Sygnatura akt II Ca 1533/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Agnieszka Cholewa-Kuchta
Sędziowie:	SO Anna Nowak (sprawozdawca) SR (del.) Anna Sikora - Ciba
Protokolant:	Piotr Łączny

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2014 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa O. M.

przeciwko (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie

z dnia 17 maja 2013 r., sygnatura akt I C 633/12/S

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie na rzecz adwokat M. R. kwotę 1.476 zł (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

do wyroku z dnia 18 marca 2014 roku

Wyrokiem z dnia 17 maja 2013 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa- Śródmieścia w Krakowie w sprawie z powództwa O. M. przeciwko (...) o zapłatę kwoty 60.000 zł tytułem zadośćuczynienia oddalił powództwo w całości. Na kwotę tę złożyły się: 50.000 zł za uniemożliwienie uczestnictwa w wyborach oraz 10.000 zł za umieszczenie w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m2.

W uzadadnieniu pozwu z dnia 4 kwietnia 2012 roku powód podał, iż w dniu 15 listopada 2010 roku przywieziono go do(...)celem przeprowadzenia operacji wycięcia żylaków nogi prawej. Do czasu operacji tj. 23 listopada 2010 roku powoda umieszczono w celi (...), której powierzchnia według powoda nie przekraczała (...)m2. Ponadto oświadczył, że w dniu 21 listopada 2010 nie wezwano go do uczestnictwa w I turze wyborów samorządowych. Następnie, 23 listopada 2010, powód został przeniesiony na oddział szpitalny, gdzie uczestniczył w II turze.

W odpowiedzi na pozew z dnia 30 kwietnia 2012 roku strona pozwana (...)wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu strona pozwana podniosła, iż powód nie wykazał, na czym miałaby polegać wyrządzona mu szkoda i na jakich zasadach ustalił on jej wysokość. Ponadto strona pozwana podkreśliła, że powód nie przedstawił żadnych dowodów na potwierdzenie bezprawności jej działania, ani nie udowodnił szkody, krzywdy czy normalnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą lub krzywdą a zachowaniem Skarbu Państwa.

Strona pozwana przyznała, że w okresie od 15 listopada do 9 grudnia 2010 roku powód przebywał w (...)w następujących celach: (...)oraz (...)i nie był kwaterowany w warunkach przeludnienia, w związku z czym nie było podstaw do wydania decyzji umieszczenia powoda w celi mieszkalnej, której powierzchnia przypadająca na skazanego wynosi mniej niż (...)m2. Co więcej, cele mieszkalne, w których przebywał powód, są- zdaniem strony pozwanej- wyposażone zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Cela nr (...) jest dwuosobową celą o powierzchni (...)m2, wyposażoną, tak jak wszystkie cele, w niezbędne urządzenia sanitarne, podłączone do sieci bieżącej ciepłej i zimnej wody oraz kanalizacji. Dział kwatermistrzowski co miesiąc według rozdzielnika wydaje środki czystości i dezynfekcji. Utrzymanie czystości oraz higieny osobistej w miejscu zakwaterowania zależy jedynie od dbałości i kultury osób w nim przebywających. Strona pozwana podniosła również, że cele wyposażone są także w łóżka o standardowych wymiarach, a powód w trakcie pobytu w jednostce nie składał skarg dotyczących warunków bytowych.

Odnośnie zarzutu niedoprowadzenia do wyborów, strona pozwana wskazała, iż powód przebywał w tym okresie w (...)czasowo w związku z udzieleniem pomocy medycznej, dlatego też ewidencyjnie ujęty był na stanie (...) i nie widniał na liście osób uprawnionych do głosowania w(...). Nie mniej powód, zdaniem strony pozwanej, został dopisany na dodatkowym formularzu do spisu wyborców w obwodzie głosowania nr (...)w K. pod pozycją (...). W dniu wyborów każdy z dopisanych na tymże formularzu był informowany o możliwości wzięcia udziału w głosowaniu.

Powód O. M. w piśmie procesowym z dnia 13 czerwca 2012 roku podniósł, iż przebywał w warunkach przeludnienia, ponieważ strona pozwana, mierząc celę, nie pomniejszyła jej powierzchni o okratowanie wewnętrzne. Powód wskazał, iż przesłankę stwierdzenia naruszenia dóbr osobistych stanowią, obok niedoprowadzenia go na wybory, nieodpowiednie warunki uwięzienia, w szczególności umieszczenie powoda w celach pozbawionych wentylacji, dostępu do ciepłej wody, celach zagrzybionych i zawilgoconych.

Na rozprawie 13 czerwca 2012 roku powód sprecyzował okres, za jaki domaga się zadośćuczynienia, określając go na czas od 15 listopada do 9 grudnia 2010 roku.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód O. M. przebywał w (...) przy ulicy (...) w K. w okresie od 1 kwietnia do 10 maja 2010 roku oraz od dnia 15 listopada do 9 grudnia 2010 roku. W okresie od 15 do 22 listopada 2010 roku był zakwaterowany w celi nr (...), a następnie, w okresie od 22 do 23 listopada 2010 roku w celi nr(...). Następnie został przeniesiony na oddział chirurgiczny, w którym przebywał do 6 grudnia 2010 roku. W okresie od 6 do 9 grudnia powód przebywał w celi nr (...). Zgodnie z wykazem pomieszczeń przedstawionym przez stronę pozwaną cela nr (...) ma powierzchnię (...)m2. Ponadto każda z cel mieszkalnych w Areszcie Śledczym posiada łóżko w standardowym wymiarze od 190 do 200cm, stoły, taborety, szafki na żywność oraz kącik sanitarny wyposażony w umywalkę z ciepłą i zimną wodą, a także sedes. W każdej celi znajduje się okno, które każdy osadzony może otwierać do wewnątrz oraz ogrzewanie. Krata zabezpieczająca okna nie ma wpływu na powierzchnię celi. Wyżywienie jest przygotowywane w kuchni więziennej, każdorazowo sprawdzane pod względem jakości przed wydaniem. Na oddziale szpitalnym panują warunki porównywalne do warunków cel mieszkalnych. Zarządzenie nr (...) (...)z (...) roku w sprawie porządku wewnętrznego zobowiązuje osadzonych do utrzymywania higieny osobistej oraz porządku w celi.

Zgodnie z zeznaniami świadków J. B. oraz S. K. osadzeni mają prawo udziału w wyborach. Każdorazowo przed wyborami ustalane są szczegółowe zasady umieszczania osadzonych na listach uprawniających do głosowania, łącznie ze wskazaniem godzin przekazania list wyborczych do (...).

Sąd Rejonowy ustalił, iż po przekazaniu listy do Urzędu Miasta, sporządzana jest lista uzupełniająca uprawnionych do głosowania, w związku z tym, że niektórzy osadzeni zostają przetransportowani lub zwolnieni.

W dniu wyborów samorządowych, 21 listopada 2010 roku, powód przebywał w (...) czasowo w związku z udzieleniem pomocy medycznej. Został do niego przetransportowany z (...) już po przekazaniu do (...)głównej listy. Jednakże z pism (...) w K. z 7 oraz 11 kwietnia 2011 roku, pisma (...) oraz zeznań S. K. jednoznacznie wynika, iż powód był ujęty w wykazie osób dopisanych na dodatkowym formularzu do spisu wyborców w obwodzie do głosowania nr (...) w K. pod pozycją (...). Powód podczas pobytu w (...) nie skarżył się na warunki bytowe oraz niemożność wzięcia udziału w wyborach, które odbyły się 21 listopada 2010 roku, co potwierdzają zeznania S. K., notatka podporucznika K. L. z 25 kwietnia 2012 oraz zeznania samego powoda. Ponadto powód złożył skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącą uniemożliwienia mu wzięcia udziału w I turze wyborów samorządowych.

Bezspornym był fakt, iż powód wziął udział w II turze wyborów samorządowych, które miały miejsce 5 grudnia 2010.

Sąd Rejonowy uznał zeznania świadków: J. B. oraz S. K. za wiarygodne. W ocenie Sądu korespondowały one z zebranym w postaci dokumentów materiałem dowodowym. Zgodnie z nimi powód nie był zakwaterowany w(...)w warunkach przeludnienia.

Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom powoda oraz G. D. jedynie w zakresie, w jakim znajdują one potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, czyli co do przebywania w (...) w danym terminie i konkretnych celach.

Ponadto Sąd Rejonowy podniósł, iż brak jest dowodów, które potwierdzałyby zakwaterowanie powoda w złych warunkach bytowych czy uniemożliwienia mu udziału w wyborach, a przeprowadzone postępowanie przeczy zeznaniom O. M. oraz G. D.. Co więcej same zeznania powoda i świadka dotyczące uniemożliwienia udziału w głosowaniu były ze sobą sprzeczne, w związku z czym czynienie niewadliwych ustaleń na podstawie tych zeznań było, zdaniem Sądu Rejonowego, niemożliwe. Dlatego też Sąd dał wiarę dowodom z dokumentów, które nie budzą wątpliwości i nie były kwestionowane przez żadną ze stron w trakcie postępowania.

W motywach rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy stwierdził, iż w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa ani w oparciu o art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c., ani art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. Powód, powołując się na osadzenie w celi, której powierzchnia nie przekraczała (...) m2 na osobę, nie przedstawił żadnego wiarygodnego dowodu. Nie wykazał także przesłanek, pozwalających na przypisanie odpowiedzialności stronie pozwanej, tj. doznanej szkody, bezprawności działania i związku przyczynowego. Ponadto powód w żadnym stopniu nie wykazał uszczerbku na zdrowiu, z którym łączył obowiązek zapłaty zadośćuczynienia.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzajac na rzecz strony pozwanej kwotę 3.600zł, na którą złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika, liczone stosownie do §6 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Powyższy wyrok zaskarżył powód w całości, wnosząc apelację 17 maja 2013 roku.

Powód zarzucił Sądowi Rejonowemu dla Krakowa- Śródmieścia w Krakowie błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, iż powód mógł uczestniczyć, a pozwany nie uniemożliwił powodowi uczestnictwa w głosowaniu w I turze wyborów samorządowych w dniu 21 listopada 2010 oraz umieszczenie powoda w wykazie osób, które należy dopisać do spisu wyborców w obwodzie głosowania nr (...) w K.. Ponadto powód zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na bazzasadnym uznaniu za niewiarygodne zeznań powoda i świadka w zakresie braku możliwości uczestnictwa przez powoda w I turze wyborów oraz uniemożliwienia powodowi przez stronę pozwaną uczestnictwa w głosowaniu. Powód zarzucił Sądowi także naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez odmowę wiarygodności zeznaniom powoda i świadka G. D. w zakresie braku możliwości udziału powoda w I turze wyborów i uniemożliwieniem tego powodowi przez stronę pozwaną ze względu na sprzeczność powyższych zeznań z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. W uzasadnieniu powód podnosi, iż niepewna jest data umieszczenia powoda na dodatkowym formularzu do spisu wyborców, nie wynika ona ani z zeznań świadka S. K., ani z pism (...). Powód utrzymuje, iż został dopisany do spisu wyborców już po pierwszej, a przed drugą turą wyborów, tj. po 21 listopada 2010 roku, co uniemożliwiło powodowi udział w I turze wyborów samorządowych, co, według powoda, potwierdzają zeznania świadka G. D., pisma (...), pismo (...)z dnia 21 listopada 2012 roku oraz czemu nie przeczą zeznania świadka S. K.. Wskazując naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c. oraz 328 § 2 k.p.c. powód powołał się na odmówienie wiary zeznaniom jego osoby oraz świadka G. D., które, w jego ocenie, nie są sprzeczne ani z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, ani też wewnętrznie- ze sobą wzajemnie, w związku z czym Sąd nie dokonał swobodnej, a dowolnej oceny dowodów, bez wszechstronnego rozważenia zebranych w sparwie materiałów.

W pisemnej odpowiedzi na apelację od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa- Śródmieścia w Krakowie z dnia 17 maja 2013 roku strona pozwana wnosi o oddalenie apelacji powoda jako bezzasadnej oraz zasądzenie od powoda a rzecz strony pozwanej(...)kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany podaje, iż Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy. Ponadto powód w trakcie postępowania w żaden sposób nie udowodnił, iż nie brał udziału w I turze wyborów samorządowych dnia 21 listopada 2010 roku z winy (...). Strona pozwana wykazała, iż powód miał prawo wziąć udział w I turze wyborów, lecz z tego prawa nie skorzystał. Co więcej, w materiale dowodowym sprawy brak jest jakiegokolwiek dowodu, który wskazywałby na naruszenie dóbr osobistych powoda.

Na rozprawie apelacyjnej 10 stycznia 2014 roku pełnomocnik powoda sprecyzował, iż zakres zaskarżenia odnosi się jedynie do żądania w zakresie zadośćuczynienia za uniemożliwienie wzięcia udziału w I turze wyborów samorządowych. Sąd Okręgowy postanowił zwrócić się do (...)z zapytaniem, czy powód został dopisany na listę dodatkową w spisie wyborców uprawnionych do głosowania w dniu 21 listopada 2010 roku oraz pod jaką pozycją znajdował się powód w spisie wyborców uprawnionych do głosowania w II turze wyborów, które odbyły się 5 grudnia 2010 roku.

U. M. K.w piśmie z dnia 28 stycznia 2014 roku wskazał, iż zgodnie z posiadanym wykazem przekazanym przez (...)przed I turą wyborów na liście tej nie figuruje nazwisko powoda O. M.. W przypadku wątpliwości dotyczących możliwości wzięcia udziału w głosowaniu konkretnego obywatela, (...), znajdująca się w danym obwodzie wyborczym, winna porozumieć się z dyżurującymi podczas głosowania pracownikami (...), aby nie dopuścić do sytuacji, w której możliwe by było dopuszczenie do głosowania osoby nieuprawnionej, podwójne oddanie głosu, bądź właśnie pozbawienie tego prawa. Ponadto (...)w swoim piśmie nadmienił, że w przypadku pana O. M. nikt z (...) obwodu nr (...) w K. nie zasygnalizował takowych wątpliwości. Jednocześnie Urząd Miasta poinformował, iż nie jest właściwym do archiwizowania spisów, w związku z czym nie jest w stanie określić, na której pozycji został umieszczony powód w spisie przed II turą wyborów samorządowych, która odbyła się 5 grudnia 2010 roku. U. M. K. przekazał pismo do (...)celem zweryfikowania spisów, na których pracowały O. K. W..

W. O. i. N. U. M. K.poinformował w piśmie z dnia 29 stycznia 2014 roku, iż dokumentacja niearchiwalna z wyborów samorządowych z dnia 21 listopada oraz 5 grudnia 2010 roku, obejmująca między innymi spisy wyborców, została wybrakowana 21 września oraz 8 lipca 2011 roku, w związku z czym ustalenie, czy powód został dopisany na listę dodatkową w pierwszej turze wyborów jest niemożliwe.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy, rozpoznając apelację, przyjął, że ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i poczynione w oparciu o nią ustalenia faktyczne były prawidłowe. Stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy Sąd uznaje za własny. Pnadto Sąd drugiej instancji poczynił ustalenia:

U. M. K.w piśmie z dnia 28 stycznia 2014 roku wskazał, iż zgodnie z posiadanym wykazem przekazanym przez (...)przed I turą wyborów na liście tej nie figuruje nazwisko powoda O. M.. W przypadku wątpliwości dotyczących możliwości wzięcia udziału w głosowaniu konkretnego obywatela,(...), znajdująca się w danym obwodzie wyborczym, winna porozumieć się z dyżurującymi podczas głosowania pracownikami (...), aby nie dopuścić do sytuacji, w której możliwe by było dopuszczenie do głosowania osoby nieuprawnionej, podwójne oddanie głosu, bądź właśnie pozbawienie tego prawa. Ponadto (...)w swoim piśmie nadmienił, że w przypadku pana O. M. nikt z (...) obwodu nr (...) w K. nie zasygnalizował takowych wątpliwości. Jednocześnie Urząd Miasta poinformował, iż nie jest właściwym do archiwizowania spisów, w związku z czym nie jest w stanie określić, na której pozycji został umieszczony powód w spisie przed II turą wyborów samorządowych, która odbyła się 5 grudnia 2010 roku. U. M. K.przekazał pismo do W. O. i. N. celem zweryfikowania spisów, na których pracowały (...).

(...) poinformował w piśmie z dnia 29 stycznia 2014 roku, iż dokumentacja niearchiwalna z wyborów samorządowych z dnia 21 listopada oraz 5 grudnia 2010 roku, obejmująca między innymi spisy wyborców, została wybrakowana 21 września oraz 8 lipca 2011 roku, w związku z czym ustalenie, czy powód został dopisany na listę dodatkową w pierwszej turze wyborów jest niemożliwe.

dowód:

pismo z dnia 29 stycznia 2014 r., k.184

pismo z dnia 28 stycznia 2014, k. 185 -186

Pisma z (...)nie zmieniły w żaden sposób ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji ze względu na zniszczenie spisów wyborców obejmujących uprawnionych do głosowania w I oraz II turze wyborów samorządowych, mających miejsce kolejno 21 listopada oraz 5 grudnia 2010 roku. Powód O. M. nie wykazał, iż (...)uniemożliwił mu udział w I turze wyborów samorządowych dnia 21 listopada 2010, a zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie zaprzecza jego zeznaniom.

W ocenie Sądu zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie mógł zasługiwać na uwzględnienie. Wszelkie ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji były prawidłowe i znajdowały oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Wykazanie, iż Sąd Rejonowy naruszył art 233 § 1 k.p.c. nie może być zastąpione odmienną interpretacją strony co do dowodów zebranych w sprawie, jeśli jednocześnie nie wykaże się, iż ocena, przyjęta przez Sąd I instancji za podstawę rozstrzygnięcia, przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa (orzeczenie SN z 10 kwietnia 2000 roku, V CKN 17/00). W ocenie Sądu Sąd Rejonowy uwzględnił wszystkie przeprowadzone w toku postępowania dowody, wyciągnął z nich logicznie poprawne i odpowiadające aktualnym poglądom na sądowe stosowanie prawa wnioski, rozważył w obiektywny sposób wszystkie okoliczności ujawnione w toku postępowania i w oparciu o nie dokonał prawidłowego ustalenia stanu faktycznego.

Naruszenie przepisu 328 § 2 k.p.c., określającego wymagania, którym powinno odpowiadać uzasadnienie sądu, tj. wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia: ustalenia faktów, które Sąd I instancji uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności, mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona lub ujawniona w sposób, który uniemożliwia poddanie jej ocenie instancyjnej. Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy nie naruszył przepisu 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie wyroku Sądu I instancji spełniło wszystkie wymogi art. 328 § 2 k.p.c.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Na zasądzoną kwotę 2.400 zł na rzecz strony pozwanej złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika, liczone stosownie do § 6 pkt. 5 w zw. z §13 ust.1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2001 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 roku, Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Stosownie do treści § 19 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych, o których mowa w rozdziałach 3-5 tego Rozporządzenia oraz niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata. Stawka minimalna w niniejszej sprawie, wynikająca ze wskazanej wartości przedmiotu, zgodnie z treścią § 6 pkt. 5 w zw. z §12 ust.1 pkt 1cytowanego Rozporządzenia wynosi 1200 zł. Mając na uwadze powyższe, należało przyznać pełnomocnikowi wynagrodzenie w ustalonej kwocie powiększonej o podatek VAT w łącznej wysokości 2.952 zł.

Ref. SSR Agnieszka Rutkowska