Sygnatura akt XIII Ga 913/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2015 roku w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. przeciwko A. K. i T. P. o zapłatę 8.034,50 zł Sąd Rejonowy w Płocku: w punkcie I - uchylił nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym przez Sąd Rejonowy w Płocku w dniu 20 lutego 2014 roku w sprawie V GNc 237/14 i oddalił powództwo; w punkcie II - zasądził od powódki na rzecz pozwanych kwotę 1.821 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1.217 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. (wyrok k. 114, uzasadnienie k.119 - 125)

Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka zaskarżając go w całości i zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 k.p.c. mające istotny wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, wyrażające się w dokonaniu przez Sąd I instancji dowolnej, albowiem pozbawionej logiki oceny zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności złożonych przez powódkę dokumentów w postaci faktury VAT nr (...) z dnia 8 października 2013 roku oraz polecenia płatniczego z dnia 10 października 2013 roku wystawionego przez (...) (...) (...) poprzez nieuzasadnione przyjęcie, iż stanowią one dowodu zawartej pomiędzy powodową spółką a J. W. umowy cesji wierzytelności przysługującej pierwotnie tej ostatniej z tytułu zawartej z pozwanymi umowy, jak również nieuprawnionego pominięcia istotnych w swej treści zeznań świadka P. W., który potwierdził fakt zawarcia poruszanej umowy przelewu wierzytelności, a ponadto wskazał, iż przekazując fakturę VAT (...) z dnia 8 października 2013 roku pozwanemu T. P. poinformował on dłużnika o zmianie osoby wierzyciela, który następnie potwierdził przyjęcie faktury własnoręcznym podpisem, które to dowody w świetle pozostałego zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności kierowanych do pozwanych wezwań zapłaty na rzecz powodowej spółki oraz braku jakichkolwiek działań nakierowanych na zaspokojenie wierzytelności ze strony zbywającej wierzytelność J. W., jednoznacznie wskazują na istnienie po stronie powoda legitymacji czynnej do wystąpienia z przedmiotowym powództwem przeciwko pozwanym;

2.  naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie wybiórczej oceny zgromadzonego materiału dowodowego wyrażającej się w całkowitym pominięciu podanej przez powódkę, a przyznanej przez pozwanych okoliczności braku uregulowania płatności za dostarczone towary, jak również uprzednio występujące ponad roczne opóźnienie w zapłacie za towary dostarczane pozwanym, która jednoznacznie wskazuje na intencjonalne uchylanie się od spełnienia wymagalnych zobowiązań przez pozwanych, które to zachowanie utrzymuje się do chwili obecnej.

Apelująca wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

ewentualnie o:

2. uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu sądowi orzeczenia o kosztach postępowania odwoławczego. (apelacja k. 129-132)

Sąd Okręgowy, Sąd Gospodarczy zważył, co następuje:

Przedmiotowa sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym uregulowanym w art. 505 1 k.p.c. - art. 505 14 k.p.c.

W postępowaniu uproszczonym apelację można oprzeć na dwóch wskazanych w przepisie art. 505 9 § 1 1 k.p.c. podstawach: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.

W świetle stanowiska Sądu Najwyższego apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter apelacji ograniczonej (por. stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwale z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55, mającej moc zasady prawnej). Oznacza to, że jej celem jest kontrola wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji (z punktu widzenia jego zgodności z materiałem procesowym pozostającym w dyspozycji sądu orzekającego) w granicach wyznaczonych przez treść zarzutów apelacji.

W postępowaniu uproszczonym jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 505 13 § 2 k.p.c.).

Sąd drugiej instancji oddala apelację również wtedy, gdy mimo naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania albo błędnego uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiada prawu. (art. 505 12 § 3 k.p.c.).

Apelacja powódki jest bezzasadna i podlega oddaleniu. W ocenie Sądu Okręgowego, zarzuty podniesione przez skarżącą nie zasługują na uwzględnienie. Rozstrzygnięcie Sądu I instancji pozostaje w zgodzie z poczynionymi ustaleniami w zakresie stanu faktycznego sprawy i koresponduje ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy i wyczerpujący przeprowadził postępowanie dowodowe w sprawie, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, jak również zastosował właściwe przepisy prawa materialnego. W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela argumentację faktyczną i prawną Sądu Rejonowego, a poczynione ustalenia faktyczne przyjmuje za własne.

Powódka reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika zarzuca Sądowi Rejonowemu naruszenie całego art. 233 k.p.c. Jednakże § 2 tego przepisu dotyczy sytuacji odmowy przedstawienia przez stronę dowodu, która w sprawie nie miała miejsca. Sąd Okręgowy odniósł zatem wskazany w apelacji zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. do § 1 tego przepisu, który stanowi, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Zarzut ten nie jest trafny.

Stosując zasadę swobodnej oceny dowodów według własnego przekonania, sąd obowiązany jest przestrzegać zasad logicznego rozumowania, a więc może z zebranego materiału dowodowego wyciągnąć wnioski tylko logicznie uzasadnione. Sąd może dać wiarę tym lub innym świadkom, czyli swobodnie oceniać ich zeznania, nie może jednak na tle tych zeznań budować wniosków, które z nich nie wynikają. Przy ocenie dowodów, tj. ich wiarygodności i mocy, istotną rolę odgrywają zasady doświadczenia życiowego.

Wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności (stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 roku, V CKN 417/01, LEX nr 157326).

W tym zakresie należy brać pod uwagę cały materiał sprawy. W wyniku swobodnej oceny dowodów sąd dokonuje selekcji zebranego materiału pod kątem widzenia istotności poszczególnych jego elementów. Dalszym założeniem prawidłowej oceny dowodów jest ich poprawna interpretacja: np. wykładnia dokumentu, wykładnia zeznań świadka itd.

W rozpoznawanej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest sprzeczne z tymi okolicznościami, które zostały ustalone w toku postępowania. Nie można zarzucić temu Sądowi, iż wyprowadził logicznie błędny wniosek z ustalonych przez siebie okoliczności, czy też przyjął fakty za ustalone bez dostatecznej podstawy (fakty, które nie zostały potwierdzone materiałem), bądź przeciwnie - uznał za nieudowodnione pewne fakty mimo istnienia ku temu dostatecznej podstawy w zebranym materiale.

Skarżąca formułując zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mający wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia zmierzała do wykazania, iż w wyniku dowolnej oceny zebranych w sprawie dowodów Sąd Rejonowy bezzasadnie uznał, iż strona powodowa nie wykazała legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa przeciwko pozwanym, którego podstawę faktyczną miała stanowić umowa cesji wierzytelności dotychczasowego kontrahenta pozwanych na rzecz powodowej spółki.

Zdaniem Sądu Okręgowego, zasadnie Sąd Rejonowy uznał, iż przedłożona przez powódkę faktura VAT nr (...) z dnia 8 stycznia 2013 roku (k. 71) nie stanowi dowodu na okoliczność zawarcia umowy przelewu wierzytelności J. W. na powódkę.

Dokument ten nie został podpisany przez J. W. i osobę upoważnioną do reprezentowania powódki. Z treści samej faktury wynika, iż dotyczy ona sprzedaży drzwi aluminiowych i okien PCV, a nie sprzedaż wierzytelności.

Zgromadzony w sprawie materiał dowody nie daje podstawa do stwierdzenia, że świadek P. W. zawarł z powódką w imieniu J. W. umowę przelewu wierzytelności objętej żądaniem pozwu. Pozwany T. P. zaprzeczył, aby przy odbiorze faktury VAT (...) z dnia 8 października 2013 roku był poinformowany o zmianie osoby wierzyciela.

Sam fakt braku uregulowania płatności za dostarczone towary, jak również uprzednio występujące ponad roczne opóźnienie w zapłacie za towary dostarczane pozwanym nie stanowią podstawy legitymacji procesowej czynnej powódki.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi pozostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego nie uwzględnia jednoznacznych, praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 roku, sygn. akt IV CKN 1316/00, LEX nr 80273, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 roku, sygn. akt I CKN 1169/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 roku, sygn. akt IV CKN 1097/00, LEX nr 52624).

W zestawieniu ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, twierdzenia skarżącej stanowią jedynie niedopuszczalną polemikę z oceną dowodów przeprowadzoną przez Sąd Rejonowy, bez równoczesnego wykazania, by ocena ta była sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, doświadczeniem życiowym lub z innych względów naruszała przepis art. 233 § 1 k.p.c.

Dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Przepis 233 § 1 k.p.c. jest naruszony, gdy ocena materiału dowodowego koliduje z zasadami doświadczenia życiowego lub regułami logicznego wnioskowania. Ponadto, dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając.

Ocena czy powódka nabyła wierzytelność w stosunku do pozwanych od J. W. wiąże się ze stosowaniem prawa materialnego a nie oceną dowodów.

Zgodnie z art. 509 k.c., przedmiotem przelewu może być każda wierzytelność, byleby nie sprzeciwiały się temu przepisy ustawy, umowa stron albo właściwości zobowiązania (§1); wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2).

W piśmiennictwie podkreśla się, że aby wierzytelność mogła być przedmiotem przelewu, musi być w dostateczny sposób oznaczona, zindywidualizowana – poprzez dokładne określenie stosunku zobowiązaniowego, którego elementem jest zbywana wierzytelność (zob. J. Mojak (w:) Kodeks (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2009, s. 135; K. Zagrobelny (w:) Kodeks..., s. 918).

Judykatura natomiast przyjęła, że oznaczenie wierzytelności to wskazanie stron tego stosunku, świadczenia oraz przedmiotu świadczenia. Elementy te w momencie zawierania umowy przelewu powinny być oznaczone.

Zdaniem Sądu Okręgowego, powódka nie udowodniła faktu zawarcia umowy przelewu wierzytelności z J. W..

Dane zawarte w fakturze nr (...) z 8 października 2013 roku: sprzedawca (...) J. W., odbiorca (...) sp. z o.o., data dostawy towaru 8 października 2013 roku, kwota do zapłaty 7.957,84 zł, pomimo oznaczenia rodzaju i ilości podlegającego sprzedaży towaru, w żaden sposób nie wskazują, że dotyczą wierzytelności z tytułu zadłużenia pozwanych A. K. i T. P. (8.034,50 zł) względem J. W. z tytułu sprzedaży okien PCV i drzwi aluminiowych.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił powództwo w całości uznając, że powódka nie wykazała istnienia swojej legitymacji procesowej czynnej do dochodzenia względem pozwanych konkretnej, sprecyzowanej wierzytelności, która miała być przedmiotem umowy przelewu pomiędzy nią a cedentem, a co za tym idzie skutecznego zawarcia takiej umowy (art. 509 § 1 k.c.).

Dodatkowo podkreślić należy, że powódka w rozpoznawanej sprawie dokonała niedopuszczalnej w postępowaniu uproszczonym zmiany powództwa (art. 505 4 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.), co umknęło uwadze Sądu I instancji.

Przepis art. 505 4 § 1 k.p.c. wyklucza jakiekolwiek zmiany powództwa zarówno o charakterze podmiotowym (art. 194-196, 198), jak i przedmiotowym (art. 193 k.p.c.).

Przez zmianę powództwa rozumieć należy również zmianę jego podstawy faktycznej w sposób wymagający badania nowych okoliczności w świetle innych norm prawnych. Pozew powinien bowiem, zgodnie z art. 187 § 1 k.p.c., zawierać dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych je uzasadniających. Powództwo obejmuje nie tylko skonkretyzowane roszczenie, ale również genezę sporu w postaci okoliczności faktycznych. Zmiana zatem podstaw faktycznych roszczenia, prowadząca do zmiany jego podstawy prawnej, jest niedopuszczalna (por. M. Manowska, Postępowanie uproszczone w procesie cywilnym, Warszawa 2002 r.; tak też P. Machnikowski, Prawo wekslowe, Warszawa 2009, s. 243-247). Skoro zatem zmiana powództwa jest niedopuszczalna, to wszelkie czynności, których skutkiem miałoby być rozszerzenie lub zmiana żądania są w tej sprawie bezskuteczne.

W toku postępowania powódka niewątpliwie dokonała zmiany podstawy faktycznej swojego żądania, a więc zmiany przedmiotowej. W pozwie wskazała bowiem jako podstawę swojego roszczenia umowę sprzedaży dwóch par drzwi aluminiowych i jednego okna, potwierdzoną fakturą VAT z dnia 8 października 2013 roku nr (...) na kwotę 8.034,50 zł, a następnie w toku postępowania wywołanego złożonymi przez pozwanych zarzutami od wydanego w sprawie nakazu zapłaty, na rozprawie w dniu 13 marca 2015 roku - umowę cesji wierzytelności wynikającej ze sprzedaży tych elementów na dowód zawarcia, której załączyła wystawioną na powodową spółkę przez (...) J. W. fakturę VAT nr (...) z 8 października 2013 roku (protokół rozprawy k. 72-77, faktura k. 71).

Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że doszło do nieuprawnionej zmiany podstawy faktycznej powództwa wymagającej badania nowych okoliczności w świetle innych norm prawnych, skoro w wypadku dochodzenia wierzytelności wynikającej z umowy sprzedaży (art. 535 k.c. i następne), podstawą tego powództwa są fakty związane z zawarciem tej umowy oraz ewentualnie sposobem jej wykonania przez obie strony, natomiast podniesiona następczo, po zapoznaniu się przez powódkę z zarzutami pozwanych kwestia przysługiwania wierzytelności z tego tytułu na podstawie umowy cesji (art. 509 § 1 k.c.), wymagała od niej wskazania innych faktów i dowodów, w tym także faktu zawarcia takiej umowy przez powódkę z wierzycielem pozwanych.

Z przytoczonych powyżej przyczyn, pomimo próby zmiany roszczenia powódki, uznać należało, że przedmiotem powództwa w sprawie pozostała wierzytelność z umowy sprzedaży. Skoro bowiem zmiana powództwa jest niedopuszczalna, to wszelkie czynności, których skutkiem miałaby być zmiana przedmiotowa żądania w tej sprawie należy uznać za bezskuteczne.

Z przepisu art. 321 § 1 k.p.c. wynika, że sąd może orzekać wyłącznie o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda. Związanie sądu granicami żądania obejmuje nie tylko związanie, co do samej treści (wysokości) żądania zasadniczego, ale także co do uzasadniających je elementów motywacyjnych, czyli podstawy faktycznej (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1993 r., I CRN 156/93, LEX nr 518175; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2007 r., II CSK 344/07, LEX nr 388844; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 17/08, LEX nr 424385). Podstawa faktyczna powództwa musi być zatem jednoznacznie określona przez stronę dochodzącą roszczenia, a niedopuszczalne jest w postępowaniu uproszczonym, aby wbrew art. art. 505 4 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. sąd samodzielnie, aprobował zmianę podstawy dochodzonego w pozwie roszczenia rozstrzygając w tym zakresie. Zaskarżone rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, które zapadło w zakresie niedopuszczalnie zmienionego powództwa opartego na umowie cesji wierzytelności stanowiło w niniejszej sprawie wyrokowanie, co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem pozwu (art. 321 § 1 k.p.c.). Niemniej jednak uznać należy, że wyrok oddalający powództwo odpowiada prawu, skoro powódka nie wykazał zasadności swojego roszczenia dochodzonego w pozwie, którego podstawę stanowiła umowy sprzedaży. Powódka nie udowodniła bowiem, że do zawarcia takiej umowy pomiędzy stronami procesu w ogóle doszło.

Mając powyższe na uwadze i nie znajdując podstaw do wzruszenia z urzędu zaskarżonego orzeczenia, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.