Piątek, 29 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5877
Piątek, 29 marca 2024
Sygnatura akt: III Ca 1574/14

Tytuł: Sąd Okręgowy w Łodzi z 2015-03-30
Data orzeczenia: 30 marca 2015
Data publikacji: 8 grudnia 2017
Data uprawomocnienia: 30 marca 2015
Sąd: Sąd Okręgowy w Łodzi
Wydział: III Wydział Cywilny Odwoławczy
Przewodniczący:
Sędziowie:
Protokolant:
Hasła tematyczne: Zachowek
Podstawa prawna: art. 991 § 1 k.c.

Sygn. akt III Ca 1574/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 czerwca 2014 roku, sygn. akt I C 923/13, Sąd Rejonowy w Pabianicach

1.  zasądził od pozwanego K. M. na rzecz powódki D. Z. tytułem uzupełnienia zachowku kwotę 7 423,09zł. z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku oraz kwotę 372zł. tytułem zwrotu kosztów procesu

2.  oddalił powództwo w pozostałej części.

Apelację od opisanego wyroku złożyła powódka wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia celem:

- dokonania waloryzacji podarowanej pozwanemu przez spadkodawczynie wierzytelności z tytułu wkładu mieszkaniowego zgodnie z przepisami ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych;

- uwzględnienia przy ustalaniu należnego powódce zachowku faktu otrzymania przez pozwanego darowizny książeczki mieszkaniowej, jak również darowizny kwoty 4 000zl. We wniesionym środku zaskarżenia apelująca zarzuciła nadto zaskarżonemu rozstrzygnięciu błąd w ustaleniach faktycznych wyrażający się wadliwym doliczeniem do długów spadkowych kwot wydatkowanych na postawienie nagrobka spadkodawczyni jak również na dopłatę kosztów jej pobytu w domu pomocy społecznej.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie szczegółowych rozważań wypada zauważyć, iż apelacja polega na tym, że sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji. Postępowanie apelacyjne jest zawsze kontynuacją postępowania merytorycznego w sprawie. Tak określona istota i funkcja postępowania apelacyjnego sprawia, że sąd drugiej instancji może dokonywać oceny dowodów przeprowadzonych zarówno przez siebie, jak i sąd pierwszej instancji.

Sąd drugiej instancji może zatem zmienić ustalenia faktyczne, stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji nawet bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania. Sąd odwoławczy ma obowiązek ocenić ustalony stan faktyczny na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. Tym samym postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter rozpoznawczy (merytoryczny), a z punktu widzenia metodologicznego stanowi dalszy ciąg postępowania przeprowadzonego w pierwszej instancji.

Realizując powyższy obowiązek stwierdzić należało, iż w dniu 21 kwietnia 2004r. pozwany otrzymał wprawdzie w drodze darowizny wierzytelność z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do znajdującego się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...). Reja lokalu nr (...) położonego w Ł. przy ulicy (...), dzięki czemu w dniu 22 czerwca 2004r. prawo takie w odniesieniu do wskazanego wyżej lokalu zostało na rzecz pozwanego ustanowione, niemniej jednak w dniu 27 marca 2006r. powódka w formie pisemnej przyznała, iż wie o powyższej darowiźnie jak również oświadczyła, iż z tytułu jej dokonania nie będzie wnosiła „żadnych roszczeń do nikogo ani teraz ani w przyszłości.”

Zdaniem Sądu Okręgowego oświadczenie takie traktować należy jako zrzeczenie się roszczenia o uzupełnienie zachowku z tytułu uzyskanej przez pozwanego darowizny. Jak wskazano jednocześnie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie I PK 142/08, Pod względem skutków materialnoprawnych zrzeczenie się roszczenia podobne jest do zwolnienia z długu, które jest uregulowane w prawie materialnym. Zwolnienie z długu ma jednakże postać umowy, musi być zaakceptowane przez dłużnika (art. 508 k.c.). W przypadku wytoczenia powództwa mimo zrzeczenia się roszczenia lub zwolnienia z długu skutek procesowy jest taki sam: powództwo podlega oddaleniu jako nieuzasadnione materialnoprawnie.

LEX nr 724988

Przenosząc rozważania powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy stwierdzić należało, iż także w ustalonym w sprawie stanie faktycznym, oświadczenie takie zostało przez pozwanego przyjęte i zaakceptowane, czego wyrazem było powołanie się na fakt jego złożenia w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Za okoliczność usprawiedliwiająca pominięcie złożonego przez powódkę w dniu 27 marca 2006r. oświadczenia nie może uznany zostać także fakt, iż – z racji późniejszego dopiero otwarcia spadku - roszczenie roszczenia o uzupełnienie zachowku z tytułu uzyskanej przez pozwanego darowizny jeszcze wtedy nie istniało. Przedmiotem zwolnienia może być bowiem także dług przyszły. Jak wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r. w sprawie I CSK 125/08

„zwolnienie z długu przyszłego należy uznać za czynność dopuszczalną. Przemawia za tym okoliczność, że zarówno w doktrynie, jak i judykaturze została już przesądzona możliwość dokonania przelewu wierzytelności przyszłej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 22). Jeśli zważyć, że wierzytelność i dług opisują to samo zjawisko prawne, a zasadnicza różnica między nimi sprowadza się do tego, że czynią to z innych pozycji podmiotowych, to trudno przyjmować dopuszczalność rozporządzenia wierzytelnością przyszłą i jednocześnie odmawiać możliwości rozporządzenia takim samym długiem. Nie bez znaczenia jest także to, że w ramach umowy zwolnienia z długu, mimo że akcent jest położony na to ostatnie pojęcie, w istocie rzeczy dochodzi do rozporządzenia wierzytelnością. Trudno też przejść do porządku na tym, że kwestia obrotu prawami przyszłymi, mimo że wywołuje szereg wątpliwości, nabiera coraz większego znaczenia ze względu na potrzeby współczesnego obrotu. Bez możliwości przenoszenia ekspektatywy określonych praw byłby on w znacznym stopniu ograniczony.”

Tym samym też jako pozbawione oparcia w prawie materialnym ocenić należało nie tylko zawarte w apelacji żądanie dokonywania waloryzacji otrzymanej przez pozwanego wierzytelności z tytułu wkładu mieszkaniowego, ale także żądanie uwzględnienia samego faktu uzyskania takiej darowizny dla potrzeb ewentualnego uzupełnienia zachowku, jak wskazano bowiem wyżej, podjęte przez powódkę w dniu 27 marca 2006r. działanie skutkowało definitywnym wygaśnięciem zobowiązania powstałego po stronie pozwanego z tytułu otrzymanej darowizny.

Co się tyczy niezasadnego w ocenie apelującej pominięcia w postępowaniu pierwszoinstancyjnym faktu otrzymania w dniu 1 czerwca 2007r. przysporzenia w kwocie 4 000zł., to także mieć należało zgromadzone w sprawie dowody, wedle których kwota ta wypłacona została przez pozwanego jako pełnomocnika spadkodawczyni z należącego do niej rachunku bankowego. Stosownie zaś do stanowiska wyrażonego w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 marca 2014 r. VI ACa 1530/13, ewentualnemu doliczeniu do spadku na podstawie art. 993 i n. k.c. podlegają jedynie darowizny poczynione przez spadkodawcę, a nie jakiekolwiek inne przysporzenia pod tytułem darmym.

LEX nr 1454667

U podstaw sformułowanego wyżej stanowiska legło przekonanie, iż Już literalne brzmienie art. 993 k.c., znowelizowanego ustawą z dnia 18 marca 2011 r., jednoznacznie wskazuje na intencję ustawodawcy, co do ukształtowania zamkniętego katalogu przypadków, warunkujących możliwość doliczenia do masy spadku przedmiotów, które w chwili otwarcia spadku nie należały już do majątku zmarłego, albowiem zostały zeń przeniesione do majątku osoby trzeciej (darowizny). Przemawia za tym przede wszystkim użycie słowa "darowizny" miast słowa lub sformułowania umożliwiającego rozszerzającą interpretację pojęcia, np. "aktywa przeniesione z majątku spadkodawcy do majątku osoby trzeciej tytułem darmym". Nie byłoby to wówczas jednoznaczne z darowizną sensu stricto (art. 888 k.c.) i uczyniło możliwym zaliczenie do masy spadkowej wartości składników przekazanych nieodpłatnie. Gdyby wolą ustawodawcy było unormowanie pozwalające na zaliczenie przedmiotów innych, niż darowizny, z pewnością dałby temu wyraz redagując art. 993 k.c., zwłaszcza w ramach wspomnianej nowelizacji.

Tym samym też fakt pobrania przez pozwanego jako pełnomocnika spadkodawczyni z jej rachunku bankowego kwoty 4 000zł. wbrew odmiennemu stanowisku apelującej nie mógł rodzić skutków prawnych, o jakich mowa w przepisie art. 996 kc., nie stanowił bowiem czynności prawnej, o jakiej mowa w art. 888 kc., umowy zatem, przez którą spadkodawczyni zobowiązywać miałaby się do bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku.

Z uwagi na podniesione wyżej okoliczności, na ocenę zasadności apelacji nie wpłynął zarzut pominięcia w postępowaniu pierwszoinstancyjnym faktu otrzymania przez pozwanego darowizny książeczki mieszkaniowej jak również zarzut braku dokonania stosownej waloryzacji kwot wypłaconych pozwanemu w wyniku likwidacji powyższej książeczki, stosownie bowiem do przedstawionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym dowodów, likwidując powyższą książeczkę w roku 1995 pozwany otrzymał z tego tytułu kwotę 4 142,10zł., a zatem równowartość 5,9 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynoszącego ówcześnie 702,62zł. Przeliczając to na 5,9 przeciętnego miesięcznego wynoszącego w IV kwartale roku 2014r. 3 942,67zł. otrzymuje się kwotę 23 261,75zł. Uwzględniając nawet zarzut niezasadnego doliczenia do długów spadkowych kwot 1 200zł. z tytułu kosztów postawienia nagrobka oraz 74,41zł. z tytułu pokrycia kosztów pobytu spadkodawczyni w domu pomocy społecznej, pozostają w dalszym ciągu długi spadkowe o wartości 1 200zł. pomniejszające aktywa o niekwestionowanej przez strony wartości 9 327,87zł. do stanu czynnego spadku wynoszącego 8 217,87zł. (9 327,87zł. - 1 200zł.). Otrzymany tą drogą stan czynny spadku łącznie ze zwaloryzowaną wartością darowizny wynoszącą 23 261,75zł. daje kwotę 31 479,62zł. (23 261,75zł. + 8 217,87zł.), w której powódce z tytułu zachowku należy się udział wynoszący 1/6, a zatem 5 246,60zł. Mając na uwadze poczynione w postępowaniu pierwszo instancyjnym ustalenia, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne, wedle których powódka otrzymała 1/3 wyrażających się kwotą 9 327,87zł. aktywów spadkowych, a zatem prawa majątkowe o wartości 3 109,29zł., zasługującą na ochronę pretensję powódki z tytułu należnego jej zachowku określić należało ostatecznie na różnicę pomiędzy podaną wyżej kwotą a jej udziałem w substracie zachowku wynoszącym 5 246,60zł., czyli na kwotę 2 137,31zł., zatem niższą nawet od zasądzonej zaskarżonym wyrokiem.

Wobec tego, iż wyrok z dnia 10 czerwca 2014r. zaskarżony został wyłącznie przez powódkę, dlatego też pomimo wskazanych wyżej nieprawidłowości, jakich nie ustrzeżono się w postępowaniu pierwszo instancyjnym Sąd Okręgowy będąc związany przewidzianym w art. 384 kpc. zakazem zmiany bądź uchylenia wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, oddalił ją na podstawie art. 385 kpc jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.

Najczęściej czytane
ogłoszenia

Udostępnij