Sygn. akt II Ca 52/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie	SSO Paweł Hochman (spr.) SSO Beata Grochulska
Protokolant	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa M. D.

przeciwko A. D. (1)

o alimenty

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz.

z dnia 18 listopada 2014 roku, sygn. akt III RC 379/13

1.zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od pozwanego A. D. (1) na rzecz powódki M. D. alimenty w kwocie po 1.000 (jeden tysiąc) złotych miesięcznie, płatne do dnia 10-go każdego miesiąca, poczynając od dnia 1 sierpnia 2013 roku , z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w terminie płatności którejkolwiek z rat, znosząc wzajemnie koszty procesu między stronami;

2. oddala apelację w pozostałym zakresie;

3. znosi wzajemnie koszty procesu między stronami za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 52/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 listopada 2014 Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z powództwa M. D. przeciwko A. D. (1) o alimenty w wysokości 2500,- zł. oddalił powództwo i zwolnił powódkę od kosztów postępowania w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W dniu 15 maja 2007 roku w sprawie sygn. akt I C 243/07 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wydał wyrok, na mocy którego rozwiązał przez rozwód związek małżeński między A. D. (1) a M. D. z domu Ż. zawarty dnia 11 września 1993 roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w W. z winy A. D. (1).

Strony mają dwoje dzieci: córkę A. w wieku 15 lat i syna B. w wieku 20 lat.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 26 czerwca 2013 roku w sprawie sygn. akt III RC 227/13 ustalono po raz ostatni wysokość alimentów należnych od pozwanego na rzecz A. D. (2) na kwotę 500 złotych miesięcznie.

Po raz ostatni ustalono wysokość alimentów od pozwanego na rzecz B. D. na kwotę po 2 000 złotych wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 26 czerwca 2013 roku w sprawie sygn. akt III RC 226/13 zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 21 października 2013 roku w sprawie sygn. akt II Ca 604/13.

Powyższe alimenty płacone są systematycznie.

Przyczyną rozwodu stron był alkoholizm A. D. (1).

W dacie wydawania i uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, jak i w okresie poprzedzającym powyższe pozwany pił i zaciągał kredyty. Nie był w stanie ich spłacać chociaż pracował jako lekarz wojskowy. Miał również dodatkowe zatrudnienia. Zasądzonych alimentów na rzecz dzieci nie płacił. Przeciwko niemu zostały wszczęte postępowania egzekucyjne prowadzone przez komornika. Faktycznie to powódka przed rozstaniem z mężem utrzymywała cały dom i dzieci.

Po jakimś czasie po rozwodzie strony zamieszkały razem. A. D. (1) przestał pić. Zaczęli prowadzić wspólne gospodarstwo domowe. Wspólnie mieszkali do 17 kwietnia 2013 roku. Pozwany wówczas wyprowadził się ponieważ jak stwierdził zakochał się w innej kobiecie.

A. D. (1) ma 47 lat. Z zawodu jest lekarzem. Robi specjalizację z medycyny ratunkowej. W ramach specjalizacji odbywa staż w różnych szpitalach w Ł. - 10 dni miesięcznie. Staż odbywa się w ramach wolontariatu. Obecnie pracuje w Szpitalu (...) w O. jako p.o. Ordynatora Oddziału (...) ( pracuje około 130 godzin, za jedną godzinę otrzymuje 60 złotych ), pogotowiu (...) ( pracuje około 130 godzin, za jedna godzinę otrzymuje 80 złotych ), (...)w R. ( 12 godzin miesięcznie, jedna godzina kosztuje 80 złotych ), (...) w M. ( 15 godzin miesięcznie, jedna godzina kosztuje 40 złotych). Zatrudnienia powyższe prowadzi w ramach własnej działalności gospodarczej.

Uzyskuje nadto emeryturę wojskową w wysokości 2 350 złotych miesięcznie. Łącznie zarabia ponad 20 000 złotych miesięcznie.

Pozwany kupił dom w P., gdzie obecnie mieszka. Dom zakupił za kredyt hipoteczny w wysokości 386 000 złotych, miesięczna rata spłaty wynosi 4700 złotych. Prócz tego spłaca kredyt zaciągnięty na wykończenie domu w wysokości 150 000 złotych - miesięczna rata spłaty wynosi 2600 złotych. W ramach umowy leasingu korzysta z samochodu marki L. (...) rok produkcji 2013 (poprzedni samochód musiał zlikwidować ponieważ miał wypadek i z tego tytułu wypłacono całkowitą szkodę). Rata listingowa wynosi 3280 złotych miesięcznie.

Jego opłaty to: energia elektryczna - około 300 złotych raz na dwa miesiące, RTV - 100 złotych miesięcznie, Internet - 100 złotych miesięcznie, gaz - 600 złotych miesięcznie.

Jest człowiekiem chorym - choruje na chorobę układu krwionośnego. Z tego powodu wielokrotnie był w szpitalach. Na przełomie sierpnia i września 2014 roku przeszedł chemioterapię - chemia kosztowała 27 000 złotych, którą musiał sam zakupić.

M. D. ma 45 lat. Jest nauczycielką. Uczy chemii. Zatrudniona jest w (...) Liceum Ogólnokształcącym w T., w Zespole Szkół w Z. oraz w (...) Gimnazjum (...) w T.. Z tych wszystkich źródeł uzyskuje dochód miesięczny 3 700 złotych netto. Prócz tego udziela korepetycji, za które uzyskuje dodatkowe dochody w kwocie do 400 złotych miesięcznie.

Jej opłaty to: energia elektryczna - 200 złotych raz na dwa miesiące, woda i ścieki - 100 złotych miesięcznie, Internet - 80 złotych miesięcznie, RTV - 80 złotych miesięcznie, gaz.

Powódka mieszka w domu jednorodzinnym położonym w T. przy ul. (...), który otrzymała w wyniku podziału majątku wspólnego stron. Nieruchomość jest obciążona kredytem hipotecznym w wysokości 80 000 złotych. Miesięczna rata spłaty tego kredytu wynosi 600 złotych. Prócz tego spłaca kredyt zaciągnięty na remont ogrodzenia ( 15 000 złotych ) po 350 złotych miesięcznie.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z treścią art. 60 § 2 kro, jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Świadczenia alimentacyjne między rozwiedzionymi małżonkami stanowią kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania i trwają mimo rozwodu, aczkolwiek w postaci zmodyfikowanej. Obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego nie istnieje obligatoryjnie w każdym bez wyjątku przypadku, gdy tylko spełnione są ogólne przesłanki wyraźnie określone w art. 60 § 2 kro. Ustawodawca uważał za konieczne uwzględnienie wszystkich nie dających się ująć ściśle i z góry przewidzieć okoliczności każdego przypadku. Przez użycie słów „sąd może orzec" dał wyraz pewnej swobodzie sędziowskiej, która pozwoli sądowi na oddalenie powództwa.

Przyczynienie się, o którym mowa w art. 60 § 2 kro powinno nastąpić „w odpowiednim zakresie". Takie ujęcie przepisu wskazuje na zamiar ustawodawcy nadania tej normie szczególnie elastycznego charakteru. W konkretnym przypadku zakres przyczyniania się małżonka wyłącznie winnego do zaspokajania „usprawiedliwionych potrzeb" będzie zależny od całokształtu okoliczności danej sprawy. Przy ocenie tej może być pomocne porównanie m. in. stopy życiowej, jaką obojgu rozwiedzionym małżonkom zapewniają ich możliwości zarobkowe i majątkowe (por. Helena Ciepła i inni „Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz". Wielkie Komentarze Warszawa 2009 str.558,559).

Zdaniem Sądu Rejonowego z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że w dacie rozwodu i uprawomocnienia wyroku rozwodowego powódka utrzymywała cały dom, utrzymywała dzieci. Sama zeznała, że „ jak mąż pił nie liczył się z niczym. Zaciągał bardzo dużo kredytów, nie był w stanie ich spłacać. Komornik ściągał alimenty, komornicy prześcigali się kto wejdzie na konto, wyciągał pieniądze ze skarbonki dziecka, w 2007 r. w ogóle nie pracował". Biorąc pod uwagę powyższe Sąd pierwszej instancji uznał, że rozwód stron nie pociągnął za sobą istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego - M. D.. Sąd jednocześnie przypomniał, że powódka miała stałą pracę, a z wynagrodzenia które uzyskiwała ( bez pomocy pozwanego ) utrzymywała dom i dzieci. Z jego dochodów była prowadzona egzekucja komornicza. Sytuacja zmieniła się kilka lat po rozwodzie, kiedy to pozwany zamieszkał ponownie z powódką. Wówczas już nie pił. Zatrudnienie znalazł w kilku miejscach pracy. Z tego tytułu osiągał znaczne dochody. Strony zaczęły prowadzić życie o podwyższonym standardzie. Powódka do tego się przyzwyczaiła, ale to nie jest przesłanka, o której stanowi przepis z art. 60 § 2 kro.

Z dowodów zgromadzonych w sprawie, wynika że powódka wniosła niniejszą sprawę ponieważ ma żal do pozwanego z uwagi na to, że opuścił rodzinę w kwietniu 2013 roku. Na rozprawie w dniu 17 lutego 2014 roku zeznała "wystąpiłam z tą sprawą bo czuję się oszukana, ja w związek z pozwanym bardzo dużo zainwestowałam, dużo dla niego zrobiłam". Stan emocjonalny powódki nie może jednakże wpływać na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie.

Sąd pierwszej instancji podniósł również, że poza sporem jest, iż pozwany uzyskuje przychód ponad 20 000 złotych miesięcznie. Od tej kwoty należy odjąć podatki, koszty związane z dojazdem do miejsc pracy, na staże, uiszczane alimenty na rzecz dzieci, stałe opłaty oraz koszty leczenia (o czym dokładnie w stanie faktycznym). Sama suma kwot spłat kredytów w tym leasingowych, alimentów, stałych opłat wynosi kwotę 12 180 złotych. Jego dochody oscylują w tych samych granicach co dochody powódki.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka zaskarżając go w całości. Zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi błędne przyjęcie, iż orzeczenie rozwodu nie pociągnęło za sobą istotnego pogorszenia jej sytuacji materialnej, dlatego, że sytuacja ta ujawniła się dopiero kilka lat po orzeczonym rozwodzie, a także przyjęcie, iż dochody stron oscylują w tych samych granicach.

Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest częściowo uzasadniona.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia prawa materialnego art. 60 § 2 kro.

Wynikające z powołanego przepisu upoważnienie do orzeczenia alimentów na rzecz małżonka niewinnego nie uprawnia do dowolnej jego interpretacji. Z sformułowania „sąd może” wynika każdorazowy obowiązek do orzeczenia alimentów w przypadku zaistnienia przesłanek wskazanych w powołanym przepisie.

Zasady wykładni powołanego przepisu art. 60 § 2 kro były wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego. Za utrwalony w orzecznictwie należy uznać pogląd, zgodnie z którym, pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego wymaga oceny nie tylko w chwili rozwodu, ale w każdorazowej sytuacji uprawnionej osoby. Ujawnienie się wskazanych w tym przepisie skutków nawet po wielu latach od orzeczenia rozwodu nie może uzasadniać oddalenia powództwa z art. 60 § 2 kro tylko z uwagi na upływ czasu od orzeczenia rozwodu. ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 17 lipca 1999 r., sygn. akt I CKN 356/99 ). Powyższe oznacza, że dokonując niezbędnych dla prawidłowego zastosowanie przepisu art. 60 § 2 kro ustaleń faktycznych należy określić sytuację małżonka niewinnego i to powstałą w następstwie orzeczenia rozwodu, a nadto ustalić ( często hipotetycznie ) sytuację, w jakiej znajdowałby się niewinny małżonek, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo. Przy porównywaniu sytuacji materialnej małżonka niewinnego należy badać nie tylko stan rzeczywisty, który istniał przed rozwodem, ale i uwzględniać jego uprawnienia do korzystania z wkładu drugiego małżonka w zaspokajanie potrzeb rodziny (art. 27 kro). Przyjęcie za podstawę ustalania obowiązku alimentacyjnego małżonka wyłącznie winnego stanu rzeczywistego preferowałoby w istocie postępowanie naganne, skoro brak dbałości o rodzinę w okresie istnienia małżeństwa zmniejszałby w przyszłości obciążenia osoby winnej. ( vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 r., sygn. akt II CKN 673/98 oraz z dnia 27 listopada 1998 r., sygn. akt III CKN 880/98 ).

Z powyższego wynika, że przy ocenie "pogorszenia", czyli przy porównywaniu położenia materialnego współmałżonka niewinnego przed rozwodem z położeniem po rozwodzie, sąd powinien brać pod uwagę tę sytuację materialną, jaką małżonek niewinny w czasie trwania małżeństwa powinien był mieć zgodnie z przepisami (art. 23 i art. 27 kro), a nie tę, jaką faktycznie miał w następstwie nieprawidłowego i niewłaściwego postępowania współmałżonka, który np. w sposób zawiniony ograniczał swoje realne możliwości zarobkowe albo skąpił środków na zaspokojenie potrzeb rodziny.

Sąd pierwszej instancji uchybił wskazanym wyżej regułom wykładni omawianego przepisu. Oddalając powództwo bezzasadnie przyjął, że na skutek rozwodu stron sytuacja powódki nie uległa pogorszeniu. W sposób nieuprawniony, uznał przy tym, jako usprawiedliwiającą brak pogorszenia okoliczność, że w ostatnim okresie trwania małżeństwa pozwany nie łożył na utrzymanie rodziny.

W omawianej sprawie w dacie rozwiązania związku małżeńskiego stron miesięczne dochody małżonków przedstawiały się następująco. W 2006 r. dochody powódki kształtowały się na poziomie: 1800,- zł netto w 2006 r. ( roczny przychód wyniósł 29073,84 zł., dochód: 26 688,10 zł., dochód po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne 21510,80 zł. ) a dochody pozwanego wynosiły natomiast 4390 zł netto w 2006 r. ( roczny przychód wyniósł 54405,82, dochód: 52 174,60 zł., dochód po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne 51680,20 zł. ), ( dowód : zeznanie podatkowe k. 37- 38 ). W 2007 r. powódka osiągnęła dochód w wysokości 1570,- zł. netto ( dowód: zaświadczenie Urzędu Skarbowego z 12 grudnia 2013 r. k. 42 ) natomiast pozwany 4770,- zł. netto ( dowód: zaświadczenie Urzędu Skarbowego z 24 stycznia 2014 r. k. 77 ).

Porównanie wskazanych wyżej dochodów prowadzi do wniosku, że już w dacie rozwodu dysproporcja w tym zakresie uzasadniała przyznanie powódce alimentów.

Powyższy stan utrzymuje się również aktualnie. Zarobki powódki w 2014 r. kształtowały się na poziomie 3700,- zł. miesięcznie. Pozwany ( według stanu na sierpień 2014 r. ) osiągnął przychód w wysokości 214620,- zł. natomiast dochód 113 217,- zł. Z powyższego wynika, że miesięczne dochody pozwanego zamykają się w kwocie 14 152,- zł. ( podatkowa księga przychodów i rozchodów k. 176 )

Powyższe ustalenia wynikają wprost z złożonych w toku postępowania przez strony dokumentów o charakterze urzędowym których prawdziwości żadna ze stron nie zakwestionowała w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji. W ocenie Sadu Okręgowego w omawianej sprawie pomijając powołane wyżej dokumenty i dokonując mało precyzyjnych ustaleń w zakresie sytuacji majątkowej stron Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia przepisu art. 233 kpc.

W konsekwencji za niczym nieuzasadnione należy uznać stanowisko Sądu pierwszej instancji jakoby środki jakimi dysponują byli małżonkowie na swoje utrzymanie były zbliżone. Powyższy pogląd całkowicie pomija okoliczności, że zobowiązania finansowe jakie ciążą na pozwanym w znacznym zakresie są realizowane w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Od przychodu jest odliczana opłata leasingowa w wysokości 4400,- zł. miesięcznie oraz odsetki od kredytu w wysokości 2000,- zł. miesięcznie. Powyższe wynika również ze złożonej przez pozwanego księgi przychodów i rozchodów obejmującej okres od stycznia do sierpnia 2014 r.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 1998 r. ( sygn. akt III CKN 186/98 ) obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie sięga z reguły tak daleko, aby miał zapewnić małżonkowi niewinnemu równą stopę życiową, niemniej zakres przyczyniania się małżonka wyłącznie winnego do utrzymania małżonka niewinnego mieści się między granicą, poniżej której istnieje niedostatek a granicą, której przekroczenie byłoby zrównaniem stopy życiowej obojga małżonków. W pełni akceptując powyższy pogląd Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że uwzględnienie żądania powódki w całości prowadziłoby do nieusprawiedliwionego zrównania stopy życiowej byłych małżonków. Dlatego Sąd Okręgowy uwzględnił wniesioną przez powódkę apelację w części a mianowicie co do kwoty 1000,- zł. miesięcznie. Wskazana kwota w sposób istotny a jednocześnie nie nadmierny poprawi sytuację majątkową powódki. Uwzględnia również okoliczność, że pozwany dla zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych kupił dom w P. i w tym celu zaciągnął dwa kredyty w łącznej kwocie 536 000,- zł., których spłata generuje miesięczne wydatki rzędu 7300,- zł. podczas gdy powódka zamieszkuje w domu zajmowanym przez strony w czasie trwania małżeństwa. Ustalając alimenty na wskazanym wyże poziomie Sąd pierwszej instancji uwzględnił również fakt, że na pozwanym ciąży obowiązek łożenia alimentów na dzieci w łącznej kwocie 3500.- zł.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku.

Na podstawie przepisu art. 100 kpc Sąd orzekł o wzajemnym zniesieniu między stronami kosztów procesu.

Na oryginale właściwe podpisy