Sygn. akt I Ca 344/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

SSO Joanna Składowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2015 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z powództwa M. P. (1)

przeciwko H. Ł. i B. Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 31 sierpnia 2015 roku, sygnatura akt I C 478/15

1.  oddala apelację;

2.  zasadza od pozwanych H. Ł. i B. Ł. na rzecz M. P. (1) kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 344/15

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym przeciwko B. Ł. i H. Ł. powód M. P. (2) wniósł o solidarne zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kwoty 10 500,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 marca 2015r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwani domagali się oddalenia powództwa.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2015r. Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli uwzględnił powództwo w całości, obciążając pozwanych kosztami procesu.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

M. P. (1) oraz B. Ł. i H. Ł. zawarli w dniach: 05 maja, 09 czerwca, 23 czerwca, 03 lipca, 22 lipca, 03 sierpnia i 09 września 2008r. umowy pożyczek pieniężnych, na mocy których powód pożyczył pozwanym kwotę 150 000 złotych. Pozwani zobowiązali się zwrócić powodowi pożyczone środki w terminie 60 miesięcy od dat zawarcia poszczególnych umów wraz z odsetkami umownymi w wysokości 13 %, z wyłączeniem pożyczki z dnia 05 maja 2008 roku, w której określono odsetki na 15 %. W dniu 03 sierpnia 2008r. powód zawarł z pozwanymi umowę pożyczki na kwotę 40 000 złotych.

Łączna wysokość zobowiązania pozwanych wobec powoda wraz z odsetkami do dnia spełnienia świadczenia określonego w poszczególnych umowach opiewała na sumę

250 555,07 złotych.

Pozwani uiścili na rzecz powoda część środków na spłatę zobowiązania w wysokości 67 300 złotych, z których 40 000 złotych nie było opisane na poczet jakich zobowiązań wpłata ma być zarachowana. Pozostała suma była zarachowana na poczet spłaty odsetek. Poza kwotą opisana wyżej, pozwani wpłacili na rzecz powoda dodatkowe środki, nie określając na poczet jakich zobowiązań zostały wpłacone w wysokości około 50 000 złotych. Wpłacone sumy powód zarachował na wymagalne odsetki i najstarsze zobowiązania.

Dokonując oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, Sąd Rejonowy wskazał, iż w sprawie przedmiotowej powód powinien był udowodnić, że udzielił pożyczki na rzecz pozwanych. Z przepisu art. 720 kc wynika bowiem, iż świadczeniem dającego pożyczkę jest przeniesienie na własność biorącego pożyczkę określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku i wykonanie tego świadczenia pożyczkodawca powinien wykazać, co też powód uczynił. Natomiast biorący pożyczkę powinien dowieść wykonania swego świadczenia w postaci zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Niespornym było, iż pomiędzy stronami doszło do zawarcia umów pożyczek pieniężnych. Także wysokość przekazanych przez powoda kwot i ustalonych odsetek nie była kwestionowana. Spór dotyczył kwestii spełnienia przez pozwanych świadczenia. Według powoda, pozwani nie spłacili mu kwoty 10 500 złotych z pożyczki przekazanej na mocy umowy z dnia 03 sierpnia 2015r. Pozwani nie wykazali, że zwrócili powodowi cała sumę. Przytoczone przez pozwanych okoliczności spełnienia świadczenia budziły uzasadnione wątpliwości i nie mogły, w ocenie Sądu pierwszej instancji, stanowić podstawy przyjęcia za prawdziwe ich twierdzeń o okolicznościach faktycznych. W ocenie Sądu Rejonowego, pozwani reprezentowani przez zawodowego pełnomocnika nie uczynili zadość obowiązkom wynikającym z art. 6 kc i art. 232 kpc. Zdaniem Sądu, dowodu spełnienia świadczenia nie stanowią kserokopie, których zgodności z oryginałem nie potwierdził ich pełnomocnik. Szczególnie niemożliwym było przyjęcie autentyczności zawartych tam zapisów, przy stanowisku strony pozwanej wskazującej na przerobienie co najmniej jednego z dowodów poprzez dopisanie 1 przed sumą 20 000 złotych. Powód kwestionował także wynikającą z niego wpłatę 1 500 złotych podając, że jest to zapłata za zakupione od niego zwierzęta. Istnieje duże prawdopodobieństwo, iż oświadczenie z karty 82 akt także jest przerobione gdyż zawiera niepełne zdanie; brak jest kwoty jaka miała pozostać do spłaty na dzień 05 lutego 2014r. Wystarczającym dowodem zapłaty wierzytelności objętej pozwem nie może być kserokopia fiszki zakwestionowanej przez powoda, na której brak jest opisu, z jakiego tytułu zobowiązanie jest spłacone. Nawet z kopii przedłożonych przez pozwanych wynika, że na dzień 09 czerwca 2013r. nie spłacili oni jeszcze części należności głównych wynikających z pożyczek z dnia 05 maja i 09 czerwca. Pozostało im do zapłaty 45 000 złotych . Po tej dacie pozostały niespłacone pożyczki z 23 czerwca, 03 i 22 lipca w wysokości 40 000 złotych i dopiero z 03 sierpnia 2008r. Gdyby faktycznie pozwani wpłacili powodowi w dniu 09 lipca 2013r. 120 000 złotych, a nie jak twierdzi powód 20 000 złotych, to ich zobowiązanie z 03 sierpnia 2008r. byłoby także zapłacone do sumy 35 000 złotych, a zatem kwoty wpłata z 19 listopada i 15 000 złotych bez opisanej daty nie byłyby zarachowywane na poczet tego zobowiązania, gdyż już go nie było. Analiza tych bardzo wątpliwych kopii dowodów wpłaty wskazuje, że pozwani nie spełnili świadczenia i faktycznie dysponując pewnymi potwierdzeniami od powoda przerabiają je, dążąc do niewywiązania się z obowiązku zwrotu pożyczonych środków.

Ponadto, wbrew twierdzeniom pełnomocnika pozwanych, w związku z treścią art. 451 kc, niemożliwym jest wsteczne określenie przez dłużnika na poczet jakich świadczeń dokonał zapłaty należności.

Mając na uwadze powyższe i uznając powództwo za udowodnione Sąd zasądził od pozwanego roszczenie dochodzone pozwem.

O kosztach procesu rozstrzygnięto zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 kpc.

Pozwani wnieśli apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości i podnosząc następujące zarzuty:

1.  naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść wyroku tj.:

- art. 233 §1 kpc, poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodu i dokonanie ustaleń sprzecznych z zebranym i przedstawionym materiałem dowodowym, w tym w szczególności dowodów wszystkich wpłat, a tym samym potwierdzenia uiszczenia i uprawdopodobnienia faktu dokonania zapłaty nie tylko kwoty 40 000 złotych z dnia 03 sierpnia 2008r wraz z odsetkami, a również pozostałej części zobowiązania z całej kwoty pożyczki 150 000,00 wraz z odsetkami w wysokości 13% wynikającej z umów pożyczek;

- art. 231 kpc, poprzez błędne uznanie, że pozwani zobowiązani byli do uregulowania również odsetek w wysokości od 13% do 15%, mimo że wniosek taki nie da się wyprowadzić z przedstawionych dowodów umów pożyczek oraz ustalonych i zatwierdzonych odsetek za zgodą pożyczkodawcy oraz pożyczkobiorcy wyłącznie na umówione odsetki w wysokości wyłącznie 13% (w tym również umowa na 40 000 złotych z dnia 03 sierpnia2008r.);

- art. 6 kc, poprzez przyjęcie, że powód udowodnił iż nie otrzymał od pozwanych należności pożyczki 40 000 złotych wraz z odsetkami z dnia 03 sierpnia 2008r. i że nadal pozostała do spłacenia kwota 10 500 złotych;

- art. 451 § 3 kc, w skutek błędnego przyjęcia, iż ma w sprawie, zastosowanie podczas, gdy pozwani dokonali spłaty całości swojego zobowiązania wynikającego z umów, tym samym nie było przesłanek zaliczenia kwoty 40 000 złotych wraz z odsetkami na poczet rzekomego najdawniej wymagalnego długu, który został spłacony w całości w 2013r.;

- art. 339 § 2 kpc i art. 233 § 1 kpc, poprzez błędne przyjęcie, iż pozwani nie przedstawili niebudzącego wątpliwości dowodu spełnienia świadczeń, pomimo iż przedstawione dowody wpłat posiadały wymagane przez prawo wpisy w tym: datę, miesiąc i rok, imię i nazwisko powoda lub czytelny podpis, kwoty oraz pokwitowania odebrania należności pieniężnych przez powoda lub jego pracowników za jego zgodą oraz w jego obecności;

- niewyjaśnienia całości okoliczności sprawy poprzez błędne przyjęcie, iż pomimo reprezentowania przez zawodowego pełnomocnika pozwani oraz ich pełnomocnik nie uczynili zadość obowiązkom wynikającym z art. 6 kc i art. 232 kpc.

Ponadto skarżący podnieśli kwestie wątpliwości co do faktycznego rzekomego wierzyciela na kwotę 10 500 z racji, iż w postępowaniu cywilnym występuje M. P. (1), natomiast z dokumentu Długi info z dnia 15 grudnia 2015r. wynika, iż wierzycielem jest w tym samym przedmiocie i tego samego roszczenia firma (...) sp. z o.o.

W oparciu o wskazane zarzuty skarżący wnosili o:

- uzupełnienie postępowania dowodowego i przeprowadzenia dowodu z:

a) dokumentów dowodów wpłat za potwierdzeniem z oryginałem,

b potwierdzenia zawiadomienia na M. P. (1) przez stronę pozwaną,

c) potwierdzenia posiadanych środków, z których została spłacona m.in. kwota 120 000 złotych,

d) dokumentu wyliczenia przez system na okoliczność potwierdzenia spłaty należności głównej, odsetek oraz istniejącej nadpłaty na rzecz powoda;

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie wydanego w sprawie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości; ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd pierwszej instancji z uwagi na nierozpoznanie przez Sąd istoty sprawy i konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego.

W odpowiedzi na apelację, powód domagał się jej oddalenia oraz zasądzenia od pozwanych kosztów postępowania apelacyjnego.

W piśmie procesowym z dnia 27 października 2015r. pozwani złożyli wniosek o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia śledztwa w sprawie zbadania podpisów powoda oraz dokonanych przez pozwanych wpłat.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z regułami postępowania cywilnego, sąd dokonuje ustaleń faktycznych na podstawie zgromadzonych dowodów. Dowodu nie wymagają jedynie fakty przyznane lub powszechnie znane (art. 227 i następne Kodeksu postępowania cywilnego.).

Zgodnie z zasadą rozkładu ciężary dowodu w procesie (art. 232 kpc, 6 kc), strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

Prawidłowo Sąd pierwszej instancji zatem przyjął, że fakt wykonania zobowiązania musi udowodnić dłużnik, jak również musi wykazać, że spełnienie przez niego świadczenia było wykonaniem obowiązków wynikających z treści zobowiązania. Sposób przeprowadzenia dowodów określają przepisy prawa cywilnego procesowego, tym niemniej również przepisy prawa cywilnego materialnego zawierają postanowienia umożliwiające dłużnikowi uzyskanie dowodu wykonania zobowiązania (pokwitowanie – art. 462 kc).

Pokwitowanie, z punktu widzenia prawa procesowego, jest dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 kpc i jako takie potwierdza jedynie, że osoba, która go podpisała, złożyła określone oświadczenie. Nie korzysta natomiast z domniemania prawdziwości danych zawartych w nim oświadczeń, wobec czego osoba mająca w tym interes prawny może twierdzić i dowodzić, że treść złożonych oświadczeń nie odpowiada stanowi rzeczywistemu. Stan wskazany według treści pokwitowania, jako fakt, podlega ocenie w kategoriach prawdy lub fałszu.

W sprawie przedmiotowej pozwani, powołując się na spełnienie świadczenia w zakresie wpłaty kwoty 10 000 złotych przedstawili jedynie niepotwierdzoną za zgodność z oryginałem kserokopie. Również szereg innych złożonych przez nich pokwitowań miało taką formę. Skoro zaś przedłożone odbitki nie zostały odpowiednio poświadczone (potwierdzone), to nie stanowią one dokumentu w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego, gdyż nie zawierają oryginalnego podpisu wystawcy, który stanowi conditio sine qua non istnienia dokumentu. Figurujący na kopiach podpis powoda nie jest podpisem oryginalnym lecz odwzorowanym kserograficznie. Również treść pokwitowań ma taką formę. Dla uznania kserokopii za dokument prywatny, świadczący o istnieniu oryginału o odwzorowanej w niej treści, niezbędne jest oświadczenie o istnieniu dokumentu o treści i formie odwzorowanej kserokopią. Takim oświadczeniem będzie umieszczone na kserokopii i zaopatrzone podpisem poświadczenie zgodności kserokopii z oryginałem. Przemawia za tym jednoznacznie treść art. 129 kpc w zw. z art. 128 kpc. Artykuł 128 kpc pozwala na dołączenie do pisma procesowego odpisów załączników (np. ich kserokopii) zamiast załączników w oryginale. Z art. 129 kpc jednak wynika, że najpóźniej na rozprawie strona obowiązana jest okazać sądowi oryginały tych dokumentów, natomiast na żądanie przeciwnika obowiązana jest uczynić to jeszcze przed rozprawą. Ustawodawca posługując się pojęciem dokumentu rozumiał przez to oryginał dokumentu. Tam gdzie oryginał może być zastąpiony przez odpis (np. odbitkę ksero), wyraźnie to zaznaczył.

Potwierdzone, zgodnie z wymogami art. 129 § 2 kpc, zostały jedynie pokwitowania przyjęcia dwa razy kwot po 15 000 złotych, przy czym powód wskazał, iż dotyczą one jednej kwoty, bowiem domagając się drugiego z pokwitowań, skarżący twierdzili, że pierwsze zgubili.

Wbrew zarzutom apelacji, Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń, które stanowią wynik właściwej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie. Ustalenia te zostały poczynione w takim zakresie, na jaki zezwalały przeprowadzone dowody, po dokonaniu ich oceny zgodnie z kryteriami wskazanymi w art. 233 § 1 kpc. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia powołanego przepisu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wyrażenie przez stronę odmiennego poglądu, co do oceny poszczególnych dowodów jest prawem strony, jednakże możliwość przedstawienia innej wersji stanu faktycznego, nie świadczy jeszcze o nadużyciu swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przedstawił bardzo szczegółowy wywód w zakresie oceny zaprezentowanych dowodów, a w szczególności złożonych przez pozwanych, wyjaśniając, w jakiej części i z jakich przyczyn odmówił dowodom tym wiarygodności. W ocenie Sądu Okręgowego, zaprezentowanie rozumowane nie nasuwa zastrzeżeń, a skarżący - poza polemiką – na żadne błędy w tym rozumowaniu nie wskazują.

Szczególnego podkreślenia w tym kontekście wymaga, że w sprawie poza sporem pozostawało, iż łączne zadłużenie z tytułu wszystkich zawartych przez strony umów, jedynie w zakresie należności głównych wynosiło 150 000 złotych. Tymczasem powód zakwestionował najwyższą z wpłat – na sumę 120 000 złotych, na potwierdzenie wpłaty której skarżący przedstawili jedynie kserokopie, która nie mogła stanowić dowodu w świetle uwag wyżej poczynionych. Pokwitowania opiewające na kwotę 30 000 złotych nie zawierały zaś w swej treści oznaczenia, którego z długów dotyczą.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 451 kc, wskazać należy, że przepis ten określa moment, w którym dłużnik powinien wskazać kategorię długu, który chce zaspokoić. Jest to chwila spełniania świadczenia. Nie wydaje się zasadne rozciąganie w czasie decyzji dłużnika w tym zakresie, aż do chwili sporządzenia pokwitowania, z uwagi przede wszystkim na to, że dłużnik może takowego w ogóle nie oczekiwać. Reguły tej nie zmienia nawet bierność wierzyciela w kwestii zarachowania długu. Wierzyciel nie jest więc zobowiązany informować dłużnika o zaliczeniu spełnionego świadczenia na poczet określonych należności; nie jest także zobowiązany do wystawienia pokwitowania, z którego treści wynika, że dokonał takiego zaliczenia. Zatem skoro przy wystawieniu wymienionych pokwitowań w sprawie przedmiotowej nie określono o jaką umowę pożyczki chodzi, powód był uprawniony do zaliczenia otrzymanych kwot na inne zadłużenie lub należności uboczne.

Wbrew twierdzeniom skarżonych, również do apelacji nie zostały załączone dokumenty w oryginale potwierdzające spłatę całości zadłużenia wobec powoda, a zaprezentowany wykaz wpłat i wyliczenie stanu należności stanowią jedynie twierdzenia strony o faktach.

Nie zasługiwał także na uwzględnienie wniosek skarżących o zawieszenie postępowania. Zgodnie z art. 177 § 1 pkt 4 kpc, sąd może zawiesić postępowanie, jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej. Jedynie ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym (art. 11 kpc). Dokonana ewentualnie w postępowaniu karnym ocena dowodów nie byłaby natomiast dla sądu cywilnego wiążąca. Pozwani nie wyjaśniają, jakiego konkretnie przestępstwa miałby dopuścić się powód i jaki byłby wpływ ewentualnego wyroku skazującego na wynik niniejszego postępowania. Pokreślić jeszcze raz należy, że dowód spełnienia świadczenia skarżący winni przedstawić przez Sądem pierwszej instancji, a okoliczności tej, zgodnie regułami postępowania cywilnego, nie wykazali.

Dlatego też, na podstawie art. 385 kpc, Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc i § 6 pkt 5 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 i § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490).