Sygn. akt: III AUa 349/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak

Sędziowie:SSA Ewa Naze

SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Protokolant: stażysta Agata Jóźwiak

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2012 r. w Łodzi

sprawy W. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Sieradzu

z dnia 19 stycznia 2012 r., sygn. akt: IV U 1077/11;

oddala apelację.

Sygn. akt: III AUa 349/12

(...)

Decyzją z dnia 26 października 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił W. M. prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych argumentując, że wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym okresem pracy w tych warunkach. Organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu jego zatrudnienia wykonywanego od dnia 15 grudnia 1968 roku do dnia 31 lipca 1986 roku (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym na stanowisku monter instalacji sanitarnych - spawacz.

W odwołaniu z dnia 22 listopada 2011 roku W. M. zarzucił organowi rentowemu wadliwe ustalenia co do zasadniczej okoliczności spornej. ZUS II Oddział w Ł. domagał się oddalenia odwołania.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 stycznia 2012 roku Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Sieradzu oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że W. M., urodzony (...), z zawodu hydraulik, uprawnienia spawacza uzyskał od 16 marca 1979 roku. Wnioskodawca legitymuje się wymaganym 25 letnim wymiarem okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 31 grudnia 1998 roku. Odwołujący nie pozostaje w stosunku pracy i nie jest członkiem OFE.

W okresie od 15 grudnia 1968 roku do 31 lipca 1986 roku W. M. był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym. Ze świadectwa pracy wynika, że zajmował stanowisko hydraulika. W latach 1972-1973 odbywał zasadniczą służbę wojskową, a w latach 1975-1978 korzystał z urlopu bezpłatnego, w czasie którego pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) w W. na stanowisku montera instalacji sanitarnych. Z akt osobowych wynika, że początkowo odwołujący był zatrudniony jako pomocnik hydraulika, a po odbyciu służby wojskowej jako monter instalacji sanitarnych, monter instalacji CO, monter instalacji sanitarnych - spawacz, a ostatnio jako hydraulik - konserwator.

Z dalszych ustaleń Sądu wynika, że w okresie zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) pracował przy montażu CO w blokach mieszkalnych, jak również pracował w charakterze pomocnika spawacza. Sporadycznie brał udział w przeprowadzaniu instancji ciepłowniczej pomiędzy budynkami, w wykopach. Kiedy w latach 1975-1978 pracował w (...) w W., to montował grzejniki i rury, które następnie były spawane. Rozprowadzanie instalacji pomiędzy budynkami zajmowało 20-30% całości pracy montera. W latach 1975-1978 odwołujący pracował przeważnie w budynkach na poziomie ziemi, ale również na wysokości 4 do 5 metrów, mając uprawnienia do pracy na wysokości. Przez okres około pół roku W. M. pracował także na terenie Niemiec przy budowie stacji obsługi samochodów. Po powrocie z urlopu bezpłatnego wnioskodawca zajmował to samo stanowisko, tj. montera instalacji sanitarnych i grzewczych. W ramach swych obowiązków pracował też w kanałach przy spawaniu rur ciepłowniczych, co zajmowało mu około 10% czasu pracy. Gdy od 16 marca 1979 roku W. M. uzyskał uprawnienia spawacza gazowego, to już do końca okresu zatrudnienia pracował jako spawacz gazowy. Praca spawacza przy montażu instalacji CO w 3-4 osobowej brygadzie odbywała się na jedną zmianę w godzinach od 7 do 15.

Ubiegając się o emeryturę ubezpieczony załączył do wniosku świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym, z którego wynika, że na przestrzeni całego okresu zatrudnienia w tym zakładzie trwającego od 15 grudnia 1968 roku do 31 lipca 1986 roku W. M. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako monter instalacji sanitarnych - spawacz, tj. na stanowisku wymienionym w wykazie A dział V poz. 1 pkt 6 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku.

Ustalając stan faktyczny Sąd Okręgowy bazował przede wszystkim na dowodach z dokumentów, które nie były w procesie kwestionowane, jak też podzielił zeznania świadków. Zebrany materiał dowodzi, że W. M. w okresie zatrudnienia w (...) oraz w Przedsiębiorstwie (...) w W. wykonywał pracę montera instalacji sanitarnej i centralnego ogrzewania wewnątrz budynków, sporadycznie na wysokości, a w około 10% pracował w wykopach. Ponieważ praca ta nie była wykonywana stale w głębokich wykopach nie można jej uznać za pracę w szczególnych warunkach. Natomiast od zdobycia uprawnień spawacza gazowego pracował na stanowisku spawacza, choć bez zmiany angażu.

W tych okolicznościach i z powołaniem się na treść art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd pierwszej instancji uznał odwołanie za niezasadne. Ubezpieczony nie wykazał bowiem, że spełnił łącznie wszystkie przesłanki uprawniające do emerytury, gdyż nie posiada 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Jeśli uznać pracę odwołującego na stanowisku spawacza w okresie od 16 marca 1979 roku do 31 lipca 1986 roku, to jest to jednak okres zbyt krótki do nabycia prawa do emerytury. P. montera nie może być uwzględniona do spornego stażu, gdyż według wykazu A działu V poz. 1 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku pracami, których wykonywanie uprawnia do emerytury w niższym wieku, są roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach. Wnioskodawca jako monter wykonywał również czynności w głębokich wykopach, ale zajmowało mu to jedynie niewielki procent czasu pracy.

Dodatkowo Sąd Okręgowy zważył, że fakt przyznania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach współpracownikowi wnioskodawcy J. M. nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Sąd zapoznał bowiem akta sprawy tego współpracownika (IV U 1320/09) i skonstatował, że J. M. zaliczony został do uprawnień krótki okres pracy na stanowisku spawacza, a więc nie na stanowisku montera, o co ubiega się W. M.. Wnioskodawca nie legitymuje się 15. letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, wymaganym przez art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i z tej przyczyny Sąd pierwszej instancji odwołanie oddalił na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego w całości zakwestionował apelacją W. M. wnosząc o zmianę rozstrzygnięcia i przyznanie prawa do emerytury.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz poz. 1 działu V wykazu A stanowiącego załącznik do tego rozporządzenia.

W świetle tego zarzutu apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego przez przyznanie prawa do emerytury, począwszy od dnia 29 września 2011 roku.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że nie kwestionuje dokonanych ustaleń faktycznych, nie zgadza się jednak z dokonaną przez Sąd wykładnią zapisu zawartego w poz. 1 działu V wykazu A: „roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach”. Zdaniem skarżącego Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że spójnik „oraz” pełni w tym zapisie funkcję koniunkcyjną, a nie enumeracyjną. Osobno należy bowiem odczytywać, że do emerytury uprawniają „roboty wodnokanalizacyjne”, a osobno „budowa rurociągów w głębokich wykopach”. Roboty wodnokanalizacyjne, które wykonywał wnioskodawca spełniają zatem kryteria pracy na stanowisku w szczególnych warunkach, bez konieczności wykonywania tych robót w głębokich wykopach, jak błędnie przyjął Sąd pierwszej instancji. Przy prawidłowym rozumieniu wskazanego przepisu W. M. legitymuje się wymaganym do emerytury okresem pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył:

Apelacja ubezpieczonego nie jest zasadna.

Zawarty w przepisach przejściowych ustawy z dnia ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) przepis art. 184 dotyczy tych ubezpieczonych, urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, którzy w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) osiągnęli: 1/ okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (15 lat) wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia emerytury w wieku niższym, niż 65 lat w przypadku mężczyzn; 2/ okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn). Takim ubezpieczonym emerytura przysługuje w przypadku nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy, w razie bycia pracownikiem.

Prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze stanowi w systemie emerytalnym uprawnienie wyjątkowe, związane z ujemnym oddziaływaniem zdrowotnym warunków pracy na pracownika, co uzasadnia przyjęcie wcześniejszego wieku emerytalnego. Zgodnie z § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) prawo do takiej emerytury nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Natomiast w myśl § 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku - okresy pracy uzasadniające prawo do świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy właściwie wskazał powyższe prawo materialnie i uzasadnił, z jakich względów W. M. nie odpowiada warunkom nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku. Sąd drugiej instancji stanowisko to podziela. W okresie od 15 grudnia 1968 roku do 15 marca 1979 roku wnioskodawca był zatrudniony jako monter instalacji sanitarnych w budynkach mieszkalnych, przemysłowych i użyteczności publicznej, wykonywał też czynności przy montażu w wykopach ziemnych, ale sporadycznie. Praca ubezpieczonego w tym okresie nie może być uznana za wykonywaną stale i pełnym wymiarze w warunkach szczególnych.

Nie ma racji skarżący wywodząc, że roboty wodnokanalizacyjne, o których mowa w dziale V poz. 1 wykazu A załącznika do rozporządzenia 7 lutego 1983 roku nie muszą być wykonywane w głębokich wykopach, ponieważ określenie w tym przepisie miejsca wykonywania robót i zarazem miejsca pracy, pozostaje w koniunkcji. Sąd Apelacyjny w tym przedmiocie akceptuje utrwalone stanowisko judykatury, że występujący w zwrocie: „roboty kanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach” spójnik „oraz” decyduje o tym, iż rzeczowniki po obu jego stronach pozostają w łączności miejsca, czasu lub akcji. Dla zrozumienia treści tego przepisu należy również uwzględnić nie tylko wykładnię gramatyczną, ale kształt stylistyczny tekstu i szyk wyrazów pamiętając, że w języku polskim przy swobodnym szyku wyrazów informacje najistotniejsze często umieszczane są na końcu wypowiedzi. Nadto przepis prawa pozytywnego stanowi egzemplifikację określonej normy, w tym przypadku normy, zgodnie z którą z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługują dodatkowe uprawnienia. Przepis aktu niższego rzędu, stanowiący podstawę takich ustaleń, musi zatem opisywać sytuację odpowiadającą definicji pracy w szczególnych warunkach zawartej w ustawie, czyli pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz znacznym stopniu uciążliwości albo wymagającą wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Nie może to być praca zwyczajna i powszechna, taka jaka praca montera instalacji sanitarnych (hydraulika), polegająca na montowaniu oraz zapewnianiu prawidłowego funkcjonowania instalacji grzewczych, wodnokanalizacyjnych i gazowych w budynkach mieszkalnych, biurowych, przemysłowych. Roboty wodnokanalizacyjne wykonywane w takich warunkach nie mają cechy warunków szczególnych, które uzyskują dopiero poprzez opisanie ich okolicznikiem miejsca „w głębokich wykopach”. Wniosek ten wspiera wykładnia historyczna. Już bowiem w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz.U. Nr 39, poz. 176 ze zm.) wymienieni zostali jako pracownicy zatrudnieni przy robotach wodno-kanalizacyjnych oraz budowie rurociągów w głębokich wykopach: kopacze, rozpieracze, murarze kanałowi, spoiniarze, układacze przewodów, spawacze, monterzy kanałowi (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 marca 2009r., II UK 269/08, L.).

Konkludując, roboty wodnokanalizacyjne, o których mowa w pkt 1 dziale V wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, muszą być wykonywane w głębokich wykopach, tj. przy instalacjach znajdujących się poniżej gruntu, w sieciach kanalizacyjnych, studzienkach, instalacjach podziemnych. Identyczne zapatrywania wyraził Sąd Najwyższy w tezie 4. wyroku z dnia 27 stycznia 2012 roku w sprawie sygn. akt II UK 103/11 (LEX nr 1130388), jak też Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 8 lutego 2012 roku w sprawie sygn. akt III AUa 1607/11 (LEX nr 1129371). Wykładnia, mającej zastosowanie w sprawie pozycji wykazu, jest jednolicie utrwalona w orzecznictwie i doktrynie w sposób, który legł u podstaw zaskarżonego rozstrzygnięcia. Apelacyjny zarzut obrazy prawa materialnego jest zatem całkowicie chybiony, gdyż Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że odwołujący nie nabył prawa do emerytury w obniżonym wieku z uwagi na brak stażu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat. Z tych względów Sąd drugiej instancji apelację ubezpieczonego oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

Przewodnicząca: Sędziowie: