Sygn. akt VIII U 1265/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił A. R. (1) prawa do emerytury wskazując, iż na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodniła wymaganego 20-letniego ogólnego stażu pracy (a jedynie 19 lat, 5 miesięcy i 14 dni, w tym 19 lat, 5 miesięcy i 2 dni okresów składkowych oraz 12 dni okresów nieskładkowych). Organ rentowy nie uwzględnił do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawczyni okresu pracy w gospodarstwie rolnym (...) w W. w okresie od lipca do sierpnia 1975 r., od lipca do sierpnia 1976 r., od lipca do sierpnia 1977 r., od lipca do sierpnia 1978 r. z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia w tym okresie. Organ rentowy wskazał, ze z przedłożonych zeznań świadków za ten okres wynika, iż gospodarstwo rolne było własnością osób, dla których wnioskodawczyni nie była osobą bliską.. /decyzja – k. 42-42 odw. plik II akt ZUS/

W dniu 20 kwietnia 2015 r. wnioskodawczyni złożyła odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę i przyznanie emerytury. Wniosła o zaliczenie do stażu zakwestionowanego okresu pracy w gospodarstwie rolnym. Wskazała, że art.10 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest skierowany do osób objętych ubezpieczeniem z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym (domowników), a reguluje kwestie stażu osób innych niż rolnicy. Podała, że w przedmiotowym gospodarstwie rolnym uczestniczyła w zbiorach truskawek, malin, porzeczek, w sadzeniu nowych rozsad (młodych) truskawek, w sianokosach, żniwach oraz innych pracach gospodarczych, by zarobić na zaspokojenie potrzeb własnej rodziny. Wskazała, że w okresie wykonywania tej pracy zamieszkiwała w domu gospodarzy, w którym miała zapewnione całodzienne wyżywienie. /odwołanie k. 2-4/.

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 18 maja 2015 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wyjaśnił nadto, że o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 r.) przesądza przede wszystkim to, że wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art.6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a zatem uwzględnieniu podlega okres pracy w gospodarstwie rolnym, gdy wnioskodawczyni gotowa była tę pracę codziennie wykonywać w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie tj. była dyspozycyjna w tym zakresie, czyli pozostawała z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkiwała na terenie gospodarstwa rolnego lub co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego. / odpowiedź na odwołanie k. 5-6/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskodawczyni A. R. (1) urodziła się w dniu (...) / wniosek k. 1-8 odw. plik II akt ZUS/ .

Ubezpieczona w dniu 3 marca 2015 r. złożyła wniosek o emeryturę. Odwołująca jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, we wniosku o przyznanie emerytury wniosła o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa / wniosek k. 1-8 odw. plik II akt ZUS/.

Organ rentowy uznał wnioskodawczyni za udokumentowany staż ubezpieczeniowy do dnia 1 stycznia 1999 r. w wymiarze 19 lat, 5 miesięcy i 14 dni, w tym 19 lat, 5 miesięcy i 2 dni okresów składkowych oraz 12 dni okresów nieskładkowych / karta przebiegu zatrudnienia k. 41 plik II akt ZUS/.

A. R. (2) był w latach 1963-1977 właścicielem gospodarstwa rolnego o pow. ok. 4,54 ha położonego w W., gminie C.. Po śmierci A. R. (2) w lata ch 1977-1984J. R. (1) była właścicielem 1/3 części gospodarstwa. W latach 80-tych gospodarstwo zostało przepisane na syna gospodarzy - J. R. (2) /zaświadczenie Starosty P. k. 19 akt ZUS plik II, zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45 – płyta CD k. 20, zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39, 00:35:39-00:36:22, 00:36:22 – 00:41:08 – płyta CD k. 20/

Wnioskodawczyni w spornym okresie nie była spokrewniona z A. i J. R. (1) /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45 – płyta CD k. 20/

W. A. i J. R. (1) jest mężem wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni znała go od dziecka lecz zaczęła się z nim spotykać dopiero podczas nauki w studium chemicznym /bezsporne, zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20, zeznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06– płyta CD k. 20/

Przez cały okres nauki w szkole podstawowej i szkole średniej wnioskodawczyni mieszkała i uczęszczała do szkół w K. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20/

Pracę w gospodarstwie rolnym (...) wnioskodawczyni podjęła za namową nieżyjącej już koleżanki K. L.. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20/ Chciała dołożyć się finansowo do potrzeb własnej rodziny, ojciec cierpiał wówczas na czerniaka złośliwego, siostra na astmę /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 – płyta CD k. 20/

Pracę tę wnioskodawczyni wykonywała na przestrzeni lat 1975 – 1978 w okresach wakacyjnych tj. lipca i sierpnia każdego roku. W trakcie pracy w gospodarstwie rolnym (...) wnioskodawczyni zamieszkiwała w domu gospodarzy. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20, zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39 – płyta CD k. 20/

Do gospodarstwa przyjeżdżała autobusem tuż po zakończeniu roku szkolnego tj. ok. 24, 25 czerwca każdego roku. Gospodarstwo rolne było położone w odległości 100 km od K.. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20/

Pracę tę wnioskodawczyni wykonywała za ustną zgodą rodziców. / zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20/

Oprócz gospodarzy A. i J. R. (1) w gospodarstwie zamieszkiwali ich syn J. R. (2), okresowo także ich córka. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20, zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39– płyta CD k. 20/

Pozostałe z czterech dzieci A. i J. R. (1) zamieszkiwało w P.. / zeznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06– płyta CD k. 20/

W gospodarstwie na stałe pracowali A. i J. R. (1) oraz ich syn - J. R. (2) /zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:36:22 – 00:41:08 - płyta CD k. 20/

A. i J. R. (1) mieli wówczas ok. 70 lat. A. R. (2) zmarł w 1976 roku /z eznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06– płyta CD k. 20/

Oprócz wnioskodawczyni w spornym okresie czasu do odpłatnej pomocy w pracach w gospodarstwie rolnym przyjeżdżały również inne osoby (ok. 5-6), których poszukiwaniem zajmowała się J. R. (1). / zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39, 00:36:22 – 00:41:08 – płyta CD k. 20, z eznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06, 00:51:06 – 00:53:02 – płyta CD k. 20/ Wnioskodawczyni przyjeżdżała wówczas ze swoją koleżanką /zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39, 00:36:22 – 00:41:08 – płyta CD k. 20/

W gospodarstwie hodowano świnie, kury, kaczki, konia. Uprawiono truskawki, maliny i porzeczki, nadto zboże i ziemniaki. Łąka i ogród znajdowały się przy domu. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20, zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39, 00:35:39-00:36:22 – płyta CD k. 20, zeznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06– płyta CD k. 20/

Było ok. 1 ha truskawek, 0,5 ha malin i 0,5 ha porzeczek. Na pozostałej części nieruchomości rolnej uprawiano zboża, ziemniaki i warzywa (na własne potrzeby). /z eznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:36:22 – 00:41:08 – płyta CD k. 20/

Truskawki uprawiano w kilku wydzielonych częściach. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20/

Podczas pobytu w gospodarstwie państwa R. wnioskodawczyni wstawała wczesnym rankiem – ok. 7.00 i szła w pole zbierać truskawki. Z pola schodziła w południe na przerwę obiadową. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20, zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39 – płyta CD k. 20, zeznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06– płyta CD k. 20/

Truskawki zbierano do połowy lipca. Po zbiorze truskawek wnioskodawczyni pracowała przy zbiorze malin, następnie przy sianokosach, żniwach, pieleniu truskawek i sadzeniu nowych truskawek. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20, zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39, 00:35:39-00:36:22 – płyta CD k. 20, zeznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06– płyta CD k. 20/

Przy żniwach wnioskodawczyni znosiła snopy. /zeznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06– płyta CD k. 20/

Za wykonane w gospodarstwie prace wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie za pracę. /zeznania wnioskodawczyni - e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:54:37-00:57:49 w zw. z e-protokół rozprawy z 12.02.2016r. 00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42 – płyta CD k. 20, zeznania świadka B. R. – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:41:08-00:51:06– płyta CD k. 20/

Prace w gospodarstwie rolnym zajmowały wnioskodawczyni ok. 7-8 godzin dziennie. /zeznania świadka J. R. (2) – e-protokół z 12.02.2016 r. 00:28:27-00:35:39 – płyta CD k. 20/

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego oraz załączonych do akt sprawy, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała oraz zeznań świadków J. R. (2) i B. R. korespondujących z przesłuchaniem wnioskodawczyni. Zeznania te Sąd ocenił jako wiarygodne, konsekwentne, spójne ze sobą oraz pozostałym materiałem znajdującym się w aktach sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z treścią art.184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U z 2015 r. poz. 748 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Przepis art.184 ust.2 cytowanej ustawy stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Z przepisu art.32 ust.1 ustawy wynika, że ubezpieczonym będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art.27.

W myśl art.32 ust.1a pkt.1 ustawy przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Z kolei według ustępu 2 art. 32 dla celów ustalenia tych uprawnień za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Zasady przechodzenia na wcześniejsze emerytury oraz wykazy stanowisk do tego uprawniających określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 z późn. zm).

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Na podstawie natomiast art. 5 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1)składkowe, o których mowa w art. 6;

2)nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Z mocy art.10 ust.1 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również - traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1)okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2)przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3)przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Stosownie do brzmienia art. 11 ustawy jeżeli okresy, o których mowa w art.6, 7 i 10 zbiegają się w czasie, przy ustalaniu prawa do świadczeń określonych w ustawie uwzględnia się okres korzystniejszy.

Przenosząc powyższe roważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że wnioskodawczyni spełniła warunki do uzyskania emerytury w zakresie wymaganego wieku oraz wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Jako ogólny staż pracy organ rentowy uwzględnił wnioskodawczyni jedynie okres pracy w wymiarze 19 lat, 5 miesięcy i 14 dni. Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do możliwości zaliczenia okresu pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym (...) w okresach wakacji - od lipca do sierpnia 1975 r., od lipca do sierpnia 1976 r., od lipca do sierpnia 1977 r., od lipca do sierpnia 1978 r. Odmowa uwzględnienia przez organ rentowy wymienionych okresów wynikała z tego, że praca wnioskodawczyni nie była zgłoszona do ubezpieczenia w tym okresie, ponadto gospodarstwo rolne było własnością osób, dla których wnioskodawczyni nie była osobą bliską.

Odnosząc się do spornej kwestii wskazania wymaga, że regulacja art.10 ust.1 pkt. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprost nie stawia żadnych wymagań jakie należy spełniać w zakresie warunków pracy w gospodarstwie rolnym przypadającym po ukończeniu 16 roku życia.

W judykaturze wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 r.) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności, to jest wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej "domownika" z art.6 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 r. oraz czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie. Jako domownika art. 6 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników definiuje osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, oraz stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. O stałości pracy domownika w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art.6 pkt 2 decyduje zachowanie gotowości do świadczenia jej na rzecz gospodarstwa osoby bliskiej w wymiarze czasu stosownym do zakładanego przez rolnika prawidłowego jego funkcjonowania z uzupełnieniem, że wymiar tego czasu powinien sięgać co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2011 r. sygn. II UK 305/10, opubl. LEX nr 852557/.

Oznacza to, że okres pracy w gospodarstwie rolnym podlega uwzględnieniu także wówczas, gdy praca faktycznie nie była codziennie wykonywana, lecz wnioskodawca gotów był tę pracę codziennie wykonywać w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie, tj. był dyspozycyjny w tym zakresie. Do uwzględnienia, przy ustalaniu prawa do emerytury, przypadającego przed 1 stycznia 1983 r. okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, na zasadach określonych w art. 10 ust. 1 ustawy, wystarczającym jest przy tym wykazanie przez ubezpieczonego jedynie faktu pracy w gospodarstwie rolnym. Przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 nie zawiera żadnych innych warunków; w szczególności nie uzależnia możliwości zaliczenia takiego okresu od potwierdzenia opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników przez rolnika, w którego gospodarstwie rolnym była świadczona praca / por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach dnia z dnia 16 kwietnia 2009 r. sygn. III AUa 5187/08, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2010, Nr 1, poz. 4/.

Do stażu emerytalnego uwzględnia się - jak okresy składkowe - nie okresy jakiejkolwiek pracy rolniczej, a jedynie stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana (domownik) zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania w nim prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą /por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 czerwca 2012 roku, sygn. akt III AUa 467/12, opubl: LEX nr 1213802/.

Stałość pracy w gospodarstwie rolnym nie zawsze jest równoznaczna z codziennym wykonywaniem czynności rolniczych, co może być uwarunkowane wielkością tego gospodarstwa, czy rodzajem produkcji rolniczej, ale pozostawania w ciągłej gotowości do wykonywania tej pracy również w zależności od sytuacji. Stąd też warunkiem jest zamieszkiwanie w pobliżu tego gospodarstwa, co zapewnia dyspozycyjność takiej osoby do pracy w tym gospodarstwie, w każdej chwili.

Przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 roku, sygn. akt II UKN 155/00 opubl: OSNP 2002/16/394/.

Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę stanął na stanowisku, że nie jest wymagany związek wykonywania czynności rolniczych z kryteriami określającymi termin "domownika" według art.6 pkt 2 cytowanej ustawy, kwalifikując te czynności jako okres pracy w gospodarstwie rolnym, wyłącznie za pomocą spełnienia warunku wykonywania pracy w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Za zasadnością uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym w czasie wakacji szkolnych, po ukończeniu 16. roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy opowiedział się także SA w S. w wyroku z dnia 31 sierpnia 2006 r., III AUa 397/06 (LEX nr 253467) (por. także wyrok SA w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2012 r., III AUa 59/12, LEX nr 1217735; wyrok SA w Lublinie z dnia 12 września 2012 r., III AUa 696/12, LEX nr 1220546).

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu wykazał, że wnioskodawczyni wykonywała pracę w gospodarstwie rolny (...) w spornych okresach wakacyjnych.

Ustalenia Sądu dokonane w sprawie wykazały, że z uwagi na charakter gospodarstwa do prac w gospodarstwie zatrudniano w okresach wakacyjnych tzw. pracowników sezonowych (ok. 5-6 osób) m.in. wnioskodawczynię zamieszkującą na stałe i uczęszczającą do szkół w K. (tj. ok. 100 km od gospodarstwa), że zatrudnieni w ten sposób pracownicy wraz z gospodarzami i synem gospodarzy uczestniczyli w pracach w gospodarstwie – pracowali przy zbiorze truskawek, malin i porzeczek, a także przy sianokosach i żniwach, zaś za wykonaną pracę otrzymywali wynagrodzenie.

Z materiału dowodowego wynika także, że w okresie spornym (lata 1975-1978) wnioskodawczyni uczęszczała do szkół w K., a na wakacje w okresach od lipca do sierpnia 1975 r., od lipca do sierpnia 1976 r., od lipca do sierpnia 1977 r., od lipca do sierpnia 1978 r. przyjeżdżała do gospodarstwa (...), w którym na ten czas zamieszkiwała i miała zapewnione całodzienne wyżywienie. Podkreślić też należy, że wnuk prowadzących gospodarstwo (...) jest jej aktualnym mężem, znała go o dziecka, ale spotykać się z nim zaczęła będąc w studium chemicznym.

Przesłuchani przez Sąd świadkowie potwierdzili zarówno fakt istnienia gospodarstwa rolnego jak i pracy wykonanej w tym gospodarstwie przez wnioskodawczynię. Na podstawie tychże zeznań Sąd ustalił, że w powyższych okresach wakacyjnych wnioskodawczyni rozpoczynała pracę we wczesnych godzinach rannych tj. o godz. 7.00., do południa zbierała truskawki, po czym po przerwie obiadowej pracowała dalej, łącznie ok. 7-8 godzin dziennie, po zbiorze truskawek (do połowy lipca) wnioskodawczyni pracowała przy zbiorze malin, następnie przy sianokosach, żniwach, pieleniu truskawek i sadzeniu nowych truskawek, zaś w czasie żniw znosiła snopki ze skoszonego zboża.

W świetle tak poczynionych ustaleń Sąd doszedł do przekonania, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na to, aby uznać wnioskodawczyni jako okresy pracy w gospodarstwie rolnym wskazane miesiące wakacyjne (to jest okresy od lipca do sierpnia 1975 r., od lipca do sierpnia 1976 r., od lipca do sierpnia 1977 r., od lipca do sierpnia 1978 r.).

W okresach tych wnioskodawczyni ponad wszelką wątpliwość pracę wykonywała stale, w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy. Ocenę tę potwierdza fakt, że A. i J. R. (1) byli w tym czasie starszymi i schorowanymi osobami (A. R. (2) zmarł w 1976 r.), główny ciężar pracy w gospodarstwie spoczywał na ich synu i pracownikach sezonowych. Wymiar pracy w gospodarstwie rolnym, w tym ilość zadań przy pracach sezonowych, pozwalają zaś na uznanie, że w wymienionych okresach wykonywanie przez wnioskodawczynię pracy w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy było znaczącym dla funkcjonowania gospodarstwa.

Powyższe ustalenia pozwalają przyjąć, iż wnioskodawczyni, łącznie z uznanym przez organ rentowy okresem pracy, legitymuje się ona ponad 20-letnim stażem pracy uprawniającym ją do wcześniejszej ze względu na wiek emerytury.

Na podstawie art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do emerytury powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jej nabycia. Zgodnie zaś z art. 129 ust. 1 świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury od 3 marca 2015 r., to jest od od daty nabycia uprawnień do emerytury (złożenie we wniosku o przyznanie emerytury wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa).

Z tych względów Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.