Sygn. akt IX Ca 775/13

POSTANOWIENIE

Dnia 27 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Mirosław Wieczorkiewicz
Sędziowie:	SO Dorota Ciejek SR del. Jacek Barczewski (spr.)
Protokolant:	sekr. sądowy Ewelina Gryń

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku A. L.

z udziałem B. L., H. L. (1), R. L., J. M., K. R., H. L. (2), M. S. (1) i W. O. (1)

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji uczestniczki W. O. (1) od postanowienia Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 26 czerwca 2013 r., sygn. akt I Ns 124/12

p o s t a n a w i a :

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I w ten sposób, że wniosek oddalić,

II.  przyznać adwokatowi T. J. od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 150 zł (sto pięćdziesiąt złotych) plus należny podatek VAT tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną z urzędu uczestniczce postępowania W. O. (1) w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt IX Ca 775/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca A. L.wniósł o stwierdzenie, że jego rodzice S.i Z. L. (1)nabyli z dniem 2.02.1988 r. przez zasiedzenie na prawach wspólności ustawowej własność nieruchomości o pow. (...)m 2 stanowiącej części działki o nr (...)położonej w T.gm.P., dla której w Sądzie Rejonowym w Szczytnie prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...).

W uzasadnieniu podniósł, iż w dniu 26.06.1969 r. jego rodzice nabyli z majątku dorobkowego własność nieruchomości rolnej zabudowanej położonej w T.gm. P., składającej się z działek nr (...)o pow.(...)ha. Rodzice wnioskodawcy posiadali przedmiotową nieruchomość od 1.02.1967 r. Obejmując ją w posiadanie objęli także we władanie pas ziemi położony obecnie na działce nr (...), rozciągający się na przestrzeni między ogrodzeniem działki nr (...)a granicą tej działki z działkami obecnie oznaczonymi nr (...)Rodzice wnioskodawcy uważali ten fragment gruntu za swoją własność. Wykonali tam szereg prac, kosili trawę, sadzili i zbierali ziemniaki. Po śmierci ojca wnioskodawcy w 1998 r. i matki w 2010 r. działka nadal była użytkowana przez wnioskodawcę i jego brata R. L.. Z działką nr (...)graniczyła działka nr (...), której właścicielami byli rodzice wnioskodawcy, a następnie wnioskodawca z żoną i jego rodzeństwo. Obecnie działka została podzielona na działki m.in. (...), które graniczą z działką nr (...). Przyjmują 30 – letni okres posiadania w złej wierze rodzice wnioskodawcy nabyli własność przedmiotowego części działki w dniu 2.02.1988 r.

Uczestniczka W. O. (1) wniosła o oddalenie wniosku wskazując, że nie istnieją okoliczności wskazane przez wnioskodawcę w zakresie samoistnego posiadania nieruchomości.

Uczestnik K. R. i uczestniczka J. M. wnieśli o oddalenie wniosku z tych samych względów jak podniesione przez W. O. (1).

Uczestniczka H. L. (2) i uczestnik R. L. się do wniosku.

Wezwane do udziału w sprawie w charakterze uczestników H. L. (1) i B. L. przychyliły się do wniosku.

W toku postępowania zmarła uczestniczka Z. R., której spadkobiercami są J. M., W. O. (1) i K. R..

Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Szczytnie stwierdził, że A. L.i H. L. (1)na prawach wspólności majątkowej w 1/2 części oraz R. L.i B. L.na prawach wspólności majątkowej w 1/2 części nabyli przez zasiedzenie z dniem 3 grudnia 2004 r. własność części działki (...)położonej w T.gmina P.o pow. (...) , dla której w tymże sądzie prowadzona jest księga wieczysta nr (...), oznaczonej literą A na mapie sporządzonej przez biegłego W. O. (2)na k. 181 akt sprawy. Oddalił żądanie wnioskodawcy o zasądzenie kosztów postępowania od uczestników i przyznał pełnomocnikowi z urzędu uczestniczki W. O. (1)adwokatowi T. J.wynagrodzenie w kwocie 369 zł, w tym podatek VAT. Jednocześnie nakazał ściągnąć od A. L.i H. L. (1)solidarnie oraz R. L.i B. L.solidarnie na rzecz Skarbu Państwa kwoty po 1.800,94 zł tytułem kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy ustalił, że S. L. (1)i Z. L. (1)na podstawie umowy z dnia 26.06.1969 r. nabyli własność gospodarstwa rolnego zabudowanego położonego T.gmina P.składającego się z działek nr (...)o pow. (...)ha. Objęcie nieruchomości w posiadanie przez S.i Z. L. (1)nastąpiło w dniu 1.02.1968 r. Na wniosek z dnia 22.11.1988 r. z księgi wieczystej nr (...)prowadzonej dla nieruchomości o pow. (...) ha stanowiącej własność Skarbu Państwa odłączono budynki i dla budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności: dom mieszkalny, obora, stodoła, szopa położonych w T.gm.P.założono księgę wieczystą nr (...). Jako właściciela wpisano S. L. (1)i Z. L. (1)na prawach wspólności ustawowej. Umową darowizny z dnia 23.12.1988 r. S.i Z. L. (2)przenieśli na syna A. L.i jego żonę H. L. (1)udział wynoszący 1/3 części w prawie własności domu mieszkalnego opisanego w księdze wieczystej nr (...), na prawach wspólności ustawowej. Decyzją z dnia 14.03.1990 r. Naczelnik Gminy P.przekazał nieodpłatnie na własność działkę siedliskową oznaczoną w ewidencji gruntów obrębu T.nr (...)o pow. (...)na rzecz Z.i S. L. (1)w 2/3 części i A. J.i H. L. (1)w 1/3 części.

W dniu 19.01.1998 r. zmarł S. L. (1). Postanowieniem z dnia 21.09.1989 r. Sąd Rejonowy w Szczytnie stwierdził, że spadek po nim nabyli zona Z. L. (1) w 4/16 części oraz dzieci M. M., H. L. (2), R. L. i A. L. po 3/16 części każde z nich.

Następnie sąd pierwszej instancji ustalił, iż decyzją z dnia 2.11.1999 r. Burmistrz Miasta P.zatwierdził podział działki nr (...)położonej w T.dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...)na działki nr (...)o pow. (...) i nr (...)o pow.(...). Umową z dnia 6.07.2000 r. Z. L. (1), A. L., H. L. (1), R. L., H. L. (2), M. M.dokonali częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości opisanej w księdze wieczystej nr (...)w ten sposób, że: działka nr (...)o pow.(...) przypadła na wyłączną własność A. J.i H. L. (1), Z. L. (1) M. M., H. L. (2), A. L.przysługujące im udziały w zabudowanej działce nr (...)o pow. (...) darowali R. L.i jego zonie B. L.na prawach wspólności ustawowej. (...)składająca się z działki nr (...)opisana w księdze wieczystej nr (...)stanowiła współwłasność A. L.oraz H. L. (1)w 16/48 części na prawach wspólności ustawowej, R. L.w 3/46 części, R. L.oraz B. L.w 29/48 w częściach na prawach wspólności ustawowej.

Z. L. (1) zmarła w dniu 20.03.2010 r. Postanowieniem z dnia 17.11.2010 r. Sąd Rejonowy w Szczytnie stwierdził, że spadek po niej nabyły dzieci: R. L., A. L., H. L. (2), M. S. (2) po ¼ części. (dowód: postanowienie k. 152)

Ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym w Szczytnie z dnia 30.07.2010 r. w sprawie I Ns 250/08 R. L., B. L., A. L.i H. L. (1)dokonali częściowego zniesienia współwłasności działki nr (...)przez wydzielenie działki nr (...)o pow. (...)ha, (...)o pow.(...)ha, zabudowanej domem mieszkalnym, działki nr (...)o pow.(...)ha, działki nr (...)o pow.(...) ha.

Działka noszącej poprzedni numer 146/3 graniczyła z działką oznaczoną nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Umową sprzedaży zawartą w dniu 3.10.1978 r. J. R. i Z. R. kupi od Skarbu Państwa nieruchomość opisana w księdze wieczystej nr (...).

Na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) zabudowanej domem mieszkalnym mieszkali S. i Z. L. (1) z rodziną, a następnie ich syn wnioskodawca A. L. z żoną uczestniczka H. L. (1) i rodziną oraz syn uczestnik R. L. z żoną uczestniczka B. L. z rodziną. Na działce nr (...) zabudowanej domem mieszkalnym mieszkali J. i Z. R. z rodziną, a po śmierci J. R., Z. R., uczestniczka W. O. (1) z rodziną i uczestnik K. R.. Między nieruchomościami biegł rów melioracyjny. J. R. pod koniec lat 60- tych postawił ogrodzenie między działkami nr (...) przy czy ogrodzenie to postawił bliżej swojego domu tak, ze rów melioracyjny znalazł się za ogrodzeniem patrząc od strony domu rodziny R. i teren ten przylegał bezpośrednio do nieruchomości stanowiącej własność rodziny L.. Rów melioracyjny został zasypany w 1974 r. Po zasypaniu rowu melioracyjnego S. L. (1) objął w posiadanie tą część gruntu, uprawiał tam ziemniaki, siał kończynę, kosił trawę. Z. L. (1) sadziła tam kwiaty. Po śmierci S. L. (1) i Z. L. (1) z tej części nieruchomości korzystał wnioskodawca A. L. i jego bart uczestnik R. L.. Posadzili tam drzewka ozdobne oraz kosili trawę. Posiadali tą część nieruchomości do maja 2010 r. W maju 2010 r. W. O. (1) przestawiła ogrodzenie miedzy nieruchomościami, stawiając je w miejscu gdzie przebiega granica prawna nieruchomości.

W oparciu o opinię biegłego geodety Sąd Rejonowy ustalił, że teren który był w posiadaniu początkowo S. i Z. L. (1), a następnie wnioskodawcy A. L. i uczestnika R. L. a stanowiący część działki nr (...) ma powierzchnię 134 m 2.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny sąd pierwszej instancji uznał, że wniosek zasługiwał na uwzględnienie.

Wskazał, że zasiedzenie polega na nabyciu przez osobę nieuprawnioną prawa podmiotowego z mocy samego prawa i jest konsekwencją długotrwałego faktycznego wykonywania tego prawa. Nabycie własności w drodze zasiedzenia uzależnione zostało od spełnienia dwóch podstawowych przesłanek: władanie nieruchomością jako posiadacz samoistny oraz upływ ustawowego terminu zasiedzenia. Dobra lub zła wiara posiadacza nie stanowi przesłanki uzyskania własności, a wpływa jedynie na długość terminu zasiedzenia.

Posiadanie ma charakter posiadania samoistnego, jeżeli posiadacz włada rzeczą "jak właściciel" (art. 336). Posiadacz wykonuje, zatem faktycznie uprawnienia składające się na treść prawa własności, stąd też posiadanie takie zwane jest również właścicielskim. O tym, czy posiadanie ma charakter posiadania samoistnego, decydują okoliczności faktyczne o charakterze przede wszystkim zewnętrznym (zachowanie się posiadacza względem przedmiotu posiadania dostrzegalne dla innych osób).

Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego stwierdził, że świadomość posiadacza, że wykonywane wobec rzeczy prawo nie przysługuje (albo przysługuje) ma znaczenie jedynie dla oceny jego złej lub dobrej wiary i w związku z tym decyduje o tym, jaki okres potrzebny jest do zasiedzenia (gdy chodzi o rzecz ruchomą rozstrzyga także o tym, czy zasiedzenie w ogóle może nastąpić). O tym natomiast, czy posiadanie jest samoistne (bowiem tylko takie może prowadzić do zasiedzenia), rozstrzyga stan woli posiadacza i jej uzewnętrznienie. Posiadacz, który wie, że nie jest właścicielem, ale chce posiadać nieruchomość tak jak właściciel i wolę swoją manifestuje, jest posiadaczem samoistnym.

W oparciu o zeznania świadka L. G., świadka B. M. oraz o zeznania uczestników W. O. (1), J. M., K. R. Sąd Rejonowy przyjął, że ogrodzenie między nieruchomościami działką nr (...) a działką nr (...) zostało postawione pod koniec lat 60 – tych. Zaznaczył, iż L. G. zeznał, że miało to miejsce pod koniec lata 60 – tych. Świadek B. M. podał, że J. R. po wprowadzeniu się na tą nieruchomość co miało miejsce w 1962 r., postawił ogrodzenie. Natomiast uczestnicy zeznali, że ojciec wzniósł ogrodzenie gdy byli dziećmi, a zatem z ich zeznań także wynika, że miało to miejsce pod koniec lat 60 – tych.

Bezspornym było zatem zdaniem sądu pierwszej instancji, że ogrodzenie między nieruchomościami zostało postawione przez J. R. w niewielkiej odległości od domu rodziny R., tak że biegnący tam rów melioracyjny, tj. część nieruchomości będącej przedmiotem sprawy znalazła się w zakresie nieruchomości S. i Z. L. (1).

W oparciu o zeznania świadków: L. G., R. G., A. B. Sąd Rejonowy uznał, że rodzice wnioskodawcy S. i Z. L. (1) objęli w posiadanie i zaczęli korzystać z tej części działki nr (...) przez którą biegł rów melioracyjny dopiero po jego zasypaniu. Z zeznań tych świadków wynika w sposób zgodny, że nastąpiło dopiero po zasypaniu rowu melioracyjnego, a nie wcześniej. Zeznali oni, że wówczas to S. i Z. L. (1) zaczęli uprawiać tą część ziemi. Z zeznań świadka S. R., geodety a więc osoby zorientowanej w sprawach dotyczących nieruchomości, wynika że rów melioracyjny został zasypany w 1972 lub 1974 r.

Omawiając w dalszej części zeznania świadków Sąd Rejonowy przypomniał, iż świadek L. G. podał, że S. i Z. L. (1) uprawiali tam ziemniaki, siali kończynę, kosili chwasty. Świadek R. G. zeznał, że siali tam trawę. Nie pamiętał czy w inny sposób korzystali z tej nieruchomości. Świadek A. B. stwierdziła, że na tej części nieruchomości S. L. (1) i Z. L. (1) sadzili ziemniaki, uprawiali zboże. Także w oparciu o zeznania świadka M. Z. należy przyjąć, że S. i Z. L. (2) korzystali z nieruchomości będącej przedmiotem sprawy. Z zeznań tych bowiem wynika, że sadzili tam ziemniak a babcia, Z. L. (1), sadziła tam także kwiaty. Sytuacja ta miała miejsce odkąd świadek sięga pamięcią. Także na podstawie zeznań wnioskodawcy, uczestników R. L., H. L. (2) Sąd Rejonowy ustalił, że S. i Z. L. (1) posiadali tą część działki. A. L. zeznał, że rodzice uprawiali tam ziemniaki, warzywa. Nikt nie zakłócał ich posiadania. Ogrodzenie postawione przez J. R. nie było nigdy przestawiane, co potwierdzili uczestnicy R. L. i H. L. (2).

W oparciu o zeznania świadków L. G., A. B., M. Z., uczestnika R. L., uczestniczki H. L. (2) Sąd Rejonowy przyjął, że po śmierci S. L. (1) i Z. L. (1) z tej części działki korzystali wnioskodawca A. L. i uczestnik R. L.. Posadzili tam drzewka ozdobne, kosili trawę.

Z zeznań wnioskodawcy, uczestników R. L., H. L. (2) wynika, że taka sytuacja miała miejsce do momenty gdy geodeta S. R. przybył by wytyczyć granice działek przypadłe mu i bratu w wyniku zawartej przez Sądem ugody. Dowiedzieli się wówczas o prawnym przebiegu granicy między nieruchomościami. Uczestniczka W. O. (1) przestawiała ogrodzenie. Uczestniczka W. O. (1) potwierdziła, ze przestawiła ogrodzenie. Z zeznań świadków K. O. (1) i M. Z. wynika, ze miało to miejsce w 2010 r.

Oceniając zeznania świadków L. G., R. G., A. B. Sąd Rejonowy uznał je za zbieżne i wzajemnie się potwierdzające. Świadkowie nie są powiązani rodzinnie z żadną ze stron, a więc nie są zainteresowani wynikiem postępowania i podawaniem okoliczności korzystnych tylko dla jednej z nich, dlatego zasługują na danie im wiary. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka M. Z., wnioskodawcy, uczestnikom R. L. i H. L. (2) albowiem korespondują one z wiarygodnymi zeznaniami świadków L. G., R. G., A. B..

Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom świadka K. O. (2) w części dotyczącej czasu przestawienia przez W. O. (1) ogrodzenia, a mianowicie że było to w 2010 r. oraz zeznaniom świadka B. M. w części dotyczącej lat, w których J. R. stawiał ogrodzenie, gdyż maja potwierdzenie w pozostałym wiarygodnym materiale dowodowym. Sąd natomiast nie dał wiary ich zeznaniom w części jakoby to J. R. i jego żona Z. R. zajmowali się częścią nieruchomości której dotyczy wniosek o zasiedzenie, a nie S. i Z. L. (2), a następnie A. L. i R. L. gdyż są oni osobami najbliższymi dla uczestników. K. O. (2) jest synem W. O. (1), a B. M. mężem uczestniczki J. M.. Świadkowie ci są zatem zainteresowani w korzystnym dla uczestników W. O. (1), J. M., K. R. przedstawianiem sytuacji. Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom uczestników W. O. (1), J. M., K. R. jakoby to ich rodzice, a nie rodzina L., korzystali z tej części nieruchomości, albowiem nie mają potwierdzenia w dowodach.

Wobec powyższego sąd pierwszej instancji uznał, iż zachowanie wnioskodawcy, uczestnika R. L. i jego poprzedników prawnych oraz podejmowane przez nich na nieruchomości czynności świadczą o tym, że wnioskodawca, uczestnik R. L. i jego poprzednicy prawni zarządzali i traktowali nieruchomość jak swoją własność.\

Z opinii biegłego geodety W. O. (2) wynika z kolei, że S. i Z. L. (2), a następnie A. L. i R. L. korzystali z nieruchomości o pow. 134 m 2 stanowiącej części działki nr (...).

Sąd Rejonowy zauważył, że nieruchomość której dotyczy wniosek do dnia 3.10.1978 r. stanowiła własność Skarbu Państwa, gdyż dopiero umową zawartą w tym dniu J. i Z. R. kupili ją od Skarbu Państwa. Dopiero z tą datą nieruchomość przestała być nieruchomością państwową. Zgodnie zaś z art.177 k.c., który obowiązywał od 1.01.1965 r. wyłączone było nabycie własności nieruchomości państwowej przez zasiedzenie. W tym kontekście zaznaczył, iż kodeks cywilny obowiązujący od dnia 1 stycznia 1965 r. przewidywał 20 – letni termin zasiedzenia w przypadku posiadania w złej wierze. W dniu1 października 1990r. weszła w życie ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. z dnia 18 sierpnia 1990 r.), która wprowadziła dłuższy 30 – letni termin zasiedzenia. Zgodnie zaś z art. 9 wskazanej ustawy do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy; dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie. Jednocześnie też ustawą tą uchylając z dniem 1 października 1990 r. przepis art. 177 k.c., który wyłączał zasiedzenie nieruchomości państwowych, ustawodawca unormował, iż jeżeli przed dniem wejścia w życie tej ustawy istniał stan rzeczy, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po jej wejściu w życie prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia ustawy w życie, z tym że termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę.(art.10) Przy czym skróceniu według art.10 ustawy z dnia 28.07.1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny podlega ustawowy termin zasiedzenia, a nie czas posiadania w okresie, kiedy możliwość zasiedzenia nieruchomości będącej przedmiotem własności państwowej była wyłączona.

W niniejszej sprawie zatem zasiedzenia biegło od 1.01.1978 r. i ulegało skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, tj. licząc od 1.01.1975 r., gdyż jak wcześniej przyjęto S.i Z. L. (2)posiadali nieruchomość od daty zasypania rowu melioracyjnego, co miało miejsce w 1972 lub 1974 r., a więc na pewno posiadali tą nieruchomość od 1.01.1975 r., a więc o okres 3 lat i 10 miesięcy. Do czasu posiadania wnioskodawcy i uczestnika R. L.doliczyć należy czas posiadania ich poprzedników (art. 176 k.c.) i przyjąć zgodnie z wnioskiem okres posiadania 30 lat, a więc jako posiadanie w złej wierze. Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy uznał, iż do zasiedzenia nieruchomości o pow. (...)m 2 stanowiącej część działki nr (...)dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...)przez wnioskodawcę i jego żonę H. L. (1)na prawach wspólności ustawowej w ½ części oraz przez R. L.i jego żonę B. L.na prawach wspólności ustawowej w ½ części, doszło tj. z dniem 3 grudnia 2004 r. Ponieważ jak wynika z dowodów A. L.i R. L.korzystali wspólnie z tej nieruchomości, Sąd przyjął, że ich udziały są równe. Z uwagi na fakt, że na datę nabycia nieruchomości przez zasiedzenie pozostawali oni w związku małżeńskim, Sąd stwierdził że nabyli nieruchomość z małżonkami na prawach wspólności ustawowej. Nieruchomość nabyta w trakcie trwania wspólności ustawowej staje się bowiem składnikiem majątku wspólnego małżonków także w sytuacji, w której jej posiadaczem samoistnym był tylko jeden z małżonków i to zarówno wtedy, gdy okres jego posiadania prowadzącego do zasiedzenia mieścił się w czasie trwania wspólności ustawowej, jak wówczas, gdy przewidziany w art. 172 k.c. bieg terminu wymaganego do zasiedzenia rozpoczął się przed powstaniem wspólności, ale zakończył w czasie jej trwania.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Uznając, że rozstrzygnięcie sprawy było wyłącznie w interesie wnioskodawcy i uczestników R. L., H. L. (1), B. L. sąd nakazał ściągnąć od nich koszty sądowe wyłożone tymczasowo przez Skarb Państwa związane z opinią biegłego geodety, na mocy art.113 u.k. w zw. z art.520 k.p.c.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej uczestniczce W. O. (1) przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu rozstrzygnął na mocy § 19 w zw. § 8 pkt. 1 i § 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.08.1982 r.

Apelację od postanowienia z dnia 26 czerwca 2013 r. złożyła uczestniczka W. O. (1), zarzucając mu:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na ustaleniu, że S. i Z. L. (1) oraz ich następcy prawni objęli w samoistne posiadanie część działki nr (...), będącej przedmiotem wniosku o zasiedzenie, ewentualnie przy przyjęciu, iż doszło do samoistnego posiadania nieruchomości przez wskazane osoby – błąd polegający na tym, że okres ich posiadania „nie był wystarczający do stwierdzenia zasiedzenia”;

- naruszenie przepisów prawa materialnego polegające na niewłaściwym zastosowaniu art. 172 k.c. przez przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie doszło do zasiedzenia części działki (...), będącej przedmiotem wniosku o zasiedzenie.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji wskazano m.in., że błędne były ustalenia dotyczące zasypania rowu melioracyjnego w latach 70 – tych XX wieku, albowiem faktycznie miało to miejsce w połowie lat 80 – tych. Uwidacznia to mapa sporządzona w 1981 r., o dopuszczenie dowodu z której w apelacji wniesiono. W tym stanie rzeczy nie upłynął jeszcze czas konieczny do zasiedzenia części nieruchomości w złej wierze. Zaprzeczyła, by osoby, na rzecz których stwierdzono zasiedzenie lub ich poprzednicy prawni, posiadali samoistnie część spornej działki.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca żądał jej oddalenia i zasądzenia od skarżącej kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że spełnione zostały wszelkie przesłanki zasiedzenia części działki (...) wymienione w art. 172 k.c., zaś zarzuty apelacji nie są zasadne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego przez sąd odwoławczy (art. 241 k.p.c.), apelacja uczestniczki W. O. (1) okazała się zasadna.

W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy poczynił częściowo prawidłowe ustalenia faktyczne, które do pewnego stopnia sąd drugiej instancji podziela i przyjmuje za swoje. Chodzi tu przede wszystkim o prawidłową ocenę zeznań świadków L. G., A. B., R. G. oraz M. Z., a także dowodu z przesłuchania wnioskodawcy, uczestników H. L. (1), R. L. i B. L., w zakresie, w jakim wskazali oni na posiadanie przez S. i Z. L. (1) i ich następców prawnych części działki (...). Rzeczywiście zagospodarowanie nieruchomości od strony domu pp. L., wyrażające się w uprawianiu warzyw, a następnie posianie trawy, zasadzenie drzewek i krzewów, mogło być poczytane w warunkach przedmiotowej sprawy za posiadanie samoistne. Wykazane zostało bowiem, że po zasypaniu rowu melioracyjnego, rodzice wnioskodawcy korzystali z części działki (...) jak na mapie z k. 181 (oznaczonej literą A), tj. w zakresie, w którym działka ta została odgrodzona płotem przez ojca skarżącej. Sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego są natomiast jej twierdzenia o korzystaniu z odgrodzonej części działki (...) po zasypaniu rowu. Po wykonaniu tej czynności nic nie stało na przeszkodzie, by płot przesunąć w poprzednie miejsce, tym bardziej, że przyczyna jego postawienia (obawa przed niebezpieczeństwem związanym z płynącą w rowie wodą) ustała.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie, a posiadającą zasadnicze znaczenie dla wydania orzeczenia, była data zasypania rowu, gdyż postawić należało znak równości między nią, a rozpoczęciem biegu terminu zasiedzenia części nieruchomości w złej wierze.

Wnioskodawca i jego rodzina wskazywali na lata 70 – te XX wieku, jako czas dokonania wzmiankowanej czynności. Uczestniczka W. O. (1) i pozostali spadkobiercy pp. R. optowali od początku za przyjęciem lat 1985/1986 jako czasu, w którym rów zasypano. Zeznania świadków w tym zakresie były sprzeczne, przy czym świadek S. R., którego twierdzenia Sąd Rejonowy uznał w zasadzie za podstawę ustalenia stanu faktycznego, również należało ocenić ostrożnie z uwagi na upływ czasu i wykonywanie szeregu czynności w ramach umów z rodziną L..

W tych warunkach szczególną wagę przypisać należało ocenie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, jak i aktach trzech ksiąg wieczystych o numerach (...), prowadzonych dla nieruchomości wnioskodawcy i uczestników, celem ustalenia najbardziej prawdopodobnej daty zasypania rowu melioracyjnego. W tym także celu Sąd Okręgowy zwrócił się o nadesłanie stosownych informacji do organów administracji zajmującej się aktualnie dokumentacją urządzeń melioracyjnych, jak również dopuścił dowód z dokumentów dołączonych do apelacji. Ich analiza prowadzi do następujących konstatacji.

Otóż w aktach (...) znajduje się datowany na 30 czerwca 1978 r. opis i mapa (wypis z rejestru gruntów) działki nr (...). Podstawą do jego wystawienia była sprzedaż przez Skarb Państwa nieruchomości obejmującej ww. działkę Z.i J. R.. Na mapie tej zaznaczono, że południowo – zachodnia granica działki (...)przebiega po rowie nr 283. Skoro z omawianego wypisu wynika, iż przedstawia on przebieg granic działek według stanu z 1978 r., to trudno podzielić ustalenia Sądu Rejonowego o zasypaniu rowu w latach 1972 – 1974.

O wadliwości takich twierdzeń świadczy dodatkowo projekt podziału działki (...), należącej do poprzedników prawnych wnioskodawcy, sporządzony w dniu 24 lipca 1981 r., na którym również przedstawiono istnienie w terenie rowu melioracyjnego na granicy z działką (...). Trudno przyjąć, by rów faktycznie w tym czasie nie istniał, albowiem w przeciwnym razie osoba dokonująca podziału zapewne oznaczyłaby ten fakt na mapie.

W ten sposób ustalić należało, że zasypanie rowu nastąpiło w latach 80 – tych XX wieku, nie zaś w poprzedzającej je dekadzie.

Z kolei z pisma Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w O.wynika, iż w 1987 r. sporny rów z całą pewnością był zabudowany rurociągiem (k. 309).

W tych warunkach najbardziej prawdopodobne daty zasypania rowu zamykają się między 1981 a 1987 r., są zatem zbliżone do konsekwentnie prezentowanego przez W. O. (1) stanowiska, iż do jego usunięcia doszło w latach 1985/1986. Skoro twierdzenia wnioskodawcy i jego rodziny o objęciu w posiadanie części działki (...) w latach 1972-1974 nie znalazły odzwierciedlenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, należało dać wiarę dowodowi z zeznań świadków K. O. (2), B. M. oraz skarżącej i jej rodzeństwa.

Przyjęcie powyższych ustaleń powoduje, że nie upłynął jeszcze trzydziestoletni termin do zasiedzenia nieruchomości w złej wierze, wymagany przez art. 172 § 2 k.c.

Nadto, konieczne jest zwrócenie uwagi na kolejną kwestię, która wyklucza przyjęcie zasiedzenia części działki (...). Analiza akt (...)obejmujących nieruchomości należące do rodziców wnioskodawcy wskazuje, że byli oni właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni ponad 15 ha do dnia 30 grudnia 1980 r. (k. 32 akt (...)). Na mocy decyzji z tego właśnie dnia, przejęto od S.i Z. L. (1)na rzecz Skarbu Państwa w zamian za rentę gospodarstwo rolne o powierzchni 15,10 ha, z wyłączeniem budynków znajdujących się na działce nr (...). Do bezpłatnego użytkowania pozostawiono im działkę nr (...)o pow. 0,30 ha. Jak wynika z wniosku i decyzji z k. 41 – 42 akt (...) własność działki nr (...)o pow. 0,30 ha (poprzedni nr 69) przeniesiono na Z. L. (1)w listopadzie 1998 r. Mapa z k. 43 tychże akt przesądza, że działka (...)(69) nie przylegała do działki (...), a zatem jej używanie nie miało nic wspólnego z ewentualnym samoistnym posiadaniem tejże działki.

Kontynuując ten wątek rozważań należało się zatem skupić na losie działki (...), na której – co istotne – S.i Z. L. (1)przysługiwała jedynie własność budynków stanowiących oddzielny od gruntu przedmiot własności (por. zawiadomienie i akt notarialny k. 3, 7 akt (...)co było konsekwencją brzmienia przepisów ustawy z 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140 ze zm.). Działka ta graniczyła z działką (...)(por. mapa na k. 14 akt (...)), a stała się na powrót własnością rodziców S.i Z. L. (1)oraz wnioskodawcy i jego żony w dniu 14 marca 1990 r. na mocy decyzji Naczelnika Gminy P.(K. 13 akt (...) (...)

Z powyższych rozważań wynika, że poprzednicy prawni wnioskodawcy, a zapewne i on sam, mieli świadomość, iż grunt na działce (...)w latach 1981 – 1990 nie stanowił ich własności. Tym samym trudno przyjąć, by wymienieni posiadali samoistnie część działki (...)w te wzmiankowanym okresie, skoro mieli wiedzę o tym, że nie są właścicielami działki (...), której de facto część stanowił fragment działki pp. R.. Wnioskodawca, jego brat oraz ich żony w żaden sposób nie wykazali, aby posiadanie gruntu o powierzchni (...) m 2 z działki (...)różniło się od posiadania działki (...), co do której Z.i S. L. (2)nie posiadali do 1990 r. tytułu prawnego, o czym mieli pozytywną wiedzę. Nie było oczywiście wykluczone samoistne posiadanie przez nich działki (...)i części działki (...)w latach 1981 – 1990, lecz z uwagi na treść decyzji z 1981 r., sprzeciw wobec jej treści wymagał wyraźnej manifestacji swego posiadania. Jak wskazuje się bowiem w orzecznictwie, właściciel nie musi wykazywać się żadną aktywnością wobec swojej rzeczy, żeby zachować prawo własności do niej, ale posiadacz, który pragnie nieruchomość zasiedzieć kosztem dotychczasowego właściciela musi w widoczny sposób manifestować swoje władztwo quazi-właścicielskie nad nią (por. postanowienie SN z 18.10.2013 r., III CSK 12/13).

Tymczasem materiał dowodowy sprawy nie wskazuje, by w latach 1981 – 1990 nastąpiło jakiekolwiek wyraźne uzewnętrznienie posiadania rodziców wnioskodawcy zarówno co do działki (...), jak i części działki (...), której przynależność do innej osoby stała się przecież znana dopiero w 2010 r.

Reasumując, skoro wnioskodawca i jego poprzednicy prawni stali się właścicielami działki (...) dopiero w dniu 14 marca 1990 r., od tego dnia biegnie ewentualnie termin zasiedzenia fragmentu działki (...). Brak formy aktu notarialnego powoduje, że jej posiadanie cechuje od początku zła wiara, co przy trzydziestoletnim terminie zasiedzenia powoduje, iż do nabycia własności części spornej nieruchomości nie doszło.

Mając powyższe okoliczności i przepisy na uwadze, należało na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I w ten sposób, że wniosek oddalić.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu w postępowaniu odwoławczym przez adwokata T. J. orzeczono na mocy § 19 w zw. § 8 pkt 1 i § 6 pkt 3 oraz § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j.t. Dz. U. z 2013 r., poz. 461).