 k.c. (...) sa­mym nie było możliwości zasiedzenia przez te przedsiębiorstwa służebności gruntowej w zakresie korzystania z urządzeń infra­struktury elektroenergetycznej. (por. uzasadnienie m.in. wyroku SN z 9.12.2009r. IV CSK 291/09, postanowienie SN z 4.10.2002r. III CZP 62/02).

Zmiana Kodeksu cywilnego dokonana ustawą z dnia 31.01. 1989 r. otworzyła dla państwowych osób prawnych możliwość nabywania dla siebie własności nieruchomości i innych praw rzeczowych. Dopóki jednak nie nastąpiło ich uwłaszczenie państwowe osoby prawne nie miały samodzielnych praw do składników mienia państwowego, którym zarządzały (por. postanowienie SN z 11.12.2008r. II CSK 314/08, postanowienie SNz 18 czerwca 1991r. III CZP 38/91).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy zważyć należy, że w okresie od 1968 r. t.j. od roku oddania do użytku spornej linii przesyłowej, do dnia 1.02.1989 r. poprzednicy prawni uczestnika postepowaniatj Zachodni O. (...)oraz Zakład (...)w K.jako przedsiębiorstwa państwowe były wprawdzie władającymi w ramach sprawowanego zarządu mieniem państwowym, lecz czyniły to w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa.

W ocenie Sądu Okręgowego uczestnik postepowania wykazał w sposób dostateczny, że po dniu 1.02.1989 r. nastąpiło przeniesienie służebności przez Skarb Państwa na rzecz przedsiębiorstwa państwowego w okolicznościach uprawniających do skorzystania z dobrodziejstwa art. 176 k.c. zaliczenia posiadania jego poprzednika, tj Skarbu Państwa.

Zakład (...) w K. korzystał z nieruchomości wnioskodawcy w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej już we własnym imieniu i na własną rzecz i to od daty podjęcia przez Wojewodę K. decyzji z dnia 18 marca 1993 r., która przenosiła na ten Zakład również posiadanie służebności gruntowej nierozerwalnie związanej z korzystaniem z przekazanych budynków.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U. 02.171.1397 – t.j.) komercjalizacja polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółę. S. ta wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe.

Skoro więc nabyta przez Skarb Państwa służebność gruntowa została przekazana Zakładowi (...) w K., a – co wykazano wyżej – przedsiębiorstwo to zostało przekształcone w spółkę – Zakład (...) Spółka Akcyjna, to Spółka ta nabyła prawo do posiadania przedmiotowej służebności w ramach powstałego już prawa

W niniejszej sprawie należało przyjąć, że posiadanie służebności zaczęło się najpóźniej od dnia następnego od daty oddania linii napowietrznych stwierdzonej w dacie sporządzenia dokumentacji powykonawczej tych linii tj 30 lipca 1968r., tj co najmniej od dnia 1 sierpnia 1968 r., to termin zasiedzenia upłynął z dniem 1 sierpnia1988 roku (20 lat), bowiem mimo wejścia w posiadanie na podstawie skutków decyzji administracyjnych, to podstawa ta nie uzasadnia posiadania jej przez Skarb Państwa w dobrej wierze.Argumenty przytoczone przez Sąd Rejonowy w tym zakresie są przekonywujące i należy je podzielić.

Skutkiem ustalenia nabycia służebności gruntowej przez Skarb Państwa, którą w wyniku kolejnych sukcesji uniwersalnych wykonuje obecnie uczestnik postępowania, wniosek właściciela nieruchomosci obciążonej o ustanowienie służebności przesyłuo tej samej treści jest nieuzasadniony i dlatego prawidło Sad I instancji orzekł o jego oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił apelację wnioskodawcy z mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. nie znajdując podstaw do jej uwzględnienia.O kosztach postepowania apelacyjnego orzeczono mając na względzie przepis art. 520 § 3 k.p.c. oraz art. 108 §1 w z art. 13 §2 k.p.c.