Sygn. akt III Ca 394/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 grudnia 2012 roku Sąd Rejonowy w Łowiczu stwierdził, że spadek po S. W., córce S. i M. zmarłej dnia 26 lipca 2012 roku w Ł. a ostatnio stale zamieszkałej w Z. na podstawie testamentu z dnia 22 października 2007 roku nabyła w całości Z. R. oraz stwierdził, że spadek po A. W., synu S. i S. zmarłym 3 sierpnia 2012 roku w Ł. i tu stale zamieszkałym na podstawie ustawy nabyły żona T. W., córka J. i M. oraz siostra Z. R., córka S. i S. w ½ części każda z nich, a także orzekł o kosztach tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa i kosztach postępowania w sprawie.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach, z których najistotniejsze przedstawiają się następująco:

S. W. zmarła w dniu 26 lipca 2012 roku, będąc wdową. Pozostawiła dwoje dzieci – Z. R. i A. W.. Miała jeszcze jednego syna G. W., który zmarł przed nią bezdzietnie. Innych dzieci w tym pozamałżeńskich ani przysposobionych nie miała. Sporządziła testament holograficzny z dnia 22 października 2007 roku, w którym do całości spadku powołała córkę.

A. W. zmarł w dniu 3 sierpnia 2012 roku. Dzieci własnych ani przysposobionych nie posiadał. Spadkodawca nie sporządził testamentu. Jako jego spadkobiercy ustawowi pozostali żona T. W. i siostra Z. R..

Na rozprawie w dniu 28 grudnia 2012 roku wnioskodawczyni złożyła oświadczenie o przyjęciu wprost spadku po S. W. przypadającym jej z testamentu i A. W. przypadającym jej z ustawy, zaś uczestniczka postępowania złożyła oświadczenie o przyjęciu wprost spadku po A. W. przypadającym jej z ustawy.

Apelację od powyższego postanowienia w części stwierdzającej prawa do spadku po A. W., złożyła wnioskodawczyni.

Skarżąca podniosła zarzut naruszenia art. 206 § 2 k.p.c. polegającego na niewłaściwym pouczeniu jej, a w konsekwencji wprowadzeniu w stan nieświadomości, co do przedmiotu procedowania oraz skutków prawnych przyjęcia lub odrzucenia spadku po A. W., co doprowadziło do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku po bracie wprost na skutek błędu.

W konkluzji wnioskodawczyni wniosła o zmianę postanowienia w zaskarżonej części poprzez wykluczenie z grona spadkobierców ustawowych, którzy nabyli spadek po A. W. skarżącej – Z. R.; ewentualnie o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 16 lipca 2013 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zawiesił postępowanie apelacyjne na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu prawomocnego zakończenia sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym w Łowiczu o sygn. akt I Ns 103/13. Na rozprawie apelacyjnej w dniu 4 marca 2015 roku Sąd Okręgowy w Łodzi podjął zawieszone postępowanie w oparciu o art. 180 § 1 pkt 4 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd II instancji rozpoznając apelację, ocenił stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji jako prawidłowy i zgodny z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w konsekwencji na podstawie art. 382 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. przyjął jego ustalenia za własne.

Już na wstępie zauważyć należy, iż apelacja skarżącej pomimo formalnego przytoczenia w niej zarzutu naruszenia art. 206 § 2 k.p.c., w istocie zmierza do uchylenia się od skutków prawnych złożonego w toku niniejszego postępowania oświadczenia co do przyjęcia spadku po A. W.. Stwierdzenie to ma znaczenie podstawowe, albowiem rzutuje na dalszy kierunek rozważań Sądu Okręgowego.

W tym miejscu zachodzi konieczność wyjaśnienia, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie może być odwołane, natomiast może dojść do uchylenia się od wywołanych przez nie skutków prawnych w drodze mającego samodzielny charakter postępowania w oparciu o art. 1019 § 2 k.c. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku bywa także zagadnieniem wstępnym dla toczącej się równolegle sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, gdyż ewentualne zatwierdzenie przez Sąd oświadczenia w tym przedmiocie może spowodować zmianę kręgu spadkobierców.

Z podobną sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Już bowiem po wydaniu zaskarżonego postanowienia wnioskodawczyni wystąpiła o przyjęcie i zatwierdzenie przez Sąd uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia z dnia 28 grudnia 2012 roku o przyjęciu spadku po A. W. oraz o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku po wyżej wymienionym. Zainicjowane omawianym wnioskiem postępowanie przed Sądem Rejonowym w Łowiczu zostało zarejestrowane pod sygnaturą akt I Ns 103/13. Procesową konsekwencją powyższego dla niniejszego postępowania apelacyjnego było jego zawieszenie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie I Ns 103/13. Postępowanie to zakończyło się prawomocnie w dniu 18 listopada 2014 roku na skutek oddalenia przez Sąd II instancji apelacji wnioskodawczyni od postanowienia oddalającego jej wniosek o zatwierdzenie przez Sąd uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu spadku po A. W. oraz o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Uznać zatem należy, iż kwestia ewentualnego błędu jakim w ocenie wnioskodawczyni dotknięte było jej oświadczenie o przyjęciu spadku po A. W. została ostatecznie przesądzona w prawomocnie zakończonym postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Łowiczu w sprawie o sygn. akt I Ns 103/13. Akcentowane przez skarżącą okoliczności dotyczące złożenia tego oświadczenia, na których w przeważającej części opiera się niniejsza apelacja były już przedmiotem wszechstronnych rozważań w toku postępowania o zatwierdzenie uchylenia się od skutków oświadczenia o przyjęciu spadku i z przyczyn przedstawionych powyżej nie mogą zostać poddane ponownej analizie w aktualnym postępowaniu.

Stąd też kwestionowanie w drodze przedmiotowej apelacji prawidłowej konkluzji Sądu I instancji, iż wnioskodawczyni złożyła oświadczenie o przyjęciu wprost spadku po A. W. przypadającym jej z ustawy, nie może odnieść zamierzonych przez nią skutków prawnych.

Odnosząc się wreszcie do podniesionego przez skarżącą zarzutu naruszenia art. 206 § 2 k.p.c. wyrazić należy przekonanie, iż jest on całkowicie chybiony już choćby z tego względu, że nie dotyczy on ogólnego obowiązku Sądu pouczenia w razie uzasadnionej potrzeby wnioskodawcy o skutkach materialno – prawnych podejmowanych przez niego czynności procesowych, a znajduje zastosowanie jedynie w stosunku do uczestników postępowania w związku z doręczeniem im odpisu wniosku i ma na celu uświadomienie negatywnych konsekwencji, do których może doprowadzić ich bezczynność oraz ewentualnie wskazać czynności, których mogą albo powinni dokonać, aby uniknąć tychże konsekwencji.

Przede wszystkim jednak omawiana kwestia wykracza poza kognicję Sądu rozpoznającego niniejszą apelację. Jak już bowiem wcześniej wyjaśniono, wszelkie zarzuty dotyczące niedostatecznego rozeznania wnioskodawczyni o skutkach oświadczenia o przyjęciu spadku, nawet gdyby wynikało z braku lub błędnego pouczenia Sądu mogły zostać podniesione tylko w postępowaniu zatwierdzenie przez Sąd uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu spadku po A. W., które to zostało już prawomocnie zakończone. Z tych względów zarzut braku pouczenia Sądu o skutkach czynności procesowych na obecnym etapie postępowania ma charakter bezprzedmiotowy.

Na marginesie poczynionych uwag zaznaczyć trzeba, iż Sąd Rejonowy przed odebraniem od wnioskodawczyni oświadczenia spadkowego udzielił skarżącej stosownego pouczenia o jego skutkach wynikających z art. 1012 i nast. k.c., co znajduje potwierdzenie w treści protokołu rozprawy z dnia 28 grudnia 2012 roku ( k – 20 akt na odwrocie).

Z tych wszystkich powodów, Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.