Sygn. akt III APz 38/14

POSTANOWIENIE

Dnia 29 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Marek Procek
Sędziowie :	SSA Zbigniew Gwizdak
	SSA Marek Żurecki

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Komendanta Jednostki Wojskowej (...)

przeciwko B. L.

o odszkodowanie za mienie powierzone

w związku z zażaleniem Skarbu Państwa - Komendanta Jednostki Wojskowej (...)

na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 8 maja 2014r., sygn. akt VIII P 14/14

postanawia: 1. oddalić zażalenie,

2. pozostawić Sądowi Okręgowemu w Bielsku-Białej rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

/-/ SSA Z. Gwizdak /-/ SSA M. Procek /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III APz 38/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 8 maja 2014 roku, sygn. akt VIII P 14/14 Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu - Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy, powołując się na treść art. 461 § 1 k.p.c., wskazał, że z treści sprzeciwu od nakazu zapłaty wynika, iż Jednostka Wojskowa (...) w G. stanowi jedynie Oddział Gospodarczy dla Jednostki, w której służbę pełnił pozwany, będący szefem kompanii - dowódcą drużyny w Jednostce Wojskowej nr (...) w B. i tam też była wykonywana praca przez pozwanego. Nadto Sąd ten podniósł, że pozwany mieszka w B..

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na mocy art. 461 § 1 k.p.c. oraz art. 200 k.p.c. i art. 30 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone w całości zażaleniem przez powoda, który wniósł o jego uchylenie oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że Sąd Okręgowy poczynił błędne ustalenia faktyczne odnośnie statusu (...) (...) Oddziału (...) w G.. Skarżący podniósł, że (...) (...) Oddział (...) (dalej (...) (...)) z siedzibą w G. powstał na mocy Decyzji Nr (...) Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 grudnia 2006 roku w sprawie wdrożenia programu pilotażowego oddzielenia w wojskowych jednostkach budżetowych funkcji finansowo-gospodarczych od operacyjno-szkoleniowych (Dz. Urz. MON z 2006r. nr 22, poz. 293 z późn. zm.). Podkreślił, że punkt trzeci Decyzji Nr (...)/MON stanowi, że w G. utworzono (...) (...) Oddział (...), który jest wojskową jednostkę budżetową.

Dalej powód wskazał, że na zaopatrzeniu (...) (...) pozostaje aktualnie zarówno Jednostka Wojskowa (...) w G., jak i Jednostka Wojskowa (...) w B. oraz kilka innych jednostek wojskowych, w tym w T. i B.. Zdaniem skarżącego, (...) (...) jest odrębną strukturą w Siłach Zbrojnych RP i posiada status wojskowej jednostki budżetowej. Błędnym jest zatem, według powoda, wnioskowanie Sądu I instancji, że Jednostka Wojskowa (...) w G. jest Oddziałem Gospodarczym dla Jednostki Wojskowej (...) z B.. Obydwie wskazane wyżej jednostki podlegają pod jednostkę budżetową o nazwie (...) (...) Oddział (...) w G.. Ponadto wskazał, że inne są zadania wojskowych oddziałów gospodarczych, a inne poszczególnych jednostek wojskowych.

Nadto wskazano, że powodem w procesie nie jest Jednostka Wojskowa (...) w G., lecz Skarb Państwa, którego reprezentuje Komendant Garnizonu (...) (...) Oddziału (...), który jest jednocześnie komendantem Jednostki Wojskowej (...) w G., co wynika z decyzji Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 sierpnia 2010 roku nr 1020 i 13 sierpnia 2013 roku.

Zdaniem skarżącego, powołującego się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, zdolność sądową w sprawach dotyczących odpowiedzialności majątkowej żołnierzy ma Skarb Państwa, a nie jednostka wojskowa, z której działalnością wiąże się roszczenie przeciwko żołnierzowi. W tego rodzaju sprawach nie ma, zdaniem powoda, zastosowania art. 460 § 1 k.p.c.

Dalej podniósł, że niniejsza sprawa dotyczy odpowiedzialności majątkowej żołnierza, a więc osoby niepozostającej w stosunku pracy z jednostką, w której pełni służbę. Stroną powodową nie jest zatem pracodawca, lecz Skarb Państwa. Żołnierz nie jest w tym przypadku pracownikiem, a jednostka wojskowa, ani Skarb Państwa nie jest pracodawcą żołnierza. Natomiast mienie, z którym wiąże się dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie, jest mieniem Skarbu Państwa, pozostającym jedynie w dyspozycji jednostki wojskowej. W tym stanie rzeczy, powód stoi na stanowisku, że stosowanie art. 460 § 1 k.p.c. jest bezprzedmiotowe. Wobec powyższego, zdolność sądową w rozważanej kategorii spraw ma, zdaniem skarżącego, w oparciu o treść art. 67 § 2 k.p.c. jedynie Skarb Państwa, reprezentowany przez organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub przez organ jednostki nadrzędnej.

Wobec powyższego, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i uznanie jako właściwego do rozpoznania sprawy Sądu Okręgowego w Gliwicach - Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

W odpowiedzi na powyższe zażalenie, pozwany wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać wypada, że kwestia odpowiedzialności majątkowej żołnierzy za powierzone im mienie Skarbu Państwa znajdujące się w dyspozycji komórek organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz jednostek organizacyjnych podporządkowanych albo nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej uregulowana została co do zasady w ustawie z dnia 25 maja 2001 roku o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz. U. Nr 89, poz. 967 ze zm., dalej jako ustawa o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy).

Jednocześnie art. 18 powyższej ustawy stanowi, że spory dotyczące odpowiedzialności majątkowej żołnierzy rozpoznają sądy pracy oraz sądy pracy i ubezpieczeń społecznych. Przy czym, ustawa ta w art. 1 ust. 2 w sprawach przez nią nieuregulowanych odsyła jedynie do przepisów Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem art. 17 ust. 1 tej ustawy. Zaś, według tego ostatnio wymienionego przepisu, do przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez żołnierza stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, przepisy działu 14 Kodeksu pracy.

Z powyższego wynika, że ustawodawca, poza wskazaniem sądów pracy jako właściwych do rozpoznawania spraw dotyczących odpowiedzialności majątkowych żołnierzy za powierzone im mienie, nie wskazał jednoznacznie, który z sądów pracy jest właściwy miejscowo i rzeczowo.

Lukę tę rozstrzygnął zatem Sąd Najwyższy, który uznał, że w tej sytuacji należy uznać, że z art. 18 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy wynika wola ustawodawcy zastosowania do rozważanych sporów przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy. W przeciwnym razie niezrozumiałe byłoby przekazanie tych spraw do rozpoznania przez sądy pracy oraz sądy pracy i ubezpieczeń społecznych. Wydaje się oczywiste, że gdyby ustawodawca chciał, aby spory te były rozpoznawane na zasadach ogólnych, to nie kierowałby ich do sądów pracy. Za taką wykładnią art. 18 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy przemawiają też silnie względy celowościowe. W szczególności, podobieństwo sytuacji prawnej żołnierza w rozważanej kategorii spraw do sytuacji pracownika uzasadnia zastosowanie do niego szczególnych reguł procesowych dających mu korzystniejszą pozycję procesową, niż ta, którą miałby w postępowaniu zwykłym. Ostatecznie należy zatem uznać, że spory dotyczące odpowiedzialności majątkowej żołnierzy są sprawami cywilnymi, do których stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 roku, I PK 226/08, OSNP 2011/3-4/33).

Tutejszy Sąd Apelacyjny podziela powyższy pogląd i również uznaje, że skoro ustawodawca przekazał rozpoznawanie tego typu spraw sądom pracy, to konsekwentnie należy stosować w tych sprawach przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy. A skoro tak, to należy odpowiednio stosować również art. 461 § 1 k.p.c., regulujący kwestię właściwości miejscowej sądu pracy.

Sąd Apelacyjny ma na względzie okoliczność, iż żołnierz to nie pracownik, a jednostka wojskowa to nie pracodawca, jednak w kwestii właściwości miejscowej sądu pracy nie ma przeszkód, aby odpowiednio zastosować ten przepis w niniejszej sprawie. Skoro bowiem Sąd Najwyższy w powołanym już wyżej wyroku dopuścił możliwość ustalania składu sądu pracy w sprawach odpowiedzialności majątkowej żołnierzy za powierzone im mienie na mocy art. 47 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 28 lipca 2007 roku (tj. przed zmianą wprowadzoną ustawą z dnia 15 marca 2007 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 112, poz. 766), stosownie do którego w pierwszej instancji sprawy z zakresu prawa pracy sąd rozpoznawał w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników - to również zasadnym wydaje się dopuszczenie ustalenia właściwości miejscowej sądu pracy w oparciu o art. 461 § 1 k.p.c.

Zarazem podkreślić należy, że koncepcja ta nie podważa stanowiska Sądu Najwyższego co do tego, że zdolność sądową w tego rodzaju sprawach ma na mocy art. 67 § 2 k.p.c. jedynie Skarb Państwa, reprezentowany przez organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub przez organ jednostki nadrzędnej. Czym innym jest bowiem kwestia zdolności sądowej strony, a czym innym właściwość miejscowa sądu pracy.

W konsekwencji należy przyjąć, że stosowany odpowiednio w tego rodzaju spraw przepis art. 461 § 1 k.p.c. daje podstawy do przyjęcia, że powództwo może być wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego (tj. zgodnie z art. 27 k.p.c. sąd I instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania, a miejscem zamieszkania pozwanego jest B.), bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana (stosując odpowiednio, chodzi w tym przypadku o miejsce pełnienia służby, a więc Jednostkę Wojskową (...) w B.), bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy (w tym przypadku odpowiednio jednostka woskowa, w której była pełniona służba, czyli Jednostka Wojskowa (...) w B.).

Z akt sprawy bezspornie wynika, że pozwany ma miejsce zamieszkania w B., a miejscem pełnienia służby wojskowej była Jednostka Wojskowa (...) w B., co wynika bezpośrednio ze świadectwa służby pozwanego z dnia 31 października 2012 roku (k. 29).

Bez znaczenia jest przy tym fakt, że na mocy decyzji nr (...) z dnia 6 grudnia 2006 roku (Dz. Urz. MON z 2006r. Nr 22, poz. 293) Minister Obrony Narodowej utworzył (...) (...) Oddział (...) z siedzibą w G., jako wojskową jednostkę budżetową. Co prawda (...) (...) Oddział (...) rzeczywiście jest odrębną wojskową jednostką budżetową, ale nie zmienia to faktu, iż według punktów 1 i 4 powyższej decyzji z dnia 6 grudnia 2006 roku ma on jedynie na celu realizowanie zadań finansowo-gospodarczych na rzecz innych odrębnych wojskowych jednostek budżetowych, w tym Jednostki Wojskowej (...) w B.. Natomiast, jak już zostało wyżej podniesione, pozwany niewątpliwie pełnił służbę właśnie w Jednostce Wojskowej (...) w B., a nie w (...) (...) Oddziale (...).

W związku z powyższym, w oparciu o treść stosowanego odpowiednio art. 461 § 1 k.p.c., właściwym miejscowo do rozpoznania niniejszej sprawy jest Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej, jako sąd, w którego okręgu pozwany zarówno ma miejsce zamieszkania, jak i pełnił służbę wojskową.

Na marginesie wskazać jedynie należy na niekonsekwencję powoda w swoich pismach procesowych co do oznaczenia podstawy prawnej ustalenia właściwości miejscowej sądu pracy, gdyż najpierw w pozwie sam wskazuje art. 461 k.p.c., po czym w zażaleniu podnosi, że stosowanie tego przepisu jest nieprawidłowe na gruncie niniejszej sprawy z uwagi na to, iż żołnierz to nie pracownik, a niniejsza sprawa jest sprawą cywilną.

Gdyby zatem iść tym tokiem rozumowania, uznać należałoby, że rzeczywiście stosowanie art. 461 § 1 k.p.c. w niniejszej sprawie jest niedopuszczalne, a co za tym idzie, zastosowanie znajduje przepis ogólny z art. 27 § 1 k.p.c. Ale w takiej zaś sytuacji i tak sądem właściwym miejscowo byłby Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej, jako sąd, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.

Mając zatem na względzie powyższe, Sąd Apelacyjny uznał, iż zażalenie jest bezzasadne i na mocy art. 397 § 2 w zw. z art. 385 k.p.c. orzekł w punkcie 1 sentencji o jego oddaleniu.

Sąd Apelacyjny - wbrew żądaniu pozwanego - nie orzekł o kosztach postępowania zażaleniowego.

Art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c., mający zastosowanie w postępowaniu zażaleniowym za pośrednictwem art. 391 § 1 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. wyraża bowiem zasadę koncentracji orzekania o kosztach postępowania, ograniczając orzekanie o nich jedynie do orzeczeń kończących sprawę w instancji. Postanowienie oddalające zażalenie na postanowienie sądu okręgowego w przedmiocie właściwości miejscowej nie jest postanowieniem kończącym sprawę w instancji, o którym mowa w art. 108 § 1 k.p.c., gdyż kwestia ta stanowi jedynie zagadnienie wpadkowe, w którym nie rozstrzyga się o całości postępowania, ani o jego meritum. Z tego względu, nie było podstawy do orzekania przez Sąd Apelacyjny o kosztach postępowania zażaleniowego.

Dlatego też Sąd Apelacyjny pozostawił w punkcie 2 sentencji Sądowi Okręgowemu rozstrzygnięcie wniosku pozwanego o przyznanie mu od powoda zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym sprawę.

/-/ SSA Z. Gwizdak /-/ SSA M. Procek /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR