Sygn. akt II Ka 372/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie Wydział II Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Marta Krajewska - Drozd (spr.)

Sędziowie: SSO Waldemar Nycz

SSR del. do SO Rafał Mnich

Protokolant: st. sekr. sądowy Katarzyna Rogozińska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie - Renaty Stopińskiej-Witkowskiej

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 września 2013 r. sprawy

P. K. (1) oskarżonego o czyn z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 224 § 2 kk i inne

i J. P. oskarżonego o czyn z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 224 § 2 kk

i inne

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonych i ich obrońców

od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie

z dnia 11 kwietnia 2013 r., sygn. akt X K 1304/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II Ka 372/13

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2013r., sygn. akt X K 1304/12 uznał oskarżonego P. K. (1) za winnego tego, że :

- w dniu 18 maja 2012 roku w miejscowości D. woj. (...), nakłaniał M. K. oraz innych nieustalonych osób do popełnienia przestępstwa użycia przemocy w celu zmuszenia funkcjonariuszy Policji w osobach st. sierż. Ł. Z. oraz sierż. P. Ł. do zaniechania prawnych czynności służbowych podczas przeprowadzanej interwencji wymienionych funkcjonariuszy - tj. popełnienia czynu z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 224 § kk

i za ten czyn, na podstawie art. 224 § 2 kk w zw. z art. 19 § 1 kk skazał oskarżonego na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie – na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk oraz art. 70 § 1 pkt 1 kk – warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat.

Tym samym wyrokiem Sąd uznał oskarżonego J. P. za winnego tego, że:

- w dniu 18 maja 2012 roku w miejscowości D. woj. (...), nakłaniał M. K. oraz innych nieustalonych osób do popełnienia przestępstwa użycia przemocy w celu zmuszenia funkcjonariuszy Policji w osobach st. sierż. Ł. Z. oraz sierż. P. Ł. do zaniechania prawnych czynności służbowych podczas przeprowadzanej interwencji wymienionych funkcjonariuszy - tj. popełnienia czynu z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 224 § kk,

- w miejscu i czasie jak w pkt I, używając przemocy polegającej na wyszarpywaniu się, łapaniu za ręce i ramiona, odpychaniu, zmuszał umundurowanych funkcjonariuszy Policji w osobach st. sierż. Ł. Z. oraz sierż. P. Ł. do zaniechania prawnych czynności służbowych z jego udziałem – tj. popełnienia czynu z art. 224 § 2 kk,

- w miejscu i czasie jak w pkt I, używając słów powszechnie uznawanych za obraźliwe, znieważył umundurowanych funkcjonariuszy Policji w osobach st. sierż. Ł. Z. oraz sierż. P. Ł. podczas i w związku z wykonywaniem przez nich obowiązków służbowych - tj. popełnienia czynu z art. 226 § 1 kk.

Za pierwszy i drugi z przypisanych mu czynów Sąd skazał J. P. na kary po 6 miesięcy pozbawienia wolności, zaś za czyn kwalifikowany z art. 226 § 1 kk – na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk Sąd wymierzył temu oskarżonemu karę łączną 1 roku pozbawienia wolności i wykonanie tej kary warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat.

Ponadto Sąd orzekł o kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz zwolnił oskarżonych od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

Powyższy wyrok w całości apelacją zaskarżyli obaj oskarżeni oraz obrońca oskarżonego J. P..

Oskarżony J. P. we wniesionym przez siebie środku odwoławczym zarzucił:

I. obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia tj. art. 92 kpk i 410 kpk oraz art. 393 kpk poprzez:

- oparcie wyroku na okolicznościach nieujawnionych w toku rozprawy głównej np.:

a. błędne przyjęcie, że J. P. w dniu 18 maja 2012 roku w D. około godziny 21-szej nakłaniał M. K. do popełnienia przestępstwa użycia przemocy wobec funkcjonariuszy policji – Ł. Z. i P. Ł.,

b. błędne przyjęcie, że J. P. w dniu 18 maja 2012 roku w D. około godziny 21-szej zmuszał funkcjonariuszy policji – Ł. Z. i P. Ł. do użycia wobec siebie siły przemocy względnie używał słów uważanych za obraźliwe,

c. błędne przyjęcie, że J. P. w dniu 18 maja 2012 roku w D. około godziny 21-szej spożywał alkohol w postaci piwa z butelki – że używał siły wobec funkcjonariuszy policji Ł. Z. i P. Ł. – kopał wskazanych nogami,

d. powołanie się na dowody, które nie były dostatecznie ujawnione w toku rozprawy, w szczególności na dowód z zeznań świadków – policjantów- zebrany w postępowaniu przygotowawczym – z pominięciem treści zeznań tych świadków na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2013 roku przed sądem,

- pominięcie przy wyrokowaniu ujawnionych w toku rozprawy głównej dowodów zgromadzonych w sprawie, np.:

a. wnioskowanego dowodu ze zdjęcia miejsca zdarzenia – pismo z dnia 5 kwietnia 2013 roku – i pominięcie zarazem dowodu z wnioskowanej przez oskarżonego ekspertyzy sądowej na miejscu zdarzenia,

b. błędne przyjęcie treści zeznań świadków P. Ł. i Ł. Z. – które stoją w rażącej sprzeczności z zeznaniami wszystkich pozostałych świadków – a są jedynie poparte własnymi dowodami – które sami świadkowie – policjanci – stworzyli – nazwać można spreparowali – dla potrzeb postępowania sądowego.

Art. 7 kpk i art. 170 kpk – przez:

a. przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie oceny dowolnej, niezgodnej ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego również bez weryfikowania w bezpośrednim przesłuchaniu świadków przed sądem, ich zeznań w kontekście pozostałego materiału dowodowego m.in. poprzez przyjęcie, że przedstawiony przez policję przebieg zdarzenia jest prawdziwy – w sytuacji oczywistej sprzeczności tego opisu ze stanem faktycznym – możliwym do ustalenia, przy odrobinie dobrej woli Sądu – w bezpośredniej wizji na miejscu zdarzenia,

b. dokonanie ustaleń bez przeprowadzenia w tej mierze jakiegokolwiek postępowania dowodowego, np. odnośnie przyjęcia za wiarygodne, że policjanci widzieli jak oskarżony J. P. czy P. K. (1) piją piwo – skoro nikt tego nie potwierdził. Że J. P. „kopał” policjantów i przeklinał – skoro było zupełnie odwrotnie – to policjanci byli aroganccy, agresywni, zachowywali się jak bandyci i pobili J. P. a gapiów ( postronnych ) ich skandalicznego zachowania potraktowali „gazem”.

Art. 424 § 1 kpk – przez:

a. globalne powołanie się przez Sąd na dowody (częściowo wymienione w uzasadnieniu wyroku, częściowo podsumowane jako „pozostałe dowody ujawnione na rozprawie”), nie wskazanie jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,

b. brak należytego uzasadnienia wyroku, w szczególności powoływanie się na tezy dowodowe wynikające z zeznań świadków, których świadkowie nie zeznali, względnie przeistaczanie treści zeznań świadków, bądź pomijanie istotnych części zeznań świadków, bądź wyciąganie wniosków z zeznań świadków, których świadkowie nie formułowali.

Oskarżony P. K. (1) w osobistej apelacji zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia tj. art. 92 kpk i 410 kpk oraz art. 393 kpk poprzez:

- oparcie wyroku na okolicznościach nieujawnionych w toku rozprawy głównej np.:

a. błędne przyjęcie, że P. K. (1) w dniu 18 maja 2012 roku w D. około godziny 21-szej nakłaniał M. K., J. P. czy inne osoby do popełnienia przestępstwa użycia przemocy wobec funkcjonariuszy policji – Ł. Z. i P. Ł.,

b. błędne przyjęcie, że P. K. (2) i J. P. w dniu 18 maja 2012 roku w D. około godziny 21-szej zmuszali funkcjonariuszy policji – Ł. Z. i P. Ł. do użycia wobec siebie siły przemocy względnie używał słów uważanych za obraźliwe,

c. błędne przyjęcie, że P. K. (1) i J. P. w dniu 18 maja 2012 roku w D. około godziny 21-szej spożywał alkohol w postaci piwa z butelki – że używał siły wobec funkcjonariuszy policji Ł. Z. i P. Ł.,

d. powołanie się na dowody, które nie były dostatecznie ujawnione w toku rozprawy, w szczególności na dowód z zeznań świadków – policjantów- zebrany w postępowaniu przygotowawczym – z pominięciem treści zeznań tych świadków na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2013 roku przed sądem,

- pominięcie przy wyrokowaniu ujawnionych w toku rozprawy głównej dowodów zgromadzonych w sprawie, np.:

a. wnioskowanego dowodu ze zdjęcia miejsca zdarzenia – pismo z dnia 5 kwietnia 2013 roku – i pominięcie zarazem dowodu z wnioskowanej przez oskarżonego ekspertyzy sądowej na miejscu zdarzenia,

b. błędne przyjęcie treści zeznań świadków P. Ł. i Ł. Z. – które stoją w rażącej sprzeczności z zeznaniami wszystkich pozostałych świadków – a są jedynie poparte własnymi dowodami – które sami świadkowie – policjanci – stworzyli – nazwać można spreparowali – dla potrzeb postępowania sądowego.

Art. 7 kpk i art. 170 kpk – przez:

a. przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie oceny dowolnej, niezgodnej ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego również bez weryfikowania w bezpośrednim przesłuchaniu świadków przed sądem, ich zeznań w kontekście pozostałego materiału dowodowego m.in. poprzez przyjęcie, że przedstawiony przez policję przebieg zdarzenia jest prawdziwy – w sytuacji oczywistej sprzeczności tego opisu ze stanem faktycznym – możliwym do ustalenia, przy odrobinie dobrej woli Sądu – w bezpośredniej wizji na miejscu zdarzenia,

b. dokonanie ustaleń bez przeprowadzenia w tej mierze jakiegokolwiek postępowania dowodowego, np. odnośnie przyjęcia za wiarygodne, że policjanci widzieli jak oskarżony P. K. (1) i J. P. piją piwo – skoro nikt tego nie potwierdził. Oraz okoliczności, że P. K. (1) w chwili gdy policjanci bili i maltretowali J. P. nawoływał go do stawiania przemocy, używał słów obraźliwych i nakłaniał innych do pomocy przeciw czynnościom policji,

c. prowadzenie rozprawy, pomimo, iż toczy się postępowanie dyscyplinarno-karne przeciw świadkowi Ł. Z. i P. Ł. o pobicie w dniu 18 maja 2012 roku w D. J. P. ( akta Ds. 1131/12 Prokuratura Rejonowa w Łańcucie ).

Art. 424 § 1 kpk – przez:

a. globalne powołanie się przez Sąd na dowody (częściowo wymienione w uzasadnieniu wyroku, częściowo podsumowane jako „pozostałe dowody ujawnione na rozprawie”), nie wskazanie jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,

b. brak należytego uzasadnienia wyroku, w szczególności powoływanie się na tezy dowodowe wynikające z zeznań świadków, których świadkowie nie zeznali, względnie przeistaczanie treści zeznań świadków, bądź pomijanie istotnych części zeznań świadków, bądź wyciąganie wniosków z zeznań świadków, których świadkowie nie formułowali.

Obaj skarżący wnieśli o zmianę wyroku i ich uniewinnienie względnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Obrońca oskarżonego J. P. we wniesionej przez siebie apelacji zarzucił:

1. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, a to w szczególności art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 410 kpk, art. 424 § 1 kpk:

- Sąd I instancji zgromadzony materiał dowodowy w sprawie ocenił stronniczo, naruszając zasadę prawidłowego rozumowania oraz zasady logiki, w szczególności nie dał wiary złożonym przed Sądem I instancji wyjaśnieniom oskarżonego J. P. oraz korespondującymi z nimi wyjaśnieniami współoskarżonego P. K. (1), świadków I. K. i J. R. – osoby te w sposób jednoznaczny wskazały, iż oskarżony J. P. nie szarpał się z funkcjonariuszami policji, nie używał w stosunku do nich przemocy, nie był agresywny oraz nie używał do w/w osób słów uznanych za obraźliwe i wulgarne.

- naruszenia zasady obiektywizmu, poprzez odrzucenie przez Sąd I instancji wiarygodności zeznań świadka I. K. oraz uznanie za nieistotne zeznania świadka J. R., bezpośrednich świadków przebiegu zdarzenia, które widziały i słyszały przebieg zdarzenia z udziałem oskarżonego.

- przyznania waloru prawdziwości twierdzeniom świadków P. Ł. i Ł. Z. i na ich podstawie uznania oskarżonego J. P. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, pomimo, że zeznania świadków nie są spójne, logiczne i w znaczny sposób odbiegają od reszty zgromadzonego materiału dowodowego, a stanowią próbę uniknięcia odpowiedzialności karnej za bezzasadne użycie przemocy w trakcie interwencji z udziałem oskarżonego.

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mających wpływ na treść wyroku poprzez bezkrytyczne przyjęcie przebiegu zdarzenia opisanego przez świadków P. Ł. i Ł. Z. i uznanie, iż oskarżony J. P. swoim zachowaniem dopuścił się zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu przestępczego, pomimo iż według wyjaśnień oskarżonego oraz korespondującymi z nimi wyjaśnieniami współoskarżonego P. K. (1), świadków I. K. i J. R. , w sposób jednoznaczny wynika, iż oskarżony J. P. nie popełnił zarzucanych mu aktem oskarżenia czynów.

Skarżący wniósł o uniewinnienie J. P. od zarzucanych mu czynów ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacje zasługują na uwzględnienie w zakresie, w jakim wskazując na niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy postulują przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zauważyć należy, iż abstrahując od mankamentów w sformułowaniu zarzutów zawartych w osobistych apelacjach oskarżonych, co jest zrozumiałym wziąwszy pod uwagę, iż te środki odwoławcze nie zostały sporządzone przez podmioty kwalifikowane, obaj skarżący w istocie zakwestionowali prawidłowość poczynionych przez sąd meriti ustaleń faktycznych wskazując na oparcie rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym a nadto dokonanie jego dowolnej oceny. Zwłaszcza z pierwszym ze wskazanych zarzutów wypada się zgodzić.

Na wstępie, odnosząc się do zawartych we wszystkich wniesionych w tej sprawie środkach odwoławczych zarzutów stwierdzić trzeba, że oczywistym jest, iż Sąd dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego mógł nie dać wiary wyjaśnieniom oskarżonych i zeznaniom części świadków zdarzenia będącego przedmiotem rozpoznania, jednakże winien to uargumentować w taki sposób, by możliwe było dokonanie kontroli prawidłowości jego rozumowania i wysnutych z niego wniosków. W realiach przedmiotowej sprawy zabrakło odniesienia się przez sąd meriti w sposób szczegółowy zwłaszcza do treści zeznań funkcjonariuszy policji – a w oparciu o treść ich depozycji właśnie Sąd poczynił ustalenia faktyczne. Po pierwsze nie zwrócił Sąd I instancji uwagi na to, że odczytywane w toku przewodu sądowego świadkom tym zeznania składane przez nich w postępowaniu przygotowawczym nie tyle są w wielu fragmentach jednobrzmiące co dosłowne, co musi budzić wątpliwości odnośnie tego, czy faktycznie obaj świadkowie wypowiadali się w taki sposób, czy też treść zeznań jednego z nich została powielona i znalazła się w protokole przesłuchania drugiego z funkcjonariuszy. Po wtóre, nie wskazał Sąd w sposób przekonujący, z jakich względów obdarzył wiarą relacje wspomnianych świadków w sytuacji, gdy zeznania złożone przez inne osoby ( a nie tylko wyjaśnienia oskarżonych ) nie potwierdziły prezentowanego przez nich przebiegu zdarzenia.

Jak powyżej wspomniano, rzeczą sądu orzekającego jest danie wiary pewnej grupie dowodów a odmówienie wiary dowodom przeciwnym. Stanowisko w tym zakresie jednak musi zostać należycie uzasadnione a dowody nie mogą zostać potraktowane wybiórczo.

W będącej przedmiotem rozpoznania sprawie także - z nieznanych przyczyn - Sąd , dopuszczając dowód ze zdjęć przedłożonych przez oskarżonych – nie zajął się w ogóle istotną dla odpowiedzialności P. K. (1) i J. P. kwestią a mianowicie dotyczącą możliwości zaobserwowania przez policjantów spożywania przez tych mężczyzn piwa przed sklepem – co obaj funkcjonariusze komunikowali i co stać się miało przyczyną interwencji inicjującej zdarzenie będące aktualnie przedmiotem postępowania toczącego się przeciwko oskarżonym. Sąd I instancji winien był wezwać P. Ł. i Ł. Z. do wypowiedzenia się – po okazaniu im wspomnianych zdjęć – gdzie znajdowali się oskarżeni w chwili, gdy zostali przez świadków zauważeni i z jakiego miejsca poczynili swoje obserwacje. Wobec twierdzeń P. K. (2) i J. P. kwestionujących zarówno spożywanie przez nich piwa pod sklepem jak i możliwość obserwacji ich przez policjantów – wskazana okoliczność posiada znaczenie dla oceny wiarygodności zeznań funkcjonariuszy policji i w konsekwencji dla odpowiedzialności obu oskarżonych. Należy tutaj zauważyć, iż wedle relacji obu oskarżonych, w chwili rozpoczęcia interwencji znajdowali się oni bezpośrednio przy wejściu do sklepu, do którego prowadziły schody a z przedłożonych zdjęć wynika, iż możliwości obserwacji tego miejsca z zewnątrz były ograniczone. Dlatego też znaczenia nabiera ustalenie w sposób jednoznaczny usytuowania oskarżonych w chwili, gdy mieli zostać zauważeni przez policjantów.

Uwagi powyższe winien mieć na względzie Sąd Rejonowy w toku ponownego rozpoznania sprawy.

Ponadto, jak wynika z oświadczenia obrońcy oskarżonego ( a także z dołączonych do apelacji wniesionej przez J. P. dokumentów), z jego doniesienia toczyło się postępowanie w Prokuraturze Rejonowej w Łańcucie dotyczące spowodowania u niego przez policjantów właśnie w trakcie rozpatrywanego zdarzenia z dnia 12 maja 2012 roku obrażeń ciała. Sąd I instancji co prawda zwrócił się do Prokuratury o udostepnienie akt tej sprawy i jak wynika ze skierowanych do sądu pism, zostały one przesłane, jednak ostatecznie dowód z nich przeprowadzony nie został.

W takiej sytuacji rzeczą Sądu I instancji w toku ponownego rozpoznania sprawy będzie dopuszczenie dowodu akt wspominanej sprawy i wzięcie pod uwagę występujących tam relacji dotyczących przebiegu zdarzenia co do ich zgodności z wypowiedziami występującymi w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyżej naprowadzone uwagi, bezprzedmiotowym jest odnoszenie się aktualnie do pozostałych zarzutów zawartych w wywiedzionych środkach odwoławczych.

Za zasadne jednak uważa Sąd Okręgowy zwrócenie uwagi, że zawarty w wyroku opis czynów przypisanych oskarżonym ( a powielony za zarzutami aktu oskarżenia ) jest niezgodny z zasadami gramatyki („nakłaniał M. K. oraz innych nieustalonych osób”, „podczas przeprowadzanej interwencji wymienionych funkcjonariuszy”).

Nie przesądzając ostatecznego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, w trakcie ponownego jej rozpoznania Sąd I instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe odnośnie zarzucanych oskarżonym czynów, a następnie dokona szczegółowej i kompletnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, zajmie stanowisko co do winy oskarżonych, jak i ewentualnie wymierzonej kary, mając przy tym na uwadze wytyczne Sądu Okręgowego.

Orzeczenie Sądu Okręgowego znajduje podstawę w przepisach art. 437 § 2 kpk, art. 436 kpk, art. 449 kpk i art. 456 kpk.