Sygn. akt III RC 157/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2015 r.

Sąd Rejonowy w Kędzierzynie-Koźlu Wydział III Rodzinny i Nieletnich

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Maciej Bainczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Izabela Pietyra

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2015 r. w Kędzierzynie – Koźlu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A z siedzibą we W.

przeciwko K. K. i J. K.

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

1.  powództwo oddala,

2.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. R. M. kwotę 720 złotych (siedemset dwadzieścia złotych) wraz z należnym podatkiem VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanym z urzędu.

Sygn. akt III RC 157/14

UZASADNIENIE

Dnia 22 maja 2014 r. wpłynął do tutejszego sądu pozew (...) S.A. z siedzibą we W. przeciwko K. K. i J. K. o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Ponadto – obok żądania głównego – powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu podano, iż powód na podstawie umów cesji nabył w stosunku do pozwanej K. K. wierzytelności, wynikające z umowy pożyczki i umowy o kartę kredytową z dnia 25 kwietnia 2009 r. Wierzytelności te zostały stwierdzone nakazami zapłaty Sądu Rejonowego Lublin Zachód – Zachód w L. z dnia 22 października i 20 listopada 2013 r. W dalszej kolejności powód wszczął w stosunku do pozwanej K. K. postępowania egzekucyjne, które okazały się bezskuteczne. Pozwana, jak wskazał, nie jest aktywna zarobkowo, nie pobiera świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a także nie posiada ruchomości o istotnej wartości majątkowej. Pozostaje ona w związku małżeńskim z J. K.. Łączy ich ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, w której skład wchodzi lokal mieszkalny, dla którego Sąd Rejonowy w Kędzierzynie-Koźlu V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Nieruchomość ta, a ściślej, jak wyjaśnił powód, stanowi jedyny wartościowy składnik majątku pozwanej, który może stanowić przedmiot zaspokojenia jego wierzytelności.

W odpowiedzi na pozew odpowiedź wnieśli pozwani K. K. i J. K., domagając się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, podnosząc zarzuty: braku legitymacji procesowej po stronie powoda; przedawnienia roszczenia; wykonywania uprawnienia niezgodnie z zasadami współżycia społecznego. W uzasadnieniu pisma strona pozwana przyznała, iż 25 kwietnia 2009 r. K. K. zawarła z (...) Bankiem S.A. z siedzibą we W. umowę pożyczki oraz umowę o kartę kredytową. W tym czasie była aktywna zawodowo. Stan ten uległ zmianie z dniem 1 września 2009 r., co uniemożliwiło jej uregulowanie przedmiotowego zobowiązania, zgodnie z jej początkowym zamiarem. Obecnie pozwana K. K. ma 57 lat, zaś pozwany J. K. 63 lata. Nie cieszą się dobrym zdrowiem. Przeciwnie, oboje legitymują się orzeczeniami o odpowiednim stopniu niepełnosprawności. Utrzymują się ze świadczenia emerytalnego J. K. w wysokości 2.040 zł, którego wysokość nie pozwala im zaspokoić wszystkich ich, usprawiedliwionych, bieżących potrzeb życiowych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana K. K. ma 58 lat i z zawodu jest nauczycielem. Od 6 czerwca 1981 r. pozostaje w związku małżeńskim z pozwanym J. K., a strony łączy ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, bowiem nie zawierały one w przeszłości umów majątkowych małżeńskich. Pozwani zamieszkują razem w lokalu mieszkalnym o powierzchni 45 m 2, do którego przysługuje im spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej, o wartości około 100.000 zł. Nie posiadają prawa własności do żadnych nieruchomości, ruchomości o istotnej wartości, oszczędności, czy papierów wartościowych.

K. K. cierpi na dolegliwości kardiologiczne oraz niedoczynność tarczycy. Legitymuje się orzeczeniem o II stopniu niepełnosprawności. Pomaga córce przy wychowaniu wnuków.

J. K. cierpi na doległ owości związane z kręgosłupem. Pobiera świadczenie emerytalne w wysokości 2.040 zł miesięcznie. Łoży na utrzymanie K. K., ponosząc całość kosztów (około 1.000 zł miesięcznie) związanych z zajmowanym przez nich lokalem mieszkalnym.

Dowód:

-odpis skrócony aktu małżeństwa k.22,

-zeznania świadka I. K. k.212,

-zeznania pozwanej K. K. k.213,

-zeznania pozwanego J. K. k.213,

Dnia 25 kwietnia 2009 r. K. K. zawarła z (...) Bank S.A. z siedzibą we W. umowę pożyczki w kwocie 19.602,72 zł, oprocentowanej w wysokości 19% w stosunku rocznym. W tym samym dniu, K. K. zawarła z (...) Bank S.A. z siedzibą we W. również umowę o kartę kredytową, uzyskując limit kredytowy do kwoty 2.000 zł. Nie poinformowała małżonka o zaciągnięciu tych zobowiązań. Uzyskane środki pieniężne przeniosła częściowo na córkę, I. K., w pozostałej części przeznaczając na dobra konsumpcyjne. J. K. dowiedział się o tych zobowiązaniach w październiku 2010 r.

Dnia 1 września 2009 r. K. K., w związku z rozwiązaniem z nią umowy o pracę, przestała świadczyć pracę w charakterze nauczyciela.

Dnia 14 grudnia 2012 r. (...) Bank S.A. z siedzibą we W. przeniósł na (...) S.A. z siedzibą we W. przysługujące mu w stosunku do jego dłużników wierzytelności w łącznej wysokości 31.201.068,95 zł.

W okresie poprzedzającym zawarcie umów z (...) Bank S.A. z siedzibą we W., K. K. zaciągnęła w dniach: 27 lutego 2008 r., 21 maja 2008 r., 24 czerwca 2008 r. i 26 lutego 2009 r. pożyczki w (...) Bank S.A. z siedzibą w K.. W tym samym okresie zawierała również z tym samym podmiotem umowy kredytów konsolidacyjnych tj. w dniach: 10 kwietnia 2008 r., 20 listopada 2008 r., 3 czerwca 2009 r. i 6 sierpnia 2008 r.

Dowód:

-umowa cesji wierzytelności k.12-14 ,

-umowa pożyczki k.15-17,

-umowa o kartę kredytową k.18-21,

-odpis z KRS –k.23-24,

-umowy pożyczki z (...) Bank S.A. z siedzibą w K. k.53-56,

-umowy kredytu konsolidacyjnego z (...) Bank S.A. z siedzibą w K. k.57-60,

-zeznania świadka I. K. k.212,

-zeznania pozwanej K. K. k.213,

Wyrokiem z dnia 24 marca 2010 r. K. K. została uznana za winną popełnienia oszustwa bankowego na szkodę (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., sygn. akt II K 1328/09.

Dowód:

-wyrok Sądu Rejonowego w Kędzierzynie-Koźlu z dnia 24 marca 2010 r. k.51,

Dnia 22 października 2013 r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nakazał K. K., aby zapłaciła (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 1.272,53 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 lipca 2013 r. do dnia zapłaty, a także kwotę 210 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, sygn. akt Nc-e 1794760/13.

6 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nadał w/w nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności.

Dowód:

-nakaz zapłaty SR Lublin-Zachód w L. z dnia 22 października 2013 r. k.6,

-postanowienie SR Lublin-Zachód w L. z dnia 6 grudnia 2013 r. k.7,

Dnia 20 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nakazał K. K., aby zapłaciła (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 30.493,33 zł, w tym kwotę 18.784,52 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 11.708,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 lipca 2013 r. do dnia zapłaty, a także kwotę 2.782,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, sygn. akt VI Nc-e 1765754/13. Dnia 28 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nadał temu nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności.

Dowód:

-nakaz zapłaty SR Lublin-Zachód w L. z dnia 20 listopada 2013 r. k.6,

-postanowienie SR Lublin-Zachód w L. z dnia 28 stycznia 2014 r. k.7,

Dnia 31 stycznia 2014 r. (...) S.A. z siedzibą we W. wszczęła – przed Komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym w Kędzierzynie-Koźlu – postępowania egzekucyjne w oparciu o wydane przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie nakazy zapłaty z dnia 22 października 2013 r.(sygn. akt Km 215/14) i z dnia 20 listopada 2013 r.(sygn. akt Km 216/14).

Oba postępowaniu są obecnie – z wniosku wierzyciela – zawieszone. W każdym z nich doszło do zajęcia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, wchodzącego w skład wspólności majątkowej małżeńskiej K. K. i J. K., której to czynności sprzeciwił się J. K..

Organ egzekucyjny nie wyegzekwował dotychczas żadnej kwoty tytułem zaspokojenia wierzyciela.

Dowód:

-wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego k.1 akt Km 215/14 i Km 216/14,

-zawiadomienie współwłaściciela o wszczęciu egzekucji –k.11 akt Km 215/14,

-sprzeciw-22 akt Km 215/14,

-zawiadomienie współwłaściciela o wszczęciu egzekucji k.14 akt Km 216/14,

-sprzeciw- k.27 akt Km 215/14,

-karta rozliczeniowa akt Km 215/14,

-karta rozliczeniowa k.216/14,

-informacja o czynnościach egzekucyjnych k.8.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo należało oddalić.

Powód – (...) S.A. z siedzibą we W. – wniósł do tutejszego Sądu pozew przeciwko K. K. i J. K. o ustanowienie rozdzielności majątkowej, opierając swoje żądanie na stanowisku, iż wyłącznie ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami pozwoli mu zaspokoić jego wierzytelności pieniężne w stosunku do K. K.. Wszedł on bowiem w sytuację prawną jej dotychczasowego wierzyciela, tj. (...) Banku S.A. z siedzibą we W., jego wierzytelności zostały stwierdzone sądowymi tytułami wykonawczymi, lecz ich zaspokojenie jest niemożliwe z uwagi na brak wystarczającego na ten cel majątku osobistego dłużnika, co znalazło potwierdzenie w toczących pomiędzy stronami postępowaniami egzekucyjnymi. Z tego też powodu wnosi on o udzielenie mu ochrony prawnej, uniemożliwiającej K. K. uchylanie się od jego zaspokojenia.

Podniesione przez powoda roszczenie, co niewątpliwe, znajduje swoją podstawę prawną w art. 52 § 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 25 lutego 1964 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2012, poz. 788 ze zm. - dalej ”k.r.o”). Zgodnie z tym uregulowaniem, ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać - obok osoby wskazanej w § 1 - także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Przepis te, co jasno wynika z jego literalnej treści, uzależnia swoje zastosowania od kumulatywnego ziszczenia się trzech przesłanek:

1) osoba występująca z żądaniem jest wierzycielem jednego z małżonków,

2) dysponuje ona tytułem wykonawczym przeciwko temu małżonkowi,

3) uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego.

Niespornym pomiędzy stronami był fakt, iż powód legitymuje się tytułami wykonawczymi w stosunku do K. K. w postaci zaopatrzonych w klauzule wykonalności: nakazu zapłaty Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 22 października 2013 r., sygn. akt VI Nc-e 1794760/13 oraz nakazu zapłaty tegoż Sądu z dnia 20 listopada 2013 r., sygn. akt VI Nc-e 1765754/13. Z faktu przedstawienia w/w tytułów wykonawczych, tj. dokumentów urzędowych, niezakwestionowanych przez stronę pozwaną, należy wyprowadzić wniosek, iż powód udowodnił, iż dysponuje tytułami wykonawczymi przeciwko jednemu z małżonków(pkt 2). Już tylko ten wniosek przesądza, iż bezpodstawny był zarzut strony pozwanej w postaci legitymacji procesowej po stronie powoda.

Niespornym pomiędzy stronami był również fakt, iż pozwana K. K. zaciągnęła zobowiązania, stwierdzone następnie tytułami wykonawczymi, samodzielnie, bez udziału J. K. (pkt 1). Innymi słowy, pozwany J. K. nie tylko nie zaciągnął wspólnie z małżonką tychże zobowiązań, lecz również nie wyraził zgody na ich zaciągnięcie przez swoją małżonkę. Ma to o tyle znaczenie, iż w razie zaciągnięcia wspólnego zobowiązania, wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków oraz z ich majątków osobistych, zaś w razie zgody małżonka na zaciągnięcia zobowiązania przez drugiego z nich, wierzyciel może domagać się zaspokojenia – obok majątku osobistego dłużnika – również z majątku wspólnego, lecz nie z majątku osobistego małżonka, który wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego z nich. Od wskazanych wyżej zasad ogólnych zachodzą ściśle określone wyjątki, które nie mają w niniejszej sprawie zastosowania (art. 41 § 2 i 3 k.r.o.). Dla pełnego zrozumienia przedstawionej tematyki należy dla wyjaśnienia dodać, iż nawet wyrażenie zgody na zaciągnięcie przez drugiego małżonka nie czyni z małżonka wyrażającego taką zgodę dłużnika. Zgoda ta ma bowiem to tylko znaczenie, iż zgodnie z art. 41 § 1 k.r.o. uprawnia wierzyciela do poszukiwania zaspokojenia w majątku wspólnym małżonków.

Ustalenie, iż powód wykazał zarówno przesłankę z pkt 1 i 2, pozwala przejść do oceny, czy uprawdopodobnił on również ziszczenie się przesłanki z pkt 3. Przy oceny tej przesłanki, co charakterystyczne, należało mieć na uwadze, iż – w przeciwieństwie do dwóch wcześniej przywołanych przesłanek – ustawa wymaga w tym zakresie tylko uprawdopodobnienia jej zaistnienia, nie zaś udowodnienia. Oznacza to, inaczej mówiąc, iż powód nie musiał co do tej okoliczności wykazać z prawdopodobieństwem bliskim pewności, iż bez podziału majątku wspólnego nie zaspokoi on swojej wierzytelności. Wystarczające w tym zakresie było tylko uwiarygodnienie takiego twierdzenia, co sprowadzało się do wykazania, iż rezultat tej treści jest możliwy w takim istotnym stopniu, iż zagraża on jego interesowi majątkowemu.

Powód, czego pozwani również nie kwestionowali, nie uzyskał dotychczas zaspokojenia swojej w toku postępowań egzekucyjnych, które toczą się przed Komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym w Kędzierzynie-Koźlu P. S.( Km 125/14 i Km 126/16). Analiza sytuacji majątkowej i zarobkowej dłużnika, tj. K. K., nie pozwala przy tym zakładać, iż stan ten może ulec zmianie w dającej się przewidzieć przyszłości. Nie posiada ona bowiem majątku osobistego, który mógłby wystarczyć do zaspokojenia wierzytelności powoda. Nie posiada również żadnych bieżących dochodów ani oszczędności. Jest osobą bezrobotną, legitymującą się orzeczeniem o II stopniu niepełnosprawności, pozostając w całości na utrzymaniu swojego małżonka. Również stan obu toczących się wobec niej postępowań egzekucyjnych, trwających od stycznia 2014 r., wskazuje, iż pomyślne dla wierzyciela ich zakończenie jawi się jako nieprawdopodobne. Pozwala to, zdaniem Sądu, podzielić stanowisko powoda, iż bez dokonania podziału majątku wspólnego małżonków nie uda mu się doprowadzić do stanu zaspokojenia jego słusznego i usprawiedliwionego interesu.

Stwierdzając ziszczenie się powołanych przesłanek ustanowienia rozdzielności majątkowej dopuszczalnym stało się przejście do oceny pozostałych – podniesionych przez pozwanych zarzutów – o charakterze peremptoryjnych, tj. zarzutu przedawnienia i zarzutu wykonywania prawa podmiotowego niezgodnie z zasadami współżycia społecznego.

Ustosunkowując się w pierwszej kolejności do zarzutu przedawnienia, to zarzut ten jest nietrafny w sposób oczywisty, albowiem instytucja przedawnienia znajduje zastosowanie tylko o roszczeń majątkowych (art.117 § 1 k.c.). Z uwagi, iż żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej nie ma takiego charakteru zarzut ten nie mógł odnieść zamierzonego skutku.

Natomiast słuszny, zdaniem sądu, okazał się zarzut z art. 5 k.c. Zgodnie z tym uregulowaniem, podmiot, któremu przysługuje określone prawo podmiotowe nie może czynić z niego użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z przyjętym w doktrynie sądowej stanowiskiem żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej może być oddalone, jeżeli przemawia za tym wzgląd na dobro rodziny lub drugiego małżonka (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2003 r., II CKN 78/01, LEX nr 80245 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2014 r. w sprawie II CSK 387/13, LEX (...)). W ocenie tutejszego sądu taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie. Pozwana K. K. zaciągała zobowiązania pieniężne na zaspokojenie swoich potrzeb, nie dzieląc się nimi ze współmałżonkiem. Jednocześnie, jak ustalono, możliwości zarobkowe pozwanego J. K. są ograniczone, tym bardziej, iż K. K. pozostaje na jego wyłącznym utrzymaniu. Oznacza to, przyjmując za wysoce prawdopodobne skierowanie przez powoda egzekucji do udziału w majątku wspólnym K. K., iż działanie to może doprowadzić do pozbawienia miejsca zamieszkania przez J. K..

Sąd podziela przy tym stanowisko wyrażane w orzecznictwie, iż celem powództwa z art. 52 § 1a k.r.o. ma być uzyskanie przez wierzyciela możliwości zaspokojenia jego wierzytelności, a powództwo może być uwzględnione tylko wówczas jeśli wierzyciel uprawdopodobni, że w wyniku podziału majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka nastąpi chociażby częściowe zaspokojenie jego wierzytelności. Instytucja z art. 52 § 1a k.r.o. - jako ingerująca w wolność i swobodę małżonków - powinna być stosowana z dużą ostrożnością, a zawarte w tym przepisie przesłanki należy interpretować ściśle, a nie rozszerzająco (tak: Sąd Okręgowy w Nowym Sączu w wyroku z dnia z 15 października 2013 r. w sprawie III Ca 464/13, publ. LEX 1716526).

Zaznaczyć należy, że w realiach niniejszej sprawy dalece wątpliwym jest, aby znalazł nabywcę tylko sam udział K. K., co zaktualizuje potrzebę następczego zniesienia współwłasności pomiędzy małżonkami i sprzedaży całego lokalu mieszkalnego, co w oczywisty sposób odbędzie się ze szkodą dla pozwanego. Nie będzie on mógł bowiem, chociażby przez spłatę zobowiązań małżonki, uniemożliwić działań egzekucyjnych, które doprowadzą do zbycia przysługującego im łącznie prawa majątkowego. Innymi słowy, oczekiwany przez powoda stan rzeczy doprowadzi do rezultatu, w którym to pozwany J. K., nie odnosząc żadnych korzyści ze środków pieniężnych uzyskanych przez dłużnika, poniesie jednocześnie główny ciężar niewłaściwego zachowania małżonki. W ocenie sądu taki wynik jest nie do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego, bowiem mieszkanie stron stanowi jedyny, istotny składnik majątkowy pozwanych, wobec czego uwzględnienie żądania doprowadzi do ich niedostatku i bezdomności.

Stąd też, kierując się potrzebą powstrzymania zaistnienia takiego stanu nieusprawiedliwionego pokrzywdzenia małżonka dłużnika J. K., niezależnie od dalece negatywnej oceny postawy życiowej lekkomyślnego dłużnika K. K., sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku i powództwo oddalił.

Rozstrzygnięcie w pkt 2 uzasadnia obowiązek ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (art. 29 ust. 1 ustawy-prawo o adwokaturze). Wysokość wynagrodzenia znajduje uzasadnienie § 7 ust.1 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów niepłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, powiększonego z uwagi na zwiększony nakład pracy pełnomocnika pozwanych, jak również wymóg jego zwiększenia o należny podatek od towarów i usług (§ 2 ust. 1 i 2 tegoż rozporządzenia).