Sygn. akt I S 205/14

POSTANOWIENIE

Dnia 25 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący – SSA Teresa Rak (spr.)

Sędziowie SA Maria Kus - Trybek

SA Zbigniew Ducki

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2014r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi D. A. (1) na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Krakowie pod sygn. akt I C 1732/04 z powództwa z powództwa L. M. przeciwko D. A. (1) o zapłatę

postanawia:

oddalić skargę.

Sygn. akt I S 205/14

UZASADNIENIE

Pozwana D. A. (2) wniosła skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki wnosząc o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Krakowie sygn. akt I C 1732/04, przyznanie od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwoty 20.000 zł oraz kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazała na wątpliwości co do prawidłowości i kolejności czynności podejmowanych w sprawie. Skarżąca podnosi przy tym, że wobec związania Sądu prawomocnym orzeczeniem wydanym w innym postępowaniu niedopuszczalne jest prowadzenie sporu w przedmiotowym zakresie, a powództwo winno zostać oddalone. Wskazała też na długie okresy pomiędzy wyznaczanymi kolejnymi terminami rozpraw, które to okresy nie są niczym uzasadnione. Podkreśliła, że postanowieniem z dnia 15 lutego 2013r. Sąd wyłączył z niniejszej sprawy jej część do odrębnego prowadzenia, a zażalenie na to postanowienie zostało rozpoznane dopiero w dniu 16 maja 2013r. Zaznaczyła przy tym, że wniosek w przedmiocie skierowania sprawy pozwanego do postępowania w sprawie działu spadku, pełnomocnik pozwanej złożył w dniu 29 kwietnia 2005r., a zatem Sąd potrzebował przeszło 8 lat, aby zmienić koncepcję i wyłączyć postępowanie wobec pozwanego. Rozprawę z dnia 13 lutego 2013r. odroczono z terminem na piśmie celem wydania na posiedzeniu niejawnym postanowienia w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, a postanowienie w tym przedmiocie wydano dopiero dnia 22 maja 2013r. Na skutek tego pomiędzy dwoma ostatnimi rozprawami był ponad rok przerwy bowiem kolejna odbyła dopiero 29 kwietnia 2014r. Na przewlekłość postępowania miało wpływ również to, że w sprawie dochodziło do częstych zmian referentów, co prowadziło do wielokrotnego słuchania w sprawie stron, często na te same okoliczności. Wskazała również, że postępowanie w sprawie było prowadzone pomimo tego, że powódka nie wniosła stosownej opłaty, w sytuacji gdy pozwana pomimo skromnych dochodów zmuszona była do pokrywania jego kosztów.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Okręgowego wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej.

Rozpoznając przedmiotową skargę Sąd Apelacyjny ustalił:

Postanowieniem z dnia 27 lipca 2011r. Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził przewlekłość postępowania w sprawie w okresie od listopada 2008r. do 15stycznia 2009r. i przyznał D. A. (1) sumę pieniężną w wysokości 2000 zł, a w pozostałym zakresie oddalił skargę. Przedmiotem zarzutów w ramach tego rozstrzygnięcia była m.in. kwestia nadmiernego długiego prowadzenia postępowania mającego za przedmiot wniosek L. M. o zwolnienie jej z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.

(dowód: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 lipca 2011r. sygn. I S 41/11).

Po zwrocie akt z Sądu Apelacyjnego, co nastąpiło w dniu 7.09.2011r., Sąd Okręgowy podjął czynności zmierzające do wykonania orzeczenia, w szczególności w dniu 21.09.2011r. zwrócił się do Oddziału (...) o wypłatę kwoty 2000 zł na rzecz skarżącej (k. 1092). W dniu 12.11.2011r. wpłynął wniosek powódki o przyspieszenie rozpoznania jej wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu z dnia 22.07.2011r. (k. 1102). Zarządzeniem z dnia 24.10.2011r. sąd wezwał powódkę do uzupełnienia złożonego oświadczenia o stanie majątkowym oraz wyznaczył termin rozprawy na dzień 5.01.2012r. wzywając strony do stawiennictwa. Ponadto w odpowiedzi na wniosek innego Sądu o udzielenie akt, akta zostały udzielone na okres 2 tygodni (k. 1104). W piśmie z dnia 16.11.2011r. powódka udzieliła odpowiedzi na wezwanie (k. 1108). W odpowiedzi na wniosek powódki pismo złożyli pozwani wnosząc o oddalenie jej wniosku wskazując, że powódka posiada środki majątkowe z których może pokryć koszty postępowania (k. 1126). W toku posiedzenia w dniu 5.01.2012r. Sąd Okręgowy zajął się wyjaśnieniem sytuacji materialnej powódki i po wysłuchaniu stron wydał postanowienie o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu oraz celem jego wyznaczenia odroczył rozprawę z terminem na dzień 15.02.2012r. (k. 1152). Jednocześnie Sąd Okręgowy zwrócił się do Sądu Rejonowego o wypożyczenie akt i zarządził sporządzenie kserokopii akt postępowania (k. 1183). W dniu 10.01.2012r. powódka wniosła o sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 5.01.2012r. (k. 1276). Zarządzenie o wyznaczeniu dla powódki pełnomocnika wpłynęło w dniu 11.01.2011r. (k. 1277). Uzasadnienie postanowienia zostało sporządzone w dni 16.01.2012r. (k. 1280) i doręczone pełnomocnikom stron wraz z odpisem postanowienia o częściowym oddaleniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia (k. 1284). Powódka w dniu 27.01.2012r wniosła zażalenie na postanowienie z dnia 5.01.2012r. (k. 1292). W dniu 14.02.2012r. odbył się kolejny termin rozprawy, która trwała 3 godziny 30 minut, w trakcie której słuchane były strony (k. 1310). Po przeprowadzeniu rozprawy Sąd wydał postanowienie, którym na zasadzie art. 618 §2 k.p.c. przekazał sprawę w części dotyczącej żądania zapłaty skierowanego przeciwko B. B. do rozpoznania przez Sąd Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie do sygn. I Ns 2541/01/K (k. 1317). Wniosek o uzasadnienie tego postanowienia złożyły obydwie strony (k. 1320, 1321). Uzasadnienie zostało sporządzone i odnotowane w dniu 23.02.2012r. (k. 1327). Następnie akta sprawy wraz z zażaleniem na postanowienie z dnia 5.01.2012r. po jego doręczeniu w dniu 9.03.2012r. zostały przekazane do Sądu Apelacyjnego w Krakowie (k. 1331). Postanowieniem z dnia 20.03.2012r. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zwolnił powódkę do kosztów sądowych w całości (k. 1333). W dniu 12.03.2012r. do Sądu Okręgowego w Krakowie wpłynęło zażalenie pozwanego na postanowienie z dnia 15.02.2012r. (k. 1336), a w dniu 16.03.2011r. zażalenie powódki na to postanowienie (k. 1341). Sąd Apelacyjny zwrócił akta w dniu 22.03.2012r. (k. 1345). W dniu 16.04.2012r. odbył się kolejny termin rozprawy w trakcie której słuchani byli świadkowie (k. 1367). Następnie w dniu 24.04.2012r. akta zostały przekazane do Sądu Apelacyjnego w Krakowie wraz z zażaleniami stron (k. 1376). Postanowieniem z dnia 16.05.2012r. Sąd Apelacyjny oddalił obydwa zażalenia oraz w dniu 22.05.2012r. zwrócił akta do Sądu Okręgowego wraz z odpisami postanowień i uzasadnień (k. 1387). Kolejny termin rozprawy odbył się w dniu 17.07.2012r. gdzie Sąd w związku z dalszą wymianą pism procesowych między stronami prowadził postępowanie dowodowe, oraz wysłuchał stanowisk stron i zamknął rozprawę odraczając publikację wyroku na dzień 31.07.2012r. (k. 1410). W toku posiedzenia w dniu 31.07.2012r. Sąd otworzył rozprawę i dopuścił dowód z akt postępowania karnego. Jednocześnie Sąd wobec wskazania przez pełnomocnika powódki nowej podstawy żądania zakreślił mu termin 1 tygodnia do jednoznacznego sprecyzowania podstawy żądania w sprawie (k. 1430). Pismo pełnomocnika powódki wpłynęło do Sądu dnia 10.08.2012r. (k. 1423). W tracie kolejnego terminu rozprawy jaka odbyła się w dniu 5.11.2012r. strony przedstawiły swoje stanowiska, a sąd odroczył posiedzenie na dzień 8.01.2013r., celem zapoznania się z aktami spraw Sądu Rejonowego (k. 1477). W trakcie rozprawy w dniu 8.01.2013r. Sąd dopuścił szereg dowodów z dokumentów z akt sprawy I Ns 2193/08/K. oraz dopuścił dowód z uzupełniającego przesłuchania stron odraczając rozprawę na dzień 13.02.2013r. Na rozprawie tej pełnomocnik pozwanej oświadczył, że podtrzymuje wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność nakładów poczynionych przez pozwaną oraz podtrzymał zarzut przedawnienia (k. 1586). Kolejna rozprawa odbyła się w dniu 13.02.2013r. w trakcie rozprawy sąd wysłucha stanowisk stron oraz przesłuchał uzupełniająco strony. Ponadto odroczył rozprawę z terminem na piśmie wobec konieczności zapoznania się z aktami I Ns 2541/01/K, a to w celu rozważenia dopuszczenia dowodu z opinii biegłego (k. 1723). W dniu 28.02.2013r. doszło do zmiany referenta w sprawie (k. 1727). W okresie od 22.03.2013r. do dnia 3.05.2013r. sędzia referent przebywał na zwolnieniu lekarskim (k. 1743). Postanowieniem z dnia 22.05.2013r. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego w zakresie budownictwa na okoliczność ustalenia wartości prac remontowych wykonanych w systemie gospodarczym na nieruchomości przy ul. (...) w K., wymienionych szczegółowo w załączniku do pisma procesowego z dnia 28 sierpnia 2006r. wg. stanu na datę ich wykonania, a wg. cen dzisiejszych (k. 1752). W dniu 10.06.2013r. Sąd zwrócił się do biegłej A. I. o z odezwą (k. 1761). W odpowiedzi na odezwę w piśmie z dnia 20.06.2013r. biegła wskazała, że z uwagi na nadmierne obciążenie zadaniami nie podejmie się wykonania opinii (k. 1766). W dniu 4 lipca 2013r. Sąd zwrócił się do innego biegłego z pytaniem czy podejmie się wykonania opinii w sprawie, na co ten wyraził zgodę wskazał jednak, że do wykonania opinii może przystąpić dopiero w październiku (k. 1773). Wobec powyższego w dniach 18.07.2013r. oraz 25.07.2013r. Sąd zwrócił się do kolejnych biegłych z zapytaniem (k. 1775,1785). Wobec treści pism biegłych, z których wynikało, że najwcześniejszy termin wykonania opinii to października 2013r. Sąd wyraził zgodę na wykonanie opinii przez biegłego A. Ś. (k. 1786, 1787, 1789). Zarządzeniem z dnia 17.10.2013r. Sąd ponaglił biegłego o zwrot akt wraz z opinią w terminie 7 dni (k. 1794). Akta sprawy wraz z opinią zostały zwrócone do Sądu Okręgowego w dniu 21.10.2013r. (k. 1796). W tym samym dniu Sąd zarządził doręczenie opinii pełnomocnikom stron z poleceniem wniesienia w terminie 21 dni ewentualnych zarzutów do opinii pod rygorem pominięcia (k. 1837). Zarzuty do opinii biegłego złożyły obydwie strony (k. 1848, 1852). Sąd w dniu 25.11.2013r. doręczył odpisy zarzutów biegłemu z poleceniem sporządzenia opinii uzupełniającej w terminie 1 miesiąca (k. 1928). Opinia uzupełniająca wpłynęła do Sądu w dniu 11.12.2013r. (k. 1934) i na podstawie zarządzenia z dnia 12.12.2013r. została doręczona stronom ze zobowiązaniem do wniesienia w terminie 21 dni ewentualnych zarzutów. Zarzuty do opinii uzupełniającej ponownie złożyły obydwie strony, przy czym strona pozwana kwestionując wnioski opinii wnosiła o powołanie kolejnego biegłego (k. 1972). Zarządzeniem z dnia 29.01.2014r. Sąd wyznaczył termin rozprawy na dzień 29.04.2014 wzywając na ten termin biegłego oraz doręczając mu pisma zawierające zarzuty od opinii uzupełniającej (k. 1976). W piśmie z dnia 18.03.2014r. biegły ustosunkował się do treści zarzutów (k. 1984). W trakcie rozprawy w dniu 29.04.2014r. pozwany wnosił o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego A. Ś.. Zasadność tego wniosku sąd pozostawił do rozpoznania po dołączeniu akt Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy (k. 1999). W piśmie z dnia 5.05.2014r. Pozwana wnosiła też o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego S. S. znajdującej się w aktach sprawy I Ns 2541/01/K ewentualnie przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego w ramach niniejszej sprawy (k. 2007). Postanowieniem z dnia 4 czerwca 2014r. Sąd przyznał wynagrodzenie biegłemu A. Ś.. Zarządzeniem z dnia 2 lipca 2014.r Sąd Okręgowy ponaglił Sąd Rejonowy dla Krakowa Krowodrzy o dołączenie akt I Ns 2541/01/K. W dniu 18.07.2014r. pozwana wniosła o zwolnienie jej z kosztów sądowych. Następnie w dniu 21 lipca 2014r. Sąd Okręgowy ponownie ponaglił Sąd Rejonowy o pilne wypożyczenie akt I Ns 2541/01/K. W okresie od dnia 30.07.2014r. do dnia 29.08.2014r. sędzia referent przebywała na urlopie (Zapisek Urzędowy).

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Skarga pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, że w sprawie tej nie doszło do przewlekłości postępowania.

Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.) strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia. Ocena ta nie może być oderwana od obowiązku sądu rozpoznania wszystkich spraw wniesionych do sądu bez nieuzasadnionej zwłoki, przy zachowaniu zasady rozpoznawania spraw według kolejności ich wpływu oraz uwzględnieniu przepisów nakazujących rozpoznanie niektórych rodzajów spraw w ustawowo określonych terminach. Istota rozpoznania sprowadza się zatem do stwierdzenia, czy w toku postępowania sądowego podejmowane są czynności bądź występują zaniechania, skutkiem których jest dłuższe trwanie postępowania niż to niezbędne do wydania orzeczenia.

Uwzględniając przedstawione powyżej założenia stwierdzić należy, że skargę na przewlekłość postępowania będzie można uznać za uzasadnioną, jeżeli postępowanie sądowe będzie doznawało nieuzasadnionych opóźnień z przyczyn istniejących wyłącznie po stronie Sądu, który dopuszcza do sytuacji w której proces pozostaje bez biegu mimo, że kolejne czynności w jego ramach mogą i powinny by podejmowane, by jak najszybciej, bez uszczerbku dla merytorycznej poprawności końcowego rozstrzygnięcia mógł się zakończyć (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., III SPP 10/08, OSNP 2009/15 /217).

Wynik analizy postępowania Sądu Okręgowego z uwzględnieniem kryteriów wymienionych w art. 2 ust. 2 cyt. ustawy wskazuje, że w toku procesu nie doszło do uchybień, prowadzących do naruszenia prawa skarżącej do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w rozumieniu art. 2 ust. 1 cyt. ustawy. Zaznaczyć przy tym należy, że przedmiotem analizy w ramach aktualnie wniesionej skargi są czynności Sądu jakie były podejmowane po rozpoznaniu wcześniej wniesionej skargi, która została uwzględniona. Za takim stanowiskiem przemawia kompleksowy charakter skargi, gdzie przedmiotem analizy jest wpływ opieszałości w podejmowanych czynnościach jakie w ramach zarzutów podnosi skarżąca, na czas trwania postępowania w jego nurcie głównym. Strona wnosząca skargę winna dokonać kompleksowej analizy czynności Sądu jakie miały miejsce przed jej wniesieniem, mając na uwadze to, że ponowne odwoływanie się do tego okresu postępowania nie będzie w przyszłości możliwe. Nie można bowiem dopuścić do sytuacji wielokrotnej analizy tego samego fragmentu postępowania w oparciu o różne zarzuty, bowiem prowadziłoby to do konieczności ponownej oceny kwestii, która była już przedmiotem rozpoznania. Co więcej dopuszczenie możliwości wielokrotne wnoszenia skarg dotyczących tego samego okresu wypatrzałoby istotę skargi, która ma również na celu dyscyplinowanie sądu i w efekcie z uwagi na konieczność każdorazowego przekazywania akt do Sądu przełożonego prowadziłoby do przewlekłości. W tym stanie rzeczy wszelkie zarzuty jakie skarżąca formułuje odnośnie czynności Sądu Okręgowego jakie miały miejsce przed dniem 27.07.2011r. nie mogły odnieść zamierzonego skutku.

Zarzuty, które skarżąca kierowała do dalszego toku postępowania nie odniosły zamierzonego skutku. Jakkolwiek nie budzi wątpliwości, że postępowanie w niniejszej sprawie trwa długo, to przyczyna takiego stanu rzeczy nie tkwi w opieszałości sądu w podejmowaniu czynności, ale w okolicznościach faktycznych sprawy i czynnościach podejmowanych przez strony. Nie jest przekonywujący zarzut skarżącej, że wszelkie czynności w ramach przedmiotowego postępowania dokonywane są w sposób powolny i przedłużający. W tym kontekście skarżąca wskazuje na to, że przerwy między rozprawami są nadmierne. Zarzutu tego nie potwierdza analiza przebiegu postępowania, bowiem od czasu uwzględnienia ostatniej skargi postępowanie w przedmiotowej sprawie nabrało tempa, a Sąd Okręgowy wyznaczył szereg posiedzeń, w trakcie których prowadził postępowanie dowodowe i zbliżał się do wydania rozstrzygnięcia. W szczególności wskazać należy, że po zwrocie akt z Sądu Apelacyjnego do czasu rozpoznania niniejszej skargi odbyło się 9 terminów rozprawy, a przerwy między nimi były uzasadnione z punktu widzenia konieczności podejmowania w sprawie również innych czynności. W okresie przerw między rozprawami trwała intensywna wymiana pism procesowych między stronami, a Sąd zapoznawał się z aktami spraw mających związek z przedmiotowym postępowaniem i podejmował czynności poza rozprawami. Co więcej w okresie tym Sąd rozpoznał również wnioski incydentalne, w tym wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, wyłączenie z niniejszej sprawy jej części. Ponadto w okresie przerwy Sąd prowadził dowód z opinii biegłego. Konieczność rozstrzygnięcia zagadnień incydentalnych i środków zaskarżenia powodowała, że w okresach tych brak było możliwości prowadzenia postępowania w jego nurcie głównym. Jednocześnie nie sposób zgodzić się ze skarżącą, że postępowania zażaleniowe inicjowane w tym okresie było prowadzone przewlekle, bowiem od chwili wydania postanowienia z dnia 15 lutego 2012r. do chwili rozpoznania zażalenia na to postanowienie upłynął okres niespełna trzech miesięcy. W między czasie Sąd Apelacyjny w Krakowie rozpoznał zażalenie na postanowienie w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, co również nastąpiło przed upływem 3 miesięcy. Od chwili przekazania akt do Sądu Apelacyjnego w Krakowie do chwili rozpoznania zażalenia upłynął okres niespełna jednego miesiąca. Sama kwestia wyłączenia do odrębnego postępowania części niniejszej sprawy, nie miała również wpływu na czas trwania tego postępowania skoro do tego momentu czynności podejmowane były równolegle.

Wbrew stanowisku skarżącej na łączny czas trwania postępowania nie wpłynęła również okoliczność zmiany referenta w sprawie. Po zmianie tej, postępowanie nie utraciło swojego tempa i wbrew stanowisku skarżącej nie doszło do zbędnego powtarzania czynności w sprawie. Analiza podejmowanych czynności wskazuje, że nowy referent szybko wdrożył się w przedmiot postępowania. Jedynymi okresami kiedy czynności w sprawie nie były przez podejmowane niezwłocznie były okresy urlopów i zwolnień chorobowych. Biorąc pod uwagę skomplikowaną materię niniejszego postępowania oraz charakter czynności, które można było podjąć w tym czasie, nie było podstawy by czynności te w okresie urlopu i zwolnień podejmował w zastępstwie inny sędzia, bowiem wymagały one zapoznania się z materią sprawy i miały decydujący wpływ na kierunek postępowania. Przy badaniu, czy postępowanie, którego dotyczy skarga doszło do przewlekłości, należy analizować nie tyle czas, przez jaki nie doszło do nadania sprawie biegu, ale przyczyny tego stanu rzeczy (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 kwietnia 2011 KSP 2/2011). Nawet zatem jeżeli uznać, że w tym okresie czynności podejmowane były z opóźnieniem to uchybienie to ma charakter marginalny, a mając na uwadze niewielki okres opóźnienia w stosunku do biegu postępowania oraz fakt, że w pozostałym okresie czynności podejmowane były niezwłocznie, Sąd Apelacyjny uznał, że brak jest podstaw do uwzględnienia skargi i stwierdzenia przewlekłości postępowania.

Nie mogły odnieść skutku również te zarzuty w ramach których skarżąca podnosi, że w związku z prawomocnym zakończeniem innego postępowania Sąd Okręgowy winien niezwłocznie oddalić powództwo w przedmiotowej sprawie, bowiem ocena ta wykracza poza kognicję Sądu rozpoznającego przedmiotową skargę.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny uznał skargę pozwanej za nieuzasadnioną i oddalił ją na podstawie art. 12 ust. 1 cyt. ustawy.