Sygn. akt XXV C 1714/12

UZASADNIENIE

(...) spółka z o.o. w G. pozwem złożonym w dniu 1 czerwca 2012r w postępowaniu upominawczym do Sądu Okręgowego w G. przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddziałowi w G. żądała orzeczeniem nakazem zapłaty, że pozwany zobowiązany jest zapłacić na rzecz powoda kwotę 217 505,80zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 23 grudnia 2011r do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Roszczenia swoje powodowa spółka wywodziła z umowy podwykonawczej z dnia 20 sierpnia 2010r zawartej z (...) s.a. w B. o wykonanie robót polegających na przebudowie istniejących sieci elektroenergetycznych oraz budowie oświetlenia drogi w ciągu drogi krajowej nr (...) na odcinku od km. Ok. 35+000 do km 43+500. Powód wykonał część prac przewidzianych umową, a prace te zostały odebrane przez (...) S.A., operatora sieci – (...) S.A. Oddział B. oraz pozwanego. Mimo wystawienia przez wykonawcę faktury na kwotę dochodzona pozwem, (...) S.A. faktury tej nie uregulowała. To spowodowało, że w dniu 16 lutego 2012r powód rozwiązał umowę podwykonawczą.

W dniu 27 lipca Referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w G. w I Wydziale Cywilnym stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i sprawę skierował do trybu zwykłego(k 44).

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa- Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad powództwa nie uznawał i wnosił o jego oddalenie z zasądzeniem kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Pozwany wniósł o przekazanie niniejszej sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w W. (k. 58-59).

Przyznając fakt zawarcia umowy z konsorcjum spółek (...) S.A., E. C.,a.s., (...), (...) S.A., którego liderem była (...) S.A. podnosił, że skoro powód zawarł umowę tylko z jednym z członków konsorcjum, to umowa taka jest nieważna.

Na wypadek przyjęcia, że umowa była ważnie zawartą, pozwany podnosił zarzut nienależytego wykonania umowy przez powoda oraz zarzut potrącenia. Po tym jak (...) wezwała (...) do zapłaty wynagrodzenia, pozwany ustalił u wykonawcy, że wstrzymanie płatności nastąpiło w związku ze stwierdzonymi uchybieniami w zakresie wykonania umowy podwykonawczej ze strony powoda. Wówczas pozwany zwrócił się do powoda o przedstawienie faktury zaakceptowanej przez wykonawcę, ale powód takiego dokumentu nie przedstawił. Podawał dalej, ze pismem z dnia 28 grudnia 2011r kierowanym do (...) S.A. wystawiła notę obciążeniową za przekroczenie terminu wykonania robót, a następstwem wystawienia tej noty było rozwiązanie przez powoda pismem z dnia 16 lutego 2012r umowy podwykonawczej(k 60-63).

Sąd Okręgowy wG. I Wydział Cywilny postanowieniem z dnia 11 października 2012r uznał się niewłaściwym miejscowo i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w W. (k. 98).

Zawiadomieni postanowieniem z dnia 21 stycznia 2013r pozostali członkowie konsorcjum do sprawy nie przystąpili(k 112, k 938,1248).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w G. w dniu 15 lipca 2010r zawarł z konsorcjum spółek (...) S.A.( lider), E. C.,a.s., (...), (...) S.A. umowę nr (...) na roboty budowę obwodnicy O. w ciągu drogi krajowej nr (...) (okoliczność bezsporna k 64).

(...) S.A. w dniu 20 sierpnia 2010r zawarła z (...) Sp. z o.o. w G. umowę podwykonawczą, którą zleciła w ramach obowiązków wynikających z kontraktu wykonanie przez powoda przebudowy istniejących sieci elektroenergetycznych oraz wykonanie oświetlenia drogi , a także wykonanie robót towarzyszących(k 5). W umowie strony ustaliły terminy wykonania określonych robót( k 6- rozpoczęcie wykonywania robót 23 września 2010r, zakończenie wykonywania robót do 15 maja 2012r, z tym, że w terminie do 16 czerwca 2011r miało być wykonane 20% wynagrodzenia. Strony ustaliły szacunkowe wynagrodzenie dla podwykonawcy na kwotę 1 692 049,19zł. Strony przewidziały również możliwość naliczania kar umownych w razie spełnienia się warunków przewidzianych umową(k 9-10). Wśród tych warunków było przekroczenie terminu wykonania robót w całości jaki i określonych części, za przerwy w pracy, czy rozwiązanie w trybie pilnym umowy w przez którąkolwiek ze stron z przyczyn zależnych od podwykonawcy, za nie dotrzymanie terminu usunięcia wad lub nie dostarczenie dokumentów.

Spółka (...) została zaakceptowana przez zamawiającego( św. T. R. kierownik projektu k 129).

(...) Spółka z o.o. również nie wykonywała prac przyjętych umową, ale zleciła ich wykonanie innym podwykonawcom, którzy już nie byli zgłaszania zamawiającemu i nie byli rzez niego akceptowani( umowy k 505- 514). Po wykonaniu prac przez dalszych podwykonawców pojawił się problem z płatnościami na ich rzecz przez (...) sp. z o.o. Podwykonawcy ci zaczęli zgłaszać się do dyrektora Kontraktu reprezentującego zamawiającego i żądali wynagrodzeń wyższych od tych, które miała zapłacić E. Polska powódce( św. S. M. k 132, przedsądowe wezwanie do zapłaty k 537).

W trakcie wykonywanych prac (...) S.A. przedstawiała uaktualniane harmonogramy robót(k 1091), wzywała (...) sp. z o.o. bliższej współpracy z wykonawcą, do przedstawiania dokumentacji, wskazywała na sposób dokumentowania wykonywanych robót z rozbiciem na materiały i ich wykorzystywanie( pismo z dnia 22 kwietnia 2011r k 1090, k 1092), na konieczność przedstawiania do odbioru prac ulegających zakryciu k 1093), na koniczność wyznaczenia osoby do kontaktu w wykonawcą i zamawiającym(k 1094). Mimo zobowiązania do przedstawienia robót zanikających do odbioru, powódka nie wywiązała się ze zobowiązania, co spowodowało kolejny monit (...) s.a. i wstrzymanie prac(k 1103).

Powodowa spółka po wykonaniu części robót doprowadziła do podpisania Protokołu z dnia 18 maja 2011r ze sprawozdania zgłoszonych do odbioru technicznego urządzeń elektrycznych. W Protokole wskazano na konieczne do wykonania prace w celu uzyskania wartości zgodnych z obowiązującymi przepisami i normami. Zakreślono przy tym termin 10 czerwca 2011r, w którym te prace miały być wykonane(k 14-15). W dniu 14 lipca 2011r sporządzono kolejny protokół, w którym stwierdzono wykonanie prac, brakowało jednak w dalszym ciągu dokumentacji opisanej protokołem(k 16-17). Braki w dokumentacji występowały od samego początku(św. J. W. k 929) (...) sp. z o.o. mimo wielu monitów o to stawiennictwo(k 1095,1096). Również pismami z dnia 22 sierpnia 2011r i 26 sierpnia 2011r(k 1099)wzywano również (...) sp. o.o. do realizacji umowy na dalszym odcinku(k 1097).

W dniu 24.10.2011r została wystawiona przez (...) Północ dla (...) S.A. Faktura nr (...) na kwotę dochodzoną pozwem(k 23). Trwały w dalszym ciągu rozmowy i wymiana pism w zakresie realizacji umowy. Powodowa spółka wskazywała na konieczność zmiany kolejności wykonywanych robót, mimo posiadanego harmonogramu dostarczonego przez E. polska S.A. przy piśmie z dnia 9 marca 2011r (pismo z dnia 9 marca 2011r z harmonogramem (k 1088-1089), pismo z dnia 7 listopada 2011r z harmonogramem wykonywania robót k 1081-1083, pismo z dnia 17 listopada 2011r k 564). W dniu 14 grudnia 2011r (...) S.A. skierowała do (...) sp. z o.o. dwa pisma. W pismach tych (...) S.A. wskazywała nie niemożność jednostronnej zmiany terminów oraz wzywała podwykonawcę do przyśpieszenia tempa wykonania robót zwracając podwykonawcy uwagę na fakt przekroczenia terminu wykonania robót o wiele miesięcy i na trwanie w tym przekroczeniu terminu, mimo wielokrotnych monitów, na brak postępu robót i pracowników na budowie już od 21 października 2011r do 12 listopada 2011r(k 78-80 oraz protokół z dnia 22 listopada 2011 k 1106, z dnia 23 listopada 2011r k 1107, z dnia 24 listopada 2011r k 1108). Pismem z dnia 8 listopada 2011r (...) s.a. po raz kolejny wezwała powódkę do realizacji umowy(k 1101). Zastrzegła, że dalsza zwłoka w realizacji umowy spowoduje zlecenie zastępczemu podmiotowi wykonanie dalszych prac(k 11020 oraz pismo z dnia 14 grudnia 2011r k 1109). Wobec braku reakcji pismem z dnia 14 grudnia 2011r (...) S.A. powiadomiła (...) o przejęciu przedmiotu robót od podwykonawcy do wykonania zastępczego(k 81 i k 1112). Poinformowała podwykonawcę tym pismem, że naliczy kary umowne, które potrąci z wierzytelnościami służącymi podwykonawcy, a gdyby naliczone odsetki okazały się wyższymi, prześle wezwanie do zapłaty(k 81).

Po tym, jak (...) S.A. spostrzegła, że roboty elektryczne wykonywane są bez kierownika robót, okazało się dotychczasowy kierownik zrezygnował, a kolejnego nie powołano. Dopiero monit (...) s.a. spowodował(k 1153), że z dniem 24 listopada 2011r stanowisko kierownika robót elektrycznych objęła inna osoba( św. R. R. k 929).

W odpowiedzi na pismo (...) S.A. z 12 listopada 2011r ,pismem z dnia 15 grudnia 2011r powódka zwróciła się do (...) o zapłatę(k 24). (...) po wezwaniu jej do zapłaty zażądała wyjaśnień od wykonawcy. Ten pismem z dnia Pismem z dnia 22 grudnia 2011r wyjaśnił zamawiającemu zaniedbania (...)(k 82- 83), co spowodowało, że ani wykonawca ani zamawiający nie dokonali zapłaty wystawionej przez powódkę faktury(k 84), tylko Notą księgową z dnia 28 grudnia 2011r(k85) (...) S.A. obciążyła (...) karą umowną wysokości 1 775 298zł(k 85).

Przy piśmie z dnia 31 grudnia 2011r (...) S.A. wystawiła do (...) sp. z .o. o dokonanie kompensaty roszczeń wynikającą z noty obciążeniowej wystawionej przez powódkę na kwotę 217 505,80zł(k 1152).

Powód nie kontynuował robót budowlanych, tylko pismem z dnia 16 lutego 2012r odstąpił od umowy i wezwał do przeprowadzenia inwentaryzacji wykonanych robót, wyznaczając termin spotkania na dzień 27 lutego 2012r o godz. 8.00 z zastrzeżeniem jednostronnego sporządzenia inwentaryzacji na wypadek absencji zamawiającego(k 1085, 1086). Wykonawca, (...) s.a. stanęła na stanowisku, ze rozwiązanie umowy przez podwykonawcę nie znajdowało podstawy i było nieskuteczne, o czym poinformowała rozwiązującego umowę pismem z dnia 22 lutego 2012r(k 88). Wobec tego, że jedną z przyczyn odstąpienia od umowy w trybie natychmiastowym od umowy miał być brak gwarancji zapłaty, przy piśmie z dnia 12 stycznia 2012r (...) s.a. przedstawiła powódce taką gwarancję(k 1115-1116 oraz pismo z dnia 22 lutego 2012r k 1120-1121).

Pismem z dnia 23 marca 2012r, uznając nieskuteczność oświadczenia powódki o odstąpieniu od umowy, (...) S.A. wezwała (...) sp. o. o. do zakończenia robót i przedstawienia dokumentacji (k 1124).

Wobec faktu, że dalsi podwykonawcy nie byli zgłoszeni do zamawiającego mimo ciążącego obowiązku( patrz pismo z dnia 22 sierpnia 2011r k 1098, pismo z dnia 19 grudnia 2011r k 1113-1114, pismo z dnia 11 stycznia 2012r k 1117-1119, pismo z dnia 26 lipca 2011r k 1154), nie byli zatwierdzonymi przez zamawiającego, (...) nie uregulowała tych należności. To spowodowało, że wykonawcy ci dochodzili swoich należności na drodze postępowania sądowego i tak Zakład (...) sp. z o.o. po wystąpieniu na drogę postępowania sądowego uzyskała na swoją rzecz w sprawie sygn.akt IX GNc 344/12 nakaz zapłaty z dnia 20 czerwca 2012r(k 501). Po wydanym nakazie zapłaty w dniu 9 lipca 2012r Zakład (...) sp. z o.o. z powódką zawarły ugodę pozasądową, którą uregulowały rozliczenie należności z tego nakazu i z faktury VAT nr (...) z dnia 27 lutego 2012r(k 498-499,500).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie wyżej przywoływanych dokumentów, których wiarygodność nie została podważona przez żadną ze stron, a które to dokumenty stanowiły miarodajne źródło dowodowe. Również pośrednio zeznania świadków oraz strony pozwanej, na które wskazano wyżej były uzupełnieniem tego materiału.

Sąd zważył, co następuje:

W okolicznościach opisanego stanu faktycznego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie z przyczyn następujących:

Powódka wywodziła swoje roszczenie z art. 647kc, 647 1 kc i n. kc. Zgodnie z treścią § 5 art. 647 1kc zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, pod warunkiem, że podwykonawca ten zostanie zgłoszony i zaakceptowany przez zamawiającego w trybie § 2 tegoż przepisu.

Poza sporem pozostaje, że powodowa spółka została zgłoszona i zaaprobowana przez (...).

Zatem odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy jest bierną solidarnością o charakterze gwarancyjnym w postaci odpowiedzialności ex lege za cudzy dług. Inwestor odpowiada za zapłatę wynagrodzenia w taki sam sposób, jak bezpośredni kontrahent podwykonawcy, czyli - wykonawca, z którym podwykonawca związany jest umową o podwykonawstwo( patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 sierpnia 2013 r. w sprawie sygn. akt I ACa 286/13). Nie oznacza to jednak, że inwestor wstępuje w miejsce lub obok generalnego wykonawcy jako strona umowy zawartej z podwykonawcą, ale jedynie, że ustawodawca nałożył na inwestora współodpowiedzialność za cudzy dług, a więc - za wykonanie jednego z umownych obowiązków generalnego wykonawcy.

Inwestor ponoszący odpowiedzialność gwarancyjną względem podwykonawcy z art. 6471 § 5 k.c. może jednak podnosić przeciwko niemu zarzuty przysługujące mu osobiście względem niego oraz zarzuty wynikające z umowy łączącej wykonawcę z podwykonawcą (zob. K. Zagrobelny (w:) k.c. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2008 r., s. 1110). Ma m.in. prawo pomniejszyć wypłacane faktycznie podwykonawcy wynagrodzenie wypłacone przez generalnego wykonawcę oraz prawo do potrąceń.

Sama zaś zapłata wykonawcy wynagrodzenia nie wyłącza odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy na podstawie art. 6471 § 5 k.c.( patrz Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia12 kwietnia 2013 r. w sprawie sygn. akt I ACa 314/13 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie III CZP 36/06- OSNC 2008/11/121, OSP 2009/6/67, OSP 2009/9/90, Biul. SN 2008/4/8, M.Prawn. 2008/22/1210).

Odnosząc się do sprawy niniejszej:

Konsorcjum miało prawo realizować inwestycję przy udziale podwykonawców na zasadach określonych w S. 4.4.Szczególnych warunków umowy głównej. Zgodnie z w/w S. , w przypadku powierzenia przez wykonawcę realizacji robót podwykonawcy , wykonawca jest zobowiązany do dokonania we własnym zakresie zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy z zachowaniem terminów płatności określonych w umowie z podwykonawcą. Jeżeli w terminie określonym w umowie z podwykonawcą zatwierdzonym przez zamawiającego wykonawca nie dokona w całości zapłaty tego wynagrodzenia podwykonawcy, a podwykonawca zwróci się z żądaniem zapłaty tego wynagrodzenia bezpośrednio przez zamawiającego i udokumentuje zasadność takiego żądania fakturą zaakceptowaną przez wykonawcę i dokumentami potwierdzającymi wykonanie i odbiór fakturowanych robót, zamawiający zapłaci na rzecz podwykonawcy kwotę będącą przedmiotem jego żądania(k 64 i n -umowa z dnia 15 lipca 2010r ).

Po tym, jak powódka zwróciła się do pozwanego o zapłatę, (...) zażądał od swojego kontrahenta wyjaśnień i pismem z dnia 22.12.2011r uzyskał informację, że przyczyną wstrzymania się z płatnościami za fakturę było zabezpieczenie kar umownych za przekroczenie terminu wykonania części robót oraz kosztów podwykonawstwa zastępczego. Wówczas Kierownik Projektu poinformował (...) o stanowisku generalnego wykonawcy żądając odniesienia się do zarzutów i zobowiązany został do złożenia faktury zaakceptowanej przez wykonawcę wraz z dokumentami potwierdzającymi wykonanie robót. Powódka nie przedstawiła żądanych dokumentów.

W toczącym się postępowaniu pozwana podniosła zarzut nienależytego wykonania umowy przez powodową spółkę oraz zarzut potrącenia wynagrodzenia należnego podwykonawcy z karami umownymi przysługującymi wykonawcy wobec podwykonawcy za przekroczenie terminu wykonania robót( (...) S.A. wystawiła notę obciążeniową z dnia 28 grudnia 2011r kierowaną do (...) z tytułu naliczenia kar umownych na kwotę 1 775 298zł k 85).

W ocenie Sądu zarzut potrącenia okazał się skuteczny. Z przedstawionego wyżej stanu faktycznego wynika, że realizacja zawartej pomiędzy (...) S.A. a (...) spółka z o.o. umowy napotykała trudności, zwłaszcza w zakresie terminowego wykonywania prac. Wykonawca wielokrotnie monitował powódkę o zwiększenie dynamiki wykonywania prac, o przyśpieszenie tempa robót, co nie znajdowało reakcji podwykonawcy, który zresztą nie wykonywał prac sam, ale za pomocą kolejnych podwykonawców, których nie zgłosił do zaakceptowania, nie przedstawił zakresu robót wykonywanych przez poszczególnych podwykonawców. Był okres opisany wyżej, kiedy na terenie tak dużej inwestycji nie było żadnych pracowników albo pracowały pojedyncze osoby. Wykonawca miał zatem prawo do zatrzymania wypłaty wynagrodzenia na poczet ewentualnych kar umownych przewidzianych umową z dnia 20 sierpnia 2010r(k 9).

Okazał się również skuteczny zarzut nienależytego wykonania umowy. Nie ma wątpliwości, że powódka zobowiązana była nie tylko do wykonania określonych umowa prac, ale również do dostarczenia pełnej dokumentacji, o której mowa w umowie. Brak tej dokumentacji oznacza niepełne wykonanie umowy.

Reasumując: na skutek potrącenia zgodnie z treścią art. 498§ 2 k.c. doszło do umorzenia się wierzytelności powódki o zapłatę wynagrodzenia dochodzonego niniejszym pozwem z wierzytelnością (...) S.A. o zapłatę kar umownych wynikających z noty obciążeniowej z dnia 28 grudnia 2011r do wysokości wierzytelności niższej. Zostały bowiem spełnione warunki określone § 1 art. 498 k.c( dwa podmioty były jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, a przedmiotem obu wierzytelności były pieniądze i obie wierzytelności były wymagalne i mogły być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Sąd miał na uwadze, że dokonanie rozliczenia wierzytelności przez potrącenie wymaga precyzyjnego zidentyfikowania potrącanych wierzytelności ze wskazaniem, kiedy powstały potrącane wierzytelności. Bez tego nie jest możliwe zastosowanie powołanego przepisu przy ocenie przesłanek decydujących o dopuszczalności i granicach skutecznego potrącenia. Precyzyjne zidentyfikowanie potrącanej wierzytelności jest istotne m.in. z tego powodu, że po dokonaniu potrącenia nie mogą pozostać wątpliwości, co do tego, jakie wzajemne wierzytelności przysługują jeszcze rozliczającym się w ten sposób stronom( patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 marca 2014 r. w sprawie sygn. akt I ACa 6/14). W ocenie Sądu orzekającego w sprawie niniejszej warunki te zostały spełnione. W nocie obciążeniowej 01/12/2011 z dnia 28 grudnia 2011r (...) S.A. szczegółowo opisała roszczenie (k 85).

Skoro potrącenie z dnia 28 grudnia 2011r było skuteczne, ponieważ zaistniały wszystkie pozytywne przesłanki potrącenia, to przy braku przesłanek negatywnych, powstał stan u potrącalności i pozwany w sprawie niniejszej miał prawo zgłosić zarzut potrącenia. Potrącenie ustawowe bowiem dokonywane przez jednostronne oświadczenie woli złożone drugiej stronie ma, co do zasady, charakter konstytutywny i skutkuje umorzeniem nawzajem obu wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 k.c.) ze skutkiem czasowym wskazanym w art. 499 k.c.( patrz Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2013 r. w sprawie sygn. akt V CSK 37/13).

Oświadczenie powódki z dnia 16 lutego 2012r o rozwiązaniu umowy w trybie natychmiastowym (k 25) nie mogło zmienić powyższych wniosków. Powódka jako powód do rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym podała brak zapłaty za fakturę objętą przedmiotem żądania w sprawie niniejszej. Tymczasem powódka miała wiedze o przyczynach wstrzymania płatności. Powodem wstrzymania płatności nie były problemy finansowe podmiotu, z którym powódka zawarła umowę, ale problemy w terminowości i prawidłowości wykonywanych przez powódkę prac. Wykonawca przedstawił powodowej spółce gwarancje płatności. Nie ma wątpliwości zatem, że po stronie powódki brak było podstaw do odstąpienia od umowy z tego powodu.

Oddaleniu powództwa w ocenie Sądu nie stoi na przeszkodzie również fakt, ze podmiot, który miała zawartą z powódką umowę i który wykonywał określone prace na jej zlecenie, wystąpił do Sądu i uzyskał określone świadczenie. Są to rozliczenia pomiędzy powódką a jej kontrahentami.

Mając na uwadze powyższe, powództwo należno oddalić i orzec o kosztach postępowania w trybie art. 98 kpc. W trybie art. 108 §1 kpc szczegółowe rozliczenie kosztów Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu.