Sygn. akt III Ca 581/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 stycznia 2014 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu, w sprawie z powództwa R. M. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Ł. i Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu z siedzibą w W. o zapłatę: oddalił powództwo w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 4.490,16 złotych, umorzył postępowanie w pozostałym zakresie, zasądził od powoda na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. oraz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z siedzibą w W. kwoty po 617 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu i oddalił wniosek powoda w zakresie zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na ustaleniu, że w dniu 1 czerwca 2012 roku powód uległ wypadkowi komunikacyjnemu. W notatce sporządzonej na miejscu zdarzenia przez funkcjonariusza Policji wskazano, że pojazd kierowany przez sprawcę wypadku ubezpieczony był w (...) S.A.. Powód zgłosił szkodę do (...) S.A. z siedzibą w Ł., a ta ustaliła koszt naprawy na 4.490,16 złotych, a następnie wydała decyzję o odmowie wypłaty odszkodowania, wskazując, że posiadacz pojazdu kierowanego przez sprawcę zdarzenia nie był w dniu 1 czerwca 2012 roku stroną umowy ubezpieczenia OC zawartej z (...) S.A. z siedzibą w Ł.. Wobec tego w dniu 8 października 2012 roku powód pozwał wskazanego ubezpieczyciela, a w dniu 27 sierpnia 2013 roku dopozwano Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny z siedzibą w W., który pismem z dnia 16 września 2013 roku wniósł o oddalenie powództwa, jednakże w dniu 15 listopada 2013 roku przelał na rzecz powoda kwotę 4.490,16 złotych, a w dniu 18 listopada 2013 roku uznał powództwo. W związku z tym powód cofnął powództwo w zakresie uiszczonej kwoty, popierając je co do ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty 4.490,16 złotych liczonych od dnia 8 października 2012 roku do dnia 15 listopada 2013 roku oraz wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu od Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z siedzibą w W..

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji ocenił, że powództwo o zasądzenie odsetek za opóźnienie podlegało oddaleniu, ponieważ Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny nie był w zwłoce ze spełnieniem swego świadczenia, gdyż nie przekroczył 30 - dniowego terminu wynikającego z ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu Sąd Rejonowy oparł na dwóch podstawach: koszty zasądzone od powoda na rzecz (...) S.A. stanowiły konsekwencję skutecznego cofnięcia powództwa wobec tego pozwanego, natomiast koszty na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego zasądzono na zasadzie zawinienia wynikającej z art. 101 k.p.c., uznając, że pozwany nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał powództwo przy pierwszej czynności procesowej.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości i zarzucając rozstrzygnięciu:

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 481 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, na skutek której doszło do jego niewłaściwego zastosowania polegającego na przyjęciu, że w przedmiotowej sprawie nie zaistniały podstawy do zasądzenia ustawowych odsetek od odszkodowania dochodzonego przez powoda w sytuacji, kiedy dochodzone pozwem roszczenie stało się wymagalne z dniem 21 sierpnia 2012 roku;

2.  art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez jego błędną wykładnię, a w konsekwencji uznanie, że pozwany (...) S.A. nie miał obowiązku przekazania Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu zgromadzonych w toku postępowania likwidacyjnego dokumentów po ustaleniu nieważności umowy ubezpieczenia OC pojazdu, którym kierował sprawca wypadku;

3.  art. 16 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej poprzez niesłuszne przyjęcie, że (...) S.A. w toku prowadzonego postępowania likwidacyjnego nie miało obowiązku przedstawienia powodowi dokumentu potwierdzającego fakt wypowiedzenia umowy ubezpieczenia pojazdu, którym kierował sprawca wypadku, pomimo skierowanego przez powoda wezwania w tym zakresie, czego skutkiem był błąd w ustaleniach faktycznych polegający na niesłusznym przyjęciu, że powód przed wytoczeniem powództwa dysponował wiedzą o wypowiedzeniu umowy ubezpieczenia OC przez poprzedniego właściciela pojazdu;

II.  naruszenie prawa procesowego, tj.:

1.  art. 101 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego zwrotu kosztów procesu w sytuacji, kiedy w sprawie nie zostały spełnione kumulatywnie dwie przesłanki przewidziane w treści art. 101 k.p.c., to jest okoliczność, że pozwany nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu, gdyż pozwany w odpowiedzi na pozew z dnia 12 września 2013 roku wnosił o oddalenie powództwa w całości;

2.  art. 102 k.p.c. w zw. z art. 194 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego (...) S.A. kosztów zastępstwa procesowego w sytuacji, kiedy fakt wytoczenia przez powoda powództwa przeciwko (...) S.A. był niezawiniony przez powoda, a wynikał jedynie z zaniechania przez ubezpieczyciela obowiązku przedstawienia dokumentów potwierdzających okoliczność wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. na rzecz powoda odsetek ustawowych od kwoty 4.490,16 złotych od dnia 22 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu od obu pozwanych na rzecz powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny.

Zarzuty skarżącego skupiały się wokół dwóch zagadnień – zasadności oddalenia powództwa w zakresie odsetek za opóźnienie, których powód żądał od pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego oraz prawidłowości rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego odsetek za opóźnienie, wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 481 § 1 k.c. odsetek za czas opóźnienia można żądać wówczas, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego.

W przypadku roszczeń odszkodowawczych kierowanych do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego termin spełnienia świadczenia jest oznaczony i wynosi 30 dni (art. 108 i 109 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - zwanej dalej ustawą o (...)), przy czym termin ten rozpoczyna bieg od otrzymania akt szkody od zakładu ubezpieczeń.

W realiach niniejszej sprawy roszczenie powoda do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego zgłoszono zostało w toku procesu – na skutek doręczenia pozwu w dniu 3 września 2013 roku. Pozwany nie otrzymał jednakże wówczas akt szkody, a jedynie pozew z załącznikami. Należy mieć na uwadze również to, że Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w chwili zgłoszenia roszczenia nie miał wiedzy co do faktu, czy szkoda została zaspokojona w ramach dobrowolnego ubezpieczenia AC powoda, a jest on o tyle istotny, że zależy od niego zakres odpowiedzialności pozwanego (art. 106 ustawy o (...)). Ustalenie wszelkich okoliczności niezbędnych dla stwierdzenia odpowiedzialności pozwanego nastąpiło w dniu 18 października 2013 roku, kiedy do akt sprawy załączona została notatka Policji dotycząca zdarzenia, z którego wynikła szkoda, a także oświadczenie powoda o nienaprawieniu szkody w ramach ubezpieczenia dobrowolnego. Zaspokojenie roszczenia przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w dniu 15 listopada 2013 roku nie miało zatem charakteru świadczenia opóźnionego i nie uprawniało powoda do żądania odsetek na podstawie art. 481 § 1 k.c.

Na uwzględnienie nie zasługuje zarzut naruszenia art. 14 ust. 4 ustawy o (...). Podkreślić należy, że Sąd Rejonowy, wbrew twierdzeniom skarżącego, nie wypowiedział się co do prawidłowości postępowania likwidacyjnego przeprowadzonego przez zakład ubezpieczeń. Postępowanie, w wyniku którego następuje zaspokojenie roszczenia odszkodowawczego przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny uregulowane jest w treści art. 108 i nast. ustawy o (...). Stosownie do dyspozycji art. 108 ust. 1 ustawy o (...), uprawniony do odszkodowania powinien zgłosić swoje roszczenie do Funduszu przez którykolwiek zakład ubezpieczeń wykonujący działalność ubezpieczeniową w grupach obejmujących ubezpieczenia obowiązkowe. Nie ulega natomiast wątpliwości, że powód przed wytoczeniem powództwa skierował swoje roszczenia wyłącznie wobec (...) S.A. z siedzibą w Ł., a w toku prowadzonego postępowania likwidacyjnego uzyskał informację, że pojazd, którym kierował sprawca zdarzenia szkodzącego nie był ubezpieczony w zakresie OC i pomimo tego nie zgłosił swojego roszczenia do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Okoliczność tę należy oceniać w kategoriach braku aktu należytej staranności – tym bardziej, że powód już na etapie postępowania likwidacyjnego reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika. Całkowicie polemiczny jest również zarzut wskazujący na błędne ustalenie faktyczne, iż powód przed wytoczeniem powództwa wiedział o wypowiedzeniu umowy OC przez właściciela pojazdu, którego ruch spowodował szkodę. Sąd Okręgowy w pełni podziela ocenę co do wiedzy powoda o braku odpowiedzialności (...) S.A. za szkodę w chwili wytoczenia powództwa. Nieuprawniony jest pogląd, że wiedzę w tym zakresie powód mógł uzyskać jedynie z dokumentu potwierdzającego fakt wypowiedzenia umowy, do którego nie miał dostępu. Okoliczność, że ubezpieczenie w zakresie OC w (...) S.A. nie obejmowało dnia, w którym nastąpił przedmiotowy wypadek komunikacyjny, wprost wynikała z treści pism kierowanych przez (...) S.A. do powoda oraz jego pełnomocnika w czasie postępowania likwidacyjnego.

Z tych względów zarzuty naruszenia przepisów art. 14 ust. 4 oraz art. 16 ustawy o (...) należało uznać za chybione.

Przechodząc do zagadnienia prawidłowości rozstrzygnięcia o kosztach, godzi się zauważyć, że apelujący kwestionował zarówno rozstrzygnięcie oparte na podstawie art. 194 § 2 k.p.c., jak i na podstawie art. 101 k.p.c. Zarzuty te nie zasługują na uwzględnienie.

W myśl art. 194 § 2 k.p.c. osoba wezwana do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce pozwanego, a pozwany może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów od strony powodowej, niezależnie od późniejszego wyniku sprawy.

W realiach niniejszej sprawy pozwany (...) S.A. złożył wniosek o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu jednocześnie z wyrażeniem zgody na dopozwanie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, a zatem uczynił zadość wymaganiom z art. 194 § 2 zd. 2 k.p.c. W tym miejscu podkreślić należy, że na powodzie, jako podmiocie inicjującym postępowanie sądowe, ciąży obowiązek rzetelnego zweryfikowania prawdziwości podstawy faktycznej roszczeń nim zdecyduje się zaangażować wymiar sprawiedliwości celem ich dochodzenia. Zaniechania na tej płaszczyźnie mogą prowadzić do stwierdzenia niezasadności podnoszonych roszczeń i nałożenia na powoda obowiązku uiszczenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego strony przeciwnej. W realiach niniejszej sprawy dopozwanie nastąpiło wskutek stwierdzenia, że (...) S.A. nie ponosi odpowiedzialności za szkodę, z tytułu której powód dochodził odszkodowania. Istotnym jest, że okoliczność ta nie uległa zmianie od chwili wniesienia pozwu, a zatem powództwo było niezasadne już w chwili jego wytoczenia. Wbrew twierdzeniom strony skarżącej, ustalenia w tym zakresie możliwe były do poczynienia przed wytoczeniem powództwa – fakt, że ubezpieczenie w zakresie OC w (...) S.A. nie obejmowało dnia, w którym nastąpił przedmiotowy wypadek komunikacyjny, wynikał wprost z treści pism kierowanych przez (...) S.A. do powoda oraz jego pełnomocnika w czasie postępowania likwidacyjnego.

Toteż za prawidłowe należy uznać rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, mocą którego zasądził koszty procesu od powoda na rzecz pozwanego (...) S.A., stosownie do dyspozycji art. 194 § 2 k.p.c.

Na aprobatę nie zasługuje także zarzut naruszenia art. 101 k.p.c. poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego kosztów procesu.

Zgodnie z przywołanym przepisem zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu. Odnosząc się do prawidłowości zastosowania art. 101 k.p.c. wskazać należy, że zgodnie z utrwalonymi poglądami judykatury pozwany nie daje powodu do wytoczenia sprawy, jeżeli jego postępowanie i postawa wobec roszczenia strony powodowej – oceniona zgodnie z doświadczeniem życiowym – usprawiedliwiają wniosek, że strona powodowa uzyskałaby zaspokojenie roszczenia bez wytoczenia powództwa (zob. uchwały Sądu Najwyższego z 25 maja 1936 r., C.III. 842/35, LexPolonica nr 354618, Zb.Orz. 1937, nr I, poz. 38, oraz z dnia 18 kwietnia 1961 r., 4 CZ 23/61, OSPiKA 1962, nr 5, poz. 121).

W niniejszej sprawie postawa pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego prowadzi do przekonania, że roszczenie powoda zostałoby zaspokojone również w razie niewytoczenia powództwa, ponieważ pozwany wypłacił odszkodowanie w terminie ustawowym po tym, jak zgromadził dokumentację niezbędną dla ustalenia swej odpowiedzialności. Nie można przy tym tracić z pola widzenia faktu, że powód nie wykorzystał standardowej procedury zgłaszania roszczeń do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego za pośrednictwem zakładu ubezpieczeń, lecz swą wierzytelność zgłosił dopiero na etapie postępowania sądowego. Okoliczność ta miała przełożenie na postawę pozwanego, który nie dysponując materiałem, jakim zwykle dysponuje po przekazaniu mu sprawy przez ubezpieczyciela, w odpowiedzi na pozew nie uznał powództwa, lecz uczynił to dopiero po ustaleniu swej odpowiedzialności w oparciu o dokumenty załączone do akt sprawy na późniejszym etapie. Z tego tytułu nie można mu czynić zarzutu, że uznanie powództwa nastąpiło zbyt późno, tym bardziej, że spełnienie świadczenia nastąpiło przed upływem ustawowego terminu, a więc w czasie, kiedy roszczenie wobec Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego było jeszcze niewymagalne. Należy mieć na względzie również to, że w niniejszej sprawie nie doszło do uwzględnienia powództwa, ponieważ po złożeniu przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny oświadczenia o uznaniu powództwa, powód cofnął powództwo wobec tego pozwanego, wskutek czego postępowanie zostało umorzone. Wobec tego poza normą z art. 101 k.p.c. zastosowanie mogła znaleźć norma z art. 203 § 2 k.p.c., zgodnie z którą pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, a na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty. O zasadności obciążenia powoda kosztami procesu poniesionymi przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny świadczy zatem nie tylko fakt wystąpienia przesłanek z art. 101 k.p.c., ale również to, że powód cofnął powództwo.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c..