Sygn. akt I Ca 423/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wiesław Zachara (spr.)
Sędziowie:	SSO Andrzej Bosak SSO Mariusz Sadecki
Protokolant:	sekretarz sądowy Paweł Chrabąszcz

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2013 r. w Tarnowie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. D.

przeciwko A. D.

o alimenty

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Brzesku

z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt III RC 30/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:

„I. oddala powództwo w całości,

II. odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania,

III. przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Brzesku na rzecz adwokata M. K. kwotę 250 zł łącznie z VAT tytułem wynagrodzenia za świadczenie pomocy prawnej pełnionej z urzędu”;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adwokata M. K. kwotę 73,80 zł tytułem wynagrodzenia za udzielenie pozwanej pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sygnatura akt I Ca 423/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 5 listopada 2013 roku

Powód S. D. domagał się zasądzenia od pozwanej - byłej żony A. D. alimentów w kwocie po 200 zł miesięcznie. Uzasadniając żądanie wskazał na to, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 27 czerwca 2008r., sygn. I C 21/08, jego małżeństwo z pozwaną zostało rozwiązane przez rozwód, bez orzekania o winie stron. W 2008 r. u powoda zdiagnozowano chorobę nowotworową. Półtora roku później nastąpił nawrót choroby. Od tego czasu S. D. nie pracuje, pozostaje pod opieką lekarzy, przechodzi chemioterapię. ZUS przyznał powodowi rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w kwocie 886,92 zł miesięcznie. Po potrąceniach alimentacyjnych powodowi zostaje 595,26 zł. Świadczenie to zostanie jeszcze pomniejszone, ponieważ pozwany nie został już zakwalifikowany jako osoba niezdolna do samodzielnej egzystencji. Utraci więc dodatek pielęgnacyjny. Stałe miesięczne wydatki powoda opiewają na kwotę 980 zł w tym: 380 zł tytułem czynszu, 200 zł za media, 200 zł na wyżywienie i środki higieniczne, 100 zł na dojazdy do K. w celach leczniczych, 100 zł na pozamałżeńską córkę. Wydatki powoda przewyższają zatem jego dochody, a nie posiada on majątku, który mógłby spieniężyć. Zmuszony jest korzystać z pomocy rodziny. Pozwana natomiast jest zatrudniona i zarabia 1.400 zł netto, zamieszkuje wspólnie z rodzicami i jedynie partycypuje w kosztach utrzymania domu.

S. D. domagał się także przedłużenia obowiązku alimentacyjnego pozwanej względem siebie na czas nieokreślony. Wątpliwym jest bowiem, aby jego sytuacja uległa poprawie.

Pozwana A. D. wniosła o oddalenie powództwa. Przyznała, że małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód, bez orzekania o winie. Wskazała na to, że strony posiadają wspólne dzieci, które S. D. winien alimentować. Pozwana zna sytuację zdrowotną powoda i dlatego nie czyniła mu przeszkód gdy dochodził obniżenia alimentów na dzieci. A. D. podniosła, że ona sama znajduje się w ciężkiej sytuacji materialnej. Dodatkowe zobowiązanie jej do alimentowania powoda spowodowałoby zupełne załamanie tej sytuacji. Jedynym źródłem dochodu A. D. jest wynagrodzenie za pracę w wysokości 1.400 zł netto miesięcznie. Pozwana nie ma oszczędności, ani majątku. Skromne alimenty, które otrzymuje na dzieci oraz możliwość zamieszkiwania u rodziców pozwalają na utrzymanie rodziny ale zmuszona jest zaciągać pożyczki.

W dniu 24 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Brzesku wydał wyrok w sprawie o sygn. akt III RC 30/13, w którym zasądził od pozwanej na rzecz S. D. alimenty w kwocie po 100 zł miesięcznie, płatne będą do rąk uprawnionego do dnia 10-go każdego następującego po sobie miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat, począwszy od dnia 14 maja 2013r., w pozostałej części powództwo oddalił. Ponadto, przedłużył bezterminowo obowiązek alimentacyjny A. D. względem S. D., zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania, zwolnił pozwanego od opłaty od zasądzonego roszczenia, przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Brzesku na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. M. K. w B. ul. (...) kwotę 250 zł łącznie z VAT tytułem wynagrodzenia za świadczenie nieopłaconej pomocy prawnej pełnionej z urzędu oraz nadał wyrokowi w pkt I rygor natychmiastowej wykonalności.

Do podjęcia powyższego rozstrzygnięcia doprowadziły Sąd Rejonowy następujące ustalenia faktyczne i wnioski:

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy w Tarnowie rozwiązał przez rozwód małżeństwo stron bez orzekania o winie. Na mocy powyższego orzeczenia S. D. został zobowiązany do łożenia na utrzymanie dzieci stron w wysokości po 250 zł miesięcznie na rzecz każdego z dwójki małoletnich. Alimenty te zostały obniżone wyrokiem Sądu Rejonowego w Brzesku do łącznej kwoty 350 zł.

Wydanie wyroku rozwodowego poprzedziły ustalenia co do tego, że jeszcze przed orzeczeniem rozwodu przez około 3 lata strony zamieszkiwały oddzielnie, prowadząc odrębne gospodarstwa domowe. W chwili orzekania rozwodu A. D. była w ciąży. Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2008 r. Sąd Rejonowy w Brzesku w sprawie III RC 50/08 ustalił, że S. D. nie jest ojcem małoletniego M. D. urodzonego (...) w B.. A. D. pracowała wówczas w „(...) sp.z.o.o” za wynagrodzeniem około 880 zł. netto. Pozwany w chwili rozwodu przebywał na Oddziale Urologicznym Szpitala (...) ZOZ B., z powodów kłopotów z układem płciowo moczowym. Pracował jako ochroniarz na umowę zlecenia za wynagrodzeniem 20 zł miesięcznie. Nadto dorabiał jako ochroniarz na festynach, po około 50 zł za festyn. Strony korzystały z pomocy rodziny.

Po orzeczeniu rozwodu stan zdrowia powoda uległ pogorszeniu. Przeszedł on operację usunięcia jądra z powodu nowotworu. Nastąpiły przerzuty zmian nowotworowych. Pojawiła się zakrzepica żył. Od roku S. D. większość czasu spędza w szpitalu. Bierze zastrzyki przeciwzakrzepowe, po 1 dziennie, koszt tych zastrzyków wynosi około 50zł za 30 sztuk. W okresie przyjmowania dodatkowych farmaceutyków koszty z tym związane wynoszą dodatkowo około 100 zł miesięcznie. W czasie pobytów w szpitalu leki otrzymuje bezpłatnie. Ostatni raz przebywał na Oddziale Onkologicznym od końca maja do końca czerwca 2013 r. Przebywając w domu powód co dwa tygodnie jeździ do poradni onkologicznej do K. na wizyty kontrolne. Koszt dojazdu wynosi 30 zł miesięcznie. Co dwa miesiące powód jeździ na badania tomografem komputerowym. W czasie pobytu w K. ponosi koszty związane z zakupem jedzenia i picia. Gdy S. D. przebywa w szpitalu, oprócz jedzenia szpitalnego, które jest niewystarczające, spożywa posiłki przygotowywane przez matkę - za około 300 zł miesięcznie. Nadto kupuje w sklepiku szpitalnym dodatkowe jedzenie. Spożywanie dodatkowych posiłków uzasadnione jest z punktu widzenia medycznego. Dobre odżywianie jest obecnie podstawowym warunkiem sukcesu leczniczego. S. D. przechodził kilka serii chemioterapii oraz radioterapię. W związku z przyjmowaniem chemii osoby pomagające powodowi często muszą prać odzież S. D., by usunąć z niej nieprzyjemny zapach. Ponadto osoby te sprzątają mu mieszkanie. Z tego powodu rachunki za energię elektryczną wynoszą około 130 zł miesięcznie, a za wodę 60 zł co dwa miesiące. Powód często musi wymieniać odzież, głownie bieliznę - za około 100 zł miesięcznie. S. D. wynajmuje mieszkanie w B. za kwotę 380 zł miesięcznie. Butlowy gaz kosztuje 20 zł miesięcznie, opał na poprzedni sezon częściowo zakupiła matka, w ilości 1 tony za około 800 zł. Resztę otrzymał powód od MOPS - u.

S. D. ma pozamałżeńską córkę, która liczy sobie 3 lata. Płaci na nią alimenty w kwocie 100 zł miesięcznie. Po potrąceniach komorniczych z tytułu alimentów obciążających go na synów z małżeństwa – 400 zł miesięcznie pozostaje mu do dyspozycji około 600 zł netto, w tym zasiłek pielęgnacyjny z tytułu niezdolności do samodzielnej egzystencji. W czerwcu 2013r. powód otrzymał wyrównanie renty. ZUS wypłacił mu wówczas około 1000 zł. Pozwany w dniu 25 stycznia 2013 r. został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 31 stycznia 2015 r. Nie został uznany za niezdolnego do samodzielnej egzystencji. Zaległość powoda względem funduszu alimentacyjnego w listopadzie 2011 r. wynosiła ponad 24.000 zł, a odsetki funduszu ponad 560 zł. Zaległość względem MOPS z tego tytułu wynosiła ponad 1000 zł. Alimenty bieżące ponad 5400 zł, odsetki ponad 3700 zł.

Pozwana A. D. zamieszkuje w J.. Razem z dziećmi zajmuje dwa pokoje w czteropokojowym domu rodziców. Dom zasiedla 7 osób: pozwana z dziećmi i dziadkowie macierzyści oraz siostra z mężem. Pozwana partycypuje w kosztach utrzymania domu. Uiszcza opłatę za prąd w wysokości 150 zł miesięcznie, za gaz w wysokości 60 zł, co dwa miesiące. Na sezon grzewczy rodzinie potrzeba 5 ton węgla po 750 zł za tonę. Na swoje potrzeby pozwana wydaje 300 zł miesięcznie. A. D. jest osobą zdrową i niemającą wydatków na leczenie.

Pozwana pracuje za wynagrodzeniem netto około 1400 zł. miesięcznie, świadcząc pracę w wymiarze pełnego etatu od godz. 6.00 do 14.00. Do pracy dojeżdża za miesięcznym kosztem 150 zł. Nie podejmuje dodatkowego zatrudnienia. Rodzice pozwanej nigdzie nie pracują. Opiekują się wnukami. Na najmłodszego, pozamałżeńskiego, 5,5 - letniego syna A. D. pobiera alimenty w kwocie 250 zł miesięcznie, na synów z małżeństwa łącznie 400 zł miesięcznie. Najstarszy syn liczy już blisko 18 lat życia i za praktykę w szkole otrzymuje 150 zł. miesięcznie. Podręczniki i pomoce dla najmłodszego, który pójdzie do zerówki mają kosztować 120 zł. Pozwanej pomagała teściowa, która przywoziła jej odzież dla dzieci. Łączne koszy utrzymania wszystkich dzieci to 600 zł miesięcznie. Pozwana spłaca kredyty: w marcu 2013 r. zaciągnęła pożyczkę w wysokości ok. 700 zł, na okres 1 –go miesiąca. W tym samym okresie czasu pozwana zaciągnęła kredyt w wysokości 4.500 zł. Miesięczna rata wynosi około 230 zł, a termin spłaty upływa w marcu 2015 r. Zostały one zaciągnięte na remont domu, który w przyszłości ma przypaść A. D.. Aktualnie z zarobków pozwanej nie dokonuje się żadnych potrąceń.

Matka powoda H. M. nie pracuje, korzysta ze wsparcia swojego aktualnego męża. Siostra powoda uczy się.

Strony nie figurują w rejestrach podatkowych podatków lokalnych.

Ustalenia faktyczne w sprawie poczynił Sąd Rejonowy w oparciu o przeprowadzone przez siebie dowody z dokumentów, a także przesłuchania stron i zeznań świadka H. M.. Sąd Rejonowy skorzystał także z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy Sądu Okręgowego w Tarnowie, I C 21/08.

Po dokonaniu analizy stanu faktycznego sprawy Sąd Rejonowy rozważył, że obowiązek alimentowania byłego małżonka znajduje uzasadnienie we wcześniejszym węźle małżeńskim jaki łączył strony i stanowi on kontynuację obowiązku zawartego w art. 27 k.r.o. Wskazał Sąd I instancji, że strony pozostają rodziną, pomimo orzeczonego rozwodu. Powód i pozwana mają z małżeństwa dwoje dzieci, które są już na tyle duże, że są w stanie ocenić sposób postępowania rodziców. Wobec tego uwzględnienie powództwa zasadne jest także z tego powodu, żeby należycie kształtować u nich poczucie odpowiedzialności i wskazać na fakt wzajemnej pomocy w chwilach trudnych.

Dalej wywodził Sąd Rejonowy, że S. D. znajduje się w niedostatku. Nie posiada on bowiem wystarczającej ilości środków potrzebnych do zaspokojenia usprawiedliwionych, podstawowych potrzeb takich jak: zapewnienie sobie leczenia, wyżywienia, dachu nad głową, środków higieny. Nadto, powód jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, a mając na uwadze jego stan zdrowia należało również stwierdzić, że nie jest w stanie pracować nielegalnie, aby zapewnić sobie normalne warunki egzystencji. Realne koszty związane z zapewnieniem mu minimum egzystencji przekraczają natomiast kwotę 1000 zł miesięcznie.

Zasądzając na rzecz S. D. alimenty w wysokości 100 zł Sąd I instancji miął na uwadze również sytuację pozwanej, która wydaje miesięcznie na utrzymanie dzieci kwotę 600 zł otrzymując alimenty w wysokości 650 zł miesięcznie. Po dokonaniu analizy pozostałych wydatków pozwanej oraz jej możliwości zarobkowych doszedł Sąd Rejonowy do przekonania, że jakkolwiek jej sytuacja materialna jest trudna, to nie sposób przyjąć, że w porównaniu do sytuacji powoda jest trudniejsza lub ma taki sam stopień trudności. Ponadto sad zauważa, że pozwana pomimo dysponowania wolnym czasem po godzinie 14.00 nie podejmuje prób dalszej, większej aktywności zarobkowej.

Orzekając o przedłużeniu obowiązku alimentacyjnego Sąd Rejonowy miał względzie to, że krewni powoda nie są w stanie dostarczać mu całkowitych koszów utrzymania. Matka pozwanego nie pracuje, siostra jeszcze się uczy. Powód z powodów obiektywnych, od niego niezależnych został zaliczony do osób całkowicie niezdolnych do pracy. Okoliczności te oraz to, że pogorszenie stanu zdrowia powoda nastąpiło przed upływem pięcioletniego terminu od orzeczenia rozwodu, stały się zatem podstawą przyjęcia, że obowiązek alimentacyjny winien być przedłużony bezterminowo.

Jednocześnie wskazał Sąd Rejonowy, że nie znalazł podstaw do zastosowania art. 144 1 k.r.o. Brak bowiem podstaw do wskazania takich okoliczności, które przemawiałyby za zastosowaniem tego przepisu. Wskazał Sąd I instancji, iż w doktrynie przyjmuje się, że zastosowanie tego przepisu ma uzasadnienie wtedy, gdy faktycznie winę za rozkład pożycia ponosi jedno z małżonków a rozwód orzeka się bez orzekania o winie W analizowanej sprawie nie miało to miejsca. Strony pozostawały w związku przez lat 13, co uzasadnia wzajemne wsparcie. Pozwana, jeszcze przed orzeczeniem rozwodu, urodziła pozamałżeńskie dziecko. Fakt zaległości pozwanego w płaceniu alimentów w ocenie Sądu Rejonowego nie jest przez niego zawiniony, z uwagi na stan zdrowia, niezdolność do pracy zarobkowej, długie okresy pobytu w szpitalu. Wskazał Sąd I instancji, że okoliczność, iż na powodzie ciąży obowiązek alimentacyjny względem dzieci nie pozbawia go prawa żądania alimentów od byłej żony. Stan zdrowia pozwanej jest lepszy niż powoda. Oboje małżonkowie mają pozamałżeńskie dzieci, z tym, że dziecko powoda liczy 3 lata a dziecko pozwanej 5 lat. Nie zachodzą zatem okoliczności uzasadniające wyłączenie prawa powoda do otrzymywania alimentów od pozwanej.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła pozwana A. D., zaskarżając je w części uwzględniającej powództwo i zarzucając mu:

1.  naruszenie art. 60 § 1 i 3 k.r.o. poprzez przyjecie, że sytuacja materialna pozwanej pozwala na obciążenie jej alimentami na rzecz byłego męża i przedłużenie wobec pozwanej obowiązku alimentacyjnego względem powoda, mimo że A. D. znajduje się w niedostatku, a od orzeczenia rozwodu upłynęło ponad 5 lat;

2.  obrazę prawa materialnego, a mianowicie § 6 pkt. 3 i § 7 ust. 4 oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu poprzez ich niewłaściwe naliczenie.

Skarżąca wniosła o zmianę orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu środka odwoławczego wskazała, że jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, że nie pozwala na dodatkowe obciążenie w postaci uiszczania alimentów na rzecz byłego męża. Wbrew twierdzeniom Sądu Rejonowego A. D. osiąga wynagrodzenie w wysokości 1.036,29 zł netto i nie posiada zdolności kredytowej. Zaciąga zobowiązania w instytucjach pożyczkowych by zapewnić sobie i dzieciom minimum utrzymania. Po doliczeniu do jej wynagrodzenia kwot otrzymywanych tytułem alimentów na dzieci i przeliczeniu dochodu na jednego członka rodziny otrzymuje się kwotę 421,57 zł która jest niższa niż kwota która na swoje utrzymanie dysponuje powód. Podkreślił, że sam koszt zakupu żywności dla dzieci oscyluje wokół kwoty 600 zł miesięcznie, zaś dzieci nie mogą być obciążane koniecznością w partycypowaniu w kosztach utrzymania ojca. Skarżąca wskazała, że zarówno ona jak i dzieci współczują powodowi z powodu jego choroby.

Apelująca wskazała także, że zgodnie z powołanymi w zarzucie przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie należne jej kancelarii wynagrodzenie winno wynosić w analizowanej sprawie 738 zł, wraz z podatkiem VAT.

W odpowiedzi na apelację S. D. wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Wskazał, że zgodnie z przedstawionymi przez pozwaną danymi co do wysokości dochodów i kosztów utrzymania, po ich uregulowaniu pozostaje jej do dyspozycji kwota 351 zł. Podkreślił, że w świetle zgromadzonych dowodów nie do zaakceptowania są twierdzenia, że pozwana zmuszona jest zaciągać pożyczki, by zapewnić sobie i dzieciom utrzymanie, a poniesione przez nią wydatki na remont domu nie były niezbędne. Podniósł, ze znajduje się in w gorszej sytuacji materialnej niż pozwana i nie jest w stanie sam zapewnić sobie wyższych środków utrzymania, a stan jego zdrowia stale się pogarsza.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje.

Apelacja podgalała częściowemu uwzględnieniu i doprowadziła do reformacji zaskarżonego orzeczenia.

Na wstępie wskazać należy, że wobec wyartykułowanego w uzasadnieniu apelacji zarzutu błędnego ustalenia wysokości osiąganych przez pozwaną zarobków Sąd Okręgowy odebrał od niej oświadczenie w tym zakresie i ustalił, że osiąga ona miesięczne wynagrodzenie na poziomie pensji minimalnej, czyli netto około 1.200 zł. W pozostałym zakresie Sąd II instancji podzielił ustalenia faktyczne sadu Rejonowego i w oparciu o nie wydał swoje rozstrzygnięcie.

W analizowanej sprawie powództwo oparte zostało na treści art. 60 § 1 i 3 k.r.o., stanowiących, że małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego, a także, że obowiązek ten wygasa z upływem 5 lat od daty orzeczenia rozwodu

chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Pomiędzy stronami niniejszego postępowania upłynął już ustawowy 5 – letni termin trwania obowiązku alimentacyjnego małżonka rozwiedzionego, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Wyrok rozwiązujący małżeństwo stron uprawomocnił się bowiem w dniu 19 lipca 2008 r., a zatem powyższy termin upłynął z dniem 19 lipca 2013 r. S. D. wyartykułował jednak zadanie przedłużenia powyższego obowiązku ponad powyższy okres, zaś Sąd Rejonowy błędnie doszedł do przekonania, że istnieją ku temu uzasadnione racje.

Ocena tego, czy w danej sytuacji zachodzą wyjątkowe okoliczności uzasadniające przedłużenie obowiązku alimentacyjnego ponad opisany termin pięcioletni zależy zawsze od okoliczności konkretnego przypadku. Wskazać należy, że o ile bowiem obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami stanowi kontynuację obowiązku dostarczania sobie środków utrzymania, o którym mowa w art. 27 k.r.o. o tyle w sytuacji małżonka, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego uzasadnione jest jego czasowe ograniczenie. Wszak upływ owych 5 lat z reguły prowadzi do rozpadu więzi pomiędzy małżonkami i brak jest uzasadniania dla dalszego trwania wytworzonej w ten sposób więzi finansowej. Co więcej z reguły upływ tego czasu daje małżonkowi uprawnionemu możliwość odnalezienia innych możliwości samodzielnego utrzymania. Przedłużenie powyższego obowiązku może zatem następować wyjątkowo, w szczególnych sytuacjach i nie może prowadzić do wytworzenia sytuacji, w której uprawniony żyje na koszt drugiego małżonka.

I tak, o ile fakt popadnięcia w ciężką chorobę, w jakiej znalazł się powód może uzasadniać przedłożenie powyższego obowiązku o tyle nie może być to okoliczność o powyższym przesadzająca. Wskazać bowiem należy, że S. D. chorował już w chwili orzekania rozwodu i choć choroba postępuje już w chwili orzekania rozwodu było możliwe do przewidzenia, że sytuacja taka może nastąpić. Nie może być brana pod uwagę jako uzasadniająca przedłużenie obowiązku alimentacyjnego wobec powoda okoliczność, że pozwana urodziła dziecko pozamałżeńskie, skoro w trakcie postępowania rozwodowego powód nie czynił jej z tego tytułu zarzutów i wyraził zgodę na orzeczenie go bez orzekania o winie. Nie bez znaczenia pozostaje także okoliczność, że jak wynika ze zgromadzonych dowodów powód może liczyć na pomoc członków swojej rodziny. Wprawdzie, zgodnie z treścią art. 130 k.r.o. obowiązek alimentacyjny byłego małżonka wyprzedza obowiązek jego krewnych, jednakże okoliczność, że rozwiedziony małżonek ma krewnych, którzy są w stanie dostarczyć mu w całości środków utrzymania, może mieć wpływ na ocenę zasadności żądania przedłużenia obowiązku alimentacyjnego drugiego małżonka ( uchwała SN z dnia 31 października 1973 r., III CZP 58/73, OSNC 1974/5/85). S. D. pomaga jego matka, on sam otrzymuje świadczenie rentowe, nie jest uznany za osobę całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji. Nie bez znaczenia pozostaje także to, że po rozwodzie powód związał się z inną osobą, z która ma trzyletnia córkę. Świadczy to o całkowitym zerwaniu więzi z byłą żoną. Brak jest zatem podstaw do uznania, że w sytuacji S. D. zachodzą przesłanki do przedłużenia obowiązku alimentacyjnego od byłej żony.

Powyższa okoliczność wyłącza w zasadzie potrzebę rozważania dotyczące ewentualnej wysokości alimentów jakie winny obciążać A. D. względem byłego męża. Skoro bowiem uznano, że jej obowiązek alimentacyjny wygasł, zbyteczne jest rozważanie jego ewentualnej wysokości. Biorąc jednak pod uwagę, że okoliczności związane z sytuacją materialną pozwanej w analizowanej sprawie również przemawiają za stwierdzeniem po jej stronie braku podstaw do alimentowania byłego męża Sąd Okręgowy rozważył powyższe okoliczności.

Z treści zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że S. D. otrzymuje rentę z tytułu niezdolności do pracy, po potraceniach komorniczych w wysokości około 600 zł miesięcznie. Koszty utrzymania mieszkania oraz koniecznych wydatków przewyższają wysokość jego dochodów. Istnieją zatem podstawy, aby uznać, że znalazł się on w niedostatku, w rozumieniu art. 60 § 1 k.r.o. Zakres jego usprawiedliwionych potrzeb przewyższa bowiem wysokość osiąganych przez niego zarobków. Jednakże i sytuacja materialna pozwanej uzasadnia przyjęcie niedostatku po jej stronie. Pozwana osiąga wynagrodzenie w wysokości minimalnej pensji. Pokrywa z niego koszt dojazdów do pracy, partycypuje w kosztach utrzymania domu, a na jej utrzymaniu pozostaje troje małoletnich dzieci. Pozwana pobiera świadczenia alimentacyjne, na pokrycie kosztów ich utrzymania jednakże sama również jest wobec dzieci zobowiązana alimentacyjnie. Zgodnie z jej oświadczeniem, które w świetle zasad wiedzy i doświadczenia życiowego należy uznać wiarygodne otrzymywane świadczenia alimentacyjne wystarczają jedynie na zakup żywności dla dzieci. Dla zapewnienia sobie środków utrzymania pozwana zmuszona jest zaciągać krótkoterminowe pożyczki. W tej sytuacji, nawet przy przyjęciu zasadności przedłużenia obowiązku alimentacyjnego obciążającego ja wobec byłego męża brak byłoby podstaw do obciążenia jej jakąkolwiek kwotą z tego tytułu. Nie sposób bowiem przyjąć istnienia obowiązku alimentacyjnego w sytuacji, gdy poziom życia obojga rozwiedzionych małżonków jest zbliżony (wyrok SN z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1222/00, LEX nr 1219841).

Wobec powyższych okoliczności powództwo w analizowanej sprawie podgalało oddaleniu. Wobec powyższego konieczne stało się zmodyfikowanie zawartego w wyroku Sądu I instancji orzeczenia w przedmiocie kosztów postępowania. Wobec oddalenia powództwa kosztami tymi, zgodnie z podstawową zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażoną w art. 98 § 1-3 k.p.c. byłby obciążony powód. Jednakże Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że z uwagi na jego sytuacje zdrowotną i materialną , a także charakter rozpoznawanej sprawy, w której dążył on do uzyskania środków na zaspokojenie kosztów swojego bieżącego utrzymania - uzasadnione będzie zastosowanie w analizowanej sprawie art. 102 k.p.c., stanowiącego, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Jeśli zaś chodzi o wysokość wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi pozwanej, działającej z urzędu wskazać należy, że o ile nieprawidłowo Sąd Rejonowy obliczył wysokość należnego je wynagrodzenia o tyle również zarzut apelacji nie doprowadził do zmodyfikowania jego wysokości. Zgodnie bowiem z § 7 ust. 4 w zw. z § 7 ust. 1 pkt. 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2008 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie należne pełnomocnikowi pozwanej wynagrodzenie winno odpowiadać kwocie 60 zł plus podatek VAT – łącznie 73,80 zł. Zgodnie z powołanymi przepisami obliczenie wysokości wynagrodzenia pełnomocnika od wartości przedmiotu sprawy w sprawie o alimenty uprawnione jest tylko wówczas gdy osobą zobowiązana do ich zwrotu jest osoba zobowiązana alimentacyjne. W analizowanej sprawie koszty pełnomocnika wypłacone zostają ze Skarbu Państwa. Jednakże z uwagi na wyrażony w art. 384 k.p.c. zakaz pogarszania sytuacji skarżącego, w braku apelacji strony przeciwnej przyznano pełnomocnikowi pozwanej kwotę 250 zł tytułem wynagrodzenia za udzieloną jej pomoc prawną z urzędu, w pozostałym zakresie apelację oddalając.

Z powyższych zatem przyczyn orzeczono jak w wyroku, na podst. art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c. Ponadto, działając na podst. § 7 ust. 4 w zw. z § 7 ust. 1 pkt. 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2008 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie Sąd Okręgowy przyznał pełnomocnikowi pozwanej wynagrodzenia za udzielenie jej pomocy prawnej w postępowaniu odwoławczym w wysokości 73,80 zł.