Sygn. akt III Ca 157/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 września 2013 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, VIII Wydział Cywilny, sygn. akt VIII C 4337/12, oddalił powództwo T. G. i K. G. wywiedzione przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności ( punkt 1) oraz zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kwotę 1.217,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w całości ( punkt 2).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

T. i K. G. przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...), którego właścicielem jest Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w Ł.. Powodowie zobowiązani byli do płacenia miesięcznych opłat eksploatacyjnych na rzecz pozwanej, czego nie czynili.

Prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 3 grudnia 2010 roku wydanym w postępowaniu upominawczym, sygn. akt VIII Nc 6938/10, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi nakazał K. i T. G., aby zapłacili solidarnie na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. kwotę 3.965,03 złotych z ustawowymi odsetkami od kwoty 3.769,55 złotych od dnia 1 października 2010 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 195,48 złotych od dnia 1 grudnia 2010 roku do dnia zapłaty, a także kwotę 642 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powodowie - T. G. i K. G. dokonali następujących wpłat na rzecz pozwanej:

-

kwotę 2.000 złotych w dniu 31 stycznia 2011 roku,

-

kwotę 1.800 złotych w dniu 5 lipca 2011 roku oraz

-

kwotę 2.400 złotych w dniu 30 listopada 2011 roku.

Wpłacone przez powodów kwoty zostały zarachowane przez pozwaną w pierwszej kolejności na rzecz zaległych zobowiązań zasądzonych nakazem zapłaty z dnia 3 grudnia 2010 roku wydanym w postępowaniu toczącym się pod sygnaturą VIII Nc 6938/10. Pozostałą zaś kwota 1.304,97 złotych pozwana zaliczyła na poczet bieżących opłat eksploatacyjnych obciążających powodów.

Po dokonaniu wskazanych powyżej wpłat powodowie w dalszym ciągu nie płacili opłat eksploatacyjnych.

Następnie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 25 czerwca 2012 roku, sygn. akt VIII Nc 2872/12, prawomocnym od dnia 14 lipca 2012 roku, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi nakazał T. i K. G., aby zapłacili solidarnie na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. kwotę 8.752,21 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 czerwca 2012 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1.292,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. Po zaopatrzeniu wskazanego nakazu zapłaty z dnia 25 czerwca 2012 roku (sygn. akt VIII Nc 2872/12) w klauzulę wykonalności, na wniosek wierzyciela - Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. doszło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi - Widzewa w Łodzi A. B. o sygn. akt KM 1902/12.

W dniu 16 lipca 2012 roku K. i T. małżeństwo G. wnieśli sprzeciw od powyższego nakazu zapłaty z dnia 25 czerwca 2012 roku, wydanego w sprawie VIII Nc 2872/12. Postanowieniem z dnia 20 lipca 2012 roku Sąd Rejonowy odrzucił sprzeciw powodów, gdyż został on wniesiony po upływie przypisanego terminu. Powyższe postanowienie z dnia 20 lipca 2012 roku zostało utrzymane w mocy przez Sąd Okręgowy.

Sąd Rejonowy poczynił przedstawione ustalenia faktyczne, w większości bezsporne między stronami, na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów prywatnych, których prawdziwość nie była kwestionowana w toku postępowania.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty z dnia 25 czerwca 2012 roku, sygn. akt VIII Nc 2872/12, opatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 26 listopada 2012 roku, zostało oparte na zarzucie spełnienia zasądzonego świadczenia. Powodowie twierdzili, iż pozwana w sposób nieprawidłowy zarachowała dokonane przez nich wpłaty, kolejno 2.000 złotych, 1.800 złotych i 2.400 złotych, które w całości zaspokajają wierzytelność z tytułu opłat eksploatacyjnych zasądzonych nakazem zapłaty z dnia 25 czerwca 2012 roku (sygn. akt VIII Nc 2872/12).

Na wstępie Sąd Rejonowy, opierając się na obszernym orzecznictwie podniósł, iż powództwo opozycyjne winno być oparte na zdarzeniu, które powstało po wydaniu nakazu zapłaty, albowiem w przeciwnym wypadku uwzględnienie zarzutów skierowanych przeciwko prawomocnemu orzeczeniu naruszałoby powagę rzeczy osądzonej. W związku z powyższym Sąd Rejonowy wywiódł, iż należy zbadać okoliczności faktyczne, które zaistniały po wydaniu przedmiotowego nakazu zapłaty oraz czy okoliczności te wypłynęły na to, aby obowiązek stwierdzony w tym tytule egzekucyjnym przestał istnieć.

Po dokonaniu wskazanych ustaleń Sąd Rejonowy stwierdził, iż w realiach niniejszej sprawy nie ujawniły się żadne okoliczności, o których mowa w art. 840 § 1 k.p.c. Po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub po zamknięciu rozprawy nie nastąpiło zdarzenie, które skutkowałoby wygaśnięciem zobowiązania albo niemożliwością jego egzekwowania, a także podniesiony przez powodów zarzut spełnienia świadczenia, mimo iż nie był przedmiotem rozpoznawania w sprawie VIII Nc 2872/12, okazał się być chybiony, bowiem powodowie mogli powołać się na powyższy zarzut w postępowaniu, w którym doszło do wydania tytułu egzekucyjnego, lecz nie zrobili tego skutecznie, a złożony przez nich sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty został odrzucony przez Sąd postanowieniem z dnia 20 lipca 2012 roku jako spóźniony. Sąd Rejonowy argumentował, iż wpłaty, na które powołuje się strona powodowa zostały dokonane przed wydaniem tytułu egzekucyjnego jakim jest nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie VIII Nc 2872/12.

Dodatkowo Sąd Rejonowy zważył, iż pozwana spółdzielnia precyzyjnie wskazała jakie roszczenia zostały zaspokojone przez powodów dokonanymi przez nich wpłatami, a także fakt zaliczenia pozostałej kwoty w wysokości 1.304,97 złotych na poczet bieżących opłat eksploatacyjnych.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiedli powodowie, wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie spawy Sądowi I instancji w celu ponownego rozpoznania. Apelujący zarzucili orzeczeniu Sądu I instancji: 1. naruszenie prawa materialnego przez niezastosowanie art. 410 k.c. oraz prawa procesowego a w szczególności art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. przez niewłaściwą jego interpretację, 2. nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, 3. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, 4. uchybienia procesowe, które wpłynęły na wynik sprawy.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana, działająca przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniosła o: oddalenie apelacji powodów jako bezzasadną oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Na rozprawie odwoławczej w dniu 28 maja 2014 roku powód T. G., działający także jako pełnomocnik powódki K. G. oświadczył, iż popiera wniesioną apelację. Pełnomocnik pozwanej wniósł zaś o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

/e-protokół rozprawy z dnia 28 maja 2014 roku: 5.32 – stanowisko powoda, 9.23 – stanowisko pełnomocnika pozwanej/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Szczegółowa analiza akt oraz uzasadnienia Sądu I instancji wskazuje, iż apelacja wywiedziona przez powodów nie jest zasadna i podlega oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

Zaskarżone orzeczenie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne, jak również w następstwie bezbłędnie zastosowanych przepisów prawa materialnego.

Z uzasadnienia apelacji wynika, iż powodowie zarzucają rozstrzygnięciu Sądu I instancji naruszenie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, iż zarzut spełnienia świadczenia jest niedopuszczalny, gdyż dokonane przez powodów wpłaty miały miejsce przed wydaniem tytułu egzekucyjnego, jakim jest nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie VIII Nc 2872/12. W dalszej kolejności powodowie zarzucają, iż Sąd I instancji nieprawidłowo ustalił, że dokonane przez nich wpłaty zostały w sposób prawidłowy zarachowane przez pozwaną na poczet ich długów; w ocenie apelujących przedmiotowe wpłaty w całości zaspokajają wierzytelność z tytułu opłat eksploatacyjnych zasądzoną nakazem zapłaty z dnia 25 czerwca 2012 roku (sygn. akt VIII Nc 2872/12).

W pierwszej kolejności celowe jest odniesienie się do zarzutów naruszenia art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., ponieważ uznanie, iż w niniejszej sprawie niedopuszczalne było powołanie się przez powodów na zarzut spełnienia świadczenia, może czynić irrelewantnym pozostałe zarzuty apelacji, choć oczywiście także i do nich Sąd się merytorycznie odniesie.

Stosownie do treści art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli:

1.  przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym nie będącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;

2.  po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

Sąd odwoławczy podziela w pełni stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 23 maja 2012 roku w sprawie III CZP 16/12 (OSNC 11/2012, poz. 129), zgodnie z którą oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na zarzucie spełnienia świadczenia jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zarzut ten - ze względu na ustanowiony ustawą zakaz - nie mógł być rozpoznany w sprawie, w której wydano tytuł egzekucyjny.

W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że w judykaturze oraz nauce prawa procesowego cywilnego ugruntowane jest stanowisko, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku dochodzi do prekluzji materiału faktycznego sprawy, w której został on wydany. Oznacza to, że jeżeli określone okoliczności i oparte na nich zarzuty lub wypływające z nich wnioski istniały i dały się sformułować w chwili zamknięcia rozprawy, lecz strona skutecznie ich nie podniosła lub nie przytoczyła, w związku z czym nie zostały spożytkowane przez Sąd przy wydawaniu wyroku, podlegają prekluzji, czyli tzw. „wykluczającemu działaniu prawomocności”. Powództwo przeciwegzekucyjne nigdy nie należało do wyjątków przełamujących zasadę prekluzji łączonej z prawomocnością materialną; prawnodogmatyczny wzorzec tego powództwa, wywodzony jeszcze z powództwa o umorzenie egzekucji (art. 566 d.k.p.c.), przewiduje pozbawienie wykonalności prawomocnego (wykonalnego) orzeczenia - a ściślej, tytułu wykonawczego, tj. orzeczenia opatrzonego klauzulą wykonalności - a nie ugodzenie w jego prawomocność i podważenie jego treści. W związku z tym podstawą tego powództwa mogą być wyłącznie twierdzenia wskazujące, że po zamknięciu rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku nastąpiły okoliczności, wskutek których zobowiązanie dłużnika wygasło z powodu wykonania lub z innych przyczyn albo nie może być egzekwowane. Nie mogą być natomiast podstawą powództwa opozycyjnego zarzuty skierowane przeciwko orzeczeniu, zmierzające do zmiany jego treści. Przedmiotem rozpoznania w sprawie wszczętej powództwem opozycyjnym nie mogą być zdarzenia istniejące przed powstaniem tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, gdyż wówczas jego uwzględnienie prowadziłoby do zanegowania tej powagi i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń, co jest niedopuszczalne. Sąd rozpoznający powództwo opozycyjne jest bezwzględnie związany wyrokiem wydanym w sprawie między wierzycielem a dłużnikiem co do ustalonego w sentencji obowiązku świadczenia. Z tego względu - przy orzekaniu na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 lub 2 k.p.c., gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądu - uwzględnia wyłącznie zdarzenia, które nastąpiły po wydaniu tego wyroku.

Sąd Najwyższy podniósł, że w wyniku licznych zmian ustawowych dostosowujących postępowanie cywilne do wymagań współczesności, w kodeksie postępowania cywilnego pojawiły się przepisy uniemożliwiające pozwanemu wykazanie w toku sprawy faktu wygaśnięcia zobowiązania będącego przedmiotem roszczenia powoda. Ustawowy zakaz wykazywania w postępowaniu rozpoznawczym faktu wygaśnięcia zobowiązania - mogący w niektórych wypadkach prowadzić do wydania orzeczenia sprzecznego ze stanem faktycznym oraz z prawem materialnym - musiał znaleźć odniesienie do odpowiedniego narzędzia procesowego likwidującego jego negatywne skutki. Narzędziem tym jest właśnie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. w obecnym brzmieniu, przy czym tej funkcji nie odbiera mu fakt, że wskazana w nim podstawa przynależy raczej do przesłanek powództwa opozycyjnego wymienionych w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.

Reasumując Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, iż powoływanie się na art. 840 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. nie wchodzi w rachubę kiedy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądu, gdyż rozpatrywaniu zdarzenia sprzed powstania tego tytułu stoi na przeszkodzie powaga rzeczy osądzonej. Powództwo opozycyjne z art. 840 k.p.c. nie może prowadzić do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem sądowym. Jedyny zaś wyjątek od wspomnianej zasady ma miejsce tylko wtedy, gdy zarzut ten - ze względu na ustanowiony ustawą zakaz - nie mógł być rozpoznany w sprawie, w której wydano tytuł egzekucyjny.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż w świetle art. 840 § 1 k.p.c., jak słusznie stwierdził Sąd Rejonowy - niedopuszczalne było powołanie się przez stronę powodową na zarzut spełnienia świadczenia. Sąd Okręgowy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie nie podziela stanowiska skarżących, iż brzmienie art. 840 § 1 k.p.c., pozwala na podniesienie zarzutu spełnienia świadczenia bez żadnych ograniczeń. Zarzut spełnienia świadczenia mógł być przedmiotem rozpoznania w ramach postępowania w sprawie o sygn. akt VIII Nc 2872/12. Tak się jednak nie stało, nie z powodu ustawowych ograniczeń zabraniających wykazania faktu wygaśnięcia zobowiązania będącego przedmiotem roszczenia powoda, lecz z powodu zaniedbania procesowego strony. Należy bowiem podkreślić, iż sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie VIII Nc 2872/12 został przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi odrzucony z powodu uchybienia terminowi do jego wniesienia. W zaistniałej sytuacji zarzut spełnienia świadczenia nie może stanowić podstawy do wystąpienia z powództwem o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, gdyż w istocie prowadziłoby to do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy o zapłatę, a tym samym do podważenia treści wydanego orzeczenia, co w świetle zaprezentowanych wyżej poglądów orzecznictwa, które Sąd odwoławczy w pełni podziela, jest niedopuszczalne na gruncie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. oraz art. 365 k.p.c.

W kontekście powyższych rozważań należy uznać za bezprzedmiotowe także pozostałe zarzuty apelujących sprowadzające się do twierdzenia, iż dokonane przez nich wpłaty na rzecz pozwanej spółdzielni zaspokajają w całości wierzytelność z tytułu opłat eksploatacyjnych, zasądzoną nakazem zapłaty z dnia 25 czerwca 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VIII Nc 2872/12. Sposób zaliczenia dokonanych przez powodów wpłat na poczet wierzytelności pozwanej był już przedmiotem rozpoznania przez Sąd, a jego zasadność mogła być kwestionowana przez stronę powodową w toku postępowania, w którym doszło do wydania tytułu wykonawczego. Skarżący mieli zarówno możliwość kwestionowania sposobu zarachowania dokonanych przez nich wpłat, jak też możliwość złożenia wniosku o powołanie biegłego w toku postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny. Dopuszczenie przez Sąd dowodu z opinii biegłego w niniejszym postępowaniu godziłoby w zasadę powagi rzeczy osądzonej, która gwarantuje stabilność orzeczeń sądowych.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 99 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sporu zasądzając od T. G. i K. G. solidarnie na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. kwotę 600 (sześćset) złotych. Na kwotę tę złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w postępowaniu odwoławczym ustalone w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490).