Czwartek, 28 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5876
Czwartek, 28 marca 2024
Sygnatura akt: II Ca 803/12

Tytuł: Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze z 2013-01-25
Data orzeczenia: 25 stycznia 2013
Data publikacji: 13 września 2018
Data uprawomocnienia: 25 stycznia 2013
Sąd: Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze
Wydział: II Wydział Cywilny Odwoławczy
Przewodniczący:
Sędziowie:
Protokolant:
Hasła tematyczne: Służebność Drogi Koniecznej
Podstawa prawna: art. 145 § 1 i 3 kc, art. 245 § 2 kc

Sygnatura akt II Ca 803/12

Jelenia Góra, dnia 25 stycznia 2013 r.

POSTANOWIENIE

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze II Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

PrzewodniczącySSO Wojciech Damaszko/spr/

SędziowieSSO Jadwiga Jakubowska, SSO Beata Kostaś

ProtokolantAgnieszka Lesicka

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2013 r. w Jeleniej Górze

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki z o.o. z siedzibą w Z.

z udziałem Skarbu Państwa - (...) z siedzibą w W.oraz Powiatu (...)

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawcy oraz uczestnika Skarbu Państwa – (...)z siedzibą w W.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bolesławcu

z dnia 10 października 2012 r., sygn. akt I Ns 546/09

p o s t a n a w i a:

I.  sprostować oczywiste omyłki pisarskie popełnione w pkt I zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że w miejsce numeru księgi wieczystej (...) wpisać (...) oraz w pkt II po wyrazie „zasądzić” zamiast przyimka „do” wpisać „od”;

II.  obie apelacje oddalić;

III.  ustalić, że koszty postępowania w instancji odwoławczej każdy z uczestników ponosi w związku ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt II Ca 803/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bolesławcu w sprawie z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąz siedzibą w Z.z udziałem Skarbu Państwa – (...)w W.oraz Powiatu (...)w punkcie I na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa - pozostającej w trwałym zarządzie (...)- to jest działkach gruntu oznaczonych numerami (...)i (...) położonych w miejscowości L., Gmina B., Powiat (...), województwo (...)dla których w Sądzie Rejonowym w Bolesławcu w Wydziale V Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...)ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w L., gmina B., Powiat (...), województwo (...)stanowiącej działkę gruntu numer (...), zapisanej na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnościąz siedzibą w Z.w księdze wieczystej o numerze (...)prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Bolesławcu służebność drogi koniecznej - według oznaczenia czerwoną szrafurą na mapie sporządzonej przez biegłego sądowego L. S.w dniu 30 września 2011r. stanowiącej integralną część postanowienia na czas określony, to jest 10 lat, w punkcie II tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę po 1.203 zł miesięcznie płatną do 15-go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności. Nadto w punkcie III zasądził od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bolesławcu kwotę 6.023,77 zł tytułem zwrotu wynagrodzenia dla biegłych tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa, a w punkcie IV ustalił, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty stosownie do swojego udziału w sprawie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych.

Pismem z dnia 24 stycznia 1991 r. Zastępca (...)i (...)dyrekcji Drogowej (...)we W.pozytywnie zaopiniował lokalizację stacji paliw przy drodze numer (...)(obecnie (...)) koło miejscowości L.. W dniu 25 kwietnia 1991 r. Rada Gminy B.podjęła uchwałę numer (...)w sprawie uchwalenia założeń do projektu miejscowego szczegółowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu Miejsca (...)we wsi L., a w dniu 21 maja 1994r. została wydana przez Urząd Gminy w B.decyzja numer (...) o ustaleniu lokalizacji inwestycji. W dniu 21 maja 1994r. została wydana przez Urząd Gminy w B.decyzja numer (...) o ustaleniu lokalizacji inwestycji.

Decyzją Kierownika Urzędu Rejonowego w B.z dnia 5 sierpnia 1994r. J. K.otrzymał zezwolenie na budowę inwestycji obejmującej Bazę (...) z obiektami: budynkiem zaplecza bazy, wiaty garażowej, parkingu na dziesięć stanowisk, placu manewrowo postojowego na działce położnej w L.o numerze (...).

Decyzją z dnia 5 marca 1998r. Wojewoda (...)ustalił lokalizację autostrady płatnej (...)dla odcinka od 49 + 700 (granica (...)) do km 74 + 934 (węzeł (...)). Wymieniona decyzja obejmowała przebieg autostrady już po istniejącej drodze krajowej nr (...)przez teren dwóch gmin - B.i O.. Na odcinku planowanej autostrady ustalono lokalizację czterech miejsc obsługi podróżnych - między innymi dwa zlokalizowane w obrębie Gminy B. (...)oraz (...). Decyzja została utrzymana w mocy przez Prezesa (...)i (...) w dniu 6 sierpnia 1998 r.

Wójt Gminy B.decyzją z dnia 9 sierpnia 2001 r. orzekł o zatwierdzeniu projektu podziału działek o numerach: (...)oraz (...)położonych w obrębie wsi L., gmina B., powiat (...)stanowiących własność małżonków J.i J. K.w ten sposób, że między innymi działka gruntu o numerze (...)została podzielona na działki gruntu: (...)oraz (...). Decyzja ta została wydana pod warunkiem, że przy nabywaniu przez (...) działek: (...)oraz (...)wchodzących w pas autostrady, nabywca zapewni dostęp do drogi publicznej, powstałym w wyniku podziału działkom: (...)oraz (...)nie wchodzącym w pas autostrady poprzez ustanowienie służebności drogowych dla tych działek.

Decyzją z dnia 17 września 2003 r. Wojewoda (...)stwierdził o ustanowieniu od dnia l kwietnia 2002 r. nieodpłatnego prawa trwałego zarządu na rzecz (...)nieruchomości położonych na terenie Gminy B.w zakresie działek gruntu: (...)oraz (...)stanowiących własność Skarbu Państwa.

Aktem notarialnym wpisanym do repertorium Aza numerem (...)z dnia 20 listopada 2003 r. J.i J.małżonkowie K.sprzedali Skarbowi Państwa - (...)prawo własności działek gruntu o numerach: (...)oraz (...)o łącznej powierzchni 0,1974 ha, położonych we wsi L., gmina B..

Na podstawie Uchwały Rady Gminy w B.z dnia 3 marca 2004 r. działka gruntu o numerze (...)zakwalifikowana jest jako teren do prowadzenia działalności gospodarczej.

W dniu 19 października 2006 r. wnioskodawca zawarł z J.i J.małżonkami K.warunkową umowę sprzedaży niezabudowanych działek gruntu o numerach: (...)oraz (...)łącznej powierzchni 1,1126 ha, położonych w miejscowości L., gmina B.wraz ze znajdującą się na nich inwestycją - budową bazy pomocy drogowej - pod warunkiem, że Agencja (...)we W.nie wykona prawa pierwokupu. Aktem notarialnym wpisanym do repertorium Aza numerem (...)z dnia 16 listopada 2006 r. wskazana powyżej spółka zawarła z małżonkami K.umowę przeniesienia prawa własności wymienionych nieruchomości wraz ze znajdującą się na nich inwestycją budowlaną.

Decyzją z dnia 19 października 2007 r. uczestnik (...) w B.przeniosło decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w B.z dnia 5 sierpnia 1994 r. o pozwoleniu na budowę bazy pomocy drogowej zlokalizowanej na działce (...)(uprzednio (...)) w obrębie L., gmina B.na rzecz wnioskodawcy.

W dniu 2 września 2008 r. Wójt Gminy B. wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie stacji paliw oraz zakładu garmażeryjnego wraz z restauracją i marketem na działce numer (...), obręb L., gmina B..

W dniu 10 czerwca 2009 r. uczestnik postępowania - (...) w B.- działając na wniosek wnioskodawcy zmienił decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w B.z dnia 5 sierpnia 1994r. w ten sposób, że zatwierdzono zmianę projektu budowlanego przewidującego budowę stacji paliw, restauracji i marketu wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną na działkach numer (...)w obrębie L., gmina B..

Wojewoda (...) uchylił decyzją z dnia 20 maja 2010 r. decyzję Starosty (...) z dnia 29 grudnia 2009 r., mocą której Starosta (...) zmienił decyzję Kierownika Urzędu Rejonowego w B. z dnia 5 sierpnia 1994 r. - w zakresie budowy stacji paliw, restauracji i marketu wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną na działkach nr (...) w obrębie miejscowości L., gmina B. oraz zatwierdził zamienny projekt budowlany.

Postanowieniem z dnia 2 lipca 2010 r. uczestnik - (...) w B.zawiesiło postępowanie w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego zamiennego i zmiany decyzji z dnia 5 sierpnia 1994r. z uwagi na toczące się postępowanie w zakresie ustanowienia służebności drogi koniecznej do działki nr (...).

Uczestnik postępowania - (...)we W.zawarła w dniu 5 stycznia 2010 r. umowę o przygotowanie dokumentacji w zakresie dostosowania istniejącej autostrady (...)na odcinku W.- K.i K.- G.do warunków autostrady płatnej wraz z dobudową trzeciego pasa ruchu i pasa awaryjnego a także budową i przebudową węzłów, obiektów inżynieryjnych, budową ogrodzeń i urządzeń ochrony środowiska oraz utworzeniem punktów poboru opłat. Zlecona została także wycena gruntów na obszarze przyszłego M.-u (...)w obrębie L., gmina B.- celem ich dalszego wykupu.

W dniu 7 lipca 2011r. odbyło się posiedzenie Zespołu (...)dla zadania Środowiskowego (...)dla dostosowania istniejącej autostrady (...)na odcinku autostrady (...)na odcinku W.- K.i Autostrady (...)na odcinku K.- G.do warunków autostrady płatnej. Okres przygotowania dokumentacji na przygotowanie wskazanych inwestycji to minimum około dwa lata.

W dniu 25 czerwca 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. wyrokiem wydanym w sprawie o sygnaturze akt II SA/Wr 175/12 uchylił decyzję Wojewody (...) z dnia 5 stycznia 2012 r. w przedmiocie zatwierdzenia projektu budowlanego zamiennego oraz zmiany pozwolenia na budowę.

Dla nieruchomości gruntowej położnej w miejscowości L., gmina B.o powierzchni 1,1126 ha, składającej się z działek gruntu o numerach (...)oraz (...) ­stanowiących niezabudowane działki gruntu - prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Bolesławcu Wydział V Ksiąg Wieczystych księga wieczysta numer (...). Właścicielem tej nieruchomości jest wnioskodawca.

Między innymi dla działek gruntu o numerach (...)oraz (...)położonych w miejscowości L., gmina B.stanowiących niezabudowane działki gruntu prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Bolesławcu w Wydziale V Ksiąg Wieczystych księga wieczysta numer (...). Właścicielem tych działek gruntu jest Skarb Państwa - nieruchomość zaś jest oddana w trwały zarząd (...)we W.. Nieruchomość wnioskodawcy: działki gruntu (...)oraz (...)nie posiadają odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Na działce gruntu numer (...)stoi obecnie zabudowa (hangar bez drzwi i okien), nieujawniona w treści księgi wieczystej - będąca przedmiotem rozbiórki przez obecnego właściciela. Część działki (...)jest wyłożona kostką brukową, natomiast cała działka gruntu o numerze (...) jest w całości wyasfaltowana. Właściciel działki (...)faktycznie korzysta z wybrukowanej części działki (...)oraz części działki (...)celem dojazdu do swojej nieruchomości. Z wyasfaltowanej działki gruntu numer (...)korzystają inne osoby. Faktycznie jest to droga dojazdowa do znajdującej się na granicy z nią stacji paliw oraz do znajdującej się za stacją paliw myjni samochodów ciężarowych.

W oparciu o opinię biegłego sądowego Sąd ustalił, że wynagrodzenie jednorazowe za ustanowienie prawa służebności drogowej wynosi 60.014 zł. Wynagrodzenie miesięczne z tytułu ustanowienia służebności to kwota w wysokości 1.203 zł.

Wnioskodawca ma zamiar nadal inwestować na nieruchomości położonej w L. i wznieść stację paliw, sklep samoobsługowy.

Biorąc za podstawę powyższe ustalenia Sąd Rejonowy wskazał, że podstawę żądania stanowił art. 145 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna), przy czym przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. W oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd ocenił, że nieruchomość wnioskodawcy - to jest działki gruntu oznaczone numerami (...)- nie posiada odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Wynika to z opinii sądowej sporządzonej przez biegłego sądowego L. S.z dnia 30 września 2011 r. Działka gruntu oznaczona numerem (...)tak jak działki (...)- stanowią własność wnioskodawcy, przy czym działka numer (...)graniczy z drogą gminną, którą stanowi działka numer (...). W ocenie jednak biegłego sądowego dojazd do działki gruntu numer (...)poprzez obciążenie służebnością drogową działki gruntu (...)i dalsza komunikacja poprzez drogę (...)w kontekście planowanej na działce wnioskodawcy działalności gospodarczej jest niemożliwy. Biegły sądowy wprost wskazał, że na początku i na końcu drogi (...)są ustawione znaki zakazu wjazdu pojazdów o masie powyżej 10 ton i zakaz wjazdu wszelkich samochodów ciężarowych, co więcej w odległości około 220 m od działki wnioskującej spółki (...)droga jest nieutwardzona i ma żwirową nawierzchnię, co więcej droga jest drogą krętą i wąską. Na brak odpowiedniego dostępu nieruchomości stanowiącej własność wnioskującej spółki wskazuje także dowód z oględzin tej nieruchomości - dokonany w 20 kwietnia 2010 r. Sąd uznał opinię sporządzoną przez biegłego sądowego L. S.za pełnowartościowy dowód w sprawie. Opinia została sporządzoną przez osobę uprawioną, posiadającą stosowne ku temu kwalifikacje poparte długoletnim doświadczeniem, co więcej wnioski opinii wynikają z jej logicznego wywodu. Z tych względów za chybione Sąd uznał zarzuty sformułowane przez uczestnika postępowania Skarb Państwa - (...)w W.w piśmie z dnia 31 października 2011r. /k.328- 329/. W ocenie Sądu biegły sądowy L. S.nie wykroczył poza ramy zakreślone mu w zakresie przedmiotu opinii - biegły w ocenie Sądu uwzględnił wszelkie koniecznego do sporządzenia opinii okoliczności. Z tych względów Sąd Rejonowy ustanowił na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa ­pozostającej w trwałym zarządzie (...)służebność drogi koniecznej - według oznaczenia czerwoną szrafurą na mapie sporządzonej przez biegłego sądowego L. S.w dniu 30 września 2011 r., stanowiącej integralną część postanowienia na czas określony, to jest 10 lat. W ocenie Sądu ustanowienie drogi koniecznej nie narusza interesu społeczno - gospodarczego uczestnika postępowania Skarbu Państwa (...). Uczestnik postępowania jest obecnie na etapie przeprowadzania i podejmowania czynności w zakresie dostosowywania istniejącej autostrady do warunków autostrady płatnej - przy czym brak jest konkretnych i stanowczych dat, określających to przekształcenie. Co więcej, sam uczestnik postępowania w piśmie z dnia 30 sierpnia 2011 r. wskazał, że ustanowienie służebności według projektu biegłego L. S.na czas dłuższy niż okres pięcioletni zagraża interesom Skarbu Państwa - dopuszczając tym samym jej ustanowienie na okres nie dłuższy niż pięć lat. Sąd nie uwzględnił wniosku o ustanowienie służebności drogi koniecznej na czas nieokreślony, jednocześnie przyjmując, że ustanowienie służebności drogowej na czas określony wynoszący okres dziesięciu lat - uwzględni interesy stron. Nie można stracić z pola widzenia, iż procedury administracyjne (w ramach inicjowanych czynności tak przez wnioskodawcę jak i uczestnika) są niewątpliwie długotrwałe. Pomyślne sfinalizowanie inwestycji przez wnioskodawcę uwzględniać musi także okres amortyzacji inwestycji. Po upływie dziesięcioletniego terminu - wnioskodawca, bądź każdoczesny właściciel nieruchomości władnącej - uprawniony będzie złożyć ponowny wniosek o ustanowienie służebności drogi koniecznej na dalszy okres.

Tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności Sąd zasądził do wnioskodawcy na rzecz uczestnika Skarbu Państwa - (...)z siedzibą w W.kwotę po 1.203,00zł miesięcznie płatną do 15-go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności. Powyższe rozstrzygniecie dotyczące wynagrodzenia za ustanowioną służebność wynikało z opinii sądowej sporządzonej przez biegłą M. J.. Opinia ta nie była kwestionowana przez żadną ze stron i stanowiła dla Sądu pełnowartościowy dowód. Sporządzona została ona w sposób rzetelny, biegła wyjaśniła w sposób logiczny sformułowane w niej i zawarte wnioski.

Powyższe orzeczenie apelacją zaskarżył wnioskodawca i uczestnik postępowania – Skarb Państwa.

Uczestnik zaskarżył postanowienie w całości, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 145 § 3 k.c. poprzez błędne jego zastosowanie oraz wykładnię związaną z niewłaściwym pojmowaniem i interpretowaniem interesu społeczno – gospodarczego Skarbu Państwa;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 20 pkt 8 ustawy o drogach publicznych poprzez pominięcie zapisów dotyczących wydawania zezwoleń na zajęcie pasa ruchu drogowego;

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez niezastosowanie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. i nieodrzucenie wniosku.

Stawiając powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez odrzucenie wniosku względnie jego oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Z kolei wnioskodawca zaskarżył postanowienie w punkcie I w części, tj. w jakiej Sąd nie uwzględnił żądania wnioskodawcy ustanowienia na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa służebności drogi koniecznej na czas nieokreślony, a ograniczył żądanie do ustanowienia służebności jedynie na okres 10 lat oraz w punkcie IV w całości, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 506 k.p.c. i art. 626 k.p.c. polegające na orzeczeniu w zakresie nieobjętym żądaniem wnioskodawcy, które nie obejmowało „ustanowienia służebności drogi koniecznej na okres 10 lat”, lecz „ustanowienia służebności na okres nieoznaczony, co miało istotny wpływ na wynik sprawy;

2.  przepisów prawa procesowego, tj. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i sprzeczne z nim ustalenie stanu faktycznego, w szczególności nieuwzględnienie aktualnych uwarunkowań społeczno – ekonomicznych i gospodarczych, które przemawiają za nieograniczonym w czasie trwaniem służebności gruntowej – drogi koniecznej, co miało istotny wpływ na wynik sprawy,

3.  przepisów prawa materialnego poprzez naruszenie art. 5 k.c., polegające na naruszenie konstytucyjnych zasad wolności działalności gospodarczej, niedyskryminacji w życiu gospodarczym oraz równości wobec prawa, polegające na niezasadnej odmowie ustanowienia na rzecz wnioskodawcy ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości na czas nieokreślony, pomimo że już na mocy samej decyzji administracyjnej, zatwierdzającej podział nieruchomości istniało zobowiązanie do umownego ustanowienia odpowiednich trwałych służebności drogi koniecznej i w realiach sprawy brak jest jakiegokolwiek pokrzywdzenia Skarbu Państwa czy naruszenia interesów społecznych poprzez ustanowienie wnioskowanej służebności na czas nieokreślony (nieustanowienie służebności na czas nieokreślony jest wręcz naruszeniem tych interesów, jako że realizacja zamierzeń wnioskodawcy przyniesie wymierne korzyści finansowe i społeczne poprzez generowanie wpływów podatkowych oraz nowych miejsc pracy);

4.  naruszenie przepisów prawa procesowego art. 520 § 2 k.p.c. przez zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwoty 6.023,77 zł tytułem zwrotu wynagrodzenia dla biegłych oraz ustaleniu, że strony ponoszą koszty postępowania zgodnie ze swoim udziałem w sprawie, mimo że interesy uczestników były sprzeczne, a wnioskodawca przegrał tylko co do nieznacznej części swojego roszczenia.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w części i ustanowienie służebności drogi koniecznej na czas nieokreślony oraz zasądzenie od uczestników na rzecz wnioskodawcy zwrotu całości kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego zgodnie ze spisem kosztów oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Żadna z apelacji nie zasługiwała na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji uczestnika postępowania jako dalej idącej, bo zmierzającej w pierwszej kolejności do uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia i odrzucenia wniosku o ustanowienie służebności drogi koniecznej z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej (art. 199 § 1 pkt 1 w związku z art. 13 § 2 k.c.) w związku z treścią art. 20 pkt 8 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 19 poz. 115), zgodnie z którym do zarządcy drogi należy w szczególności wydawanie zezwoleń na zajęcie drogowego i zjazdy z dróg (…), uznać należało, iż zarzut ten był niezasadny.

Sprawa o ustanowienie służebności drogi koniecznej jest sprawą cywilną, a zatem droga sądowa jest dopuszczalna. Należąca do drogi sądowej sprawa cywilna o ustanowienie drogi koniecznej prowadzi do nabycia prawa na rzecz konkretnych nieruchomości władnących i z takim przedmiotem rozstrzygnięcia mamy do czynienia w niniejszym postępowaniu. Z kolei przepisy ustawy o drogach publicznych nie zawierają postanowień wyłączających ustanowienie przez Sąd na podstawie art. 145 k.c. drogi koniecznej w postaci przyznania właścicielom nieruchomości uprawnionej prawa korzystania, w celach przejazdu z przyległego do drogi publicznej pasa gruntu (por. także postan. SN z dnia 19 maja 1972 r., II CR 326/72, OSNC 1973/4/58). Co więcej przedmiotem niniejszego postępowania nie było również wydanie zezwolenia na zajęcie pasa drogowego i zjazd z drogi. Nie jest to więc sprawa o charakterze administracyjnym.

Przechodząc do meritum rozstrzygnięcia nie sposób było podzielić zarzutu uczestnika naruszenia art. 145 § 3 k.c. poprzez błędne jego zastosowanie i wykładnię, w związku z niewłaściwym pojmowaniem i interpretowaniem interesu społeczno – gospodarczego Skarbu Państwa.

Zgodnie z art. 145 § 1 k.c. ustanowienie służebności drogi koniecznej dopuszczalne jest, gdy nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Chodzi tu o odstęp trwały i prawnie zagwarantowany. Musi on stwarzać rzeczywistą, bezpieczną możliwość swobodnego przedostawania się z nieruchomości do takiej drogi, przy czym ustanowienia służebności drogi koniecznej nie wyłącza możliwość dojścia lub dojazdu do drogi publicznej przez nieruchomość sąsiednią, chociażby wynikała ona jedynie z grzecznościowego zezwolenia właściciela tej nieruchomości. Istotą odpowiedniego dostępu do drogi publicznej jest zgodność z celem, jakiemu dostęp taki ma służyć (patrz. postan. SN z dnia 9 września 2011 r., I CSK 657/10, OSNC – ZD 2012/4/73; postan. SN z dnia 7 lipca 1999 r., II CKN 786/98, OSNC 2000/2/34).

Zważyć należy, że działki gruntu nr (...)(kw nr (...)) oraz (...)(kw nr (...)), będące własnością wnioskodawcy oraz działki (...)(kw nr (...)), będące własnością uczestnika Skarbu Państwa - (...)w W.powstały w wyniku podziału wcześniej istniejących działek (...), pod warunkiem, że nabywca działek, wchodzących w pas autostrady - Agencja (...) (...), zapewni dostęp do drogi publicznej, powstałym w wyniku podziału działkom (...). W okolicznościach niniejszej sprawy zgodzić należało się z ocenę Sądu I instancji, że nieruchomość wnioskodawcy, działka gruntu (...), objęta księgę wieczystą kw nr (...)nie dysponuje odpowiednim, bezpośrednim dostępem do drogi publicznej.

Z opinii biegłego sądowego L. S.wynikało, że w stosunku do działki gruntu (...), częściowo zabudowanej, przeznaczonej pod działalność gospodarczą istnieje możliwość ustanowienia służebności drogi koniecznej poprzez działkę (...), będącą także własnością wnioskodawcy do drogi publicznej, obejmującej działkę gruntu (...), przy czym z punktu widzenia przeznaczenia działki (...)w planie zagospodarowania przestrzennego oraz posiadanego przez wnioskodawcę pozwolenia na budowę bazy drogowej i złożonym do zatwierdzenia projektem budowlanym stacji benzynowej, restauracji i marketu, ustanowienie służebności drogi koniecznej w/w sposób jest niecelowe. Biegły stwierdził, że na początku drogi (...)od strony działki (...), a także na końcu drogi (...)od strony wsi L.ustawione są znaki drogowe zakazu wyjazdu pojazdów o masie powyżej 10 ton i zakazu wjazdu wszelkich pojazdów ciężarowych. Na odcinku około 220 m droga ta jest nieutwardzona, a nadto łączy się z drogą wyższej kategorii - działką (...)poprzez drogę (...), która jest kręta a jej szerokość jest ograniczona do 4-5 m, przy czym przewężenia wynikają z zabudowy. Z punktu widzenia rodzaju planowej działalności gospodarczej taki sposób ustanowienia służebności drogi koniecznej spowoduje, że nie będzie możliwy przejazd samochodów ciężarowych do zaplanowanej przez wnioskodawcę infrastruktury, a dostosowanie do tych potrzeb w sposób oczywisty spowoduje niewspółmierne koszty. Z tym wnioskami należało się zgodzić. Niezależnie od tego zauważyć również należało, że ustanowienie służebności drogi koniecznej zgodnie z propozycją uczestnika poprzez działkę (...)do drogi (...)miałoby negatywne skutki dla mieszkańców zabudowań zlokalizowanych wokół drogi (...)poprzez wzrost natężenia ruchu. Miałoby też negatywne konsekwencje ekonomiczne dla wnioskodawcy, biorąc pod uwagę, że dojazd z autostrady do planowanej stacji benzynowej uległby znacznemu wydłużeniu. W takiej sytuacji prowadzanie działalności gospodarczej wobec znacznych nakładów na nową infrastrukturę mogłoby się okazać wysoce nieopłacalne.

Z powyższych względów Sąd Odwoławczy podzielił stanowisko Sądu I instancji, że ustanowienie służebności drogi koniecznej, zgodnie z propozycją uczestnika – Skarbu Państwa (...)w W.nie jest uzasadnione, gdyż nie zapewnia wnioskodawcy odpowiedniego dostępu do drogi publicznej w rozumieniu art. 145 k.c. Właściwym i racjonalnym jest natomiast ustanowienie tej służebności przez działki (...). Są one własnością uczestnika – Skarbu Państwa, a nie Agencji (...), stąd ustanowienie drogi koniecznej jest potrzebne. Przeprowadzenie drogi w ten sposób uwzględnia potrzeby nieruchomości władnącej, biorąc pod uwagę, że elementami planowanej infrastruktury jest stacja benzynowa, restauracja i sklep samoobsługowy, a przebieg służebności gwarantuje najkrótszy dojazd do autostrady, co było jednym z założeń projektu inwestycyjnego. W przeciwnym razie prowadzenie projektowanej działalności gospodarczej byłoby działaniem ekonomicznie nieopłacalnym. Zdaniem Sądu Odwoławczego ustalony przebieg służebności gruntowej najmniej dotkliwie obciąża grunty sąsiednie, a ponadto pozostaje w zgodzie z interesem lokalno - społecznym. Biorąc od uwagę, że obecnie dla użytkowników autostrady istnieje zjazd na drogę (...)i wyjazd na autostradę, tym bardziej brak przesłanek, by odmówić ustanowienia służebności drogi koniecznej w ten sposób, w szczególności, że wnioskodawca - właściciel częściowo zabudowanej działki (...)ma prawo do dostępu do drogi publicznej. Ustanowienie drogi koniecznej nie koliduje również z wcześniejszymi planami budowy na działce (...)Miejsca (...). Od planów tych odstąpiono, w związku z czym nie będzie zachodzić kolizja w ruchu drogowym. Aktualnie również nie sposób stwierdzić, by uszczerbek wynikający ze zmniejszenia użyteczności nieruchomości obciążonej przewyższał zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej. Uwzględnia bowiem jej obecny charakter.

Tak wnioskodawca jak i uczestnik postawili zarzut, zgodnie z którym ustanowienie służebności drogi koniecznej w powyższy sposób narusza interesy społeczno – gospodarcze każdej ze stron, z tym że w stosunku do uczestnika w ten sposób, że nie uwzględnia faktu planowanej inwestycji drogowej polegającej na rozbudowie autostrady, a w stosunku do wnioskodawcy, że ustanowienie służebności na czas określony – 10 lat – nie uwzględnia zasad prowadzenia działalności gospodarczej i aktualnych uwarunkowań społeczno ekonomicznych.

Uwzględnienie interesu społeczno - gospodarczego w sposób oczywisty wyraża się w dążeniu do zachowania równowagi pomiędzy tym, aby utworzenie drogi odpowiadało potrzebom nieruchomości władnącej i w najmniejszym stopniu obciążało nieruchomości sąsiednie, o czym wskazano wyżej. Podkreślenia wymaga jedynie, że ustawodawca nie toleruje braku odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich. Natomiast zawsze obowiązuje zasada, że przeprowadzenie drogi koniecznej nie tyle może, ale musi następować przy uwzględnieniu potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej i z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić (por. postan. SN z dnia 13 lutego 1985 r., III CRN 311/84, LEX nr 8683).

Ważąc interesy stron, Sąd I instancji uznał za zasadne ustanowienie służebności drogi koniecznej na czas oznaczony, bo 10 – letni. Rozstrzygnięcie to znajduje oparcie w prawie. Zgodnie z art. 245 § 2 k.c. do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku ani terminu. W związku z tym służebność może zostać ustanowiona na czas określony i rozstrzygnięcie w tym przedmiocie nie narusza prawa materialnego. W tym zakresie Sąd nie był również związany treścią wniosków uczestników, podobnie jak nie jest związany wnioskiem co do przeprowadzenia trasy drogi koniecznej. Rozstrzyga bowiem w oparciu o wszystkie okoliczności sprawy. Nie sposób więc skutecznie zarzucić, że orzeczono ponad żądanie.

Sąd Odwoławczy podzielił rozstrzygnięcie w zakresie ustanawiającym służebność drogi koniecznej na czas oznaczony, oceniając go jako zgodny z zasadami współżycia społecznego oraz interesem społeczno - gospodarczym.

Należało mieć na uwadze, że autostrada (...) zostanie w przyszłości prawdopodobnie przebudowana w celu dostosowania jej do wymogów autostrady płatnej, w wyniku której zjazd do drogi (...) może zostać zamknięty dla działek (...) z uwagi na niedopuszczalną dowolność w konstrukcji zjazdów na tego typu drogach. Takie plany niewątpliwie istnieją. Trafnie jednakże zwrócił uwagę Sąd meriti na możliwą długotrwałość związanych z tym procedur administracyjnych i projektowych. Nie bez znaczenia pozostają również ograniczone możliwości finansowania oraz przeciętny, stosunkowo długi czas budowy dróg, w tym o tak skomplikowanej strukturze jak autostrada. Z tych przyczyn uznać należało, że Sąd I instancji prawidłowo oszacował czas wykonywania służebności na 10 lat. W ten sposób uwzględniony został interes Skarbu Państwa. Jest to również wystarczająco długi czas na amortyzację inwestycji wnioskodawcy, a zatem i w tym zakresie rozstrzygnięcie to w pełni uwzględnia interes wnioskodawcy, gwarantując mu w tym okresie prawo przejazdu. Jeżeli po upływie 10 – letniego terminu zjazd z autostrady do drogi (...) będzie nadal funkcjonował na tym odcinku drogi, to będzie możliwość do wystąpienia z ponownym wnioskiem o ustanowienie służebności drogi koniecznej. W przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej na czas nieokreślony, czy też jak początkowo wnioskowano na okres 20 lat, zmiana jej treści lub ustalenie wygaśnięcia, biorąc pod uwagę obecne obowiązujące regulacje prawne (art. 291 k.c., art. 293 k.c.), mogłoby być bardzo trudne, o ile w ogóle byłoby możliwe. Godziłoby więc w sposób oczywisty w uzasadniony interes Skarbu Państwa.

Niezasadny był zarzut wnioskodawcy skierowany przeciwko rozstrzygnięciu o kosztach postępowania poprzez naruszenie art. 520 § 2 k.p.c.

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy Sąd II instancji podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że strony winny ponieść koszty postępowania na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c., a więc zgodnie ze swoim udziałem w sprawie, co oznacza, że każdego z uczestników obciążają koszty tej czynności, której dokonał oraz czynności podjętej we własnym interesie, a więc w tym także koszty opinii biegłego. W konkretnych przypadkach Sąd może od tej zasady odstąpić, przy czym takie okoliczności nie wystąpiły w sprawie. Sąd I instancji prawidłowo wywiódł, że uczestnicy postępowania, których interesy jakkolwiek były sprzeczne, bo uczestnik domagał się oddalenia wniosku, a wnioskodawca jego uwzględnienie, to ostatecznie na skutek orzeczenia Sądu, każdemu z nich udzielono właściwej ochrony. Tym w takim samym stopniu byli zainteresowanymi wynikiem postępowania.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy z mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. obie apelacje oddalił.

Na zasadzie art. 350 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd II instancji sprostował oczywiste omyłki pisarskie popełnione w punkcie I sentencji postanowienia w zakresie oznaczenia numeru księgi wieczystej prowadzonej na nieruchomości obejmującej działkę gruntu (...) z godnie z treścią księgi wieczystej, której odpis znajduje się w aktach sprawy oraz w punkcie II po słowie „zasądzić” zamiast przyimka „do” wpisał „od”.

O kosztach w postępowaniu odwoławczym orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Najczęściej czytane
ogłoszenia

Udostępnij