Sygn. akt III AUa 1900/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Bożena Grubba
Sędziowie:	SSA Barbara Mazur SSA Michał Bober (spr.)
Protokolant:	Artur Lichota

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2013 r. w Gdańsku

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 września 2012 r., sygn. akt VI U 2005/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie;

2.  zasądza od wnioskodawcy J. K. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

UZASADNIENIE

Wnioskodawca J. K. odwołał się od decyzji, którą organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego, organ rentowy wniósł o jego oddalenie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zmienił decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury opierając rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Ubezpieczony J. K. urodzony w dniu (...), złożył w dniu 3 października 2008 roku w pozwanym organie rentowym wniosek o przyznanie prawa doemerytury. Ubezpieczony udokumentował łączny okres ubezpieczenia w wymiarze 28 lat i 7miesięcy i 16 dni, w tym uwzględnione przez organ rentowy 2 lata i 8 miesięcy okresów pracy w warunkach szczególnych. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 14 marca 2012 r. oddalono odwołanie ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 października 2011 r. W uzasadnieni tego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, iż postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony w okresie od 16.11.1972 r. do 28.12.1974 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował na stanowisku ślusarza na oddziale produkcji sody i innych węglanów, kredy, ługów i wodorotlenków. Jest to praca wymieniona w dziale XIV pkt 25 i dziale IV poz. 4 wykazu A stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku i jest zaliczana do prac wykonywanych w warunkach szczególnych. W okresie od 4.07.1984 r. do 30.06.1992 r. był zatrudnionym w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym - (...)na stanowisku instruktora praktycznej nauki zawodu. Okres ten został uwzględniony do okresów pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.) okresu zatrudnienia powoda na stanowisku instruktora praktycznej nauki zawodu okresu od 1.09. 3988 r. do 30.06.1992 r. Uwzględnieniu do okresów pracy w warunkach szczególnych podlegał także okres pracy od 9.07.1992 r. do31.12.1998 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o.na stanowisku kierownika działu gospodarki wodno - ściekowej. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że we wskazanym okresie powód wykonywał pracę wymienioną w wykazie A dziale XIV pkt 25 i dziale IX poz. 2 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. W konkluzji orzeczenia Sąd Okręgowy stwierdził, że uwzględnienie wskazanych powyższych okresów do okresów pracy w warunkach szczególnych wraz z okresem uwzględnionym przez organ rentowy w wymiarze 2 lat i 8 miesięcy, powoduje, iż ubezpieczony dysponuje łącznie stażem pracy w warunkach szczególnych wynoszącym 14 łat, 11 miesięcy i 6 dni.

W okresie od dnia 9 sierpnia 1980 roku do dnia 30 czerwca 1984 roku ubezpieczony był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. na stanowisku montera instalacji wodno - kanalizacyjnych. Ubezpieczony pracował przy budowie sieci wodociągowych doprowadzających wodę do budynków mieszkalnych i przemysłowych. Jego praca polegała na montażu rur w głębokich wykopach. Ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, nie korzystał w okresie zatrudnienia z urlopów bezpłatnych ani z dłuższych zwolnień lekarskich.

Zgodnie z treścią przepisu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2009 roku, nr 153, poz. 1227)Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-39 zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.(ust. 2 w/w art.) Przepisy rozporządzenia wykonawczego z 7 lutego 1983r, które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obowiązujące normy prawne w sposób jednoznaczny rozstrzygają, jakie środki dowodowe rnogą stanowić podstawę do ustalenia konkretnych okoliczności w postępowaniu przed organem rentowym. W związku z tym organ rentowy, rozpoznając wniosek w sprawie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, może uwzględnić wyłącznie te okresy pracy w szczególnych warunkach, które zostały udowodnione za pomocą dokumentów. Dokumenty te są dla organu rentowego wiążące nie tylko w pozytywnym, ale i w negatywnym tego słowa znaczeniu. Oznacza to, że z jednej strony przedłożone zaświadczenie jest dowodem na fakt wykonywania przez zainteresowanego pracy w szczególnych warunkach, a z drugiej strony brak takiego zaświadczenia uniemożliwia ustalenie tej okoliczności za pomocą innych środków dowodowych.

W przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ww. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym.

Zaliczenie nie udokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Na podstawie powyższego nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu o świadczenie emerytalno-rentowe dopuszczalne jest – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 27 maja 1985 r, (III UZP 5/85) - przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia.

Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika ( umowa o pracę, świadectwo pracy, legitymacja ubezpieczeniowa)

Na podstawie przesłuchanych w sprawie świadków, ubezpieczonego oraz dowodów z dokumentów, Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczony w okresie od dnia 9 sierpnia 1980 roku do dnia 30 czerwca 1984 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) Sąd uznał, że zarówno zeznania świadków jak i ubezpieczonego są wiarygodne, świadkowie dokładnie podał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę, ponadto w tym samym czasie byli również zatrudnieni w tym samym przedsiębiorstwie, co powód, zatem często widywali powoda w pracy. Zdaniem Sądu Okręgowego, zatrudnienie ubezpieczonego w spornym okresie czasu miało charakter zatrudnienia w warunkach szczególnych. Sąd uznał zatem, iż zarówno zeznania świadków, ubezpieczonego jak i zebrane w sprawie dokumenty dają podstawę do zaliczenia tego spornego okresu pracy do prac w warunkach szczególnych, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Wykonywana przez powoda praca wymieniona jest w wykazie A dziale V poz.l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43.)

Ponieważ zaliczenie wymienionych wyżej okresów spowodowało, że wraz z okresami uwzględnionymi przez organ rentowy oraz okresami uwzględnionymi przez Sąd Okręgowy w postępowaniu przeprowadzonym w sprawie o sygn. akt VIU 3507/11 odwołujący spełnia warunki konieczne do przyznania emerytury określone w art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43 ze zm.), tym samym należało uznać, że ubezpieczony spełnił wszystkie warunki do przyznania mu emerytury.

Apelację od wyroku wywiódł organ rentowy zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jednolity Dz.U. Nr 153, poz.1227) w związku z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U Nr 8 poz.43 ze zm.)

W konsekwencji pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja – jako uzasadniona – skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Zgodzić się należy z apelantem, że przy ustalaniu okresów zatrudnienia warunkujących nabycie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym nie jest możliwe zaliczenie okresu pracy w szczególnym charakterze nauczyciela do okresów pracy w szczególnych warunkach (§ 15 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Taką tezę przedstawił Sąd Najwyższy w cytowanej przez pozwanego uchwale z dnia 29 września 2005 r. w sprawie II UZP 10/05. Jakkolwiek uchwała Sądu Najwyższego wiąże wyłącznie w konkretnej sprawie, niemniej jednak Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości aprobuje zawarte w jej uzasadnieniu rozważania i utożsamiając z nimi swą ocenę prawną nie widzi potrzeby jej powielania odsyłając do jej treści - OSNP 2006/1-2/21, Prok. i Pr.-wkł. 2006/3/32, Biul.SN 2005/9/29, Pr.Pracy 2005/11/33, M.P.Pr. 2006/1/53 oraz http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/II%20UZP%2010-05.pdf.

W podobny sposób wypowiada się orzecznictwo na gruncie spraw, w których ubezpieczeni dochodzili emerytury na gruncie art.88 Karty nauczyciela (por. np.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie I UK 212/08)

Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą sprawę przyjął nie tylko ustalenia (co akurat było słuszne) ale także rozważania prawne poczynione w sprawie VIU 3507/11 nie dokonując jakiejkolwiek własnej refleksji. Tymczasem Sąd we wskazanej sprawie oddalił odwołanie wnioskodawcy, co prawda z innych przyczyn, lecz wskazana ocena prawna nie była, ale też i nie mogła być dotychczas zweryfikowana. Stąd też na Sądzie I instancji spoczywał obowiązek przeprowadzenia samodzielnej i prawidłowej oceny prawa wnioskodawcy do emerytury w oparciu o wszystkie przesłanki.

Zaniechanie tej oceny przy braku podstaw do sumarycznego uwzględnienia okresów pracy w warunkach szczególnych (poniżej 15 lat) oraz pracy w charakterze instruktora nauki zawodu skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania stosownie do art.386 §1 k.p.c. w zw. z art.477 14 §1 k.p.c.

Konsekwencją oddalenia apelacji jest rozstrzygnięcie o kosztach procesu – zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym, które Sąd Apelacyjny zasądził od wnioskodawcy na rzecz pozwanego zgodnie z zasadą wyniku procesu stosownie do art.98, 99 i 108 §1 k.p.c. oraz § 11 ust.2 i §12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz.U. Nr 163, poz.1349 ze zm.)