Sygn. akt IV RC 41/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2015r.

Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu Wydział IV Rodzinny i Nieletnich w składzie następującym:

Przewodniczący : SSR Krzysztof Kaźmierski

Protokolant: st. sekr. sąd. Małgorzata Będzińska

po rozpoznaniu w dniu 08.10.2015r. w Poznaniu na rozprawie sprawy

z powództwa W. B. reprezentowanej przez matkę M. (...)

przeciwko D. B. i H. B.

o alimenty

1.  powództwo oddala,

2.  kosztami procesowymi obciąża strony w zakresie przez każdą z nich poniesionym.

SSR Krzysztof Kaźmierski

UZASADNIENIE

Pozwem wywiedzionym w dniu 15 lipca 2004 r. M. B. działając w imieniu małoletniej powódki W. B. wniosła przeciwko pozwanym dziadkom małoletniej – H. i D. małżonkom (...) – o alimenty w kwocie po 200zł miesięcznie od D. B. i po 300 zł miesięcznie od H. B.. W uzasadnieniu pozwu wskazała, że egzekucja komornicza alimentów od ojca G. B. (1) jest niemalże bezskuteczna, natomiast to jego rodzice mają stały dochód i dorabiają (k. 1).

W ramach pomocy sądowej Sąd zwrócił się w dniu 27 maja 2015 r. do Sądu Rejonowego w Białogardzie o przesłuchanie D. B. i H. B..

Oboje pozwani D. B. i H. B. wnieśli o oddalenie powództwa.

Strony podtrzymały swoje stanowiska do końca procesu i nie widziały możliwości ugodowego zakończenia sporu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małoletnia W. B. ur. (...) pochodzi ze związku małżeńskiego M. (...) i G. B. (1). Rodzicami M. (...) są K. W. i J. W., a rodzicami G. B. (1) są pozwani D. B. i H. B.. Wszyscy dziadkowe małoletniej żyją.

(okoliczności bezsporne)

Ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu w dniu 28 października 2010 r. w sprawie sygn. akt IV R.C 759/10 ojciec małoletniej G. B. (1) zobowiązał się płacić tytułem alimentów na rzecz małoletniej W. B. kwotę po 350 zł miesięcznie. Wyrokiem z dnia 28 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie w sprawie I 2C 400/12 orzekając rozwód pomiędzy małżonkami zasądził od ojca na rzecz córki rentę alimentacyjną w kwocie po 500 zł. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 20 grudnia 2012 r.

(dowód: akta SO I2 C 400/12)

Na podstawie w/w tytułów wykonawczych komornik sądowy prowadzi postępowania egzekucyjne przeciwko ojcu małoletniej. Postępowanie egzekucyjne jest całkowicie bezskuteczne.

(dowód: akta komornicze IX Kmp 36/01 i IX Kmp 10/03, zaświadczenie k. 57-58.)

Małoletnia M. liczy niespełna 7 lat. Zamieszkuje wraz z matką w mieszkaniu u swoich dziadków. Jest to lokal spółdzielczo-własnościowy, którego najemcą jest babcia małoletniej –K. W..

Miesięcznie koszty utrzymania lokalu zajmowanego przez małoletnią wraz z matką i dziadkami wynoszą łącznie ok. 922 zł (z czego udział małoletniej wynosi 1/4 czyli ok. 230 zł) i składają się na nie:

- 158,50 tytułem czynszu,

- ok.27,90 zł tytułem opłat za prąd,

- ok.6 zł tytułem opłat za gaz,

- 38,25 zł opłaty za media.

(Dowód: opłaty za użytkowanie lokalu k. 25,26, rachunki za gaz k. 27-30, 21, rachunki za prąd k. 31-34, przesłuchanie informacyjne strony powodowej- k. 181-182.)

Miesięczny koszt utrzymania małoletniej W. B. wynosi ok. 1.107 zł , na który składają się z kolei:

- ok. 350 zł na wyżywienie,

- ok. 100 zł na środki czystości

- ok.50 zł na leki

- ok. 150 zł na odzież i obuwie,

- 100 zł zabawki,

- 55 zł tytułem opłat za naukę tańca,

-ok. 200 zł na wydatki na podręczniki, artykuły szkolne i wycieczki,

-ok. 102 zł obiady szkolne.

Łączny koszt utrzymania małoletniej wynosi ok. 1.337 zł ( w tym koszty jej wyżywienia, ubrania, środków higienicznych, koszt zajęć dodatkowych i koszt udziału w zajmowanym mieszkaniu).

(Dowód: zestawienie kosztów k. 20,koszt obiadów k. 149-150, przesłuchanie informacyjne strony powodowej- k. 181-182.)

Matka małoletniej jest zatrudniona w (...) na stanowisku pracownika magazynowego i zarabia około 2.000 zł netto. M. B. nie otrzymuje świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego, bowiem przekracza wymagany dochód. Na swoje utrzymanie wydaje miesięcznie: 300 zł na wyżywienie, 200 zł na ubrania, 50 zł na leki, 100 zł na środki higieny osobistej, 150 zł bilet sieciowy, 60 zł telefon komórkowy, 260 zł tytułem rat oraz 230 zł tytułem uczestniczenia w kosztach utrzymania mieszkania, co łącznie daje kwotę 1.360 zł.

(Dowód: zaświadczenie o zarobkach k.22, zeznanie podatkowe k. 41-48, kredyt k. 38-39, odmowa przyznania świadczeń – k. 24, wyliczenie kosztów k. 21, opłaty za użytkowanie lokalu k. 25,26, rachunki za gaz k. 27-30, 21, rachunki za prąd k. 31-34, przesłuchanie informacyjne strony powodowej- k. 181-182 . )

Wobec ojca małoletniej- G. B. (1) było prowadzone dochodzenie w sprawie nie alimentacji. Wyrokiem nakazowym z dnia 20 lipca 2015 r. Sąd Rejonowy Poznań- Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu wymierzył mu karę 7 miesięcy ograniczenia wolności zobowiązując go do wykonania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin oraz zobowiązał do wykonywania ciążącego na nim obowiązku względem małoletniej córki W. B..

(dowód: postanowienie – k. 23, wyrok nakazowy k. 179.)

Pozwany H. B. ma 61 lat. Ma wykształcenie podstawowe i pracuje jako murarz. Posiada rentę chorobową od 1978 r. W marcu 2015 r. doznał wypadku na budowie, po czym wrócił do pracy po 2 miesiącach rekonwalescencji. Z powodu swojego stanu zdrowia może pracować w wymiarze 1/3 etatu. Na leki wydaje około 20 zł miesięcznie. Ponadto ma na utrzymaniu troje dzieci: małoletnią córkę, pełnoletnią córkę-będącą studentką oraz bezrobotnego pełnoletniego syna, a także bezrobotną żonę-pozwaną. Pozwany posiada bezterminowe orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS dotyczące niepełnosprawności w przedmiocie ciężkich prac. Od 7 lat nie ma kontaktu z wnuczką, z powodu braku numeru telefonu. G. B. (2) nie przebywa u niego od 4 lat. Pismem z dnia 7 września 2015 r. pozwany poinformował Sąd o tym, przeszedł zawał serca i została z nim rozwiązana umowa o pracę w dniu 10 sierpnia 2015 r. i utrzymuje się jedynie z renty w wysokości 760 zł miesięcznie.

(dowód: karta informacyjna k. 55, odpowiedź na pozew k.75-76, zaświadczenie o zatrudnieniu k. 97,120-121, zeznania pozwanego – k. 164v, pismo k.174 wraz z załącznikami k.175-177, odcinek renty k. 77, 122, decyzja ZUS k. 123, zeznanie podatkowe k. 85-92,)

Pozwana D. B. ma 53 lata. r. Znajduje się na utrzymaniu męża. Nie jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna. W kwietniu 2015 r. podjęła pracę w Urzędzie Gminy jako pracę społecznie użyteczną w wymiarze 2 godzin dziennie i otrzymuje za to 320 zł miesięcznie. Pozwana choruje na cukrzycę typu 2, ale nie posiada orzeczenia o niepełnosprawności. Na leki wydaje miesięcznie 142 zł. Opłaty za prąd wynoszą około 85 złotych miesięcznie, gaz – 60 zł miesięcznie, a podatek od nieruchomości 75 zł rocznie. Opłaty za odpady komunalne wynoszą 32 zł miesięcznie, a opłaty za wodę ok. 98 zł, opał 130 zł miesięcznie. W przypadku braku pieniędzy korzysta z pomocy rodziny. Internat dla starszej córki kosztuje 250 zł. Pozwana nie ma kontaktu z wnuczką także z powodu braku numeru telefonu. Łączna kwota opłat wynosi ok. 420 zł, z czego pozwani zobowiązani są pokryć 340 zł. Szacunkowo na wyżywienie pozwanych i ich dwójki dzieci przeznaczana jest kwota miesięczna w wysokości 1200 zł, na ubrania, kwota 400 zł, na środki czystości 100 zł miesięcznie.

(dowód: zeznania pozwanej – k. 172v , zaświadczenie lekarskie k. 82,124, zaświadczenie ze szkoły k. 83, zaświadczenie z PUP k. 95-96, podatek od nieruchomości k. 93, 133, opłaty za odpady k. 134, rachunki za prąd k. 84, 128-130, rachunki za wodę k. 136-138. )

Babcia małoletnich ze strony matki – K. W. – liczy 57 lat. w związku z przebytą chorobą nowotworową nie może dorabiać i utrzymuje się tylko z emerytury w wysokości 1356 zł. Opłaty za mieszkanie dzielone są na cztery osoby, a są to kwoty 630 zł za czynsz, 220 za prąd, 50 zł gaz (płacone co dwa miesiące), środki czystości około 100 zł, telefon komórkowy 50 zł. Wspólnie z mężem K. W. wydają na wyżywienie około 800 zł, na ubrania po 50 zł, a na środki czystości około 50 zł miesięcznie (szacunkowo).

(dowód: zeznania świadka K. W.– k. 152.)

Natomiast dziadek małoletnich ze strony matki- J. W. liczy 69 lat i jest emerytem. Otrzymuje emeryturę w wysokości 1350 zł. Posiada wspólne konto z żoną i to ona zajmuje się prowadzeniem rachunków. Na leki wydaje około 200 zł miesięcznie a na telefon komórkowy 40 zł.

(dowód: zeznania świadka J. W. k 152-153.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wymienionych dowodów z zeznań oraz dokumentów. Jeśli chodzi o dokumenty, to Sąd dał wiarę zebranym w sprawie dokumentom zarówno urzędowym, jak i prywatnym. Jeśli chodzi o dokumenty urzędowe wydane zostały przez uprawnione organy, w granicach ich kompetencji i w przepisanej formie. Również dokumenty prywatne nie były kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby czynić to z urzędu. Dokumenty te korzystają z domniemań ustanowionych dla nich w kodeksie postępowania cywilnego.

Oceniając dowody osobowe Sąd uznał za zasadniczo wiarygodne zeznania matki małoletniej powódki M. (...), która w sposób rzetelny opisała potrzeby małoletniej dokumentując je rachunkami, jak i przedstawiła całą sytuacją zdrowotną, materialną i osobistą małoletniej oraz jej krewnych.

Za w pełni wiarygodne zostały uznane zeznania obojga pozwanych, którzy opisali swoją sytuację materialną, rodzinną i osobistą.

Na przymiot wiarogodności jako konsekwentne i spójne z pozostałym materiałem dowodowym zasługują zeznania świadków K. W. i J. W..

Sąd zważył, co następuje:

Podstawę materialnoprawną rozstrzygania o alimentach od dziadków stanowią przepisy art. 128, 129, 132, 133 § 2 i 135 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Treścią obowiązku alimentacyjnego zgodnie z art. 128 kro jest dostarczanie uprawnionemu przez zobowiązanego środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Obowiązek ten obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi (art. 129 § 1 kro). Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym (art. 129 § 2 kro). Z tym, że obowiązek alimentacyjny dalszego krewnego powstaje tylko wtedy, gdy brak jest bliższego krewnego albo gdy bliższy krewny nie jest w stanie zadośćuczynić swemu obowiązkowi, a także wówczas, gdy bliższy krewny istnieje i mimo możliwości zadośćuczynienia swemu obowiązkowi alimentacyjnemu nie wywiązuje się z niego, a z okoliczności sprawy wynika, że uzyskanie od niego na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami (art. 132 kro). Art. 133 § 1 kro nakłada obowiązek alimentacyjny na rodziców dziecka. Normalnie obowiązek ten wypełniają oboje rodzice, jeśli jednak nie żyją albo nie są w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi, przechodzi on na dalszych krewnych. Poza wypadkiem, gdy obowiązani do świadczeń alimentacyjnych są rodzice, uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku (art. 133 § 2 kro), natomiast rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania (art. 133 § 1 kro). Zakres świadczeń alimentacyjnych zawsze zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (art. 135 § 1 kro). Przy czym wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie (art. 135 § 2 kro).

Na utrzymanie dzieci w pierwszej kolejności zobowiązani są łożyć – zgodnie z wyżej cytowanymi przepisami prawa – ich rodzice i to w zakresie ich możliwości zarobkowych i majątkowych, przy uwzględnieniu ich sytuacji życiowej i ich niezbędnych potrzeb. Obowiązek alimentacyjny pozwanych, będących dziadkami powódek, powstaje dopiero wtedy, gdyby żadne z rodziców nie jest w stanie alimentować powódek albo pomimo alimentowania ich pozostają niezaspokojone takie ich potrzeby, iż znajdują się w niedostatku. Pojęcie niedostatku nie zostało zdefiniowane w ustawie. Sąd Najwyższy charakteryzując niedostatek wskazywał, że występuje on w sytuacji, gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, a także wtedy, gdy osoba uprawniona nie może ona w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb (orzeczenie z 29.09.1958 r. 2 Cr 817/57, OSPiKA 1959/11/294, podobne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 23.10.1962r., III Cr 16/62, OSPiKA 1964/10/191 i w tezie III uchwały z 16.12.1987r., III CZP 91/86, OSNCP 1988/4/42).

W myśl ogólnej reguły dowodowej (art. 6 kc w zw. z art. 232 kpc) na uprawnionym dochodzącym alimentów od zobowiązanego w dalszej kolejności spoczywa obowiązek wykazania, że sam znajduje się w niedostatku, a zobowiązany w bliższej kolejności nie jest w stanie zaspokoić jego potrzeb. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki pozwalające orzec, że nie istnieje obowiązek alimentacyjny po stronie pozwanych dziadków W. D. i H. B..

Przedstawicielka ustawowa powódki podnosiła, że potrzeby córki wzrastają, a ojciec nie płaci alimentów. Z ustalonego stanu faktycznego wynika zaś, że podstawowe potrzeby powódki takie jak wyżywienie, ubranie, podręczniki i przybory szkolne są zapewnione mimo trudnej sytuacji matki powódki. Matka małoletniej pracuje i osiąga dochody sięgające 2000 zł miesięcznie. Miesięczny koszt utrzymania małoletniej W. B. wynosi ok. 1.337 zł. Niewątpliwie - niektóre pozycje wydatków można zmniejszyć tak, aby powódka miała zaspokojone podstawowe potrzeby przy pomocy swoich dziadków ze strony matki.

Istotniejszą kwestią w niniejszej sprawie są możliwości finansowe pozwanych.

Nie bez znaczenia jest też to, że obowiązek alimentacyjny dalszych krewnych SN w wyroku z dnia 22 kwietnia 1974 r., III CRN 66/74 (LEX nr 7468) określa jako „subsydiarny”. W tezie tego orzeczenia stwierdza, że jeśli jedno z rodziców jest całkowicie niezdolne do wykonywania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego - obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem wspólnych dzieci - spoczywa w zasadzie na pozostałym rodzicu. Dopiero gdyby zostało ustalone, że drugi z rodziców - mimo odpowiedniej staranności i wykorzystania wszystkich możliwości zarobkowych - nie jest w stanie w całości lub części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dzieci mogłyby znaleźć się w niedostatku - w grę wchodziłby subsydiarny obowiązek dalszych krewnych, a w szczególności dziadków (art. 128 i 129 k.r.o.). Podobnie w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 marca 1967 r., II CR 88/67 (LEX nr 566), SN zawarł uwagi dotyczące obowiązku alimentacyjnego dziadków. Powstaje on wówczas, gdy żadne z rodziców nie jest w stanie wypełniać swojego obowiązku. Jak podkreślił SN, błędny jest pogląd, iż „obowiązek alimentacyjny wobec dziecka dzieli się jak gdyby na część macierzystą i ojczystą i że jeżeli matka nie jest w stanie wypełnić swego obowiązku, to powinni ją w tym wyręczyć jej krewni. Tymczasem stosownie do przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek ten przechodzi przede wszystkim na drugiego rodzica, w danym wypadku na matkę dziecka. Gdyby zaś nie mogła ona tego obowiązku w całości lub części wykonać, zobowiązani będą w tej samej kolejności dziadkowie obu linii, tj. linii ojczystej i macierzystej. Obowiązek dalszych krewnych określa również SN jako obowiązek „posiłkowy” (zob. wyrok SN z dnia 16 marca 1967 r., II CR 88/67, LEX nr 566). Do obowiązku alimentacyjnego zobowiązanych w dalszej kolejności ma też zastosowanie art. 135 k.r.o., określający zakres obowiązku. Zgodnie z tezą wyroku SN z dnia 8 października 1976 r., III CRN 205/76 (LEX nr 7853): „Obowiązek alimentacyjny babki nie polega na przerzuceniu na nią niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dzieci, może ona bowiem być zobowiązana jedynie do takich świadczeń na jakie pozwalają jej możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również jej usprawiedliwionych potrzeb (art. 135 § 1 k.r.o.)”. Zasądzenie alimentów od osób zobowiązanych w dalszej kolejności, o ile znajdują się oni w sytuacji gorszej od krewnego zobowiązanego w bliższej kolejności - nie daje się pogodzić z zasadami współżycia społecznego. W stanie faktycznym przedmiotowej sprawy zostało ustalone, że obydwoje dziadkowie są ludźmi starszymi, schorowanymi, obciążonymi wydatkami na pozostałe dzieci. Ich sytuacja materialna jest nieporównywalnie bardziej skromna, co matki powódki.

Pozwany H. B. ma 61 lat. Ma wykształcenie podstawowe i pracował jako murarz. Obecnie utrzymuje się jedynie z renty w wysokości 760 zł miesięcznie. Na leki przeznacza kwotę 20 zł miesięcznie. Pozwana D. B. ma 53 lata. Znajduje się na utrzymaniu męża. Na leki wydaje miesięcznie 142 zł. Łączna kwota opłat wynosi ok. 420 zł, z czego pozwani zobowiązani są pokryć 340 zł. Szacunkowo na wyżywienie pozwanych i ich dwójki dzieci przeznaczana jest kwota miesięczna w wysokości 1200 zł, na ubrania, kwota 400 zł, na środki czystości 100 zł miesięcznie. Uznać należy, ze pozwana nie wykorzystuje swych możliwości zarobkowych. Dlatego, ze względu na swoje długotrwałe bezrobocie, wiek i chorobę, Sad ocenia jej możliwości zarobkowe na kwotę najniższego miesięcznego wynagrodzenia, czyli kwotę rzędu 1250 zł. Pozwany w ocenie Sadu może dorobić do swej renty kwotę maksymalnie 500 zł. Zatem ich łączny budżet wynosi 2.500 zł. Przy czym mają na utrzymaniu dwoje niesamodzielnych dzieci. Tymczasem łączne dochody dziadków ze strony matki wynoszą 2.700 i nie mają oni żadnych dzieci na utrzymaniu w przeciwieństwie do pozwanych. Stąd mają możliwość wspierania swej córki, a matki W. B. w utrzymaniu wnuczki. Łączne wydatki K. W. i J. W., to kwota rzędu 2.000 zł. Pozostałą kwotę rzędu 700 zł miesięcznie mogą przeznaczać na pomoc wnuczce. Podobnie matka może zaoszczędzić kwotę rzędu 150 zł na wydatkach na telefon komórkowy (nie 60 zł, a 25 zł), na ubrania (nie 200 zł, a 100 zł), środkach higieny (nie 100 zł, a 50 zł).

Wobec powyższego powództwo podlegało oddaleniu.

Co do kosztów postępowania, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc je wzajemnie pomiędzy stronami w zakresie już przez nie poniesionym.

SSR Krzysztof Kaźmierski