Sygn. akt VU 5320/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku E. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania E. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 3 czerwca 2014 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 5320/14

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 3 czerwca 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawczyni E. W. prawa do emerytury pomostowej wskazując w uzasadnieniu, że nie udowodniła ona okresu pracy w warunkach szczególnych wynoszącego co najmniej 15 lat oraz nie osiągnęła wieku 55 lat.

W dniu 16 czerwca 2014 roku odwołanie od powyższej decyzji wniosła E. W. wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu podniosła , że ZUS nie doliczył jej do pracy w warunkach szczególnych okresu 2 lat, 9 miesięcy i 26 dni kiedy była zatrudniona w M. Zakładach (...) w M., w okresie od 11 września 1987 roku do 6 lipca 1990 roku. Odnośnie braku wieku 55 lat, wnioskodawczyni podniosła, iż wymóg ten nie dotyczy jej bowiem posiada orzeczenie lekarza medycyny pracy o niezdolności do pracy na stanowisku starszy opiekun.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.. wniósł o oddalenie odwołań. Podniósł, że zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 6 lipca 1990 roku wystawionym przez pracodawcę wnioskodawczyni zajmowała stanowisko uczennica (...), a następnie pomoc prządki, a praca na tych stanowiskach - nie wymienionych w rozporządzeniu, nie uprawnia do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku. Ponadto organ rentowy podniósł, że wnioskodawczyni nie przedłożyła świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. I wreszcie organ rentowy podał, że podnoszona przez wnioskodawczynię okoliczność załączenia zaświadczenia lekarskiego z dnia 13 lipca 2012 roku na okoliczność wystąpienia przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku straszy opiekun nie ma znaczenia dla przedmiotowej sprawy. Powyższy dokument ma znaczenie przy ustalaniu prawa do emerytury z art. 5, 7 i 9 ustawy o emeryturach pomostowych, co w przypadku wnioskodawczyni nie znajduje zastosowania.

W piśmie procesowym z dnia 23 września 2014 decyzją wnioskodawczyni wniosła o zaliczenie jej do okresu zatrudnia w warunkach szczególnych okresu od 11 września 1987 roku do 6 lipca 1990 roku przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzeniu jako operator maszyn przędzących bawełnę na stanowisku pomoc prządki.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. W. urodzona w dniu (...), w dniu 23 kwietnia 2014 roku złożyła wniosek o emeryturę pomostową.

(dowód: wniosek o emeryturę pomostową – k. 1-6 akt emerytalnych)

Wnioskodawczyni udowodniła staż pracy w wymiarze 23 lata 6 miesięcy i 21 dni w tym 12 lat 10 miesięcy i 11 dni stażu pracy w warunkach szczególnych. Do stażu pracy w warunkach szczególnych zaliczono wnioskodawczyni okres zatrudnienia od 15 kwietnia 1996 roku do 31 października 2012 roku z wyłączeniem zwolnień lekarskich w Domu Pomocy Społecznej w R..

(dowód: decyzja z dnia 3 czerwca 2014 r. k. 41 akt emerytalnych)

E. W. w okresie od 11 września 1987 roku do 6 lipca 1990 roku była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy w M. Zakładach (...) w M. początkowo w charakterze ucznia a od 1 lipca 1990 w charakterze pomocy prządki.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 6 lipca 1990 roku k. 3 akt rentowych, angaż z 1990 roku k. 49 akt)

W dniu 11 września 1987 roku E. W. zawarła z M. Zakładami (...) w M. umowę o naukę zawodu operatora maszyn przędzących bawełnę na okres 3 lat od 11 września 1987 roku do 30 czerwca 1990 roku. W ramach tej umowy wnioskodawczyni zobowiązała się dokształcać do ukończenia 18 roku życia w szkole wskazanej przez Zakład. W czasie zajęć w szkole obowiązana była do przestrzegania postanowień „Regulaminu szkolnego” a podczas praktycznej nauki zawodu w Zakładzie pracy przestrzeganie przepisów „Zakładowego regulaminu pracy”. Za każdą opuszczoną bez usprawiedliwienia godzinę nauki w szkole i praktycznej nauki zawodu w zakładzie pracy wynagrodzenie nie przysługiwało. Potrącenia dokonywane były wówczas zgodnie z obowiązującymi zasadami. Szkolącemu się, który właściwie wykonywał obowiązki określone w regulaminie szkoły i zakładowym regulaminie pracy a przede wszystkim osiągał pozytywne wyniki w teoretycznej i praktycznej nauce zawodu mogły być przyznawane kwartalne nagrody w wysokości 20% wynagrodzenia. Okres szkolenia wliczał się do okresu zatrudnienia w Zakładzie. Powyższe ustalenia umowy o naukę zawodu zostały oparte na rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 20 września 1974 roku w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagrodzeń (Dz. U. nr 37, poz. 219).

(dowód: umowa o naukę zawodu z dnia 11 września 1987 r. k. 46 akt)

Z dniem 1 października 1989 roku zostały wprowadzone zmiany do powyższej umowy o naukę zawodu z dnia 11 września 1987 roku w zakresie wynagrodzenia oraz zasad przyznawania premii. Ponadto zmianie uległ § 3 umowy, który otrzymał brzmienie: „ustalenia umowy o naukę zawodu oparte są na rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 12 października 1989 roku w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. Nr 56).

(dowód: aneks k. 47 akt)

W dniu 1 lutego 1988 roku E. W. zawarła z M. Zakładami (...) w M. kolejną umowę o naukę zawodu operatora maszyn przędzących bawełnę na okres od 1 lutego 1988 roku do 30 czerwca 1990 roku. Pozostałe warunki umowy o naukę zwodu zostały uregulowane jak w umowie z dnia 11 września 1987 roku.

(dowód: umowa o naukę zawodu k. 48)

W okresie od 11 września 1987 roku do 30 czerwca 1990 roku wnioskodawczyni odbywała naukę zawodu w przyzakładowej szkole zawodowej. W okresie nauki zawodu nauka w szkole przeplatała się z wykonywaniem praktyk z zakładzie. W zależności od klasy były to trzy lub dwa dni nauki w szkole. Wnioskodawczyni w dni kiedy nie było nauki w szkole pracowała w zakładzie , odbywając praktyki, w wymiarze 8 godzin.

Po skończeniu szkoły od 1 lipca 1990 roku wnioskodawczyni otrzymała angaż na stanowisko pomoc prządki. W tym charakterze pracowała do 6 lipca 1990 roku.

( dowód: angaż z 1990 roku k. 49, karta obiegowa zwolnienia z dnia 10 lipca 1990 r. k. 49, oświadczenie wnioskodawczyni złożone na rozprawie w dniu 13 stycznia 2015 roku nagranie od minuty 0.30 do minuty 4.15)

M. Zakłady (...) w M. nie wystawiły wnioskodawczyni świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni E. W. złożyła do ZUS orzeczenie lekarskie z dnia 13 lipca 2012 roku o niezdolności do wykonywania pracy na stanowisku starszego opiekuna w Domu Pomocy Społecznej w R..

(dowód: orzeczenie lekarskie – k. 19 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm.) prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4)ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5)przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6)po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7)nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Dodać należy, iż z wykładni art. 4 ustawy z 2008 roku o emeryturach pomostowych wynika obowiązek zaliczania do okresów pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze także zatrudnienia w takich warunkach w okresie od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku. Artykuł ten zawiera dodatkowe warunki, aby praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana przed dniem 1 stycznia 1999 roku oraz po dniu 31 grudnia 2008 roku, jednak nie zakreśla ram czasowych odnośnie do stażu 15 lat pracy w tych warunkach. Ten okres 15 lat może więc dotyczyć całego okresu ubezpieczenia, jednak co najmniej jeden miesiąc musi przypadać przed dniem 1 stycznia 1999 r. oraz jeden miesiąc po dniu 31 grudnia 2008 roku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2013 roku, I UK 448/12, LEX Nr 1396383).

Z cytowanych przepisów wynika, że wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie prawa do emerytury pomostowej muszą być spełnione łącznie, a niespełnienie której z nich wyłącza możliwość przyznania prawa do tego świadczenia. W okolicznościach przedmiotowej sprawy wnioskodawczyni nie spełnia wszystkich warunków niezbędnych do uzyskania prawa do emerytury pomostowej. Wnioskodawczyni na dzień złożenia wniosku o emeryturę pomostową a także wyrokowania przez Sąd Okręgowy nie miała ukończonego wieku 55 lat. Urodziła się bowiem (...) 1971 roku i 55 lat skończy dopiero (...) 2026 roku. Powyższe ustalenie prowadzi do stwierdzenia, iż emerytura pomostowa wnioskodawczyni nie przysługuje. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, co jest już ugruntowane w orzecznictwie, sąd ocenia prawidłowość zaskarżonej decyzji. W niniejszej sprawie Sąd badał prawidłowość decyzji z dnia 3 czerwca 2014 roku , którą organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury pomostowej. Organ rentowy wymienił wszystkie przyczyny jakie legły u podstaw tak wydanej decyzji: tj. brak 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz nie osiągnięcie wymaganego wieku emerytalnego 55 lat.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem wnioskodawczyni, że wymóg ukończenia przez nią 55 lat nie jest konieczny, bowiem dysponuje ona zaświadczeniem lekarskim z dnia 13 lipca 2012 roku o niezdolności do wykonywania pracy na stanowisku starszego opiekuna w Domu Pomocy Społecznej w R., a więc pracy w warunkach szczególnych dotychczas wykonywanej.

Orzeczenie o niezdolności do wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie zwalnia z osiągnięcia wieku emerytalnego, jak chce skarżąca, a li tylko obniża ten wiek w przypadku kobiet do 50 lat i to tylko wówczas gdy ubezpieczona stara się o emeryturę pomostową na warunkach art. 5 lub art. 9 ustawy o emeryturach pomostowych. Przy czym art. 5 ustawy dotyczy emerytury pomostowej dla pracowników wykonujących w powietrzu na statkach powietrznych pracę w szczególnych warunkach wymienioną w pkt 25 załącznika nr 1 do ustawy lub o szczególnym charakterze wymienioną w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy, a art. 9 ustawy emerytury pomostowej dla pracowników wykonujących prace maszynistów pojazdów trakcyjnych wymienione w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy. Poza sporem jest, że wnioskodawczyni nie wykonywała nigdy prac w powietrzu na statkach powietrznych ani prac maszynistów pojazdów trakcyjnych. Poza tym nie ukończyła także 50 lat. A zatem i w tym przypadku, nawet gdyby wnioskodawczyni w/w prace wykonywała, orzeczenie o niezdolności do wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie dawało by jej prawa do emerytury pomostowej. W przypadku skarżącej podstawę prawną przyznania emerytury pomostowej może stanowić wyłącznie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych. A ten jak wyżej wspomniano uzależnia prawo do emerytury od osiągnięcia wieku emerytalnego, który wynosi 55 lat.

Dodatkowo wnioskodawczyni nie posiada również wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych).

Kwestię posiadania przez wnioskodawczynię wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych, wobec tego, że urodziła się ona po dniu po dniu 31 grudnia 1948 roku, należało oceniać w aspekcie przepisów art. 32 ustawy z dnia o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem.

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawczyni nie dysponowała świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym przez pracodawcę M. Zakłady (...) w M.. Niezależnie od powyższego okres zatrudnienia w tych zakładach tj. od dnia 11 września 1987 roku do 6 lipca 1990 roku nie może zostać wnioskodawczyni zaliczony do pracy w warunkach szczególnych. Jak wynika bowiem przedłożonych przez wnioskodawczynię kserokopii umów, wnioskodawczyni będąc osobą młodocianą w rozumieniu art. 190 § 1 k.p. w okresie od 11 września 1987 roku do 30 czerwca 1990 roku pobierała naukę zawodu w przyzakładowej szkole zawodowej na podstawie umowy o naukę zawodu z dnia 11 września 1987 roku i z dnia 1 lutego 1988 roku oraz aneksu do umowy o naukę zawodu z dnia 11 września 1989 roku zawartymi z M. Zakładami (...) w M. .

Zgodnie z postanowieniami powyższych umów o naukę zawodu wnioskodawczyni zobowiązała się dokształcać do ukończenia 18 roku życia w szkole wskazanej przez Zakład. W czasie zajęć w szkole obowiązana była do przestrzegania postanowień „Regulaminu szkolnego” a podczas praktycznej nauki zawodu w Zakładzie pracy przestrzeganie przepisów „Zakładowego regulaminu pracy”. Za każdą opuszczoną bez usprawiedliwienia godzinę nauki w szkole i praktycznej nauki zawodu w zakładzie pracy wynagrodzenie nie przysługiwało. Potrącenia dokonywane były wówczas zgodnie z obowiązującymi zasadami. Szkolącemu się, który właściwie wykonywał obowiązki określone w regulaminie szkoły i zakładowym regulaminie pracy a przede wszystkim osiągał pozytywne wyniki w teoretycznej i praktycznej nauce zawodu mogły być przyznawane kwartalne nagrody w wysokości 20% wynagrodzenia. Okres szkolenia wliczał się do okresu zatrudnienia w Zakładzie.

Stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest rozumiane jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (por. np. wyrok z dnia 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Wyjątek mogą tu stanowić krótkotrwałe, konieczne szkolenia pracownika, zwłaszcza wstępne (wyrok z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75).

Na stanowisku pracy ucznia nauki zawodu przewidziana była norma czasu wnikająca z obowiązującego w spornym okresie (do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy) art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. Młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu przez zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Czas pracy na stanowisku pracy, ze względu na ochronę pracownika młodocianego, nie mógł przekroczyć 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo. Do czasu pracy młodocianych wliczało się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. A zatem praca na podstawie umowy o naukę zawodu wykonywana była zawsze w rozmiarze mniejszym, niż obowiązujący na danym stanowisku, mimo że młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy (art. 13 ust. 2 ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy).

Wnioskodawczyni przyznała, że przez cały okres zatrudnienia na podstawie umowy o naukę zawodu, a więc do dnia 30 czerwca 1990 roku, tj. do dnia do kiedy przedmiotowe umowy zostały zawarte, pracowała na wynikających z tej umowy warunkach, łącząc naukę zawodu z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej. W ten sposób była przyuczana do wykonywania pracy operatora maszyny przędzących bawełnę, określonej w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach (o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia). Pracy tej nie wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż do czasu jej pracy był doliczony czas nauki w szkole. Jak przyznała sama wnioskodawczyni dni nauki przeplatały się z praktykami odbywającymi się w zakładzie. Mimo, iż wnioskodawczyni nie pamiętała częstotliwości zajęć w szkole, to jednak, w ocenie Sądu Okręgowego można uznać, iż były to dwa, trzy dni w każdym tygodniu, co znane jest sądowi z urzędu przy rozstrzyganiu innych podobnych spraw. Wnioskodawczyni nie pracowała tym samym stale i pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, ale mniej o czas spędzony na dokształcaniu w szkole. Wynika to zarówno z dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawczyni (umów o naukę zawodu), a także z oświadczenia samej wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni w pełnym wymiarze czasu pracy pracowała jedynie wówczas, gdy nie uczęszczała na zajęcia szkolne oraz gdy po zakończonej nauce otrzymała angaż z dniem 1 lipca 1990 roku na stanowisko pomoc prządki, jednak na tym stanowisku pracowała tylko do 6 lipca 1990 roku.

Skoro wnioskodawczyni nie ukończyła wymaganych ustawą 55 lat, a także nie posiada 15 lat pracy w warunkach szczególnych, nie jest możliwe przyznanie jej prawa do emerytury pomostowej. Tym samym Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 1 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie E. W..