Sygn. akt III AUa 699/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku E. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w N.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu Wydziału IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 marca 2013 r. sygn. akt IV U 14/13

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 699/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 października 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. odmówił wnioskodawcy E. M. przyznania emerytury, z uwagi na to, że nie udowodnił on co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a jedynie 14 lat i 9 miesięcy.

Wyrokiem z dnia 28 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Nowym Sączu zmienił powyższą decyzję w ten sposób, że przyznał E. M. emeryturę od dnia 1 października 2012 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że w tej sprawie stan faktyczny był w całości bezsporny. Wnioskodawca E. M., urodzony (...), w dniu 16 października 2012 r. złożył wniosek o przyznanie emerytury. Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat, 6 miesięcy i 9 dni. Wnioskodawca rozwiązał stosunek pracy oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W okresie od 15 września 1972 r. do 31 października 1977 r. był zatrudniony w Zakładach (...) w N. na stanowisku oczyszczacza taboru kolejowego. Zatrudnienie to stanowiło okres zatrudnienia na kolei, o którym mowa w § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). W okresie od 2 listopada 1977 r. do 4 kwietnia 1992 r. wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni (...)w K., Oddział w N.. W tym zakładzie, od 1 kwietnia 1982 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku kaletnika polegającą na klejeniu, szlifowaniu i wykańczaniu wyrobów przemysłu skórzanego, wymienioną w wykazie A, dziale VII, poz. 14 załącznika do cyt. wyżej rozporządzenia. W okresie od 8 października 1991 r. do 4 kwietnia 1992 r. wnioskodawca korzystał z zasiłku chorobowego.

Sąd I instancji podniósł, że ustalając uprawnienia wnioskodawcy do emerytury na podstawie art.184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ograniczyć należy spór wyłącznie do oceny, czy okres od 15 listopada 1991 r. do 4 kwietnia 1992 r., w którym wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni (...)w K. na stanowisku zaliczanym do stanowisk pracy w szczególnych warunkach ale otrzymywał w tym czasie zasiłek chorobowy może zostać doliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych, bowiem pozostałe kwestie nie są sporne. Organ rentowy odmówił zaliczenia tego okresu do pracy w warunkach szczególnych powołując się w tym zakresie na art. 32 ust. 1a pkt 1 ww. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, że przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Sąd I instancji stwierdził, że stanowisko organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż wskazany wyżej przepis 32 ust. 1a pkt 1 został do tej ustawy dodany dopiero od dnia 1 lipca 2004 r. i może mieć zastosowanie wyłącznie na przyszłość (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2008 r., K 33/06, OTK-A 2008 nr 6, poz. 106). Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazał, że kwestia zastosowania art. 32 ust. 1a ustawy o emerytach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu okresów pracy w warunkach szczególnych wymaganych przez art. 184 cyt. ustawy była wielokrotnie przedmiotem oceny Sądu Najwyższego. W judykaturze ugruntował się pogląd, iż wykazanie na dzień 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy o emerytach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych emerytalnej okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. (między innymi wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09 oraz z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11 i orzeczenia w nich powołane). W tym stanie rzeczy, w oparciu o powołane wyżej przepisy prawa materialnego, Sąd Okręgowy uznał, iż okres w którym wnioskodawca, będąc zatrudnionym w warunkach szczególnych chorował i otrzymywał zasiłek chorobowy - od 15 listopada 1991 r. do 4 kwietnia 1992 r. podlega wliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach. Sprawia to, że posiada on (łącznie z okresem uznanym przez organ rentowy w wymiarze 14 lat i 9 miesięcy) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach przekraczający 15 lat. Tym samym skoro zostały spełnione przez wnioskodawcę wszystkie przesłanki z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to Sąd Okręgowy, na zasadzie art. 477 ( 14) § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawcy emeryturę od 1 października 2012 r.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy wnosząc o jego zmianę i oddalenie odwołania. Strona skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez błędną jego wykładnię. W uzasadnieniu podnosząc, iż błąd ten polega na przyjęciu, że okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, obejmuje wszystkie okresy zatrudnienia z uwzględnieniem zwolnień od pracy, za które przysługiwało prawo do pobierania zasiłków chorobowych. Organ rentowy wskazał, że przepis art. 32 ust. 1a cyt ustawy obowiązuje od dnia 1 lipca 2004 r. Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 169, poz. 1412) uchyliła pkt 2 wyżej wymienionego przepisu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co sprawiło, iż na gruncie art. 33 ust 1a wyłączeniu uległy tylko okresy niezdolności do pracy z powodu choroby i macierzyństwa. Strona skarżąca podniosła, iż jakkolwiek ustawodawca wprowadzając zmiany nie uchwalił przepisów międzyczasowych, to jednakże Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 10 lipca 2008 r., sygn. akt K 3/06, uznał, że zaistniała zmiana warunków emerytalnych może mieć zastosowanie wyłącznie na przyszłość, tj. po dniu 1 lipca 2004 r. Organ rentowy powołując się na § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) podkreśliła, iż ustawodawca wprowadzając regulacje z art. 32 ust. 1a cyt. ustawy dokonał zawężenia okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była rzeczywiście wykonywana, a więc z pominięciem okresów pozostawania w zatrudnieniu, w których następuje zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy także z powodu choroby.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Mając na uwadze treść wywiedzionej apelacji należy stwierdzić, że przedmiot sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy okres choroby i pobierania z tego tytułu przez wnioskodawcę zasiłku chorobowego od 15 listopada 1991 r. do 4 kwietnia 1992 r., w ramach zatrudnienia w warunkach szczególnych w Spółdzielni (...)w K., podlega zaliczeniu do okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Od tego bowiem zależy nabycie przez wnioskodawcę prawa do emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) i w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Zawarty w przepisach przejściowych ww. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przepis art.184 dotyczy tych ubezpieczonych, urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (15 lat) wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia emerytury w wieku niższym, niż 65 lat w przypadku mężczyzn; 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (25 lat dla mężczyzn). Takim ubezpieczonym emerytura przysługuje w przypadku nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy w razie bycia pracownikiem, przy czym wymóg rozwiązania stosunku pracy istniał do 31 grudnia 2012 r., po tej dacie przepis uległ zmianie (zob. Dz. U. z 2012 r. Nr 637). Powyższy przepis stanowi zatem samoistną podstawę nabycia prawa do emerytury w oderwaniu od chwili osiągnięcia wieku emerytalnego. Ma on zastosowanie wobec ubezpieczonych, którzy w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli pełny staż ubezpieczeniowy, w tym wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lecz nie osiągnęli wieku emerytalnego, co oznacza, że ci ubezpieczeni mogą realizować prawo do emerytury na "starych" zasadach, po osiągnięciu (nawet po dniu 31 grudnia 2008 r.) wieku emerytalnego. Z kolei, art. 32 cyt. ustawy ma zastosowanie w stosunku do tych ubezpieczonych, którzy choćby jeden z tych okresów osiągnęli po dniu 1 stycznia 1999 r., a przed dniem 31 grudnia 2008 r. Przyjęte w art. 32 ust. 1a omawianej ustawy różnicowanie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach nawiązuje do daty wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 107, poz. 450 z późn. zm.), w której poprzednia definicja okresu pracy w szczególnych warunkach pozostała niezmieniona. Okres tej pracy obejmował bowiem okresy składkowe i nieskładkowe, jeżeli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę (vide: pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r. III UZP 10/03, OSNP 2004 Nr 5, poz. 87 - okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy, przypadające po dniu 14 listopada 1991 r., wlicza się do okresu pracy w szczególnych warunkach). Sprawia to, że wbrew żądaniu organu rentowego nie jest dopuszczalne w niniejszej sprawie pominięcie okresu pobierania przez wnioskodawcę zasiłku chorobowego od dnia 15 listopada 1991 r. do 4 kwietnia 1992 r., powołując się w tym zakresie na art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stanowisko organu rentowego oparte jest na błędnym rozumieniu wzajemnego powiązania art. 184 i art. 32 ust. 1a cyt ustawy. Ten ostatni przepis wprowadzony został ustawą zmieniającą z dnia 20 kwietnia 2004 r. i wszedł w życie z dniem 1 lipca 2004 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 1264). Zgodnie z brzmieniem wskazanej normy okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby, nie wlicza się do ustalania okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2005 r., II UK 219/04, OSNP 2005/22/361, z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581) i dotyczy sytuacji osób wymienionych w art. 184 ustawy. W przepisie tym ustawodawca zapewnił ochronę ekspektatywy prawa podmiotowego dla osób, które w dniu 1 stycznia 1999 r. wypełniły warunki dotyczące stażu ogólnego i szczególnego. Ochrona tej ekspektatywy nie wygasła wskutek regulacji, dotyczącej ustalania okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych w inny sposób od dnia 1 lipca 2004 r. Toteż legitymowanie się na dzień 1 stycznia 1999 r. okresem co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, wymaganego przepisem art. 184 ww. ustawy, wyłącza ustalanie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a ustawy (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 23 kwietnia 2010 r. II UK 313/09, OSNP 2011/19-20/260, z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126). Sytuacja taka zachodzi w rozpatrywanej sprawie.

Zwrócić należy nadto uwagę, że bez wpływu na istotę rozstrzygnięcia ma także fakt uchylenia ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 169, poz. 1412) pkt 2 art. 32 ust. 1a ww. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , skoro przepis ten – ust. 1a, nie znajduje zastosowania do osób ubiegających się o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. Zresztą powołany przez stronę skarżącą wyrok Trybunały Konstytucyjnego, także opiera się na stwierdzeniu, że zaistniała zmiana warunków emerytalnych może mieć zastosowanie wyłącznie na przyszłość, tj. po dniu 1 lipca 2004 r. Zatem strona skarżąca w rzeczywistości powołuje orzeczenie, które potwierdza trafność przyjętego przez Sąd I instancji rozstrzygnięcia, a jednocześnie świadczy o bezzasadności sformułowanego zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uznał, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego jest prawidłowe. Po uwzględnieniu przez Sąd I instancji okresu zakwestionowanego przez organ rentowy wnioskodawca legitymuje się - na dzień 1 stycznia 1999 r. ponad 15 - letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, spełnia ponadto pozostałe warunki, od których uzależnionej jest prawo do dochodzenia świadczenia, co sprawia, że brak jest podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku.

Z tego względu apelację organu rentowego, nie zawierającą żadnych uzasadnionych zarzutów, Sąd Apelacyjny oddalił, na podstawie ww. przepisów prawa materialnego i na zasadzie art. 385 k.p.c.