Sygn. akt III AUa 1719/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Maria Pierzycka - Pająk (spr.)
Sędziowie	SSA Maria Małek - Bujak SSA Jolanta Ansion
Protokolant	Sebastian Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2016 r. w Katowicach

sprawy z odwołania S. D. (S. D. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego S. D.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 30 czerwca 2015 r. sygn. akt IX U 303/15

oddala apelację.

/-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA M. Pierzycka-Pająk /-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1719/15

UZASADANIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 czerwca 2015 r., Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Oddział Zamiejscowy w Rybniku oddalił odwołanie S. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział R. z dnia 13 lutego 2015 r., odmawiającej ubezpieczonemu prawa do emerytury górniczej na podstawie art. 50a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.).

Jak stwierdził na wstępie Sąd Okręgowy, organ rentowy wyżej przywoływaną decyzją odmówił ubezpieczonemu wnioskowanej emerytury ze względu na niewykazanie przez wnioskodawcę 25 lat pracy górniczej wraz z okresami równorzędnymi, a jedynie 8 lat, 3 miesiące i 23 dni.

Czyniąc ustalenia faktyczne Sąd I instancji ustalił, że S. D., urodzony w dniu (...), w okresie od dnia 18 kwietnia 1983 r. do 30 kwietnia 1985 r. zatrudniony był w KWK (...) (...) w W.We wstępnym okresie odwołujący odbywał najpierw wstępny staż pracy p/z, a następnie pracował na stanowisku nadgórnika oddziału górniczego p/z, zaś w okresie od dnia 3 maja 1985 r. do dnia 11 sierpnia 1991 r. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w B. kolejno jako sztygar zmianowy górniczy p/z, sztygar oddziałowy górniczy p/z, kierownik oddziału budowy p/z.

Jak dalej ustalił Sąd Okręgowy z dniem 12 sierpnia 1991 r. ubezpieczony podjął zatrudnienie w Okręgowym(...) w R. jako starszy inspektor zakładów górniczych, a następnie nadinspektor zakładów górniczych. W tym ostatnim miejscu ubezpieczony pracował wykonując czynności inspekcyjno-techniczne relewantne z punktu widzenia dyspozycji art.50 c ust.2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, częściowo na powierzchni, częściowo pod ziemią na kopalniach, w przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w art.50c ust.1 pkt 1-3 w/w ustawy.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika również, że decyzją z dnia 12 sierpnia 2010 r. organ rentowy rozpoznając wniosek ubezpieczonego o ustalenie uprawnień do emerytury górniczej - w związku z ukończeniem przez wnioskodawcę 50 roku życia - odmówił prawa do wnioskowanego świadczenia, gdyż ubezpieczony nie udowodnił wymaganego co najmniej 25-letniego okresu pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej z pracą górniczą, a jedynie 8 lat, 3 miesiące i 23 dni. Jako okres pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy uwzględnił zatrudnienie ubezpieczonego w KWK (...) i Przedsiębiorstwie (...) (zwane dalej (...) B.) od 18 kwietnia 1983 r. do 11 sierpnia 1991 r. Jednocześnie jako okres pracy równorzędnej z pracą górniczą nie został zaliczony okres zatrudnienia w Okręgowym (...)w R. od 12 sierpnia 1991 r. z uwagi na brak poprzedzenia go co najmniej 10-letnim okresem pracy górniczej pod ziemią.

Z ustaleń Sądu I instancji wynika nadto, że odwołanie ubezpieczonego od powyższej decyzji zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z dnia 26 stycznia 2011 r. wydanym w sprawie o sygn. IX U 2239/10. W dniu 24 listopada 2011 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację od tego wyroku (sygn. akt III AUa 753/11), zaś w dniu 13 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną (I UK 237/12) złożoną przez ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy ustalił również, że ponownie z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej tym razem w związku z ukończeniem 55 roku życia ubezpieczony wystąpił w dniu 27 stycznia 2015 r. Organ rentowy podobnie jak w poprzedniej decyzji nie zaliczył do okresów pracy równorzędnej z pracą górniczą okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Okręgowym (...) w R. od 12 sierpnia 1991 r. z uwagi na fakt, iż ubezpieczony nie udowodnił co najmniej 10-letniego okresu pracy górniczej, a jedynie 8 lat 3 miesiące i 23 dni.

Jak zaznaczał Sąd Okręgowy w toku rozpoznania niniejszej sprawy ubezpieczony wyraźnie oświadczył, że nie kwestionuje wyliczeń organu rentowego dotyczących jego stażu pracy górniczej w zakładach górniczych, jednakże jego zdaniem okres zatrudnienia w Okręgowym(...) należało uznać za okres pracy górniczej, bowiem za taką pracę uznawały go dotychczasowe przepisy obowiązujące przed 2008 rokiem. Zgłosił również wniosek o wystąpienie przez Sąd do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art.193 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z zapytaniem prawnym. Sąd Okręgowy wskazał zarazem, że ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

W ramach poczynionych rozważań prawnych Sąd Okręgowy odwołując się do uregulowań art.50a ust.1 oraz art.50c ust.2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podkreślił, że obowiązujący kształt powołanych regulacji prawnych wynika z unormowań ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 167, poz.1397 ze zm.), której art.3 ust.1 stanowi normę przejściową ustalającą, iż osobom, które do dnia 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki do emerytury górniczej określone w art. 34 lub art. 48 - art. 49 u.e.r. FUS, w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r., przysługuje emerytura górnicza na warunkach określonych w tych przepisach. Nie ulegało tym samym w ocenie Sądu I instancji wątpliwości, iż ubezpieczony na dzień 31 grudnia 2008 r. nie spełniał warunków do przyznania górniczej emerytury wymienionych w art. 34 lub art. 48 - art. 49 u.e.r. FUS, zatem w jego sytuacji prawo do wnioskowanego świadczenia powinno było być ustalane na podstawie obecnie obowiązujących znowelizowanych przepisów ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy podkreślił przy tym, iż jak to wynikało z niekwestionowanych przez ubezpieczonego wyliczeń organu rentowego ubezpieczony nie udowodnił wymaganych 10 lat pracy górniczej pod ziemią, a jedynie 8 lat, 3 miesiące i 23 dni, brak było zatem możliwości uwzględnienia okresu jego zatrudnienia w Okręgowym (...) od 12 sierpnia 1991 r. do okresów pracy równorzędnej z pracą górniczą, zaś w sprawie nie ulegało również wątpliwości, że okresu powyższego zatrudnienia nie można zaliczyć do okresów pracy górniczej szczegółowo wymienionych w art.50c ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Okręgowy ponadto zaznaczył, że ustalając uprawnienie do górniczej emerytury należy wskazać, że ubezpieczony nie spełnił również drugiej z niezbędnych przesłanek do przyznania tego prawa, nie wykazując co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art.50c ust.1 u.e.r. FUS.

Z tych przyczyn Sąd ten uznał za niecelowe zwracanie się do Trybunału Konstytucyjnego z zapytaniem prawnym w trybie art.193 Konstytucji RP, oddalając wniosek ubezpieczonego w tym przedmiocie.

Mając jednakże na względzie i tę kwestię Sąd I instancji przypomniał, iż Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 22 czerwca 1999 r. K5/99, stwierdził, iż państwo ma obowiązek podejmować działania, które zapewniają odpowiednie środki finansowe, niezbędne do realizacji konstytucyjnych praw socjalnych, ale musi przy tym uwzględnić sytuację gospodarczą i konieczność zapewnienia warunków rozwoju gospodarczego. Podejmowane przez państwo działania mające na celu zapewnienie środków finansowych na ubezpieczenia społeczne mają swoje granice. Ubezpieczony musi zatem liczyć się z tym, że w warunkach recesji gospodarczej lub niekorzystnych trendów demograficznych, w sytuacji gdy spadają wpływy ze składek ubezpieczeniowych, państwo może być zmuszone zmienić obowiązujące regulacje prawne na niekorzyść, dostosowując zakres realizacji praw socjalnych do warunków ekonomicznych. Zasada ochrony praw nabytych chroni wyłącznie oczekiwania usprawiedliwione i racjonalne. Usprawiedliwione oczekiwania realizacji praw nabytych powstają w szczególności w przypadku przyznania świadczeń emerytalnych decyzją właściwych organów. Odmienny charakter mają natomiast sytuacje prawne osób, które nie spełniają wszystkich przesłanek nabycia prawa do emerytury. Jedynie osoby, które przed wejściem w życie nowych przepisów spełniły wszystkie warunki nabycia prawa do świadczenia mogą zasadnie układać swoje plany życiowe w zaufaniu do obowiązującego prawa zakładając, że będą mogły skorzystać z przyznanych im uprawnień.

Wyrok Sądu Okręgowego w całości zaskarżył apelacją ubezpieczony.

We wniesionej apelacji ubezpieczony podniósł zarzuty:

- naruszenia art.2 i art.32 ust.1 Konstytucji RP i art.1 Protokołu 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka tj. naruszenie zasady lex retro non agit i zasady demokratycznego państwa prawnego, a także pominięcie zasady ochrony praw nabytych poprzez zastosowanie w stosunku do niego przepisów obecnie regulujących przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej, w tym dotyczące charakteru pracy w urzędach górniczych, które znacznie zaostrzyły i całkowicie zmieniły jego sytuację prawną, a nieuwzględnienie szczególnej sytuacji w jakiej się znalazł polegającej na tym, iż w momencie zmiany ustawy emerytalnej w dniu 31 grudnia 2008 r. spełnił on wszystkie warunki nabycia prawa do emerytury (ponad 25-letni okres pracy górniczej i pracy równorzędnej), za wyjątkiem brakujących 9 miesięcy do osiągnięcia wieku 50 lat,

- naruszenia art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego błędną literalną interpretację i niezastosowanie w stosunku do niego prokonstytucyjnej wykładni prawa, zasad prawa określonych w pkt 1, co doprowadziło do pozbawienia go możliwości przejścia na emeryturę górniczą, zarówno w oparciu o przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2006 r., (art. 34 i art. 36), jak i w oparciu o przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu aktualnie obowiązującym (art.50a i art.50c), pomimo wieloletniej i nieprzerwanej do dnia dzisiejszego pracy w górnictwie,

- naruszenia art. 34 i art. 36 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2006 r., poprzez ich błędne niezastosowanie w niniejszej sprawie, a także naruszenie art.50a i art.50c u.e.r. FUS poprzez ich zastosowanie przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy, literalną wykładnię i nieodniesienie do konstytucyjnych zasad państwa prawnego i ochrony praw nabytych,

- naruszenia art.193 Konstytucji RP polegającego na niewystąpieniu przez Sąd I instancji do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o dokonanie prokonstytucyjnej wykładni art.3 ust.1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazując na powołane zarzuty ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji poprzez przyznanie mu prawa do górniczej emerytury, jednocześnie ewentualnie wnosząc o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Uzasadniając apelację skarżący wskazał, że według stanu prawnego obowiązującego od dnia 31 grudnia 2006 r. przy ustalaniu górniczych uprawnień emerytalnych nie jest już brana pod uwagę data urodzenia górnika. Tym bardziej zatem niesprawiedliwa jest sytuacja w jakiej się znalazł, polegająca na tym iż w jego przypadku tylko i wyłącznie wiek (data urodzenia (...)) zaważył na tym, iż nie spełnił warunków do uzyskania prawa do emerytury górniczej na podstawie przepisów, które obowiązywały do dnia 31 grudnia 2008 r. (w związku z normą przejściową przewidzianą w art.3 ust.1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz ustawy Karta Nauczyciela). Oprócz bowiem brakującego mu do wymaganego wieku okresu 9 miesięcy, na dzień 31 grudnia 2008 r. spełniał warunek z uchylonego art.34 ust. 2 u.e.r. FUS w związku z art.36 ust.1 pkt 10 u.e.r. FUS .

W ocenie skarżącego, interpretacja i praktyka stosowana przez orzekające sądy jest niewystarczająca i sprzeczna z wynikającymi z art. 2 Konstytucji RP zasadami niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit) i demokratycznego państwa prawnego oraz pomija zasadę poszanowania praw nabytych, zaś nowe ustawodawstwo w zakresie przepisów emerytalnych w zasadniczy i niesprawiedliwy zatem sposób zmieniło diametralnie sytuację ubezpieczonego pozbawiając go możliwości przejścia na emeryturę górniczą, zmuszając do pracy w warunkach dołowych aż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Zróżnicowało to jego sytuację w stosunku do sytuacji innych osób, które mając taką samą ścieżkę zawodową taką emeryturę otrzymały. Zasada ochrony praw nabytych, jako element zasady bezpieczeństwa prawnego i postulatu pewności prawa, winna był być silnie akcentowana w obszarze ubezpieczeń społecznych, co wydaje się najzupełniej zrozumiałe w związku z faktem, że okres „odkładania” na emeryturę jest zazwyczaj znacznie dłuższy niż okres jej pobierania i w związku z tym u osób ubezpieczonych tworzą się pewne oczekiwania wobec świadczeń w przyszłości. Tak było właśnie w sytuacji, w której on się znalazł, gdyż zmiana przepisów emerytalnych w jego przypadku nie miała miejsca na początku, czy też nawet w trakcie jego drogi zawodowej, lecz na samym jej końcu. Ubezpieczony miał zatem pełne prawo oczekiwać, iż przejdzie na emeryturę górniczą, według zasad, które niezmiennie obowiązywały przez cały okres jego pracy zawodowej.

Zdaniem apelującego Sąd I instancji winien był mieć na uwadze powyższe kwestie i szerzej, a nie tylko powołując się literalnie na brzmienie przepisów, podejść do przedmiotowej sprawy. Jak akcentował apelujący, Sąd pierwszej instancji w pisemnym uzasadnieniu swojego wyroku ograniczył się jedynie do wskazania przepisów, na podstawie których w ustalonym stanie faktycznym sprawy odmówiono mu przyznania prawa do emerytury górniczej. Oparł się przy tym na literalnym brzmieniu przepisów, które zastosował, odstępując od przeprowadzenia ich analizy prawnej biorąc pod uwagę inne metody wykładni. Nie uznał również za niezbędne i potrzebne dla właściwego ustalenia znaczenia normatywnego treści tych przepisów poddania ich prokonstytucyjnej wykładni, nie umotywował również, z jakich przyczyn uznaje ich treść normatywną jako nienaruszającą zasad konstytucyjnych. Tymczasem, przepisy te budzą wątpliwości natury konstytucyjnej, a Trybunał Konstytucyjny w swoich orzeczeniach stoi zaś konsekwentnie na stanowisku, że w sytuacji, gdy norma prawna budzi wątpliwości co do jej konstytucyjności, pożądane jest najpierw doprowadzenie do jej konstytucjonalizacji przez praktykę sądową.

W dalszym toku wywodów skarżący przedstawił swoje pogłębione refleksje w tym przedmiocie, konkludując, że - do dnia 31 grudnia 2008 r., z uwagi na zbyt krótki okres mocy obowiązującej przepisu przejściowego, nie miał możliwości skorzystania z prawa do emerytury górniczej wobec niespełnienia kryterium wieku (50 lat ukończył w dniu(...), a zatem kilka miesięcy po ustaniu mocy obowiązującej przepisu przejściowego). Dodał, że na dzień 31 grudnia 2008 r. wykazał okres pracy górniczej łącznie z okresem pracy równorzędnej w wymiarze 25 lat, 9 miesięcy i 10 dni.

W toku postępowania apelacyjnego ubezpieczony w piśmie procesowym z dnia 17 lutego 2016 r. wnosił o rozważenie kwestii prawnych podniesionych w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r. sygn. akt I UK 204/14 i uwzględnienia argumentacji tam przedstawionej na potrzeby problemu prawnego zaistniałego w rozpoznawanej sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego jako bezzasadna, podlega oddaleniu.

Sąd odwoławczy pragnie zauważyć, iż realia niniejszej sprawy pozostają niemal identyczne, jak uprzednio rozpoznawanej sprawy z odwołania ubezpieczonego, którą (jak to już zostało wyżej wskazane) rozpoznawał - oddalając odwołanie - Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z dnia 26 stycznia 2011 r. wydanym w sprawie o sygn. IX U 2239/10, a co do której Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 24 listopada 2011 r. oddalił jego apelację (sygn. akt III AUa 753/11), zaś Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r. oddalił skargę kasacyjną (I UK 237/12).

Tym samym - mając w szczególności na względzie, iż meritum zarzutów ubezpieczonego ze sprawy III AUa 753/11 (I UK 237/12) zostało w niniejszym postępowaniu powielone - należało, dla oceny zasadności rozpoznawanej apelacji odwołać się do poglądów zaprezentowanych przez Sąd Najwyższy rozpoznający w uprzednio prowadzonej sprawie skargę kasacyjną ubezpieczonego S. D.. Zaakcentować wypada, że dotyczy to także podnoszonych przez ubezpieczonego kwestii niekonstytucyjności regulacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odnoszących się do emerytur górniczych.

I tak - jak to zaakcentował w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r., Sąd Najwyższy - zarzut niekonstytucyjności przepisów ustawy z 2005 r. łączony z wprowadzeniem ich na krótko przed osiągnięciem przez skarżącego 50 roku życia nie jest zasadny z następujących względów. W systemie prawa obowiązuje zasada domniemania zgodności stanowionego przez ustawodawcę prawa z Konstytucją. Ustawa z 2005 r. wprowadzając zmiany w prawie o emeryturach zapewniała niekrótki okres przejściowy. Osobom, które do 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki do emerytury górniczej określone w dotychczasowych przepisach, w ich brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2006 r., przysługiwała emerytura na warunkach określonych w tych przepisach (art.3 ust.1). Skarżący ukończył 50 lat w dniu (...) Warunki prawa do wcześniejszej emerytury górniczej nie zostały określone w Konstytucji. Przeciwnie, rozwiązanie przyjęte w jej art.67 ust.1 wskazuje, że jest to domena ustawy zwykłej. Przepis ten stanowi, że „Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa”. Na gruncie więc samej Konstytucji przepis art.67 ust.1 jest przepisem szczególnym w stosunku do art.2 i art.32 ust.1. Relacja ta była już rozważana przez Trybunał Konstytucyjny, który potwierdzał, że ustawodawca jest uprawniony do zmiany prawa emerytalnego, a nawet do ograniczania uprawnień uprzednio przyznanych, zwłaszcza w warunkach zmian społecznych i gospodarczych, w tym wprowadzania kompleksowych reform systemu emerytalno-rentowego (zob. wyroki TK z 20 grudnia 1999 r., K 4/99 i z 11 lutego 1992 r., K 14/91). Do istoty ubezpieczenia społecznego należy finansowanie świadczeń ze środków uzyskanych w wyniku opłacania składek. Granice usprawiedliwionych oczekiwań jednostek wyznacza założenie równowagi finansowej całego systemu ubezpieczeń społecznych. Zakres i wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych uzależnione są od zakresu dostępnych środków finansowych. Państwo ma obowiązek podjąć wszelkie działania w celu zapewnienia środków finansowych niezbędnych dla realizacji praw konstytucyjnych. Ubezpieczony musi jednak liczyć się z tym, że pozyskiwanie tych środków ma swoje granice ekonomiczne, a w konsekwencji państwo może być zmuszone do zmiany obowiązujących regulacji prawnych na niekorzyść, żeby dostosować zakres realizacji praw socjalnych do zakresu dostępnych środków finansowych w określonych warunkach ekonomicznych (por. wyrok TK z 22 czerwca 1999 r., K5/99). Poza zakresem kontroli Trybunału Konstytucyjnego jest też sfera określonej swobody ustawodawcy w tej materii, jako, że do niego należy wybór rozwiązań, które uważa za optymalne z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju. Do uprawnień ustawodawcy należy stanowienie prawa odpowiadającego założonym celom politycznym i gospodarczym oraz przyjmowanie takich rozwiązań prawnych, które jego zdaniem będą najlepiej służyły realizacji tych celów. Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego nie jest zatem orzekanie o merytorycznej trafności rozwiązań przyjmowanych przez ustawodawcę (por. orzeczenie z 24 lutego 1997 r., sygn. K 19/96) oraz ocena czy ustawodawca znalazł najbardziej słuszne i celowe rozstrzygnięcie normowanej kwestii (wskazany wyrok TK z 20 grudnia 1999 r., K 4/99). Prawo do zmiany ustawy wynika w istocie z tego samego przepisu art. 2 Konstytucji, który skarżący przyjmuje za podstawę zarzutu niekonstytucyjności wprowadzonej zmiany.

Uprawniona zmiana prawa nie pozostaje w kolizji z zasadą ochrony praw nabytych. W różnych sprawach, w których kwestionowano zgodność zmian prawa emerytalnego z Konstytucją Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że ochronie podlega ekspektatywa maksymalnie ukształtowana, tj. sytuacja, w której spełniają się zasadniczo wszystkie ustawowe przesłanki nabycia prawa pod rządami danej ustawy (zob. orzeczenia w sprawach K 14/91 i K 5/99, a nadto wyroki z 4 stycznia 2000 r., K 18/99 i z 23 listopada 1998 r., SK 7/98). Inne ekspektatywy niż maksymalnie ukształtowane nie są objęte tak intensywną ochroną, co między innymi oznacza, że także wobec osób już zatrudnionych (uiszczających składki) nie ma przeszkód do zasadniczego nawet modyfikowania systemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Już na początku zmian systemu emerytalno-rentowego w związku z art.26 ustawy z 7 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, stwierdzającym między innymi, że przepisy nowej ustawy stosuje się do wniosków o świadczenia, zgłoszonych począwszy od dnia wejścia w życie tej ustawy, Trybunał - w aspekcie ochrony praw nabytych - stwierdził, że nowa regulacja (art. 26) jest niekonstytucyjna (tylko) w zakresie, w jakim dotyczy osób, „którym przyznano prawo do świadczeń lub które spełniły warunki do ich nabycia przed wejściem w życie powołanej ustawy bez względu na datę zgłoszenia wniosku o świadczenia” (wyżej wskazane orzeczenie z 11 lutego 1992 r., K 14/91). Nowe prawo może mieć więc zastosowanie choćby warunki przyszłego świadczenia dla ubezpieczonego określało mniej korzystnie niż ustawa poprzednia. Tak też ujmowana ochrona praw nabytych (ekspektatywy maksymalnie ukształtowanej) nie zmieniła się po wejściu w życie obecnej Konstytucji. Wszak od 1 stycznia 1999 r. wprowadzono istotne zmiany powszechnego systemu emerytalno-rentowego. Ograniczono znacznie możliwość uzyskania tzw. wcześniejszych emerytur. Za dopuszczalną zmianę uznano zniesienie emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem, chyba że warunki do jej przyznania zostały spełnione do 31 grudnia 1998 r. (powołane orzeczenie z 4 stycznia 2000 r., K 18/99).

Jak już zauważał Sąd Najwyższy odwołanie się przez ubezpieczonego do zasady ochrony praw nabytych nie byłoby bez racji, gdyby jeszcze przed zmianą prawa spełnił wszystkie warunki do emerytury górniczej. Taka sytuacja zaś nie zachodziła w przypadku apelującego, gdyż nie miał 25 lat pracy górniczej bez równorzędnej, ani nawet 15 lat takiej pracy górniczej.

Po wtóre - niezależnie od powyżej przedstawionych uwag z wydanego uprzednio w stosunku do ubezpieczonego wyroku Sądu Najwyższego - ubezpieczony zdaje się zupełnie nie dostrzegać faktu, że nawet gdyby nie doszło do zmiany przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dokonanych ustawą z dnia 27 lipca 2005 r., to i tak nie nabyłby on prawa do emerytury górniczej, a co więcej także na przyszłość nie mógłby „uzupełnić” przewidzianych przez tę regulację warunków, skoro regulacja art.49 ust.1 pkt 2 u.e.r. FUS stanowiła, iż do emerytury górniczej w ówcześnie obowiązującym stanie prawnym mógł nabyć prawo pracownik urodzony w okresie od dnia 1 stycznia 1949 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełnił warunki przewidziane art.34 oraz art.48 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do dnia 31 grudnia 2006 r.

Zgodnie z art.34 ust.1 wyżej cytowanej ustawy wnioskodawca, oprócz wieku 55 lat, winien łącznie spełniać wszystkie warunki: legitymować się 25-letnim okresem pracy górniczej, równorzędnej i okresem zaliczalnym do pracy górniczej, w tym 5-letnim okresem pracy górniczej, o której mowa w art.36 ust.1. Nadto stosownie do uregulowania art.49 ust.1 ustawy (obowiązującym do dnia 31 grudnia 2006 r.) prawo do emerytury górniczej, o której mowa w art.34 lub 48, przysługiwało pracownikom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełnili łącznie następujące warunki :

1)  nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego,

2)  warunki do uzyskania określone w tych przepisach spełnili do 31 grudnia 2006 r.,

3)  nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.

Zgodnie z art.100 ust.1 ustawy prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust.2. Tak więc już tylko brak rozwiązania przez ubezpieczonego stosunku pracy do 31 grudnia 2008 r. (nie mówiąc o nieziszczeniu na tą datę warunku wieku - 55 lat), uniemożliwiał nabycie prawa do emerytury górniczej.

Wreszcie odnosząc się do poglądów apelującego zawartych w piśmie procesowym z dnia 17 lutego 2016r. należy wskazać, że stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. akt I UK 204/14 odnosi się nie tylko do całkowicie odmiennego stanu faktycznego sprawy i zupełnie nie przystaje do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy, ale również rozstrzyga o zupełnie odmiennym przedmiocie sporu - tj. o uprawnieniu do innego świadczenia emerytalnego (tj. emerytury wcześniejszej z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, a nie do emerytury górniczej będącej przedmiotem sporu stron w rozpoznawanej sprawie.

Sąd Apelacyjny mając na uwadze powyższe okoliczności, podobnie jak Sąd I instancji uznał za nieuzasadnione występowanie do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym zgodności z Konstytucją RP uregulowań wskazanych przez skarżącego najpierw w odwołaniu, a potem w apelacji, ponieważ nie ma to żadnego wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

/-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA M. Pierzycka-Pająk /-/ SSA J. Ansion

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek