Sygn. akt V ACz 1260/13

POSTANOWIENIE

Dnia 27 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach, Wydział V Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Iwona Wilk

Sędziowie: SA Olga Gornowicz-Owczarek

SA Grzegorz Stojek (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2014 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

przy udziale Przedsiębiorstwa Produkcyjno Usługowo Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej w R.

o udzielenie zabezpieczenia

na skutek zażalenia uprawnionej

na postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 13 listopada 2013 r., sygn. akt X GCo 80/13

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że udzielić zabezpieczenia roszczenia uprawnionej (...) spółki z o.o. w Z. o zapłatę wynagrodzenia z tytułu realizacji na rzecz obowiązanej Przedsiębiorstwa Produkcyjno Usługowo Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej w R. dostaw materiałów preizolowanych, zgodnie z zawartą przez strony umową Nr (...) z dnia 10 marca 2009 r. o sprzedaży i dystrybucji materiałów preizolowanych do budowy sieci cieplnych, w części równej kwocie 1.438.239 zł, na czas trwania postępowania o zapłatę tego wynagrodzenia, przez:

-

zajęcie wierzytelności pieniężnej przysługującej Przedsiębiorstwu Produkcyjno Usługowo Handlowemu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej w R. względem (...) Spółce Akcyjnej w Z., w imieniu i na rzecz której działa (...) spółka z o.o. w W., tytułem wynagrodzenia z umowy Nr (...) z dnia 23 lipca 2012 r., przelanej na rzecz uprawnionej (...) spółki z o.o. w Z. na zabezpieczenie jej wierzytelności, do wysokości sumy zabezpieczenia, to jest do kwoty 1.438.239 zł,

-

zajęcie wierzytelności obowiązanej Przedsiębiorstwa Produkcyjno Usługowo Handlowego (...) spółki z ograniczona odpowiedzialnością w upadłości układowej w R. z rachunku bankowego nr (...), jaki prowadzony jest przez Bank (...) w J., a także innych rachunków bankowych obowiązanej, do wysokości sumy zabezpieczenia, to jest kwoty 1.438.239 zł,

-

wyznaczyć uprawnionej dwutygodniowy termin do wytoczenia powództwa o zapłatę wynagrodzenia z tytułu realizacji na rzecz obowiązanej dostaw materiałów preizolowanych, na podstawie umowy Nr (...) o sprzedaży i dystrybucji materiałów preizolowanych do budowy sieci cieplnych, jaką w dniu 10 marca 2009 r. zawarła uprawniona z obowiązaną;

2.  pozostawić rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Sygn. akt V ACz 1260/13

UZASADNIENIE

(...) spółka z o.o. w Z. wniosła o udzielenie zabezpieczenia roszczenia względem obowiązanej Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowo Usługowego (...) spółki z o.o. w upadłości układowej w R. o zapłatę wynagrodzenia z tytułu realizacji na rzecz obowiązanej dostaw materiałów preizolowanych, zgodnie z zawartą przez strony umową z 10 marca 2009 r. o sprzedaży i dystrybucji materiałów preizolowanych do budowy sieci cieplnych, w części równej kwocie 1.438.239 zł, stanowiącej wierzytelność nieobjętą z mocy prawa układem. Jako sposób zabezpieczenia wskazała, po pierwsze, zajęcie wierzytelności pieniężnej obowiązanej względem (...) S.A. w Z. (dalej: (...)), w imieniu i na rzecz której działa (...) spółka z o.o. w W., tytułem wynagrodzenia z umowy z 23 lipca 2012 r., przelanej przez obowiązaną na uprawnioną umową z 27 lipca 2012 r. o przelew wierzytelności na zabezpieczenie wierzytelności uprawnionej względem obowiązanej, po drugie, zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego obowiązanej nr (...) prowadzonego przez Bank (...) J. i z innych rachunków bankowych obowiązanej, do wysokości sumy zabezpieczenia (1.438.239 zł).

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko uprawnionej, że z art. 273 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity w Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm.; dalej: pun) wynika, że układ nie obejmuje wierzytelności zabezpieczonych przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa, zaś w myśl art. 84 ust. 2 pun umowa przeniesienia własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności jest skuteczna wobec masy upadłości, jeżeli została zawarta w formie pisemnej z datą pewną. Strony w dniu 27 lipca 2012 r. zawarły umowę o przelew wierzytelności na zabezpieczenie. Jako przedmiot umowy przelewu wskazały wierzytelności przyszłe obowiązanej w łącznej kwocie 4.920.000 zł, jakie mają jej przysługiwać względem (...) tytułem wynagrodzenia wynikającego z umowy z 23 lipca 2012 r. o roboty budowlane. Zapłata kwoty 4.920.000 zł na zabezpieczenie wierzytelności przyszłych uprawnionej miała nastąpić przelewem bezpośrednio na jej rachunek bankowy. Dłużnik przelanej wierzytelności wyraził zgodę na zawarcie przez strony umowy przelewu wierzytelności na zabezpieczenie. Umowie przelewu wierzytelności na zabezpieczenie została nadana data pewna w dniu 15 kwietnia 2013 r., to jest przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości obowiązanej, co nastąpiło 24 kwietnia 2013 r. i ogłoszeniem jej upadłości układowej; obowiązana znajduje się w upadłości z możliwością zawarcia układu od dnia 29 lipca 2013 r.

Możliwość żądania udzielenia zabezpieczenia w każdej sprawie cywilnej, która podlega rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny wynika z art. 730 § 1 kpc. Zgodnie zaś z art. 730 ( 1) kpc, udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, przy czym interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Uprawniona uprawdopodobniła obie przesłanki udzielenia zabezpieczenia. Uprawdopodobnienie roszczenia wynika z załączonych do wniosku o udzielenie zabezpieczenia dokumentów w postaci łączącej strony umowy nr (...), potwierdzenia salda, faktur VAT, umowy o roboty budowlane łączącej obowiązaną z (...), umowy o przelew wierzytelności na zabezpieczenie, wyrażenia zgody przez (...) na przelew wierzytelności oraz potwierdzeń wykonania transakcji. Jeśli idzie o interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, uprawdopodobniony jest toczącym się wobec obowiązanej postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu, a także tym, że obowiązana – mimo zobowiązań względem uprawnionej i skutecznej cesji wierzytelności na zabezpieczenie – nie zamieszcza stosownych wzmianek o cesji wierzytelności na fakturach VAT wystawianych z tytułu umowy o roboty budowlane łączącej obowiązaną z (...) bądź wskazuje na fakturach podmioty trzecie, z którymi zawierała kolejne umowy cesji, przez co uprawniona nie miała wiedzy o wystawieniu faktur obejmujących wierzytelności, które nabyła umową z 27 lipca 2012 r., jak też nie otrzymywała środków pieniężnych z tego tytułu.

Sąd Okręgowy nie udzielił jednak zabezpieczenia, kwestionując sposób zabezpieczenia wskazany przez uprawnioną. Przypomniał, że jest związany sposobem zabezpieczenia wskazanym przez uprawnionego, gdyż stosownie do art. 738 kpc sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia w jego granicach, biorąc za podstawę orzeczenia materiał zebrany w sprawie. Dotyczy to zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, jak i innych przypadków zabezpieczenia. Uprawniona wniosła bowiem w pierwszej kolejności o zabezpieczenie roszczenia o zapłatę przez zajęcie wierzytelności pieniężnej przysługującej obowiązanej względem (...), w imieniu i na rzecz której działa (...) spółka z o.o. w W., tytułem wynagrodzenia z umowy z 23 lipca 2012 r., przelanej na uprawnioną na zabezpieczenie jej wierzytelności, co z kolei nastąpiło w drodze umowy z dnia 27 lipca 2012 r. o przelew wierzytelności na zabezpieczenie. Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest umową zawieraną na podstawie art. 353 1 kc pomiędzy dłużnikiem (właścicielem rzeczy) a jego wierzycielem, stosownie do której dłużnik przenosi na wierzyciela własność rzeczy w celu zabezpieczenia wykonania zobowiązania. W każdym przypadku przewłaszczenia na zabezpieczenie, w razie niewykonania przez dłużnika zobowiązania w umówionym terminie, wierzyciel staje się bez żadnych ograniczeń właścicielem rzeczy będącej przedmiotem przewłaszczenia. Wobec braku zapłaty obowiązanej na rzecz uprawnionej za zbyte materiały preizolowane „uprawniona może jako właściciel przewłaszczonej wierzytelności zaspokoić z niej swoją wierzytelność”. W ocenie Sądu Okręgowego bezprzedmiotowe jest zatem udzielenie „zabezpieczenia przez zajęcie przewłaszczonej wierzytelności skoro uprawniona stała się jej właścicielem”.

Sąd Okręgowy podkreślił też, że nieobjęcie zabezpieczonej wierzytelności układem w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, na tle art. 140 ust. 1 pun („Postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu, a jeszcze niewydane, przelewa się do masy upadłości po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości.”), oznacza, że niezależnie od toczącego się postępowania i układu, wierzytelność może być zaspokojona tylko z przedmiotu zabezpieczenia. Stąd na uwzględnienie nie mógł zasługiwać wniosek uprawnionej o udzielenie zabezpieczenia poprzez zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego obowiązanej prowadzonego przez Bank (...) w J. oraz innych rachunków bankowych obowiązanej. Środki pieniężne wpłacone przez (...) na rachunek bankowy obowiązanej z tytułu przewłaszczonej wierzytelności zasilają bowiem masę upadłości wobec faktu, że to uprawniona stała się „właścicielem” przewłaszczonej wierzytelności. Stwierdził też, że poza niniejszą sprawą pozostaje kwestia skuteczności spełnienia świadczenia przez (...) na rzecz obowiązanej w świetle treści art. 512 kc.

W zażaleniu uprawniona wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie wniosku i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Zarzuciła naruszenie przepisów postępowania. Po pierwsze, art. 730 1 § 1 i 2 w związku z art. 747 pkt 1 kpc oraz art. 140 pun przez ich błędną wykładnię. Po drugie, art. 738 kpc w związku z art. 70 1 w związku z art. 273 ust. 3 pun i art. 353 1 kc przez niezastosowanie art. 70 1 pun.

Podniosła, że w sprawie zaistniały nowe okoliczności, które przedstawiła.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Nową okolicznością jest to, że po wydaniu zaskarżonego postanowienia, w dniu 28 listopada 2013 r., uprawniona powzięła informację, że (...) zapłaciła obowiązanej dług objęty umową przelewu wierzytelności na zabezpieczenie wierzytelności uprawnionej względem obowiązanej, zaś obowiązana nie przekazała środków pieniężnych uprawnionej.

Ponadto Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że uprawniona już w postępowaniu w pierwszej instancji uprawdopodobniła przesłanki zabezpieczenia. Stosownie do art. 747 pkt 1 kpc zabezpieczenie roszczeń pieniężnych, o takie zaś chodzi w sprawie, następuje między innymi przez zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności. Wnioskowane przez uprawnioną sposoby zabezpieczenia są zgodne z tym przepisem, wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji o niedopuszczalności sposobu zabezpieczenia wskazanego we wniosku. W odniesieniu do wierzytelności, które nie są objęte układem przepisy prawa upadłościowego i naprawczego nie przewidują ograniczeń w zakresie ich dochodzenia i egzekwowania. Przepis art. 140 upn dotyczy tylko tych wierzytelności, które z mocy prawa objęte są układem. Z kolei art. 141 ust. 1 upn („Sędzia-komisarz na wniosek upadłego albo zarządcy może zawiesić na okres do trzech miesięcy postępowania egzekucyjne co do wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem, jeżeli egzekucję skierowano do rzeczy niezbędnej do prowadzenia przedsiębiorstwa. Zwolnienie zajętego przedmiotu spod zajęcia może nastąpić zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.”), na który zwróciła uwagę uprawniona, pozwala – w drodze wyjątku – na zawieszenie na czas nie dłuższy niż trzy miesiące postępowania egzekucyjnego kierowanego do rzeczy niezbędnej dla prowadzenia przedsiębiorstwa, z czego wynika brak przeszkód dla prowadzenia tego rodzaju egzekucji. Tym samym nie ma przeszkód dla skutecznego prowadzenia również postępowania zabezpieczającego.

Trafny jest też zarzut naruszenia przepisów postępowania wobec zasadnego wytknięcia naruszenia art. 70 1 w związku z art. 273 ust. 3 pun.

Zgodnie z pierwszym z nich, przepisów o wyłączeniu z masy upadłości nie stosuje się do rzeczy, wierzytelności i innych praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności; do przedmiotów tych oraz do zabezpieczonych w ten sposób wierzytelności stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące zastawu i wierzytelności zabezpieczonych zastawem. Z kolei art. 273 ust. 2 pun stanowi, że układ nie obejmuje należności ze stosunku pracy oraz wierzytelności zabezpieczonej na mieniu upadłego hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na jej objęcie układem, przy czym zgoda na objęcie wierzytelności układem powinna być wyrażona w sposób bezwarunkowy i nieodwołalny, najpóźniej przed przystąpieniem do głosowania nad układem i może być wyrażona ustnie do protokołu z przebiegu zgromadzenia wierzycieli. Stosownie zaś do art. 273 ust. 3 pun przepis art. 273 ust. 2 pun stosuje się odpowiednio do wierzytelności zabezpieczonych przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa.

Zasadnie uprawniona podniosła więc, że z dniem ogłoszenia upadłości układowej obowiązanej wierzytelność, którą uprawniona nabyła na zabezpieczenie innej wierzytelności weszła do masy upadłości obowiązanej. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, obecnie – po ogłoszeniu upadłości układowej – umowa z 27 lipca 2012 r. o przelew wierzytelności na zabezpieczenie ma zatem tylko taki skutek, że uprawniona ma pozycję uprzywilejowaną względem innych wierzycieli obowiązanej. By uprawniona mogła się zaspokoić z tej wierzytelności, musi tej wierzytelności skutecznie dochodzić w procesie o zapłatę. Tym samym wierzytelność objęta umową przelewu na zabezpieczenie może być przedmiotem zabezpieczenia.

Reasumując, wniosek o udzielenie zabezpieczenia został błędnie oddalony zaskarżonym postanowieniem, gdyż zasługiwał na uwzględnienie przez udzielenie zabezpieczenia w sposób wnioskowany i wyznaczenie terminu do wytoczenia powództwa o zapłatę przeciwko obowiązanej, w odniesieniu do którego uprawniona wniosła, by oznaczyć go na dwa tygodnie, a taki właśnie termin Sąd Apelacyjny uznaje za właściwy do wniesienia pozwu w celu dochodzenia roszczenia, o jakim mowa w sentencji.

Zaskarżone postanowienie – na podstawie art. 386 § 1 w związku z art. 397 § 2 kpc – podlegało więc zmianie przez uwzględnienie wniosku.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego następuje w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, stosownie do jej wyniku (art. 108 kpc), co ma zastosowanie również w postępowaniu zabezpieczającym (art. 745 kpc).

(...)

(...)

1.  (...)

2.  (...) (...)

3.  (...)