Piątek, 29 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5877
Piątek, 29 marca 2024
Sygnatura akt: V ACa 828/14

Tytuł: Sąd Apelacyjny w Gdańsku z 2015-02-17
Data orzeczenia: 17 lutego 2015
Data publikacji: 12 października 2018
Data uprawomocnienia: 17 lutego 2015
Sąd: Sąd Apelacyjny w Gdańsku
Wydział: V Wydział Cywilny
Przewodniczący: Katarzyna Przybylska
Sędziowie: Włodzimierz Gawrylczyk
Maria Sokołowska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Żaneta Dombrowska
Hasła tematyczne: Bezpodstawne Wzbogacenie ,  Czyny Niedozwolone
Podstawa prawna: art. 415 k.c., art. 405 k.c.

Sygn. akt V ACa 828/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Katarzyna Przybylska

Sędziowie: SA Włodzimierz Gawrylczyk

SA Maria Sokołowska (spr.)

Protokolant: st. sekretarz sądowy Żaneta Dombrowska

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2015 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko J. Ś. i B. Ś.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 14 lipca 2014 r. sygn. akt VI GC 98/14

uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w T., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w W. w pozwie skierowanym przeciwko pozwanym B. Ś. i J. Ś. domagał się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w T., sygn. akt (...), co do kwoty 213.698,46 zł oraz zasądzenia od pozwanych na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 30 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy w T. nadał klauzulę wykonalności wyrokowi z dnia 18 marca 2014 r. zapadłemu w sprawie (...)co do kwoty 213.698,46 zł. Twierdził też, że w stosunku do pozwanych toczy się szereg postępowań egzekucyjnych, w związku z czym wierzytelności pozwanych zostały zajęte przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym we W. K. B. (1). Dlatego też zgodnie z treścią tych zajęć powód przekazał komornikowi sądowemu przy SR we W. kwotę 213.698,46 zł. Zdaniem powoda wobec spełnienia przez niego świadczenia po wydaniu wyroku spowodowało wygaśnięcie zobowiązania co najmniej co do zapłaconej kwoty.

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powódki na ich rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwani podnieśli przede wszystkim, iż organ egzekucyjny w dniu 9 czerwca 2014 r. zakończył postępowanie egzekucyjne prowadzone w sprawie (...)wobec wyegzekwowania całości egzekwowanej kwoty. W konsekwencji z chwilą wykonania tytułu wykonawczego wskutek wyegzekwowania świadczenia jego wykonalność wygasło, a zatem powód nie może już żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego. Dodatkowo zarzucili, iż komornik K. B. (1) w błędny sposób dokonał zajęcia w/w wierzytelności, gdyż w świetle przepisów rozporządzenia Ministra Finansów oraz Sprawiedliwości z dnia 4 lipca 1986 r. w sprawie określenia granic, w jakich świadczenia z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych nie podlegają egzekucji sądowej w trzech czwartych częściach tych świadczeń i odszkodowań.

Pismem procesowym z dnia 20 czerwca 2014 r. powód dokonał przedmiotowej zmiany powództwa w ten sposób, że w miejsce wniosku zawartego w pkt 1 pozwu tj. pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego – wyroku Sądu Okręgowego w T. sygn. akt(...) co do kwoty 213.698,46 zł wniósł o zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwoty 213.698,46 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 9 maja 2014 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazał, iż wobec wykonania tytułu wykonawczego wniosek o pozbawienie jego wykonalności stał się bezprzedmiotowy. Uzasadniając żądanie zapłaty kwoty, którą pozwani bezprawnie wyegzekwowali, powód podkreślił, że pozwani ściągnęli od niego świadczenie, które już wcześniej powód spełnił; zatem ich działanie było nieprawidłowe i nosiło cechy czynu niedozwolonego. W tej sytuacji pozwani z jednej strony bezpodstawnie wzbogacili się, z drugiej strony wyrządzili powodowi umyślnie szkodę czynem niedozwolonym.

Pozwani w piśmie procesowym będącym odpowiedzią na zmienione przedmiotowo powództwo, zarzucili niedopuszczalność zmiany powództwa na tym etapie. Ustosunkowując się do zmienionego żądania pozwu, pozwany nie zgodzili się z powodem, że ich działania polegające na wszczęciu i prowadzeniu egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności mogą być uznane za czyn niedozwolony. Podkreślili też, iż składając do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w T. wniosek o wszczęcie egzekucji nie mieli świadomości, że powódka spełniła świadczenie do rąk komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym we W..

Wyrokiem z dnia 14 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy w T. powództwo oddalił oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwotę 7 217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd ten ustalił, iż wyrokiem z dnia 18 marca 2014 r., sygn. akt (...), Sąd Okręgowy w T. po rozpoznaniu sprawy z powództwa J. Ś. i B. Ś. przeciwko(...) S.A. w W. o zapłatę w pkt I zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 432.853,83 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 lipca 2009 r., w pkt II umorzył postępowanie o zapłatę kwoty 37.036,73 zł, w pkt III oddalił powództwo w pozostałej części i w pkt IV zasądził solidarnie od powód na rzecz pozwanego kwotę 12.655,78 zł kosztów procesu.

Powyższy wyrok uprawomocnił się co do zasądzonej kwoty 213.698,46 zł i w zakresie tej kwoty powyższemu wyrokowi została nadana klauzula wykonalności.

W stosunku do pozwanych J. Ś. i B. Ś. toczyło się szereg postępowań egzekucyjnych w związku z czym ich wierzytelności należne od powoda (...) S.A. w W. zostały zajęte przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym we W. K. B. (1).

Mailem z dnia 28 kwietnia 2014 r. radca prawny P. M. powiadomił powoda, że Sąd Rejonowy we W. wstrzymał dokonanie czynności zajęcia wierzytelności przekraczającej ¼ sumy przypadającej do wypłaty z tytułu zajętej wierzytelności i zwrócił się aby powód wstrzymał wypłatę do rąk komornika ewentualnie wypłatę środków wolnych od zajęcie państwu Ś.. W odpowiedzi powód mailem z dnia 29 kwietnia 2014 r. poinformował, że dopóki nie nastąpi zmiana treści zajęcia ma on obowiązek świadczyć w całości do rąk komornika.

Następnie, mimo powyższego uprzedzenia, powód przekazał komornikowi K. B. (1) wierzytelność w kwocie 213.698,46 zł do sprawy komorniczej sygn. akt(...)

Wnioskiem z dnia 6 maja 2014 r. skierowanym do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w T. M. Ś. wierzyciele J. Ś. i B. Ś. (pozwani w niniejszej sprawie) wnieśli o wszczęcie postępowania egzekucyjnego celem wyegzekwowania kwoty 213.698,46 zł.

Następnie w/w komornik sądowy pismami z dnia 9 maja 2014 r. zawiadomił dłużnika tj. powoda w niniejszej sprawie(...) S.A. w W. o wszczęciu tej egzekucji, zażądał udzielenia wyjaśnień od dłużnika i zawiadomił o zajęciu rachunku bankowego w Banku (...) i zakazie wypłat z tego rachunku. W dniu 12 maja 2014 r. komornik sądowy przy SR w T. M. Ś. zawiadomił dłużnika o zajęciu jego rachunków bankowych w bankach(...) SA, (...) i Bank (...) S.A. i zakazie wypłat z tych rachunków.

Powyższa wierzytelność w kwocie 213.698,46 zł została wyegzekwowana w całości i przekazana wierzycielom przez komornika M. Ś. w dniu 19 maja 2014 r.

Pismami z dnia 19 maja 2014 r. komornika M. Ś. uchylił zajęcia rachunków bankowych dłużnika.

Postanowieniem z dnia 9 czerwca 2014 r., sygn. akt (...) komornik sądowy przy SR w T. M. Ś. zakończył postępowanie egzekucyjne w sprawie.

Rozstrzygając w pierwszej kolejności kwestie dopuszczalności zmiany przedmiotowej powództwa opartego na przepisie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. na powództwo o zapłatę, Sąd Okręgowy zważył, iż w świetle art. 193 § 1 k.p.c. zmiana taka była dopuszczalna; nie wpłynęła bowiem na właściwość Sądu, zaś okoliczności sprawy pozostały te same z tą zmianą, że tytuł wykonawczy, którego pozbawienia wykonalności domagał się pierwotnie powód został wykonany przez komornika i w tej sytuacji powództwo przeciwegzekucyjne stało się bezprzedmiotowe.

Jednakże w ocenie Sądu Okręgowego zmienione żądanie pozwu tj. o zapłatę kwoty 213.698,46 zł jest nieuzasadnione i to niezależnie od kwalifikacji prawnej zaprezentowanej przez powoda, który twierdził, iż z jednej strony pozwani bezpodstawnie się wzbogacili, a drugiej strony wyrządzili powodowi umyślnie szkodę czynem niedozwolonym.

Sąd I-instancji przychylił się do stanowiska pozwanych iż ich działanie polegające na zainicjowaniu postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu wykonawczego nie może być uznane za czyn niedozwolony, gdyż działali oni w granicach prawa. W tym zakresie Sąd przywołał pogląd Sądu Najwyższego zaprezentowany w wyroku z dnia 24 września 2008 r. II CSK 2008, iż wszczęcie i prowadzenie przez wierzyciela egzekucji przeciwko dłużnikowi na podstawie tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nie może być uznane za czyn niedozwolony uzasadniający odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 415 k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego zmienione żądanie pozwu było również nieuzasadnione z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Powód nie wykazał bowiem, iż przekazana przez niego komornikowi sądowemu K. B. (1) kwota 213.698,46 zł została przekazana przez tego komornika pozwanym w sytuacji, gdy pozwani twierdzili, iż nie mieli nawet świadomości, że powód spełnił świadczenie do rąk tego komornika; nie otrzymali bowiem zarówno od komornika K. B. (1) jak i od powoda żadnej informacji, że świadczenie to zostało spełnione. Również pełnomocnik powoda obecny na rozprawie w dniu 14 lipca 2014 r. nie miał wiedzy, czy komornik K. B. (1) przekazał pozwanym wpłaconą przez powoda na konto tego komornika dochodzona kwotę w związku z zajęciem komorniczym. W ocenie Sądu powód wykazał tylko, że w dniu 2 maja 2014 r. przekazał komornikowi K. B. (1) kwotę 213.698,46 zł tj. taką samą kwotę jaką komornik M. Ś. wyegzekwował od powódki i przekazał pozwanym w dniu 15 maja 2014 r. Powyższe fakty nie świadczą jednak o tym, że pozwani dwukrotnie otrzymali powyższą kwotę. W szczególności przelanie przez powoda na konto komornika powyższej kwoty nie świadczy, że kwota ta wpłynęła na konto pozwanych, a tym samym, że pozwani bezpodstawnie się wzbogacili, co usprawiedliwiałoby ich roszczenie na podstawie art. 405 kc.

We wniesionej apelacji powód (...)S.A. w W. zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Skarżący zarzucił:

- sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym;

- naruszenie art. 354 § 1 kc poprzez przyjęcie, że dłużnik winien świadczyć więcej niż wynika to z treści zobowiązania;

- naruszenie przepisu art. 405 kc poprzez przyjęcie, że pozwani nie byli bezpodstawnie wzbogaceni i nie są obowiązani do zwrotu bezpodstawnie uzyskanego świadczenia,

- naruszenie art. 896 § 1 pkt. 2 kpc poprzez przyjęcie, że dłużnik zajętej wierzytelności spełniając świadczenie do rąk komornika nie działa w sposób należyty.

Pozwani nie zajęli stanowiska co do apelacji powoda.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługuje na uwzględnienie, chociaż nie wszystkie podniesione w niej zarzuty są trafne.

W szczególności brak jest podstaw do podzielenia zarzutu odnoszącego się do sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Skuteczne podniesienie takiego zarzutu wymaga wykazanie, które konkretnie ustalenia faktyczne Sądu pozostają w sprzeczności z przeprowadzonymi dowodami, jakie są to dowody i jaki wywarło to wpływ na wynik sprawy. Apelacja powoda tego wymogu nie spełnia. Mimo formalnego zgłoszenia omawianego zarzutu, w jej treści nie podniesiono żadnych argumentów wskazujących na wadliwość ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie. Ustalenia te są prawidłowe, znajdują bowiem oparcie w treści niekwestionowanych dokumentów powołanych przez samego powoda i są zgodne z jego własnymi twierdzeniami. W ocenie Sądu Apelacyjnego ustalenia te są jednak niepełne i jako takie niewystarczające dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy.

Po dopuszczalnej zmianie przedmiotowej powództwa powód domagał się zasądzenia od pozwanych dochodzonej pozwem kwoty wskazując, że działanie pozwanych polegające na wyegzekwowaniu od powoda świadczenia, które już wcześniej spełnił, nosiło cechy czynu niedozwolonego, a niezależnie od tego doprowadziło do bezpodstawnego wzbogacenia się pozwanych. Dochodzone roszczenie znajdowało więc podstawę prawną w treści art. 415 kc względnie art. 410 kc w zw. z art. 405 kc.

Odnosząc się do pierwszej ze wskazanych podstaw Sąd I-instancji uznał, że wszczęcie i prowadzenie przez wierzyciela (pozwanych) egzekucji przeciwko dłużnikowi (powodowi) na podstawie tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, nie może być uznane za czyn niedozwolony uzasadniający odpowiedzialność odszkodowawczą z art. 415 kc. Na poparcie swego stanowiska powołał pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24.09.2008 r. w sprawie II CSK 200/2008, przy czym przytoczenie tezy tego wyroku nastąpiło nieprecyzyjnie i powierzchownie, a nadto bez pogłębienia argumentacji Sądu Najwyższego zawartej w uzasadnieniu przywołanego orzeczenia.

Teza przedmiotowego wyroku Sądu Najwyższego brzmi: „Prowadzenie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia sądowego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nie jest co do zasady działaniem bezprawnym (Palestra 2008/11-12/309). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy stwierdził, iż „co do zasady wszczęcie i prowadzenie przez wierzyciela egzekucji przeciwko dłużnikowi na podstawie tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia Sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, nie może być uznane za czyn niedozwolony uzasadniający odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 415 kc”. Dalej Sąd Najwyższy wskazał, że warunkiem odpowiedzialności, na podstawie art. 415 kc jest wykazanie winy sprawcy szkody i odnosząc się do pojęcia winy, jako zasady odpowiedzialności deliktowej skonkludował, że „co do zasady nie jest czynem sprzecznym z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego wykonywanie przez wierzyciela uprawnień wynikających z tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia sądowego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, gdy dłużnik nie stosuje się do treści tego tytułu”.

Przytoczone wyżej fragmenty uzasadnienia omawianego wyroku Sądu Najwyższego wskazują, że stanowisko tego Sądu w kwestii uznania za czyn niedozwolony zachowania się wierzyciela polegającego na wszczęciu i prowadzeniu egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia Sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, nie jest kategoryczne ani bezwzględne. Każdorazowo Sąd Najwyższy odwołuje się do zasady („co do zasady”), a więc ogólnych reguł rządzących reżimem odpowiedzialności deliktowej, uwzględniających typowe okoliczności przemawiające za wyłączeniem bezprawności działania sprawcy szkody. Zasada ta może doznać jednak wyjątków w sytuacji, gdy w konkretnej sprawie nie występują takie typowe okoliczności lecz okoliczności szczególne wskazujące na możliwość działania wierzyciela prowadzącego egzekucje w warunkach bezprawności. Zwrócił na to także uwagę Sąd Najwyższy w omawianym orzeczeniu stwierdzając, że „Postępowanie wierzyciela polegające na wykonywaniu swoich uprawnień wynikających z prawomocnego orzeczenia Sądu jest zgodne z przepisami prawa i nie narusza zasad współżycia społecznego, jeżeli pomiędzy powstaniem tytułu egzekucyjnego, a skierowaniem tego tytułu do egzekucji, po wcześniejszym nadaniu mu klauzuli wykonalności, nie nastąpiły żadne zdarzenia mające wpływ na treść obowiązku dłużnika wynikającego z tytułu wykonawczego, wskutek których wygasłby, czy uległ ograniczeniu ten obowiązek”. A contrario – w sytuacji, gdy pomiędzy wydaniem tytułu egzekucyjnego a skierowaniem go do egzekucji nastąpiły zdarzenia mające wpływ na treść obowiązku dłużnika wynikającego z tego tytułu, wskutek których wygasł lub uległ ograniczeniu ten obowiązek, wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi może być uznane za sprzeczne z przepisami prawa i naruszające zasady współżycia społecznego, a więc stanowić czyn niedozwolony rodzący odpowiedzialność odszkodowawczą z art. 415 kc.

Na zaistnienie takiej sytuacji powołuje się powód w niniejszej sprawie. Twierdzi bowiem, że pozwani wszczynając i prowadząc egzekucję w oparciu o tytuł wykonawczy w postaci prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w T. w sprawie(...)zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w T. M. Ś. (...) wyegzekwowali od powoda świadczenie, które już wcześniej spełnił, przekazując będącą przedmiotem egzekucji kwotę komornikowi sądowemu przy Sądzie Rejonowym we W. K. B. (1), wskutek dokonanego przez tego komornika zajęcia wierzytelności przysługującej pozwanym od powoda, w ramach postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko pozwanym. Inaczej rzecz ujmując, powód twierdzi, że pomiędzy wydaniem tytułu egzekucyjnego a skierowaniem go do egzekucji przez pozwanych nastąpiło zdarzenie powodujące wygaśnięcie obowiązku świadczenia powoda wobec pozwanych; tym zdarzeniem było spełnienie świadczenia.

Rozstrzygnięcie kwestii, czy w ustalonych okolicznościach sprawy można przyjąć, że powód przekazując komornikowi K. B. (1) zajętą kwotę, spełnił świadczenie objęte tytułem wykonawczym na rzecz pozwanych, wymaga odniesienia się do przepisów regulujących egzekucję z wierzytelności. Z art. 896 § 1 pkt 2 kpc wynika, że do egzekucji z wierzytelności komornik przystępuje poprzez jej zajęcie. W celu zajęcia komornik wzywa dłużnika wierzytelności, aby należnego od niego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi, lecz złożył je komornikowi lub do depozytu sądowego. W świetle tego uregulowania dłużnik zajętej wierzytelności jest bezwzględnie zobowiązany do nieuiszczania świadczenia wierzycielowi lecz przekazania go komornikowi lub złożenia do depozytu. Jednocześnie, z chwilą doręczenia egzekwowanemu dłużnikowi zawiadomienia o zajęciu wierzytelności obowiązuje go zakaz odbierania każdego świadczenia oraz rozporządzenia zajętą wierzytelnością (art. 896 § 1 pkt 1 kpc). W świetle omawianego uregulowania nie może więc budzić wątpliwości, że po dokonaniu skutecznego zajęcia wierzytelności wypłata świadczenia należnego dłużnikowi egzekwowanemu powinna nastąpić jedynie do rąk komornika lub złożona do depozytu sądowego. W literaturze i orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że nie ma możliwości upoważnienia dłużnika zajętej wierzytelności do uiszczenia świadczenia bezpośrednio wierzycielowi. W konsekwencji przyjmuje się, że wypłata dokonana do rąk komornika zwalnia dłużnika zajętej wierzytelności (określanego także jako poddłużnika lub trzeciodłużnika) z długu. (por. O. Mareawicz, komentarz do art. 896 kpc, teza 3, LEX/2014) wyrok SA we Wrocławiu z dnia 7.02.2014 r. I ACa 1512/13, lEX nr 1469486).

W świetle powyższych rozważań uzasadnione jest stanowisko, że w razie skutecznego zajęcia wierzytelności przysługującej pozwanym od powoda w toku postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko pozwanym przez komornika K. B. (1), dokonana przez powoda wpłata świadczenia do rąk tego komornika, stanowiła spełnienie świadczenia i zwolniła powódkę z obowiązku świadczenia na rzecz pozwanych. Nastąpiło więc zdarzenie powodujące wygaśniecie obowiązku świadczenia wynikającego z tytułu wykonawczego, na podstawie którego pozwani przeprowadzili skuteczną egzekucję w sprawie (...)komornika M. Ś.. Zatem działanie pozwanych polegające na wszczęciu i przeprowadzeniu tej egzekucji mogło, co do zasady, stanowić czyn niedozwolony, w rozumieniu art. 415 kc.

Stanowcze rozstrzygnięcie tego zagadnienia wymaga jednak poczynienia dalszych ustaleń, których Sąd I-instancji zaniechał. Chodzi tu o stan świadomości pozwanych co do zajęcia przez komornika K. B. (1) przedmiotowej wierzytelności w ramach prowadzonych przeciwko pozwanym licznych postępowań egzekucyjnych. Ich działanie mogłoby zostać bowiem uznane za bezprawne tylko wtedy, gdyby wiedzieli, że wierzytelność przysługująca im od powoda została zajęta w toku tych postępowań. W wyroku z dnia 10.05.2013 r. w sprawie I CSK 456/12 (LEX nr 1353044) Sąd Najwyższy wyraził, akceptowany przez Sąd Apelacyjny pogląd, że w sytuacji, gdy uprawniony prowadzi egzekucję swojej wierzytelności, na podstawie prawomocnego wyroku, można postawić mu zarzut narażenia jego wierzyciela na szkodę, gdy wie, że wierzytelność ta wygasła. Musi to być wiedza nie budząca wątpliwości i świadome ignorowanie faktu wygaśnięcia wierzytelności. Tymczasem Sąd Okręgowy nie poczynił w tym zakresie żadnych ustaleń, a oddalając wniosek o przeprowadzenie dowodu z akt spraw egzekucyjnych i przesłuchanie stron, uniemożliwił zweryfikowanie prawdziwości twierdzeń pozwanych, że nie wiedzieli o zajęciu wierzytelności przysługującej im od powoda w ramach postępowań egzekucyjnych przeciwko nim prowadzonych. Wątpliwości w tym zakresie wywołuje nie tylko to, że – zgodnie z treścią art. 896 § 1 pkt 1 kpc w zw. z art. 900 § 1 kpc – dla skutecznego zajęcia wierzytelności niezbędne jest zawiadomienie dłużnika, ale także fakt zaskarżenia przez dłużników zajęcia wierzytelności w jednej ze spraw egzekucyjnych (Km 398/10) skarga na czynności komornika (k: 69), co oznacza, że najdalej w dniu 28.04.2014 r. (data wydania przez Sąd egzekucyjny postanowienia) pozwani mieli świadomość zajęcia wierzytelności przysługującej im od powoda, a mimo to, w dniu 6.05.2014 r. skierowali wniosek egzekucyjny do komornika M. Ś.. Wyjaśnienie tych wątpliwości jest niezbędne dla oceny, czy ich zachowanie polegające na wszczęciu i przeprowadzeniu egzekucji przeciwko powodowi stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu art. 415 kc, a w konsekwencji czy roszczenie powoda oparte na tym przepisie jest uzasadnione.

Podobnie brak jest ustaleń pozwalających na ocenę zasadności dochodzonego przez powoda roszczenia na podstawie przepisów regulujących instytucję bezpodstawnego wzbogacenia. Zupełnie niezrozumiałe są wywody Sądu Okręgowego dotyczące tego, że powód nie wykazał, aby przekazana przez niego na rzecz komornika K. B. kwota, została następnie przekazana przez tegoż komornika pozwanym i aby pozwani dwukrotnie otrzymali powyższą kwotę, gdyż tylko to mogło wskazywać na wzbogacenie się pozwanych. Komornik K. B. nie mógł przekazać pozwanym kwot jakie otrzymał od powoda, jako dłużnika zajętej wierzytelności, bowiem w prowadzonych przez niego postępowaniach egzekucyjnych pozwani nie byli wierzycielami lecz dłużnikami. Uzyskane od powoda świadczenie komornik mógł natomiast przekazać wierzycielom, na rzecz których prowadził egzekucję z wierzytelności pozwanych, co zmniejszałoby ich zadłużenie. Słusznie podnosi powód w apelacji, że bezpodstawne wzbogacenie może polegać nie tylko na zwiększeniu aktywów, ale także na zmniejszeniu pasywów.

Jeśli więc okazałoby się, że wpłacane przez powoda do rąk komornika kwoty zostały przekazane wierzycielom pozwanych i zmniejszyły ich długi, to istniałyby podstawy do przyjęcia, że ponowne wyegzekwowanie od powoda świadczenia doprowadziło do bezpodstawnego wzbogacenia się pozwanych.

Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, iż Sąd I-instancji nie rozpoznał istoty sprawy, co w myśl art. 386 § 4 kpc uzasadnia wydanie wyroku kasatoryjnego. Odwołując się mechanicznie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24.09.2008 r. w sprawie II CSK 200/2008 i bez pogłębionej analizy Sąd Okręgowy przedwcześnie uznał, że odpowiedzialność pozwanych nie może mieć oparcia w przepisach regulujących odpowiedzialność deliktową. Chybiona też okazała się argumentacja dotycząca braku podstaw do zastosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zwrócić należy przy tym uwagę na możliwość kumulacji roszczeń dochodzonych na oby tych podstawach prawnych (art. 414 kc). Rozstrzygnięcie o zasadności roszczenia powoda wymaga poczynienia dalszych ustaleń w kierunkach wskazanych w niniejszym uzasadnieniu, a w szczególności dotyczących stanu wiedzy i świadomości pozwanych, co do tego, że powód spełnił świadomie objęte tytułem wykonawczym przed wszczęciem przez nich postępowania egzekucyjnego w celu wyegzekwowania świadczenia objętego tym tytułem oraz dotyczących zaspokojenia długów pozwanych z kwoty przekazanej komornikowi przez powoda wskutek zajęcia wierzytelności.

Mając powyższe względy na uwadze Sąd Apelacyjny, na mocy art. 386 § 4 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.

Najczęściej czytane
ogłoszenia

Udostępnij