Sygn. akt III AUa 216/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Małgorzata Gerszewska
Sędziowie:	SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak (spr.)
Protokolant:	Artur Lichota

po rozpoznaniu w dniu 18 lipca 2012 r. w Gdańsku

sprawy T. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

z dnia 8 grudnia 2011 r., sygn. akt VII U 2517/11

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz wnioskodawczy T. F. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 216/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z dnia 16 maja 2011 r. odmówił T. F. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, albowiem wnioskodawca na dzień 01 stycznia 1999 r. nie wykazał wymaganego okresu 15 lat pracy w takich warunkach, a jedynie 14 lat, l0 miesięcy i 12 dni.

Pozwany nie uwzględnił do pracy w warunkach szczególnych okresu od 01.06.1998r. do 31.12.1998r. z tytułu zatrudnienia na stanowisku piaskarz - ładowacz wskazując , iż wykonywanie pracy na różnych stanowiskach wyklucza możliwość spełnienia wymogu wykonywania pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla danego stanowiska.

Powyższą decyzje zaskarżył ubezpieczony T. F., wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych zgodnie z wnioskiem z dnia 9 marca 2011 r. Wnioskodawca wniósł o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych w okresie od 01 czerwca 1998r. do 05 sierpnia 200Ir. na stanowisku lakiernik - piaskarz i na okoliczność świadczenia pracy na stanowisku ładowacz do dnia 01.06.1998r. tj.: A. F., L. N., E. M. i W. P., a nadto o przeprowadzenie dowodu z dokumentów w tym świadectwa pracy, świadectwa pracy w warunkach szczególnych, decyzji ZUS, dyplomu, dokumentów z akt pracowniczych wnioskodawcy z Przedsiębiorstwa (...) S.A.w G., z akt pozwanego i z przesłuchania stron.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania ubezpieczonego T. F., podtrzymując stanowisko jak w zaskarżonej decyzji. Pozwany wyjaśnił, iż do pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu od 01.06.1998r. do 31.12.1988r. z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) S.A. , na stanowisku piaskarz - ładowacz. Pozwany wyjaśnił, iż ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż wnioskodawca pracował jako ładowacz ,a z uwagi na doświadczenie zdobyte w pracy w warsztacie w latach 1986r.-1990r. do obowiązków wnioskodawcy należało także piaskowanie na sucho przed malowaniem kontenerów, pojemników na śmieci oraz kabin samochodowych. Pozwany wyjaśnił, iż zgodnie z treścią Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresami pracy w warunkach szczególnych są okresy w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym, stanowisku a z dokumentów wynika , iż wnioskodawca wykonywał prace na stanowisku łączonym.

Na rozprawie w dniu 8 grudnia 2011 r. wnioskodawca doprecyzował okres sporny wskazując, iż wnosi o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych okresu nie zaliczonego przez pozwanego tj. od 01.06.1998r. do 31.12.1998r. i cofnął wniosek dowody o przesłuchanie świadka L. N..

Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2011r. Sąd Okręgowy- Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu T. F. prawo do emerytury od dnia 13 kwietnia 2011r. i stwierdził , że pozwany organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sad Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

Ubezpieczony T. F. urodził się (...)

W dniu 13 marca 2011 r. wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z dnia 16 maja 2011 r. odmówił T. F. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, albowiem wnioskodawca na dzień 01 stycznia 1999 r. nie wykazał wymaganego okresu 15 lat pracy w takich warunkach a jedynie 14 lat, l0 miesięcy i 12 dni.

Pozwany nie uwzględnił do pracy w warunkach szczególnych okresu od 01.06.1998r. do 31.12.1998r. z tytułu zatrudnienia na stanowisku piaskarz - ładowacz wskazując, iż wykonywanie pracy na różnych stanowiskach wyklucza możliwość spełnienia wymogu wykonywania pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przewidzianym dla danego stanowiska. Łącznie ubezpieczony udokumentował na dzień 31 grudnia 1998r staż ubezpieczeniowy w wymiarze 26 lat, 8 miesięcy i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych, nie jest członkiem OFE, wiek 60 lat ukończył w dniu 13 kwietnia 2011 r.

Z tytułu pracy w warunkach szczególnych pozwany zaliczył wnioskodawcy okres 14 lat, 10 miesięcy i 12 dni pracy w warunkach szczególnych.

T. F. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w G. w okresie od 11 sierpnia 1986r. do 5 sierpnia 2001 r. i w okresie tegoż zatrudnienia od dnia 11.08.1986r. do dnia 23.10.1990r. wykonywał prace w warunkach szczególnych na stanowisku lakiernik ( okres zaliczony przez pozwanego ), od dnia 24.10.1990r do dnia 31.05.1998r. wykonywał prace w warunkach szczególnych na stanowisku ładowacz ( okres zaliczony przez pozwanego) i w okresie od dnia 01.06.1998r do dnia 31.12.1998r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku lakiernika –piaskarza ( okres niezaliczony).

Wnioskodawca w okresie od dnia 01.06.1998r do dnia 31.12.1998r. pracując na stanowisku lakiernika - piaskarza był jedynym lakiernikiem i piaskarzem w zakładzie miał jednego pomocnika. Praca wnioskodawcy polegała na piaskowaniu ram samochodowych i kabin, kontenerów na śmieci, beczkowozów a po piaskowaniu wykonywał lakierowanie tych elementów. Ww. okresie nie pracował jako ładowacz. W przedsiębiorstwie było około 700 szt. kontenerów, dużo pojemników na śmieci o różnej pojemności, około 100 pojazdów, przy czym beczkowozów było mniej niż na początku, ale były śmieciarki, samochody do przewożenia kontenerów, piaskarki, i pługo-piaskarki, solarki, samochody z żurawiami.

Pomocnikiem wnioskodawcy przy lakierowaniu i paskowaniu był A. F.. Lakiernia podlegała kierownikowi warsztatu, którym był W. P.. E. M. była kierownikiem Działu Kadr w czasie całego zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w G.. Kierownik lub majster wskazywał wnioskodawcy, czy danego dnia mam zająć się piaskowaniem, czy malowaniem.T. F. pracował z A. F. na zmiany. W okresie przekształcenia przedsiębiorstwa w spółkę dokonano przemalowania pojazdów z koloru pomarańczowego na biały. Czasookres wykonywania czynności przemalowywania samochodu do wywożenia śmieci to 1,5-2 tygodni. Piaskowanie odbywało się na sucho, lakierowanie odbywało się przy użyciu natrysków, czasami wykonywano lakierowanie ręcznie. Lakierowanie nie było zautomatyzowane.

Prezes Przedsiębiorstwa zarządził łączenie stanowisk w angażach, żeby w razie potrzeby mógł kierować pracowników do innych prac i tak powstały stanowiska: kierowca-ładowacz, mechanik-kierowca, ładowacz-lakiernik.

W. P., w (...) pracuje od września 1973r. i nadal, obecnie jest Kierownikiem Warsztatu od około 10 lat, a wcześniej był mistrzem zmianowym w Warsztacie. Lakiernia podlegała Warsztatowi i był on bezpośrednim przełożonym ubezpieczonego. T. F. nie pozostaje w stosunku pracy, ma przyznane prawo do renty.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o akta osobowe ubezpieczonego, dokumenty złożone do akt pozwanego, zeznania wskazanych wyżej świadków. Sąd I instancji uznał wiarygodność przedłożonych dokumentów, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości. Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków odnośnie charakteru i miejsca wykonywania pracy przez ubezpieczonego, albowiem osoby te pracowały razem z ubezpieczonym T. F. w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w G., znały specyfikę pracy (świadek A. F. pracował tak jak wnioskodawca jako lakiernik - piaskownik ), zakres powierzonych czynności oraz sposób i miejsce ich wykonywania ( świadek W. P. - był przełożonym wnioskodawcy na lakierni). Świadek E. M. w spornym okresie czasu była kierownikiem Działu Kadr w Przedsiębiorstwie i miała wiedzę w zakresie łączenia stanowisk w angażach pracowników, co w konsekwencji znalazło odzwierciedlenie w wydanych wnioskodawcy świadectwach pracy. T. F. zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w G. w okresie od 11 sierpnia 1986r do 5 sierpnia 2001 r. i w okresie tegoż zatrudnienia od dnia 11.08.1986r do dnia 23.10.1980r wykonywał prace w warunkach szczególnych na stanowisku lakiernik, od dnia 24.10.1990r do dnia 31.05.1998r. wykonywał prace w warunkach szczególnych na stanowisku ładowacz i w okresie od dnia 01.06.1998r do dnia 31.12.1998r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku lakiernika -piaskarza a prace te wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu pracy

O ile pozwany organ rentowy, odmówił zaliczenia okresu od 01.06.1998r. do 31.12.1988r. jako pracy w warunkach szczególnych mając na uwadze nazwy stanowisk wskazanych w świadectwach pracy ( stanowiska łączone piaskarz -ładowacz ) o tyle Sąd miał na uwadze wynik postępowania dowodowego w zakresie określenia czynności wykonywanych przez ubezpieczonego na stanowisku piaskarz - lakiernik.

O zakwalifikowaniu danej pracy do pracy w warunkach szczególnych decyduje wykładnia § 2 ust. l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Przepis ten stanowi, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma zatem istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska (np. piaskarz - ładowacz co zostało dowiedzione przez ubezpieczonego w tym postępowaniu ), tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (tak Sąd Najwyższy w wyrokach : z 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009, nr 5-6, póz. 75, z 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283, z 4 października 2007 r., I UK 111/07, z 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008, nr 21 - 22, póz. 329, z 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008, m 21-22, póz. 325).

Z ustaleń poczynionych w toku postępowania wynika zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy, że prace wykonywane przez ubezpieczonego należy zakwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych wykazane w wykazie A dział XIV Prace różne poz. 17 i dział III w hutnictwie i przemyśle maszynowym poz. 80 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., opisane jako: lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zhermetyzowano i piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór, gdyż w ocenie Sądu wynik postępowania dowodowego daje podstawę do twierdzenia, iż T. F. wykonywał pracę polegające na lakierowaniu i piaskowaniu, a prace te były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z zakresu czynności i powierzonych wnioskodawcy przez pracodawcę obowiązków wynika, że wnioskodawca przez cały sporny okres pracując na stanowisku lakiernika -piaskarza był jedynym lakiernikiem i piaskarzem w zakładzie. Praca wnioskodawcy polegała na piaskowaniu ramy samochodowych i kabin, kontenerów na śmieci, beczkowozów a po piaskowaniu wykonywał lakierowanie tych elementów. Podkreślenia wymaga , iż piaskowanie musiało poprzedzać czynności lakierowania i wnioskodawca będąc zatrudnionym na stanowisku lakiernika musiał wykonywać czynność piaskowania a następnie wykonać lakierowanie. Zakres i kolejność czynności wynika z procesu technologicznego i była określona przez majstra lub kierownika. Wykonywane przez ubezpieczonego prace mieszczą się zatem w opisie ww. stanowiska i to ustalenie, zdaniem Sądu, przesądza, iż ubezpieczony pracował w zakwestionowanym przez ZUS okresie w szczególnych warunkach w rozumieniu § 2 ust. l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W ocenie Sądu uwzględnieniu spornego okresu do stażu pracy w szczególnych warunkach nie stoi na przeszkodzie fakt, że ubezpieczony wykonywał pracę na stanowisku „ łączonym „. Istotny jest bowiem charakter prac i warunki pracy ubezpieczonych, gdyż to z powodu uciążliwości warunków pracy przysługuje emerytura w obniżonym wieku, a nie z uwagi na nazwę stanowiska pracy. Zarówno praca piaskarza jak i lakiernika są pracami w szczególnych warunkach zawartymi w wykazie A, stąd też sporny okres winien być uwzględniony jako praca w szczególnych warunkach.

Wobec faktu, iż ubezpieczony ubiegał się o prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych będąc urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r., kwestią podlegającą ustaleniu w świetle dyspozycji art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, nr 153, póz. 1227 z późn. zm.) był fakt, czy ubezpieczony spełnia wszystkie warunki do przyznania wnioskowanego świadczenia na dzień 31 grudnia 1998r. ( poza wiekiem emerytalnym , który ubezpieczony osiągnął bezspornie w dniu 13 kwietnia 2011 r. ). Skoro ubezpieczony spełniał, zdaniem pozwanego organu rentowego, przesłanki w postaci wieku emerytalnego, stażu ubezpieczeniowego w wymiarze 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych ( wnioskodawca udokumentował 26 lat, 2 miesiące 21 dni) oraz wykazał, iż nie jest członkiem OFE oraz nie pozostaje w stosunku pracy sporna pozostała -oceniana wyżej przez Sąd -przesłanka legitymowania się na dzień 01 stycznia 1999r. okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Stosownie bowiem do treści art. 184 cyt .ustawy , ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnymcharakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury wwieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w tym przepisie przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Przepis ten stanowi szczególne uregulowanie, znajduje bowiem zastosowanie w stosunku do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., które zasadnicze, wskazane w nim warunki nabycia prawa do świadczenia, spełniły już w dacie wejścia ustawy o emeryturach i rentach z FUS a więc na dzień l stycznia 1999r. i gwarantuje osobom tym możność nabycia prawa do świadczenia na dotychczasowych warunkach. Przepis ten został zawarty w przepisach przejściowych, ma na celu zagwarantowanie częściowo nabytych uprawnień emerytalnych - prawa do emerytury w wieku obniżonym z tytułu pracy w szczególnych warunkach osobom urodzonym po 31 grudnia 1948r. - z tytułu spełnienia warunków stażowych, określonych w tym przepisie, do dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Niewątpliwie bowiem ustawa o emeryturach i rentach z FUS ograniczyła uprawnienia emerytalne tych osób.

Zgodnie z art. 27 ubezpieczonym urodzonym przed dniem l stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, a nadto mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Nadto, zgodnie z art. 32 ust. l i 4 tej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem l stycznia 1949 r. będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 (ust.l), gdzie wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Przepisami dotychczasowymi, do których odsyła ustawa o emeryturach i rentach z FUS jest przywołane wyżej rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. nr 8 póz. 43 ze zm.) (dalej: rozporządzenie). Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnychwarunkach.

Stosownie do treści §2 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż ubezpieczony legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wobec uwzględnienia okresu od dnia 01.06.1998r do dnia 31.12.1998r. z tytułu zatrudnienia na stanowisku lakiernika - piaskarza w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w G..

Reasumując powyższe, w ocenie Sądu wnioskodawca udowodnił, iż w spornym okresie wykonywał pracę uzasadniającą przyznanie mu prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu i tym samym wykazał spełnienie warunku przyznania tego świadczenia - a więc posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, stosownie do treści § 4 ust. 3 rozporządzenia.

Sąd Okręgowy rozstrzygając sprawę orzekł, o braku odpowiedzialności pozwanego i za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Pozwany organ rentowy zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając naruszenie przepisu art.184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn.tekst z 2009r. Dz.U.Nr 153,poz.l227 ze zm.)

Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu wskazał , że przedłożonych dokumentów wynikało, że wnioskodawca w dniu 13 kwietnia 2011r. ukończył 60 lat i na dzień l stycznia 1999r. udowodnił okres składkowy w wymiarze 26 lat 2 miesiące 21 dni okresów składkowych oraz 3 m-ce 8 dni okresów nieskładkowych , nie jest członkiem OFE, rozwiązał stosunek pracy, ale nie udowodnił wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych .

Okres pracy wykonywanej w szczególnych warunkach udokumentowanej przed organem rentowym wyniósł 14 lat 10 miesięcy 12 dni (raport ustalenia uprawnień do świadczenia k.78 akt rentowych). Pozwany nie znalazł podstaw do uznania za pracę w warunkach szczególnych okresu z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) S.A. od 01.06.1998r. do 31.12.1998r. Wyrokiem z dnia 08.12.2011r. - sygn. akt VII U 2517/11, Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 13 kwietnia 2011r.oraz stwierdził ,że pozwany organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Sąd Okręgowy po przeprowadzeniu postępowania dowodowego uznał w oparciu o akta osobowe wnioskodawcy oraz o zeznania świadków, że ubezpieczony w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szczególnych. Pozwany nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu I-ej instancji. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wyjaśniło, że w spornym okresie wnioskodawca był jedynym lakiernikiem i piaskarzem w zakładzie. Praca wnioskodawcy polegała na piaskowaniu ram samochodowych i kabin, kontenerów na śmieci, beczkowozów, a po piaskowaniu wykonywał on lakierowanie tych elementów. Sąd I-ej instancji ustalił, iż w spornym okresie ubezpieczony nie pracował jako ładowacz. W przedsiębiorstwie było około 700 szt. kontenerów, dużo pojemników na śmieci o różnej pojemności ,około 100 pojazdów w tym: śmieciarki, samochody do przewożenia kontenerów, piaskarki, pługopiaskarki, solarki, samochody z żurawiami. Pomocnikiem wnioskodawcy przy lakierowaniu i piaskowaniu był świadek p. A. F.. Lakiernia podlegała kierownikowi warsztatu, którym był świadek W. P. bezpośredni przełożony ubezpieczonego. Świadek E. M. była kierownikiem działu kadr w czasie całego zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w G.. Postępowanie dowodowe wyjaśniło więc , iż w spornym okresie ubezpieczony pracował jako piaskarz-lakiernik, a nie jako piaskarz -ładowacz. W ocenie pozwanego Sąd Okręgowy mylnie jednak zakwalifikował prace piaskarza. W ocenie Sądu I-ej instancji ubezpieczony wykonywał prace wymienione w rozporządzeniu RM z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze( Dz.U. Nr 8,poz.43 ze zm.) w wykazie A dział XIV prace różne poz.17 tj. lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zahermetyzowane oraz prace wymienione w wykazie A dziale III w hutnictwie i przemyśle metalowym poz.80 piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór. Zdaniem organu rentowego brak podstaw do zakwalifikowania pracy wykonywanej przez ubezpieczonego, jako pracę wymienioną pod poz. 80 działu III wykazu A (hutnictwo i przemysł metalowy) - w sytuacji gdy ubezpieczony był pracownikiem Przedsiębiorstwa (...) S.A. Nie można bowiem ignorować dokonanego w załącznikach do rozporządzenia Rady Ministrów szeregowania prac według oznaczonych działów gospodarki i przemysłu. Należy bowiem w ocenie pozwanego organu rentowego w pierwszej kolejności ustalić do jakiego działu gospodarki (przemysłu) jest kwalifikowany pracodawca, u którego ubezpieczony pracował w spornym okresie, a dopiero później ustalić, czy praca jaką wykonywał ubezpieczony u tego pracodawcy spełnia kryteria z konkretnego punktu wykazu prac w szczególnych warunkach. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym.

Zdaniem organu rentowego ubezpieczony nie pracował w zakładzie pracy należącym do działu hutnictwa i przemysłu metalowego.

Należy nadmienić, iż w podobnej sprawie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 01 czerwca 2010r. (II UK 21/10) zgodził się ze stanowiskiem organu rentowego, iż pracownika zatrudnionego w zakładach meblarskich nie można zaliczyć do działu IV (chemia).

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przypisanych. W uzasadnieniu wskazał, że w toku dotychczasowego postępowania, Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy ustalił iż ubezpieczony przez cały okres pracy w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w G., w tym także w okresie spornym świadczył pracę w warunkach szczególnych. Od dnia l czerwca 1998r. do dnia 31 grudnia 1998r., świadczył pracę jako piaskarz - lakiernik, przy czym zawody te pozostają w ścisłej korelacji, albowiem warunkiem podjęcia prac lakierniczych było wpierw oczyszczenie pojazdu bądź pojemnika za pomocą czynności piaskowania. Podniesiony przez Organ Rentowy zarzut naruszenia art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przywołana argumentacja dotycząca klasyfikacji prac nie znajdują zastosowania w przedmiotowej sprawie. Jej istotą jest bowiem fakt, iż ubezpieczony świadczył pracę w warunkach szczególnych zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w pełnym wymiarze czasu pracy, czego nie kwestionuje na aktualnym etapie postępowania Organ Rentowy] Ubezpieczony nie miał jakiegokolwiek wpływu na klasyfikację działalności prac podejmowanych przez Zakład Pracy, wykonywał natomiast pracę mu powierzoną zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, stąd wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania ocenić należy jako pozbawiony racji. Odnosząc się natomiast do kwalifikacji prac (poz. 80) to wskazać należy, iż ma ona jedynie charakter porządkujący, ułatwiający dopasowanie podejmowanych prac do wykazu. Trudno bowiem by w sposób nie budzący wątpliwości dopasować wszelkie podejmowane prace do wykazu (uporządkować je). W szczególności podnieść należy, iż czynność piaskowania ma charakter ogólny - polegający na oczyszczeniu przedmiotów metalowych niekoniecznie dla dalszego lakierowania ale także do użycia w przetwórstwie metalowym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje;

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do oceny, czy ubezpieczony spełnił łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym (co najmniej 15 lat - § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni - art. 27 pkt 2 ustawy emerytalnej).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej).

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej dotyczy zatem wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. 01 stycznia 1999 r. już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli jeszcze wymaganego wieku emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy kwestionował jedynie spełnianie przez wnioskodawcę przesłanki osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. co najmniej 15 lat (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Sąd II instancji zważył, że dla oceny kwestii spełniania przez wnioskodawcę, wynikającej z treści art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, przesłanki osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym, kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy praca wykonywana przez niego w spornym okresie zatrudnienia od dnia 01 czerwca 1998r. do 31 grudnia 1998r. ( 7 miesięcy) w Przedsiębiorstwie (...) S.A w G. podlega zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w treści § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego zgodnie, z którym w sądowym postępowaniu odwoławczym nie stosuje się ograniczeń dowodowych, wynikających z treści, obowiązującego do dnia 22 listopada 2011 r., rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasady wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r. Nr 10, poz. 49 ze zm.), a zatem fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r. w sprawie II URN 3/95, publik. LEX nr 24774).

W związku z powyższym ubezpieczony miał szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie zatrudnienia przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że w postępowaniu mającym na celu ustalenie, czy wykonywana praca była pracą w warunkach szczególnych Sąd obowiązany jest ustalić rodzaj i charakter rzeczywiście wykonywanej przez pracownika pracy, a nie jedynie opierać się na literalnym określeniu stanowiska pracy w umowie o pracę lub świadectwie pracy. Zasady doświadczenia życiowego nakazują bowiem przyjąć, że nie zawsze wykonywana przez pracownika praca odpowiada powierzonemu mu w umowie o pracę, lub podanemu w świadectwie pracy stanowisku.

Ustalenia wymagał zatem rodzaj i charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego T. F. w okresie zatrudnienia od dnia 01 czerwca 1998 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. w Przedsiębiorstwie (...) S.A w G.. Z treści świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wydanego przez Przedsiębiorstwo (...) S.A. w G. w dniu 07 czerwca 2005 r. wynika, że wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia, tj. od dnia 11 sierpnia 1986r. do 05 sierpnia 2001 r., w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę na stanowisku lakiernik-piaskarz . Charakter pracy pracodawca określił zgodnie z rozporządzeniem RM z dnia 07 lutego 1983r. – wykaz A dział XIV pkt 17 zawartym w załączniku nr 1 do zarządzenia 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach resortu administracji terenowej i ochrony środowiska na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniających do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Natomiast w świadectwie pracy wystawionym w dniu 05 sierpnia 2001r. przez w/w pracodawcę wynika, że ubezpieczony w okresie od 11 sierpnia 1986r. do 05 sierpnia 2001r. wykonywał pracę jako ; lakiernik samochodowy, ładowacz oraz piaskarz ładowacz.

W ocenie Sądu II instancji treść powyższego świadectwa pracy nie zasługuje na wiarę w zakresie, w jakim podaje, że przez cały sporny okres zatrudnienia wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku piaskarz-ładowacz, ponieważ w tym zakresie koliduje z treścią: świadectwa pracy w warunkach szczególnych, zeznaniami świadków: A. F., E. M. i W. P., jak również przesłuchania samego wnioskodawcy .Świadkowie zeznali zgodnie, że wnioskodawca pracował w spornym okresie tylko i wyłącznie jako lakiernik - przygotowywał samochody do lakierowania w procesie piaskowania na sucho. Lakierowanie było natryskowe z użyciem pistoletu. Wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się lakierowaniem w procesie piaskowania na sucho. Powyższe zeznania korespondują z treścią przesłuchania wnioskodawcy, w których podał, że cyt. „ po zmianie stanowiska od 01 czerwca 1998r. ja wykonywałem czynności lakiernika. Ja piaskowałem ramy samochodowe i kabiny, kontenery na śmieci ‘.Nie ulega zatem wątpliwości, że pracę lakiernik- piaskarz należy zaliczyć do działu XIV „Prace różne”, wykazu A pkt 17, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego oraz zarządzenia nr 9 załącznika nr 1 Ministra Administracji (...) Terenowej i Ochrony (...) Dział XIV „ Prace różne” poz.17 pkt 1 lakierowanie ręczne nie zhermetyzowane.

Racje ma skarżący organ rentowy, że brak jest podstaw do zakwalifikowania pracy wykonywanej przez ubezpieczonego, jako pracę wymienioną pod poz. 80 działu III wykazu A (hutnictwo i przemysł metalowy) - w sytuacji gdy ubezpieczony był pracownikiem Przedsiębiorstwa (...) S.A., które podlegało Ministerstwu Administracji (...) Terenowej i Ochrony (...) . Wbrew wywodom Sądu Okręgowego w judykaturze Sądu Najwyższego, stwierdza się, że wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art.32 ust.1 ustawy emerytalnej. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można swobodnie , z naruszeniem postanowień rozporządzenia wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym według oznaczonych działów gospodarki i przemysłu. Należy w pierwszej kolejności ustalić do jakiego działu gospodarki (przemysłu) jest kwalifikowany pracodawca, u którego ubezpieczony pracował w spornym okresie, a dopiero później ustalić, czy praca jaką wykonywał ubezpieczony u tego pracodawcy spełnia kryteria z konkretnego punktu wykazu prac w szczególnych warunkach( vide; wyrok SN z 9 maja 2006r., (...) UK 183/05, wyrok SN z 26 maja 2011r., II UK 356/10, wyrok SN z 08 maja 2012r., (...) 25/12 ).

Zasadnie organ rentowy twierdzi, że ubezpieczony nie pracował w zakładzie pracy należącym do działu hutnictwa i przemysłu metalowego. Z ustaleń Sądu Apelacyjnego wynika, że wnioskodawca pracował w jednostce podporządkowanej Ministerstwu Administracji Gospodarski Terenowej i Ochronie Środowiska i tam należy poszukiwać wykazu pracy świadczonych w szczególnych warunkach. Wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno- porządkujący i uściślający.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego wnioskodawca w spornym okresie pracował jako lakiernik i przygotowywał samochody do lakierowania w procesie piaskowania na sucho. Nie ulega zatem wątpliwości, że pracę jakie wykonywał T. F. należy zaliczyć do działu XIV „Prace różne”, wykazu A pkt 17, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego oraz zarządzenia nr 9 załącznika nr 1 Ministra Administracji Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska Dział XIV „ Prace różne” poz.17 pkt 1 lakierowanie ręczne nie zhermetyzowane.

.

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W świetle przeprowadzonych w sprawie dowodów, a w szczególności treści: zeznań świadków: A. F., E. M. i W. P., jak również przesłuchania samego wnioskodawcę pracę, o której mowa w poz. 17, działu XIV wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W konsekwencji okres wykonywania przez T. F. pracy lakiernik-piaskarza od dnia 01 czerwca 1998 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. podlega zaliczeniu do okresów pracy w szczególnych warunkach uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego.

Zatem zaliczając sporny okres przy uznaniu przez organ rentowy 14 lat 10 miesięcy 12 dni pracy w warunkach szczególnych wnioskodawca posiada łącznie 15 lat, 6 miesiąc i 12 dni, a zatem więcej, aniżeli wymagany przez art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okres co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wobec powyższego zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody wykazały, że ubezpieczony spełnia przesłankę posiadania na dzień 01 stycznia 1999 r., co najmniej 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Dla ustalenia T. F. prawa do emerytury w wieku obniżonym nieodzowne jest spełnienie przez niego wszystkich przesłanek z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Wobec spełnienia przez wnioskodawcę łącznie wszystkich, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, przesłanek nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym, w tym spornej przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w postaci osiągnięcia na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, brak jest materialno-prawnych podstaw do odmowy ustalenia mu prawa do tego świadczenia.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. Sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Wobec powyższego Sąd II instancji na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd ten orzekł na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 13 ust. 1 pkt 2 i § 12 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), jak w pkt II sentencji wyroku.

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak (spr.) SSA Małgorzata Gerszewska