Sygn. akt I Ca 58/16

POSTANOWIENIE

Dnia 2 marca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SO Joanna Składowska

SR del. Ewelina Puchalska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2016 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku D. J.

z udziałem (...) SA w L. Oddział (...)

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku

z dni 16 września 2015 roku, sygnatura akt I Ns 902/14

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawcy D. J. na rzecz uczestnika (...) SA w L. 120 (sto dwadzieścia) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 58/16

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia z 26 września 2014r. D. J. wniósł o ustanowienie na prawie własności nieruchomości, stanowiącej działki nr (...), położonej w miejscowości R., gmina Z., powiat (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr (...) na rzecz spółki (...) S.A. w L. służebności przesyłu za wynagrodzeniem na rzecz wnioskodawcy w kwocie 94 560 złotych.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od wnioskodawcy kosztów postępowania.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 września 2015r., Sąd Rejonowy w Łasku oddalił wniosek, zasądzając od D. J. na rzecz (...) S.A. w L. Oddział (...) kwotę 257 złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Wnioskodawca D. J. jest właścicielem działek nr (...) położonych w miejscowości R., gmina Z., dla których prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Przez przedmiotowe nieruchomość przebiega napowietrzna linia energetyczna średniego napięcia i napowietrzna linia niskiego napięcia. Linia energetyczna średniego napięcia została wybudowana w 1958r., a była remontowana w 1968r. i została oddana po remoncie do użytku w dniu 15 czerwca 1968r. Linia energetyczna niskiego napięcia została oddana do użytku w dniu 05 maja 1975r.

Od momentu wybudowania przedmiotowe linie energetyczne były własnością Skarbu Państwa reprezentowanego przez Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady (...). W wyniku podziału tego Przedsiębiorstwa w dniu 01 stycznia 1989r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w Ł., które przejęło składniki mienia dzielonego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) z dniem 01 września 1993r. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) S.A. W dniu 15 grudnia 2008r. nastąpiła zmiana nazwy spółki na (...) S.A., a w dniu 01 września 2010r. połączenie spółki z (...) S.A. w L.. Spółka przejmująca (...) S.A. w L. wstąpiła z dniem rejestracji połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółek przejmowanych na zasadzie sukcesji uniwersalnej.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, władztwo wykonywane przez przedsiębiorstwo energetyczne nad nieruchomością, przez którą przebiega linia przesyłowa, jest faktyczne władztwem w podobnych granicach, jakie wykonuje uprawniony z tytułu służebności. Oznacza to, iż służebność linii energetycznej mogła być przedmiotem zasiedzenia na podstawie odpowiednio stosowanego art. 292 kc, również przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu. W ocenie Sądu Rejonowego, w okolicznościach przedmiotowej sprawy zasługiwało na aprobatę stanowisko uczestnika, iż doszło do nabycia w drodze zasiedzenia przez Skarb Państwa reprezentowany przez Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady (...) w W. w odniesieniu do linii energetycznej średniego napięcia z dniem 15 czerwca 1988r. (20 lat od zakończenia remontu) i przez Zakład (...) S.A. w Ł. w odniesieniu do linii energetycznej niskiego napięcia z dniem 05 maja 2005r. (30 lat od wybudowania) - poprzedników prawnych uczestnika - służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawcy.

Posiadanie służebności gruntowej wykonywane przez przedsiębiorstwo państwowe w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a polegające na rozpięciu linii energetycznej nad nieruchomością wnioskodawcy oraz dokonywaniu jej bieżących napraw, przeglądów i konserwacji wyczerpywało przesłankę z art. 292 kc, tj. przesłankę korzystania z trwałego i widocznego urządzenia. Przed dniem 1 lutego 1989r., to jest przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989r. o zmianie ustawy kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11 z 1989 r.), państwowe osoby prawne nie mogły nabyć własności nieruchomości, a tym samym służebności, gdyż nie władały nieruchomościami w imieniu własnym, lecz sprawowały zarząd mieniem państwowym w ramach zasady jednolitej własności państwowej (art. 128 kc w brzmieniu sprzed 1 lutego 1989r.). Skoro przedsiębiorstwa państwowe nie sprawowały władztwa w imieniu własnym i na własną rzecz, to czyniły to w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa jako dzierżyciele. Na skutek zmiany przepisu art. 128 kc z dniem 02 lutego 1989r. nastąpiło przeniesienie własności przedmiotowej linii energetycznej ze Skarbu Państwa na rzecz przedsiębiorstwa państwowego, a co za tym idzie także służebności przesyłu w zakresie linii energetycznej średniego napięcia oraz posiadania służebności przesyłu w zakresie linii energetycznej niskiego napięcia.

Zgodnie z art.305 3 § 1 kc, służebność przesyłu przechodzi na nabywcę urządzeń przesyłowych. Ponieważ uczestnik ma już służebność przesyłu uprawniającą go do korzystania z przedmiotowej nieruchomości w zakresie eksploatacji istniejących tam linii energetycznych, na podstawie art. 305 1 kc wniosek o ustanowienie identycznej służebności przesyłu podlegał oddaleniu.

O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 520 § 2 kpc.

Apelację od postanowienia Sadu Rejonowego wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 336 kc polegającą na błędnym przyjęciu, że warunkiem zasiedzenia służebności gruntowej jest posiadanie samoistne, w sytuacji gdy jest to posiadanie zależne;

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału w skutek naruszenia przepisów postępowania polegającego na niewłaściwym zastosowaniu art. 233 § 1 i 2 kpc, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, poprzez dokonanie ustaleń w oparciu o dokumenty, które to nie stanowiły ani dowodów na posiadanie służebności, czas trwania tego posiadania, przejęcie posiadania tej służebności i to posiadania służebności w jakim kształcie i charakterze, polegającej na korzystaniu z jakich urządzeń;

3.  naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 233 § 1 i 2 kpc, polegające na nieprzyjęciu w sposób umożliwiający ocenę zarzutu zasiedzenia z jakiej powierzchni działki uczestnik korzysta;

4.  naruszeniu przepisów postępowania polegające na niewłaściwym zastosowaniu art. 233 § 1 i 2 kpc, polegające na ustaleniu początku i końca terminów zasiedzenia w sposób dowolny i nieznajdujący oparcia w materiale dowodowym.

W oparciu o wskazane zarzuty, skarżący wnosił o:

1.  zmianę skarżonego postanowienia w całości polegającą na:

- ustanowieniu na nieruchomości wnioskodawcy odpłatnej służebności przesyłu na rzecz uczestniczki postępowania polegającej na prawie do korzystania w celu przesyłu energii elektrycznej i konserwowaniu oraz naprawach tej linii na nieruchomości wnioskodawcy;

- zasądzeniu od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwoty 94 560 złotych tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu;

- zasądzeniu od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

2.  względnie uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do dalszego prowadzenia Sądowi pierwszej instancji;

3.  zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, a w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu apelacyjnym.

Uczestnik postępowania domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia od wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszym rzędzie należy podkreślić, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wyrażenie przez stronę odmiennego poglądu co do oceny poszczególnych dowodów jest prawem strony, jednakże możliwość przedstawienia innej wersji stanu faktycznego, nie świadczy jeszcze o nadużyciu swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł wyrażonych w art. 233 § 1 kpc i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Trzeba wszakże podkreślić, że zgodnie z art. 229 kpc nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną. Ponadto sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne) - art. 231 kpc.

Sąd pierwszej instancji, zgodnie z wymogami art. 328 § 2 kpc, w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wskazał, na jakich dowodach się oparł i dlaczego uznał zgormadzony w sprawie materiał dowodowy za właściwy dla poczynienia określonych ustaleń. Skarżący nie wskazał na żadne błędy w zaprezentowanym rozumowaniu.

Trzeba zaś z całą mocą podkreślić, iż strona wnioskująca nie wypowiedziała się wyraźnie o dacie posadowienia urządzeń przesyłowych i nie zaprezentowała jakichkolwiek dowodów w tym zakresie. Skoro datę wzniesienia linii potwierdzały dokumenty w postaci: protokołu odbioru technicznego, protokołu obioru remontu bieżącego, opisu remontu bieżącego i protokołu przekazania do eksploatacji, a żadne z zainteresowanych, w szczególności wnioskodawca nie podnosił, że po roku 1975 miały miejsce ingerencje zmieniające w sposób istotny cechy i sposób usytuowania urządzeń przesyłowych, Sąd pierwszej instancji miał wszelkie podstawy do poczynienia ustaleń, iż linie energetyczne średniego i niskiego napięcia na działce wnioskodawcy wzniesione były w obecnym kształcie - odpowiednio - w 1968r. i 1975r., a co więcej, uznać okoliczności te za przyznane lub co najmniej niezaprzeczone (art. 229 i 230 kpc) i nie sposób wymagać było od uczestnika postępowania, aby w tych warunkach wykazywał okoliczność negatywną, że żadne istotne zmiany w tym zakresie nie miały po roku 1975 miejsca.

Nie budzi zastrzeżeń i znajduje potwierdzenie w judykaturze pogląd Sądu Rejonowego, że jeżeli przed 1989r. pod rządem art. 128 kc przedsiębiorstwo państwowe spełniło przesłanki wymagane do nabycia własności przez zasiedzenie, to własność nabywał Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo wyposażone w osobowość prawną (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 września 1993 r., 76/93·, 12 grudnia 1996 r., l CKU 38/96 i 11 grudnia 2008 r., II CSK 314/08, Uchwała Sądu Najwyższego z 22. 10. 2009 r., III CZP 70/09. M. Prawn. 2009, Nr 23, str. 1252).

Uregulowanym w art. 348 kc podstawowym sposobem przeniesienia posiadania, zarówno samoistnego, jak i zależnego, jest wydanie rzeczy (traditio corporalis). W przypadku posiadania służebności chodzi oczywiście o „trwałe i widoczne urządzenie”, z którego korzystanie prowadzi do zasiedzenia (w sprawie niniejszej przebiegające przez nieruchomość wnioskodawcy napowietrzne linie energetyczne i ich eksploatacja). Nie jest zatem potrzebna żadna umowa pisemna lub decyzja. W sytuacji, w której nabycie służebności dotyczącej linii średniego napięcia w 1988r. przez Skarb Państwa nastąpiło nie na podstawie umowy lub orzeczenia Sądu, a w drodze zasiedzenia i brak było w owym czasie stosownego dokumentu ten fakt stwierdzającego, nie mogło być mowy o wyraźnym wymienieniu służebności, jako składnika majątku przekazanego na mocy Zarządzenia Ministra Przesyłu nr 14/ (...)/89 z dnia 16 stycznia 1989r., którym utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...), któremu przydzielono składniki mienia należące dotychczas do Centralnego O. Energetycznego - Zakładu (...). Ograniczone prawo rzeczowe było prawem związanym z własnością przekazanych urządzeń przesyłowych jako elementem przedsiębiorstwa, a zatem dzieliło los tych składników mienia jako ich część składowa (art. 50 kc, 55 1 kc). W przypadku zaś linii niskiego napięcia wprost chodziło o przeniesienie posiadania urządzeń, bowiem zasiedzenie służebności jeszcze wówczas nie nastąpiło. Niedołączenie stosownego protokołu zdawczo - odbiorczego do akt sprawy nie wykluczało możliwości udowodnienia okoliczności przekazania urządzeń energetycznych przebiegających przez działkę wnioskodawcy za pomocą innych środków dowodowych, w tym przy zastosowaniu domniemań faktycznych. Za przyjęciem domniemań w zakresie przekazania tych konkretnych obcinków linii energetycznych przemawiało zaś położenie linii w zasięgu działalności przedsiębiorstwa uczestnika postępowania i sama treść wniosku, w którym D. J. wskazał (...) SA w L. Oddział (...) w Ł. jako właściciela urządzeń przesyłowych.

Zarzut naruszenia art. 336 kc jest zupełnie niezrozumiały. Wbrew twierdzeniom skarżącego, Sąd Rejonowy nie określał jako przesłanki zasiedzenia służebności posiadania samoistnego. Tym niemniej dla porządku zauważyć trzeba, że na tle uregulowania art. 352 kc, zgodnie z którym kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności, charakter jurydyczny posiadania służebności gruntowej jest w judykaturze różnie kwalifikowany, a posiadanie służebności jest określane zamiennie, jako posiadanie samoistne służebności, posiadanie zależne lub posiadanie służebne (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2006r., III CSK 38/05, OSP 2006, nr 10, poz. 114, z dnia 10 lipca 2008r., III CSK 73/08 (niepubl.), z dnia 27 stycznia 2006r., III CSK 38/05 (niepubl.), z dnia 29 maja 2000r., III CKN 742/98 (niepubl.). Rzeczywiście w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 9 sierpnia 2011r., III CZP 10/11, OSNC 2011/12/129, wyrażono pogląd, że w przypadku posiadania służebności gruntowej w rachubę nie wchodzi, jak przy nabyciu własności, posiadanie samoistne, lecz posiadanie w zakresie odpowiadającym treści służebności. Z punktu widzenia jednak rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, podniesiona kwestia zastosowanej terminologii nie ma żadnego znaczenia. Prawidłowe zastosowanie art. 292 kc wymagało ustalenia, czy posiadanie służebności w danym wypadku polegało na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia i zasadnie Sad pierwszej instancji przyjął, że ta przesłanka została spełniona (rozpięcie linii energetycznych nad nieruchomością wnioskodawcy przez przedsiębiorstwo przesyłowe, przesył energii elektrycznej oraz dokonywanie bieżących napraw, przeglądów i konserwacji).

Na zakończenie należy wskazać, że skoro uczestnik postępowania ograniczył się do zgłoszenia zarzutu zasiedzenia, natomiast nie złożył wniosku o jego stwierdzenie, zaskarżone orzeczenie nie mogło określać pozytywnie treści służebności nabytej w tej drodze. Takie rozstrzygnięcie stanowiłoby wyjście poza granice żądania. Wymaganie, aby w tym wypadku - dla potrzeb uzasadnienia orzeczenia - nastąpiło, jak postuluje skarżący, określenie rodzaju, zakresu, oraz sposobu wykonywania służebności, a także oznaczenie szlaku (miejsca) usytuowania urządzeń z powołaniem się na mapę sporządzoną według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych, opatrzoną klauzulą właściwego organu do spraw ewidencji gruntów i budynków stwierdzającą, iż jest przeznaczona do dokonywania wpisów w księdze wieczystej, jest wymaganiem zbyt daleko idącym, w sytuacji gdy określenie takie, jako niezawarte w sentencji postanowienia, nie mogłoby stanowić podstawy owego wpisu.

Z tych wszystkich względów, apelacja wnioskodawcy, z mocy art. 385 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc, jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

O zwrocie uczestnikowi postępowania kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie art. 520 § 2 kpc., przy zastosowaniu stawki minimalnej, zgodnie z § 7 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych...” z dnia 28 września 2002r. (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 490).