Sygn. akt III Ca 802/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 marca 2014 r. w sprawie z powództwa H. I Niestandaryzowanego S. Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w K. przeciwko E. C. o zapłatę Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł powód, skarżąc je w całości i zarzucając naruszenie:

- art. 117 i 118 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu,

- art. 405 k.c. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że brak jest podstaw prawnych do dochodzenia przez powoda roszczenia wynikającego z zawartej z pozwaną umowy pożyczki, w sytuacji kiedy umowa była nieważna,

- art. 123 § 1 pkt 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że bieg przedawnienia nie uległ przerwaniu, w sytuacji kiedy przeciwko pozwanej były podejmowane czynności przed sądem i organem egzekucyjnym,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, w tym w szczególności poprzez uznanie, że powód nie udowodnił podstawy oraz wysokości dochodzonej należności, pomimo że z załączonych do pozwu dokumentów wynikało, z jakiego tytułu i w jakiej wysokości objęta została niniejszym pozwem należność.

W konkluzji do tak sformułowanych zarzutów apelujący wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, względnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty kosztów postępowania sądowego za obie instancje. Apelujący wniósł również o zobowiązanie komornika sądowego J. Z. do przedstawienia akt egzekucyjnych o sygn. Km 2813/12 (dotyczących postępowania prowadzonego na podstawie bankowego tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko pozwanej przez (...) Bank S.A. i zaopatrzonego w klauzule wykonalności) na okoliczność istnienia wierzytelności przysługującej wobec pozwanej w dacie zawarcia umowy cesji pomiędzy (...) Bank S.A. a powodem oraz przerwania biegu przedawnienia roszczenia z uwagi na podjęte wobec pozwanej czynności egzekucyjne, a także przeprowadzenie dowodu z załączonych do apelacji dokumentów w postaci postanowienia z dnia 1 lutego 2012 r. o nadaniu klauzuli wykonalności wskazanemu wyżej bankowemu tytułowi egzekucyjnemu oraz pisma komornika sądowego z dnia 18 listopada 2013 r. Powód wyjaśnił, że zawnioskowanie wskazanych dowodów przed Sądem I instancji było niemożliwe, a to z uwagi na konieczność pozyskania niezbędnych informacji oraz związanej ze sprawą dokumentacji od poprzedniego wierzyciela. Ponadto, potrzeba powołania się na nie wynikła później z uwagi na fakt, że strona pozwana nie zgłaszała w tym zakresie zarzutów na etapie postępowania przedsądowego (wezwanie do zapłaty).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym i z tego względu zgodnie z przepisem art. 505 13 § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku tego sądu powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Wbrew zapatrywaniom apelującego, zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia i w konsekwencji przyjmuje za swoje, uznając za zbędne powielanie ich w całości w treści niniejszego uzasadnienia. W ocenie Sądu odwoławczego Sąd I instancji w sposób właściwy zastosował również odpowiednie przepisy prawne do stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Wnosząc apelację powód złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentów w postaci postanowienia z dnia 1 lutego 2012 r. o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przeciwko pozwanej przez poprzedniego wierzyciela, tj. (...) Bank S.A. oraz pisma komornika sądowego z dnia 18 listopada 2013 r. Apelujący wniósł również o zobowiązanie komornika sądowego J. Z. do przedstawienia akt postępowania egzekucyjnego o sygn. Km 2813/12 prowadzonego na podstawie wskazanego wyżej tytułu wykonawczego na okoliczność istnienia wierzytelności przysługującej wobec pozwanej w dacie zawarcia umowy cesji pomiędzy (...) Bank S.A. a powodem oraz przerwania biegu przedawnienia roszczenia z uwagi na podjęte wobec pozwanej czynności egzekucyjne.

Wniosek ten nie może zostać uwzględniony, a to z uwagi na prekluzję dowodową określoną w art. 381 k.p.c. W postępowaniu uproszonym czynności sądu II instancji ograniczają się do kontroli orzeczenia wydanego przez sąd I instancji, czego wynikiem jest ograniczenie postępowania dowodowego jedynie do dowodu z dokumentu (art. 505 11 § 1 k.p.c.), a z pozostałych rodzajów dowodów tylko jeśli przemawiają za tym ważne względy wskazane w art. 505 11 § 2 k.p.c. Nadto, w postępowaniu uproszczonym, tak jak i w postępowaniu zwykłym, strona może w środku odwoławczym przedstawiać nowe fakty i dowody. Zasada te doznaje jednak ograniczenia poprzez unormowanie art. 381 k.p.c. i odpowiadające mu unormowanie art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. Stosownie do pierwszego z powołanych przepisów sąd II instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Przepis art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. stanowi z kolei, że apelacja powinna zawierać m.in. powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Oznacza to, że sąd II instancji jest zobowiązany na wniosek strony materiał procesowy uzupełnić, jeżeli jest to konieczne do rozstrzygnięcia sprawy, lecz równocześnie jest uprawniony do pominięcia nowych faktów i dowodów zgłoszonych dopiero w postępowaniu apelacyjnym, gdy zachodzą przesłanki określone przepisem art. 381 k.p.c., tj. jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później (tak wyrok Sądu Najwyższego z 1 września 2010 r., sygn. akt II UK 77/10, LEX nr 661513). Odnosząc powyższe uwagi do niniejszej należy zauważyć, że strona powodowa w żaden sposób nie wykazała, by potrzeba powołania wskazanych dowodów powstała później. Z oczywistych względów okoliczność, że pozwana nie zgłosiła żadnych zarzutów dotyczących po otrzymaniu wezwania do zapłaty nie może stanowić usprawiedliwienia dla spóźnionego przedstawienia dowodów. Stosownie do rozkładu ciężaru dowodów ujętego w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. obowiązkiem powoda było bowiem przedstawienie wszelkich dostępnych mu dowodów już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego, bez względu na bierne zachowanie pozwanej na etapie postępowania przedsądowego i niepodjęcie przez nią żadnych działań obronnych w toku postępowania egzekucyjnego. Powód nie sprostał jednak temu obowiązkowi, zaś złożone w apelacji wnioski dowodowe uznać należy za spóźnione.

Odnosząc zaś się do zamieszczonych w apelacji zarzutów należy zauważyć, że trafnie Sąd I instancji ocenił zawartą pomiędzy pozwaną a (...) Bank S.A. (poprzednika prawnego powoda) umowę pożyczki jako nieważną, a to wobec braku zdolności do czynności prawnej po stronie pozwanej wynikającego z jej całkowitego ubezwłasnowolnienia przed podpisaniem przedmiotowej umowy. Okoliczność ta stoi na przeszkodzie uwzględnieniu zgłoszonego przez powoda roszczenia o zapłatę opartego na wskazanymi stosunku umownym i jest wystarczająca do oddalenia powództwa. W tym miejscu podkreślenia też wymaga, że zgłoszony przez powoda zarzut naruszenia art. 405 k.c. jest całkowicie chybiony. Zarzut ten został oparty na twierdzeniu, zgodnie z którym skoro pozwanej udostępniono kwotę będąca przedmiotem umowy pożyczki to stronie powodowej przysługuje na podstawie art. 405 k.c. uprawnienie do żądania od pozwanej zwrotu uzyskanej przez nią bez podstawy prawnej korzyści majątkowej. Uwzględnienie powyższego stanowiska stanowiłoby jednak zasadniczą zmianę powództwa – niedopuszczalną w postępowaniu uproszonym (art. 505 4 § 1 k.p.c.) przed sądem I instancji, jak również w postępowaniu apelacyjnym (art. 383 k.p.c.). Należy mieć bowiem na względzie, że przedkładając pozew powód oparł swe żądanie na zobowiązaniu umownym i podniósł, że dochodzi zapłaty z tytułu niezwróconej pożyczki udzielonej pozwanej przez (...) Bank S.A. Dopiero w apelacji powód zmodyfikował swe stanowisko domagając się zasądzenia żądanej kwoty na podstawie art. 405 k.c. i powołując się na bezpodstawne wzbogacenie pozwanej. Stanowi to zmianę podstawy faktycznej żądania i jako takie jest niedopuszczalne na etapie postępowania odwoławczego. Na marginesie zauważenia wymaga także fakt, że sprawa, w której podstawę roszczenia stanowi bezpodstawne wzbogacenie, nie mogłaby być rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, a to ze względu na brzmienie art. 505 1 k.p.c., ograniczające zakres przedmiotowy spraw rozpoznawanych w tym trybie.

Całkowicie chybione jest również twierdzenie powoda, że wydanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu obejmującemu należność dochodzoną pozwem nakazuje uznać, iż wysokość i podstawa prawna roszczenia powoda wobec pozwanej zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. „była wiążąca dla Sądu I instancji”. Nie ulega bowiem wątpliwości, że postępowanie klauzulowe, toczące się na skutek wniosku banku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, nie ma charakteru postępowania rozpoznawczego, w którym sąd bada zasadność roszczenia powoda, ale ma jedynie na celu sprawdzenie formalnych przesłanek nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, a nie jego merytoryczne badanie. Nadając klauzulę wykonalności, sąd stwierdza, że wystawiony przez bank tytuł nadaje się do realizacji w drodze egzekucji. Ustalenie natomiast, czy dochodzona przez bank należność rzeczywiście istnieje i czy została wskazana w bankowym tytule egzekucyjnym we właściwej wysokości, wykracza poza zakres kognicji sądu przy nadawaniu klauzuli wykonalności (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 lutego 2014 r., sygn. akt I ACa 687/13, opubl. Lex).Oznacza to, że nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przeciwko pozwanej przez poprzedniego wierzyciela nie zwalniało Sądu I instancji z dokonania badania zasadności roszczenia przedstawionego w niniejszym postępowaniu.

Jak wskazano wyżej stwierdzenie nieważności umowy pożyczki stanowi wystarczającą podstawę do oddalenia powództwa rozpatrywanego w niniejszej sprawie. Okoliczność ta skutkuje brakiem konieczności rozważenia zgłoszonych przez powoda zastrzeżeń skierowanych przeciwko stanowisku Sądu I instancji odnośnie podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia. Skoro bowiem pozwana w dacie zawarcia umowy pożyczki z (...) Bank S.A. nie posiadała zdolności do czynności prawnych to umowa ta stosownie do art. 14 § 1 k.c. jest nieważna. Sankcja ta ma charakter nieważności bezwzględnej, co oznacza, że czynność dokonana przez taką osobę nie wywołuje skutków prawnych z mocy samego prawa, nie może być konwalidowana, a sąd bierze ją pod uwagę z urzędu. Wobec tego do czynności tej nie mogą mieć zastosowania reguły przedawnienia roszczeń majątkowych ujęte w art. 117 i nast. k.c. Należy bowiem zgodzić się z Sądem Rejonowym, że zaoferowany przez stronę powodową materiał dowodowy nie pozwala na stwierdzenie, kiedy dochodzona należność stała się wymagalna, a w konsekwencji od kiedy należałoby liczyć termin przedawnienia. Twierdzenia zaś powoda co do przerwania tego terminu oparte na założeniu, że wobec pozwanej wydano tytuł wykonawczy i toczyło się postępowanie egzekucyjne po pierwsze – nie zostały wykazane, a po wtóre i tak nie mają znaczenia dla wyniku sprawy wobec stwierdzenia nieważności umowy pożyczki.

Konkludując w ocenie Sądu odwoławczego słusznie Sąd I instancji uznał, że powództwo o zwrot udzielonej pozwanej pożyczki wraz z odsetkami nie zasługuje na uwzględnienie, a to z uwagi na nieważność czynności prawnej stanowiącej podstawę żądania.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.