Sygn. akt III Ca 532/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 stycznia 2014 roku Sąd Rejonowy w Łowiczu, Wydział I Cywilny w sprawie o sygnaturze akt I C 31/13 z powództwa G. K. przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w Ł. o zadośćuczynienie w kwocie 10.000 złotych oddalił powództwo oraz nie obciążył powoda kosztami procesu.

W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia Sąd orzekający dokonał następujących ustaleń faktycznych:

Powód przebywał w Zakładzie Karnym w Ł. w następujących okresach czasu:

od dnia 31 października 2006 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku,

od dnia 21 stycznia 2009 roku do dnia 24 lipca 2009 roku,

od dnia 29 lutego 2012 roku do dnia 20 listopada 2012 roku.

W okresie nieobjętym zarzutem przedawnienia roszczenia powód był osadzony na oddziale typu półotwartego. W tym okresie powód przebywał w przeludnionych celach od dnia 7 marca 2012 roku do dnia 4 kwietnia 2012 roku oraz od dnia 11 października 2012 roku do dnia 8 listopada 2012 roku. O umieszczeniu powoda w celach, w których powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego wynosiła mniej niż 3 m 2, ale nie mniej niż 2 m 2, decydował Dyrektor Zakładu Karnego w formie pisemnej decyzji, uzyskując zgodę sędziego penitencjarnego. Pomimo okresowego przeludnienia osadzonym zapewniano osobne miejsce do spania oraz odpowiedni sprzęt kwatermistrzowski, który w razie zniszczenia podlegał wymianie. Cele, w których przebywał powód miały wydzielony kącik sanitarny oraz umywalkę. Osadzeni korzystali z ciepłej kąpieli w łaźni raz w tygodniu. Posiadali stały dostęp do zimnej wody, którą mogli podgrzać przy pomocy grzałek i czajników elektrycznych. Co miesiąc każdy osadzony otrzymywał podstawowe środki do utrzymania higieny osobistej. W każdej celi istnieje możliwość otworzenia okien, łóżka były ustawiane tak aby dostęp do okna nie był zablokowany. W zakładzie prowadzono systematyczne prace remontowe cel. Organizowano zajęcia kulturalno – oświatowe (konkursy, pogadanki, sporządzanie gazetek tematycznych) oraz sportowe (piłka można, siatkówka, ping-pong), w których osadzeni mogli brać udział. Dostęp do prasy, a także zasobów biblioteki był zapewniony. W celach zainstalowano radiowęzeł, emitujący programy radiowe. W czasie pobytu w zakładzie powód został objęty opieką medyczną. W okresie od czerwca do października 2012 roku powód uczestniczył w zajęciach przygotowujących go do udziału w maratonie, biegał dwa razy w tygodniu po 13 km. Po przeniesieniu powoda na oddział V, powód już nie uczestniczył w tych zajęciach, gdyż nie wystąpił o stosowne pozwolenie. Powód nie składał skarg na warunki bytowe w celach.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy wskazał, iż powód podstawy swojego roszczenia upatruje w naruszeniu jego dóbr osobistych w warunkach, w jakich odbywał karę pozbawienia wolności, zwłaszcza w przeludnionych celach, i złych warunkach sanitarnych. Sąd Rejonowy uznał zatem, iż dobrem osobistym, które według powoda zostało naruszone jest jego godność. Sąd meriti zważył, iż powództwo podlega oddaleniu wobec nieudowodnienia roszczenia oraz skutecznego podniesienia przez pozwanego zarzutu przedawnienia. Sąd a quo argumentował, iż w sprawie znajduje zastosowanie trzyletni termin przedawnienia. Powód wystąpił o zadośćuczynienie w dniu 13 stycznia 2013 roku, zatem przedawnieniem objęte jest roszczenie za okres do dnia 24 lipca 2009 roku. Natomiast roszczenie powoda za okres od dnia 29 lutego 2012 roku do dnia 20 listopada 2012 roku nie jest objęte przedawnieniem. Czyniąc dalsze rozważania Sąd I instancji wskazał, iż powód, nie udowodnił, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych. W ocenie Sądu Rejonowego przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dało podstaw do stwierdzenia, że powód odbywał karę w niegodnych, poniżających człowieka warunkach. Sam fakt osadzenia powoda w celi przeludnionej nie jest wystarczającą podstawą do uwzględnienia żądania zasądzenia zadośćuczynienia. Powód odbywał karę w oddziale typu półotwartego, brał udział w zajęciach sportowych. Warunki sanitarne w celach były zgodne z obowiązującymi przepisami. Tym samym warunki w jakich powód odbywał karę nie powodowały cierpienia i upokorzenia w stopniu przekraczającym nieunikniony zakres dolegliwości związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności.

W oparciu o art. 102 k.p.c. Sąd Rejonowy nie obciążył powoda kosztami procesu, mając na uwadze jego trudną sytuację materialną oraz charakter dochodzonego roszczenia.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł powód, zaskarżając je w całości. Skarżący wskazał, iż uważa orzeczenie Sądu Rejonowego za niesprawiedliwe i krzywdzące. Apelujący zarzucił obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku przez dowolną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego w szczególności dostarczonego przez pozwanego, odrzucenie przez Sąd Rejonowy wniosków dowodowych, a także świadczenie nieprawdy przez pozwanego. Powód argumentował, iż z winy pozwanego doznał uszczerbku na zdrowiu i przez najbliższe lata nie będzie mógł uprawiać żadnego sportu. Skarżący podniósł także, iż nie ma dostępu do swoich akt osobowych część B, w których jego zdaniem mogą znajdować się nieprawdziwe informację. Ponadto powód wskazał, iż odmowa przyznania mu adwokata z urzędu pozbawiła go szansy na sprawiedliwy proces. Nadto opierając się na wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 roku apelujący argumentował, iż jego roszczenie nie podlega przedawnieniu. / apelacja – k. 174-175/

W piśmie procesowym z dnia 25 marca 2014 roku (data wpływu), stanowiącym uzupełnienie apelacji, powód wskazał, iż wartość przedmiotu sporu wynosi 10.000 złotych. Ponadto powód wniósł o uchylenie punktu 1 sentencji wyroku, ponieważ utracił zdrowie fizyczne i psychiczne w stopniu znacznym. / pismo procesowe z dnia 25 marca 2014 roku – k. 183/

Natomiast w piśmie procesowym z dnia 27 sierpnia 2014 roku (data wpływu) powód wskazał, iż od dnia 16 maja 2014 roku, gdy ponownie został umieszczony w Zakładzie Karnym w Ł., jest prześladowany, dyskryminowany i zastraszany przez pracowników wskazanego Zakładu. Na skutek powyższych działań utracił część materiału dowodowego związanego z procesem. Ponadto skarżący wskazał, iż przebywając w przeludnionej celi w miesiącu październik – listopad 2012 roku nabawił się przepukliny. / pismo procesowe z dnia 27 sierpnia 2014 roku – k. 201-203/

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna i jako taka podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Sąd Okręgowy aprobuje ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i wyrażone przez ten Sąd oceny prawne. Zarzuty skarżącego zawarte w apelacji nie zasługują na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności rozważenia wymaga podniesiony w apelacji zarzut, iż Sąd Rejonowy błędnie nie uwzględnił wniosku powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Stanowisko to jest nietrafne. Przypomnienia bowiem wymaga, że rozstrzygnięcie referendarza sądowego oddalające wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu zostało poddane kontroli Sądu, której wynik był niekorzystny dla powoda. Apelujący nie wykazał, by wskutek odmowy ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu doszło do pozbawienia go możności obrony lub naruszenia innych gwarantowanych konstytucyjnie praw, w tym prawa do rzetelnego procesu.

Całkowicie niezrozumiały jest zarzut powoda niezasadnego odrzucenie przez Sąd Rejonowy wniosków dowodowych. Zgodnie z art. 380 k.p.c. na wniosek strony zakresem kognicji sądu rozpoznającego apelację mogą zostać objęte niezaskarżalne postanowienia sądu pierwszej instancji, jeżeli tylko wywarły one wpływ na treść zaskarżonego wyroku. W niniejszej sprawie apelujący podnosi, iż Sąd Rejonowy w sposób niezasadny nie uwzględnił istotnych wniosków dowodowych, jednocześnie nie precyzując o jakie wnioski chodzi. Powyższe sprawia, iż nie jest możliwym rozpoznanie wskazanego zarzutu. Rolą Sądu Odwoławczego z pewnością nie jest podejmowanie prób odgadnięcia intencji skarżącego. Jedynie na marginesie można wskazać, iż z akt sprawy wynika, że apelującemu może chodzić o postanowienie Sądu Rejonowego wydane na rozprawie w dniu 18 czerwca 2013 roku o oddaleniu wniosku powoda o zwrócenie się do służby zdrowia Zakładu Karnego w Ł. o udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte we wniosku powoda z dnia 16 maja 2013 roku (k. 63 verte). Jeżeli w istocie tak jest to podnieść należy, iż wskazane postanowienie Sądu I instancji nie miało żadnego wpływu na treść zaskarżonego wyroku. Udzielenie odpowiedzi na zawarte w piśmie powoda z dnia 16 maja 2013 roku (k. 40) pytania dotyczące między innymi sposobu walki z plagą wszy, obiegu informacji w Zakładzie Karnym w Ł. oraz badania gastroskopowego nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Chybiony jest zarzut powoda dotyczący częściowego przedawnienia zgłoszonych w pozwie roszczeń. W niniejszej sprawie oczywistym jest, iż powód przekroczył terminy z art. 442 1 § 1 i § 3 k.c. do dochodzenia objętego pozwem roszczenia w tej części, w jakiej dotyczy ono osadzenia w Zakładzie Karnym w Ł. w okresie czasu od dnia 31 października 2006 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku oraz od dnia 21 stycznia 2009 roku do dnia 24 lipca 2009 roku, co wobec podniesienia przez pozwanego zarzutu przedawnienia uzasadniało oddalenie powództwa w tej części. Na aprobatę zasługuje stanowisko Sądu Rejonowego, że ewentualna szkoda i podmiot za nią odpowiedzialny były wiadome powodowi już w trakcie odbywania kary, zatem powód mógł dochodzić swoich roszczeń wcześniej, gdyż nie wykazał, aby doznawał w tym zakresie jakichkolwiek przeszkód. Nieznajomość prawa nie stanowi dostatecznej przyczyny uzasadniającej przyjęcie, że opóźnienie w dochodzeniu roszczenia było usprawiedliwione. Podnieść należy, iż od wielu lat skazani kierują do sądów pozwy o zasądzenie zadośćuczynienia w związku z przeludnieniem, złymi warunkami bytowymi oraz niewłaściwym traktowaniem przez funkcjonariuszy służby więziennej w czasie osadzenia w zakładach penitencjarnych, co stanowi okoliczność znaną Sądowi z urzędu. Wiedza w tym zakresie była zatem wśród osadzonych dostępna, a twierdzenie skarżącego, że o takiej możliwości przez długi okres czasu nie wiedział jest gołosłowne i nie zasługuje na uwzględnienie. Przywołany przez skarżącego wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 roku (sygn. akt SK 18/00) w żadnej mierze nie zmienia powyższego stanowiska, gdyż dotyczy on odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego, nie odnosi się natomiast do kwestii przedawnienia tych roszczeń.

Jako bezzasadny należy ocenić zarzut dowolnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jeśli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu - na podstawie tego materiału dowodowego - można było wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schemat logiki formalnej albo - wbrew zasadom doświadczenia życiowego - nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż przedstawienie przez powoda własnej, korzystnej dla niego wersji wydarzeń, niepopartej żadnymi dowodami, nie może prowadzić do realizacji zamierzonego przez skarżącego celu.

Podniesiona przez powoda w piśmie z dnia 27 sierpnia 2014 roku okoliczność, iż na skutek działań funkcjonariuszy SW pełniących służbę w Zakładzie Karnym w Ł. utracił on część materiału dowodowego związanego z procesem jest mało wiarygodna. Przede wszystkim wskazać należy, iż jeżeli powód rzeczywiście dysponował jakimś materiałem dowodowym to logicznym byłoby jego przedłożenie do akt sprawy, czego powód nie uczynił. Ponadto załączenie do akt sprawy nowych dowodów dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, w świetle art. 381 k.p.c., jest działaniem spóźnionym, a zatem nie mającym znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd Odwoławczy.

Chybiona jest także argumentacja skarżącego, iż na skutek warunków w jakich odbywa on karę pozbawienia wolności doszło do naruszenia jego dobra osobistego w postaci utraty w znacznym stopniu zdrowia fizycznego i psychicznego. Bez wątpienia zdrowie człowieka jest jednym z podstawowych dóbr osobistych, wskazanym wprost w treści art. 23 k.c. Zważyć jednak należy, iż powód podniósł powyższą tezę, iż doznał uszczerbku na zdrowiu dopiero na etapie postępowania przed Sądem Odwoławczym, zatem jest ona spóźniona, gdyż mógł to uczynić już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Zgodnie bowiem z art. 381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. W toku postępowania przed Sądem Rejonowym powód podnosił jedynie, iż doszło do naruszenia jego godności. Ponadto powód nie udowodnił w żaden sposób poniesienia rzekomego uszczerbku na zdrowiu. W polskim postępowaniu cywilnym, mającym charakter procesu kontradyktoryjnego, w myśl art. 6 k.c., którego procesowym odpowiednikiem jest art. 232 k.p.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie wywodzącej z danego faktu skutki prawne.

Nie sposób także zarzucić Sądowi Rejonowemu popełnienie błędu poprzez przyjęcie, iż zarzuty stawiane pod adresem funkcjonariusza Służby Więziennej, co do znęcania się nad powodem, nie zostały potwierdzone. W toku niniejszego postępowania powód wielokrotnie podnosił, iż jest prześladowany, dyskryminowany i zastraszany, jednakże zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie daje żadnych ku temu podstaw. Zatem powyższe twierdzenia powoda pozostają jedynie gołosłowiem.

Ponadto zamierzonego przez powoda skutku nie może odnieść poniesiona przez niego w apelacji okoliczność, iż nie ma on dostępu do swoich akt osobowych część B, w których jego zdaniem mogą znajdować się nieprawdziwe informację. Także i w tym przypadku powód nie przedstawił żadnych dowodów, iż w jego aktach osobowych znajdują się niezgodne z rzeczywistością informacje.

Reasumując: powód nie udowodnił naruszenia jego dóbr osobisty będącego wynikiem zawinionego działania lub zaniechania pozwanego w okresie jego osadzenia w Zakładzie Karnym w Ł..

Mając powyższe na uwadze, wobec bezzasadności zarzutów sformułowanych w apelacji oraz nieujawnienia okoliczności, które winny być uwzględnione w toku postępowania drugoinstancyjnego z urzędu, Sąd Okręgowy oddalił apelację w oparciu o art. 385 k.p.c., jako bezzasadną.