Sygn. akt III AUa 459/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Iwona Krzeczowska- Lasoń
Sędziowie:	SSA Barbara Mazur SSA Maciej Piankowski (spr.)
Protokolant:	stażysta Emilia Romanik

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2013 r. w Gdańsku

sprawy B. W.

przeciwko

Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wypłatę emerytury

na skutek apelacji B. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 grudnia 2011 r., sygn. akt IV U 2218/11

1.zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. do podjęcia wypłaty na rzecz B. W. emerytury od dnia 1 października 2011r.;

2.zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz B. W. kwotę 30 zł (trzydzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III AUa 459/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.09.2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. powołując się na ustawę z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wstrzymał ubezpieczonemu B. W. wypłatę emerytury. Organ rentowy wskazał, że wypłata emerytury podlega zawieszeniu, gdyż ubezpieczony kontynuuje zatrudnienie. ZUS poinformował, że w celu podjęcia wypłaty emerytury należy przedłożyć w organie rentowym świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Ubezpieczony domagał się zmiany powyższej decyzji i przywrócenia wypłaty emerytury. Ubezpieczony zarzucił naruszenie art. 8, 11, 107 1 i 3 k.p.a. w zw. z art. 103a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych polegające na braku należytego uzasadnienia zaskarżonej decyzji; naruszenie art. 2 Konstytucji RP oraz wynikającej z tego artykułu zasady ochrony praw nabytych polegające na pozbawieniu go prawa do emerytury przy braku spełnienia przesłanek do takiego ograniczenia praw podmiotowych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i podtrzymał stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Pozwany powołał się na art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) w zw. z art. 27 i 28 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726 ).

Wyrokiem z dnia 27.12.2011 r. Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

Ubezpieczony B. W.urodził się (...)r.

Decyzją z dnia 17.06.2010 r. pozwany przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od 01.05.2010 r.

We wniosku B. W. podał, że pozostaje w stosunku pracy w (...) S.A. w W. O/Z..

W dniu 02.09.2011 r. organ rentowy skierował do wnioskodawcy pismo informujące o konieczności rozwiązania stosunku pracy - pod rygorem wstrzymania wypłaty emerytury od dnia 01.10.2011 r. począwszy.

Ubezpieczony kontynuuje zatrudnienie (bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy) w (...) S.A. w W. O/Z., tj. u pracodawcy u którego był zatrudniony w dacie przyznania prawa do emerytury.

Decyzją z dnia 19.09.2011 r. pozwany wstrzymał ubezpieczonemu wypłatę emerytury z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia u pracodawcy, u którego ubezpieczony był zatrudniony przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach emerytalnych ubezpieczonego. Dokumenty były jasne, logiczne i zrozumiałe stanowiły dla tego Sądu wiarygodny materiał dowodowy. Żadna ze stron ich nie kwestionowała. Wnioskodawca otrzymał odpowiedź organu rentowego na odwołanie, został zobowiązany do ustosunkowania pod rygorem przyjęcia, że nie kwestionuje okoliczności w niej wskazanych. W zakreślonym terminie wnioskodawca nie złożył zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie było bezzasadne.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w myśl art. 103 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a-106. Przepis art. 103 ust. 2 ustawy emerytalnej stanowi, iż przepisu ust. 1 nie stosuje się do emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), z zastrzeżeniem art. 103a. Z kolei zgodnie z przepisem art. 103a ustawy emerytalnej - prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Cytowane wyżej przepisy zostały dodane - odpowiednio: przez art. 6 pkt 1 oraz art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726), określanej dalej „ustawą nowelizującą”, z dniem 01.01.2011 r. Wykładnia historyczna przepisów ustawy nowelizującej wymienionej w zdaniu poprzedzającym wskazuje, że celem zmian w ustawie emerytalnej było wprowadzenie takich rozwiązań, które stymulowałyby rozwiązywanie stosunków pracy przez tych z ubezpieczonych, którzy kontynuując zatrudnienie mają ustalone prawo do emerytury - tak, aby umożliwić podejmowanie zatrudnienia na zwalnianych stanowiskach ludziom młodym, przy jednoczesnym zapewnieniu zabezpieczenia społecznego (w postaci emerytur) ubezpieczonym rozwiązującym stosunki pracy. Na tak rozumianą ratio legis przepisów ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych (…) wskazuje uzasadnienie projektu tej ustawy. W uzasadnieniu projektodawca ustawy stwierdza m. in.: „(…) w warunkach kryzysu gospodarczego, gwałtownie spada liczba miejsc pracy, co wymaga podjęcia działań zmierzających do odzyskania miejsc pracy, które obecnie zajmowane są przez emerytów. W dobie kryzysu gospodarczego i spadku dochodów ze składek, rozwiązanie zwiększające równolegle wydatki FUS na emerytury pogłębia deficyt tego funduszu i pośrednio wpływa na wzrost wydatków budżetowych, gdyż zwiększony deficyt w FUS wymaga zwiększonej dotacji uzupełniającej z budżetu państwa. Względy te przemawiają za modyfikacją obowiązujących w tej kwestii rozwiązań. Przyjęcie proponowanej regulacji będzie oznaczało, że to pracownik i pracodawca solidarnie podejmą decyzję, czy pracownik, który uzyskał prawo do emerytury, powinien kontynuować zatrudnienie”. Z drugiej strony celem nowej regulacji prawnej jest „zachęcenie osób spełniających warunki do uzyskania emerytury do opóźnienia decyzji o przejściu na emeryturę i kontynuowanie zatrudnienia w macierzystym zakładzie pracy” (z uzasadnienia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw - druk sejmowy nr 3576, Lex Polonica Maxima). Regulacja prawna zawarta w przepisie art. 103a ustawy emerytalnej służy więc temu, aby w dobie kryzysu gospodarczego ubezpieczeni dokonali wyboru spośród alternatywy: kontynuacja zatrudnienia w ramach stosunku pracy (bez pobierania świadczenia emerytalnego) lub też pobieranie emerytury (bez równoczesnego zatrudnienia). Wspomniany wyżej przepis wprowadza zawieszenie wypłaty emerytury w przypadku, gdy emeryt kontynuuje zatrudnienie w ramach stosunku pracy nawiązanego z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego - bez uprzedniego rozwiązania tego stosunku pracy.

W myśl art. 27 wymienionej wyżej ustawy nowelizującej - ZUS, w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy (czyli od dnia 01.01.2011 r. - art. 30 ustawy nowelizującej), poinformuje osoby pobierające emerytury o obowiązujących, od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, warunkach pobierania emerytury w przypadku kontynuowania stosunku pracy u pracodawcy, z którym stosunek ten był zawarty przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Z kolei w myśl art. 28 ustawy nowelizującej - do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. przed 01.01.2011 r.) przepisy ustawy, o której mowa w art. 6 (tzn. ustawy o emeryturach i rentach z FUS), oraz ustawy, o której mowa w art. 18, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się, poczynając od dnia 01.10.2011 r.

Sąd Okręgowy stwierdził, że w praktyce zaczęły się pojawiać wątpliwości co do tego, czy znowelizowane na mocy ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych (...) przepisy ustawy emerytalnej są zgodne z ustawą zasadniczą. W maju 2011 r. grupa senatorów wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności art. 6 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych (…) w zakresie, w jakim z powodu uzyskiwania przez emeryta przychodu z tytułu zatrudnienia kontynuowanego po nabyciu prawa do emerytury bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą skutkuje zawieszeniem prawa do emerytury również wobec emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury na mocy wcześniejszych przepisów, bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy, z przepisami art. 2, art. 21, art. 64 Konstytucji RP oraz art. 1 deklaracji protokołu dodatkowego nr 1 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (K 24/11). W odpowiedzi na powyższy wniosek grupy senatorów Prokurator Generalny w piśmie skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 11.08.2011 r. przedstawił swoje stanowisko, zgodnie z którym art. 6 wymienionej wyżej ustawy nowelizującej w zakresie określonym we wniosku jest zgodny z art. 2, art. 21 ust. 1 i art. 64 Konstytucji RP oraz art. 1 Protokołu Dodatkowego Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1995 r., nr 35, poz. 175, ze zm.). Uzasadniając swój pogląd w powyższej kwestii Prokurator Generalny - powołując się na dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego - wskazał m. in., iż przewidzianej przez przepisy ustawy emerytalnej (w brzmieniu wprowadzonym nowelizacją dokonaną na mocy ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. nr 257, poz. 1726) instytucji zawieszenia prawa do emerytury nie można traktować jako ingerencji w prawa majątkowe - i to ingerencji mającej charakter wywłaszczenia. Prokurator Generalny podkreślił, że kwestionowane przepisy ustawy emerytalnej nie naruszają konstytucyjnych zasad: zakazu działania prawa wstecz, zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz ochrony praw nabytych. Swoje poglądy w powyższych kwestiach Prokurator Generalny bardzo obszernie uzasadnił.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił stanowisko, jakie co do zgodności z ustawą zasadniczą przepisu art. 6 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych (...) zajął Prokurator Generalny w piśmie z dnia 10.08.2011 r., skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego. W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty stawiane znowelizowanym przepisom ustawy emerytalnej (w tym - obowiązującemu od dnia 01.01.2011 r. przepisowi art. 103a tej ustawy), wprowadzonym na mocy ustawy nowelizującej wymienionej w zdaniu poprzedzającym, nie zasługują na uwzględnienie. Przepis art. 103a ustawy emerytalnej nie pozbawia ubezpieczonych praw nabytych; osoby, które pod rządami dotychczas obowiązujących przepisów nabyły prawo do emerytury zachowują wszak prawo do tego świadczenia. Wymieniony wyżej przepis wprowadza jedynie instytucję zawieszenia (nie zaś -pozbawienia) prawa do emerytury, wobec braku rozwiązania przez emeryta stosunku pracy nawiązanego z pracodawcą, u którego ubezpieczony był zatrudniony bezpośrednio przed dniem ustalenia prawa do emerytury, wskazanym w decyzji organu rentowego. Ponadto żaden przepis prawny nie daje ubezpieczonym gwarancji niezmienności warunków regulujących kwestie wypłaty świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych. Powyższy pogląd znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Przykładowo w wyroku z dnia 21.12.2005 r. (K 45/05, OTK-A z 2005 r., nr 11, poz. 140) Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że w swojej dotychczasowej judykaturze wielokrotnie podkreślał, że prawodawca może nowelizować prawo, także na niekorzyść obywateli, zmian musi jednak dokonywać w zgodzie z Konstytucją. Nowelizacja przepisów per se, nawet wówczas, gdy pogarsza sytuację obywatela, nie przesądza automatycznie o naruszeniu zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, musi być jednak zapewniony odpowiedni okres dostosowawczy i zapewnione respektowanie praw słusznie nabytych (zob. np. orzeczenie z dnia 19.11.1996 r., K 7/95, OTK ZU z 1996 r., nr 6, poz. 49). Z kolei w wyroku z dnia 28.04.1999 r. (K 3/99) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że z zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa „nie wynika, że każdy może zawsze ufać, iż prawne unormowanie jego praw i obowiązków nie ulegnie na przyszłość zmianie na jego niekorzyść. Ocena zależy od treści dokonywanych przez prawodawcę zmian i sposobu ich wprowadzenia, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności oraz konstytucyjnego systemu wartości” (OTK ZU z 1999 r., nr 4, poz. 73). Tak więc, w świetle dotychczasowej judykatury Trybunału Konstytucyjnego zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa nie jest traktowana w sposób „absolutystyczny”, tj. nie oznacza niemożności jakichkolwiek zmian prawa przez ustawodawcę.

Regulacja prawna bardzo zbliżona do tej mającej zastosowanie w przedmiotowej sprawie (tj. do art. 103a ustawy emerytalnej) funkcjonowała już w przeszłości - był to art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej obowiązujący w okresie od dnia 01.07.2000 r. do dnia 08.01.2009 r. (kiedy to został uchylony na mocy ustawy z dnia 21.11.2008 r. o emeryturach kapitałowych - Dz. U. nr 228, poz. 1507, ze zm.). Art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej był przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z dnia 07.02.2006 r. (SK 45/04, OTK-A z 2006 r., nr 2, poz. 15), w którym Trybunał orzekł, iż wymieniony wyżej przepis jest zgodny z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 67 ust. 1 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 30, art. 65 ust. 1, art. 70 ust. 5 i art. 73 Konstytucji. W wymienionej wyżej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał Konstytucyjny, regulacja nakazująca zastosowanie instytucji zawieszenia prawa do emerytury, zawarta w art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, do tej grupy ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do emerytury przed dniem 01.07.2000 r. i - zgodnie z obowiązującym przed tym dniem stanem prawnym - równocześnie pobierali emeryturę i kontynuowali zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, podlegała ocenie Trybunału także pod kątem zasad: ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, wywodzonych z reguły demokratycznego państwa prawnego, wyrażonej w przepisie art. 2 Konstytucji RP. Trybunał nie dopatrzył się naruszenia wskazanych przez wnioskodawcę przepisów ustawy zasadniczej przez normę nakazującą zawieszenie prawa do emerytury do tych osób, które w dniu wejścia w życie przepisu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej (czyli 01.07.2000 r.) uzyskały decyzje organu rentowego ustalające prawo do emerytury lub spełniały wszystkie ustawowe warunki nabycia tego prawa i nadal pracowały u dotychczasowego pracodawcy.

Uzasadniając swoje stanowisko Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż pobieranie emerytury wraz z równoczesnym kontynuowaniem zatrudnienia jest przywilejem, gdyż ochroną przewidzianą przez przepis art. 67 ust. 1 Konstytucji objęte jest prawo do uzyskania emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego i po zaprzestaniu pracy zawodowej. Trybunał podkreślił, wskazując na cechy systemu ubezpieczeń społecznych, że możliwość pobierania świadczeń emerytalnych bez przerwania działalności zawodowej u dotychczasowego pracodawcy stanowi przywilej, który wykracza poza powszechnie przyjęte pojęcie ubezpieczenia społecznego. Ubezpieczony musi się liczyć z tym, że ustawodawca - prowadząc określoną politykę społeczną - może ograniczyć zakres wspomnianego wyżej przywileju emerytalnego, kierując się interesem publicznym. Trybunał wskazał, że na gruncie dotychczasowych przepisów osoby objęte ustawą o emeryturach i rentach z FUS mogły racjonalnie zakładać, że w razie zaprzestania działalności zawodowej w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego skorzystają ze swego prawa i ułożą swoje plany życiowe, uwzględniając dochody uzyskiwane z tytułu świadczeń emerytalnych. Trybunał uznał, że zaskarżony przepis nie narusza tych usprawiedliwionych oczekiwań jednostki, związanych z realizacją konstytucyjnego prawa do emerytury. Trybunał wskazał, że ustawodawca może wprowadzić rozwiązania legislacyjne zmuszające ubezpieczonych do wyboru między kontynuacją zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy a pobieraniem emerytury.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że stan faktyczny nie był przedmiotem sporu między stronami. Ubezpieczony nie kwestionował, że mając ustalone prawo do emerytury na mocy decyzji organu rentowego nie rozwiązał stosunku pracy łączącego go z pracodawcą, u którego był zatrudniony w dacie nabycia uprawnień emerytalnych. Organ rentowy poinformował ubezpieczonego o zmianie stanu prawnego, w trybie art. 27 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych (...). Instytucja, o której mowa w art. 103a ustawy emerytalnej nie oznacza pozbawienia prawa do emerytury, a jedynie - zawieszenie wypłaty tego świadczenia. Zawieszenie wypłaty emerytury nie jest tożsame z naruszeniem praw nabytych, które miałoby miejsce wówczas, gdyby nowelizacja ustawy pozbawiała określoną kategorię ubezpieczonych praw do świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych, nabytych jeszcze pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów. Tymczasem B. W. zachował prawo do emerytury - z tym, że zawieszona została wypłata tego świadczenia.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł ubezpieczony B. W., który zaskarżył w całości wyrok Sądu Okręgowego zarzucając naruszenie art. 2 Konstytucji RP oraz wynikającej z tego artykułu zasady ochrony praw nabytych, art. 21 i art. 64 Konstytucji a także art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1995 r., nr 36, poz. 175 ze zm.), które to naruszenie polega na pozbawieniu ubezpieczonego prawa do emerytur przy braku spełnienia przesłanek do takiego ograniczenia praw podmiotowych; naruszenie art. 27 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych (…) poprzez brak zawiadomienia ubezpieczonego o warunków pobierania emerytury w przypadku kontynuowania stosunku pracy w trybie określonym we wskazanym wyżej przepisie.

Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie, że prawo do jego emerytury nie ulega zawieszeniu, a wypłata związanego z tym świadczenia nie podlega wstrzymaniu; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Uzasadniając apelację ubezpieczony p odtrzymuje zgłoszone w odwołaniu zastrzeżenia w odniesieniu do braku spełnienia wymogów przez wydaną przez organ decyzję w zakresie właściwego uzasadnienia zawartego w niej rozstrzygnięcia. Ponadto ubezpieczony podzielił pogląd wyrażony we wniosku grupy senatorów skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego (K 24/11) dotyczącego zgodności art. 6 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726).

Za błędne ubezpieczony uznał ustalenie, jakoby organ rentowy poinformował go o zmianie stanu prawnego z dochowaniem trybu określonego art. 27 ustawy zmieniającej ustawę emerytalną.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

W sprawie poza sporem jest, że ubezpieczony od dnia 01.05.2010 r. posiadał prawo do emerytury ustalone decyzją organu rentowego z dnia 17.06.2010 r. W tym czasie ubezpieczony kontynuował zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy.

Obowiązujące w dacie nabycia prawa do emerytury przepisy nie uzależniały nabycia prawa do tego świadczenia od rozwiązania stosunku pracy.

Zaskarżoną decyzją z 19.09.2011 r. organ rentowy wstrzymał ubezpieczonemu wypłatę emerytury (bez określenia daty od której owo wstrzymanie następuje). W uzasadnieniu podano, że wypłata emerytury podlega zawieszeniu, gdyż ubezpieczony kontynuuje zatrudnienie. W decyzji nie wskazano podstawy prawnej jej wydania, powołując się ogólnie na ustawę z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Należało podzielić zarzuty ubezpieczonego, że pozwany w zaskarżonej decyzji nie dopełnił wymogów określonych przez art. 107 § 1 k.p.a. Przepis ten wymaga, aby decyzja zawierała między innymi powołanie podstawy prawnej, a także uzasadnienie nie tylko faktyczne, ale również prawne. Tych wymogów zaskarżona decyzja nie spełniała. Za spełnienie tych wymogów nie można bowiem uznać powołania całej ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, bez wskazania konkretnych jej przepisów. Powyższy brak nie odbierał jednak pismu organu rentowego cech decyzji. Przyjmuje się bowiem, że minimum elementów koniecznych dla zakwalifikowania pisma jako decyzji stanowią cztery składniki: oznaczenie organu administracji wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05.01.2011 r., III SK 34/10, LEX nr 852567).

Sąd Okręgowy miał możliwość – na podstawie art. 467 § 4 pkt 1 k.p.c. – zwrócenia organowi rentowemu akt sprawy w celu uzupełnienia podstawy prawnej decyzji, ale z tej możliwości nie skorzystał.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wskazał, że zaskarżoną decyzję wydał działając z urzędu na podstawie art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) w zw. z art. 27 i 28 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726).

Zgodnie z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Powyższy przepis został dodany przez art. 6 pkt. 2 obowiązującej od dnia 01.01.2011 r. ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726) i obowiązywał od dnia 01.01.2011 r.

Zgodnie z art. 28 ustawy nowelizującej - do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. przed dniem 01.01.2011 r.) przepisy ustawy, o której mowa w art. 6 (tzn. ustawy o emeryturach i rentach z FUS), oraz ustawy, o której mowa w art. 18, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się, poczynając od dnia 01.10.2011 r.

Z okoliczności faktycznych wynika, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury od dnia 01.05.2010 r.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 13.11.2012 r. (K 2/12) orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16.12.2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 01.01.2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP.

Zgodnie z tym wyrokiem wymieniony wyżej przepis utracił moc z dniem 22.11.2012 r., tj. z dniem jego publikacji w Dzienniku Ustaw RP, na podstawie art. 190 ust. 3 Konstytucji RP (Dz. U. 2012, poz. 1285).

Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c., sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Sformułowanie „stan rzeczy” obejmuje również stan prawny, w szczególności w zakresie prawa materialnego. Oznacza to, że wydając wyrok sąd stosuje przepisy prawa materialnego obowiązujące w chwili zamknięcia rozprawy. Według tej zasady orzekał Sąd Apelacyjny. W chwili orzekania utracił już moc obowiązującą art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707), a zatem do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, w brzmieniu nadanym w/w ustawą z dnia 16.12.2010 r., nie stosuje się.

Skoro więc do emerytur przyznanych przed dniem 01.01.2011 r. – w okresie, gdy nie zachodziła konieczność rozwiązania stosunku pracy – nie można stosować art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to wskazane w tym przepisie ograniczenie nie obowiązuje.

Sąd Apelacyjny akceptuje stanowisko przyjęte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23.01.2007 r., III PK 96/06 (OSNP 2008 nr 5-6, poz. 61), że nawet odroczenie wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 190 ust. 3 Konstytucji RP) stwierdzającego sprzeczność przepisu ustawy z Konstytucją nie stanowi przeszkody do uznania przez sąd, że przepis ten był sprzeczny z Konstytucją od jego uchwalenia. W konsekwencji należy przyjąć, że stan prawny w zakresie prawa do wypłaty emerytury dla osób, które nabyły prawo do tego świadczenia bez rozwiązania stosunku pracy (gdy przepisy nie wymagały rozwiązania stosunku pracy) zmienił się z dniem ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w ten między innymi sposób, że z dniem tym ustało domniemanie konstytucyjności przepisu art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010 r., a w rezultacie sądy orzekające w sprawie takiej jak sprawa ubezpieczonego powinny uczynić wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, aby przywrócić stan zgodny z Konstytucją (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20.05.2009 r., III UK 96/08, LEX nr 1001327).

Co prawda sąd ubezpieczeń społecznych bada zgodność decyzji organu rentowego z prawem na dzień jej wydania, to jednak w rozpoznawanej sprawie nie można było pominąć przepisu art. 316 § 1 k.p.c., zwłaszcza w sytuacji, w której na dzień wyrokowania przez Sąd Apelacyjny omawiany przepis art. 28 ustawy nowelizującej został wyeliminowany z systemu prawa. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 316 § 1 k.p.c. stosowanym odpowiednio w postępowaniu apelacyjnym z mocy art. 391 § 1 k.p.c. obowiązany był zatem wziąć pod uwagę zmianę stanu prawnego w tym zakresie. W wyroku Sądu Najwyższego z 18.01.2012 r., II UK 117/11, wyjaśniono, że w art. 316 § 1 k.p.c. chodzi o zasady dotyczące czasu orzekania, które mają za zadanie określenie momentu właściwego dla oceny stanu sprawy przez sąd przy wydaniu wyroku (zasada aktualności), stan sprawy może bowiem w toku procesu ulegać zmianom. „Stanem rzeczy” w rozumieniu tego przepisu są więc zarówno okoliczności faktyczne sprawy jak i przepisy prawa, na podstawie których ma być wydane rozstrzygnięcie (ich zmiana pomiędzy wytoczeniem powództwa lub złożeniem odwołania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych a zamknięciem rozprawy). Ponieważ art. 316 § 1 k.p.c. ma również zastosowanie w postępowaniu odwoławczym, to sąd drugiej instancji obowiązany jest brać pod uwagę zmiany w stanie faktycznym i prawnym sprawy, wpływające na treść rozstrzygnięcia (LEX nr 1130393).

Po wyeliminowaniu wskazanego przepisu z obrotu prawnego uznać należy, że brak było podstawy do wstrzymania ubezpieczonemu prawa do emerytury, w szczególności podstawą do wstrzymania wypłaty emerytury nie mogło być kontynuowanie zatrudnienia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 oraz art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i zobowiązał organ rentowy do podjęcia ubezpieczonemu wypłaty emerytury.

Ponadto na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 30 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.