Sygn. akt IV U 179/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Augustyniak

Protokolant: Ewelina Jakubiak

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2015 r. we Włocławku na rozprawie

sprawy małoletniej N. P., reprezentowanej przez przedstawicieli ustawowych - S. G. i E. G.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o rentę rodzinną

na skutek odwołania małoletniej N. P., reprezentowanej przez przedstawicieli ustawowych - S. G. i E. G.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 28 stycznia 2015 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje małoletniej N. P. rentę rodzinną po babci E. K. zmarłej w dniu 4 stycznia 2015 r.;

2.  stwierdza, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IV U 179/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28.01.2015r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił S. G. działającemu w imieniu małoletniej N. P. prawa do renty rodzinnej po babce E. K.. Przyczyną odmowy przyznania świadczenia było umieszczenie małoletniej w rodzinie zastępczej w osobie zmarłej babki.

S. G. jako opiekun prawny małoletniej N. P. odwołał się od powyższej decyzji. W uzasadnieniu swego stanowiska wywodził, że organ rentowy dokonał błędnej interpretacji przepisu art. 67 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację stanowiącą podstawę wydania zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małoletnia N. P. urodzona (...) jest córką Ż. K. i Ł. P.. Rodzice małoletniej nie pozostawali w związku małżeńskim. Małoletnią wychowywała matka.

E. K., zmarła w dniu 4 stycznia 2015r., była babką małoletniej N. P. ze strony matki.

Ż. K. zmarła w dniu 2 maja 2012r. Po śmierci matki małoletniej, władzę rodzicielską jej ojca, Ł. P., ograniczono poprzez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej w osobie babki E. K..

Następnie w dniu 29 maja 2013r. Sąd Rejonowy we Włocławku postanowił pozbawić Ł. P. władzy rodzicielskiej nad córką. Małoletnia nadal pozostała umieszczona w rodzinie zastępczej w osobie babki E. K., której jednocześnie powierzono opiekę prawną nad wnuczką.

Dowód: odpis zupełny aktu urodzenia k. 5 w aktach organu rentowego; kserokopie aktów USC k. 7, 8, 12; postanowienia Sądu Rejonowego we Włocławku z dnia 24.10.2012r. w sprawie (...)k. 9; z dnia 29 maja 2013r. w sprawie (...) k. 10; zaświadczenie Sądu Rejonowego we Włocławku z dnia 7 sierpnia 2013r. w sprawie (...) k. 11.

Po śmierci babki E. K., opiekę faktyczną i prawną nad małoletnią N. P. powierzono jej wujowi S. G. oraz jego żonie E. G..

Dowód: okoliczność bezsporna a nadto zeznania S. G. – nagranie rozprawy z dnia 24 kwietnia 2015r. od godz. 00:04:36 do godz. 00:11:37; zaświadczenie SR we Włocławku k. 25.

E. K. była uprawniona do emerytury rolniczej (znak (...)).

Okoliczność bezsporna.

Ł. P. zobowiązany jest do łożenia na utrzymanie małoletniej N. alimentów w kwocie po 550 zł. Egzekucja świadczenia pozostaje bezskuteczna. Małoletnia po śmierci matki była na utrzymaniu babki E. K.. Matka małoletniej przed śmiercią nie była uprawniona do świadczeń w postaci emerytury bądź renty. Małoletniej odmówiono prawa do renty rodzinnej po matce.

Dowód: zeznania S. G. – nagranie rozprawy z dnia 24 kwietnia 2015r. od godz. 00:04:36 do godz. 00:11:37.

Sąd zważył co następuje:

Zakres i przedmiot postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza treść rozstrzygnięcia organu rentowego. W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych wywołanym wniesionym odwołaniem sąd nie rozstrzyga o zasadności odwołania lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji. W myśl art. 477 8 § 2 art. 477 14 § 2 i art. 477 14a k.p.c. rozstrzygniecie sądu odnosi się do decyzji, a przedmiot, zakres rozpoznania i orzeczenie sądu wyznacza jego treść.

Ponieważ zaskarżona w niniejszym postępowaniu decyzja dotyczy prawa do renty rodzinnej, Sąd dokonał stosownych ustaleń faktycznych oraz zastosował doń stosowne przepisy prawa. Stan faktyczny w sprawie w zasadzie nie był sporny. Ustalenia poczyniono przede wszystkim w oparciu o dokumenty w postaci aktów USC oraz orzeczeń i zaświadczeń wydanych przez Sąd Rejonowy we Włocławku. Dowody te jako dokumenty urzędowe korzystają z domniemania zgodności ich treści z prawdą (art. 244 k.p.c.). Nadto ustalenia faktyczne uzupełniono zeznaniami S. G., które uznano za wiarygodne w całości jako w przeważającej części skorelowane z dokumentami, a nadto nie kwestionowane przez organ rentowy.

Zgodnie z treścią art. 29 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny zmarłego:

1)emeryta lub rencisty mającego ustalone prawo do emerytury albo renty rolniczej z ubezpieczenia;

2)ubezpieczonego, który w chwili śmierci spełniał warunki do uzyskania emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy; przyjmuje się, że był on całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym.

Do renty rodzinnej są uprawnieni następujący członkowie rodziny zmarłego:

1)dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2)przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

3)małżonek (wdowa, wdowiec),

4)rodzice

- jeżeli spełniają warunki do uzyskania takiej renty w myśl przepisów emerytalnych, przez które rozumie się przepisy ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (w skrócie ustawa emerytalna).

Zgodnie z przepisem art. 67 ust. 1 ustawy emerytalnej do renty rodzinnej uprawnieni są członkowie rodziny zmarłego, któremu przed śmiercią przysługiwało prawo emerytury lub renty rolniczej. Do kręgu uprawnionych należą:

po pierwsze - dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

po drugie – przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymania w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

po trzecie – małżonek (wdowa, wdowiec),

po czwarte – rodzice, jeżeli spełniają warunki do uzyskania takiej renty w myśl przepisów emerytalnych.

Według art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1)do ukończenia 16 lat;

2)do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3)bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Kolejne przesłanki do nabycia prawa do świadczenia w postaci renty rodzinnej zawiera przepis art. 69 ustawy emerytalnej. Zgodnie z jego treścią przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone w art. 68, a ponadto:

1)zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz

2)nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

a)nie mogą zapewnić im utrzymania albo

b)ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Zdaniem Sądu Okręgowego we Włocławku w składzie rozpoznającym przedmiotową sprawę małoletnia N. P. spełnia cytowane wyżej przesłanki ustawowe do nabycia prawa do renty rodzinnej po babce E. K..

Bezspornym jest, że małoletnia jest wnukiem zmarłej E. K., która była uprawniona do emerytury rolniczej. Małoletnia została przyjęta na utrzymanie i wychowanie przez E. K. w roku 2012 po śmierci jej matki Ż. K. (zm. 2.05.2012r.). Obecnie N. P. ma 8 lat a więc przyjęcie jej na utrzymanie i wychowanie przez ubezpieczoną nastąpiło przed osiągnięciem pełnoletności i na co najmniej rok przed śmiercią ubezpieczonej ( E. K. zmarła 4 stycznia 2015r.). Postanowieniem z dnia 24 października 2012r. Sąd Rejonowy we Włocławku w sprawie I. N. 401/12 ograniczył władzę rodzicielską ojca małoletniej, Ł. P., poprzez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej babki E. K.. Małoletnia N. P. nie ma prawa do renty po zmarłej matce, albowiem Ż. K. nie była uprawniona do emerytury lub renty rolniczej a także w chwili śmierci nie spełniała warunków do uzyskania emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy. Ojciec małoletniej zobowiązany jest do łożenia na jej utrzymanie alimentów, jednakże ich egzekucja pozostaje bezskuteczna, przez co dziecko pozostawało na utrzymaniu ubezpieczonej, która zarazem została ustanowiona jej opiekunem prawnym. Należy dodać, że pod ogólną formułą przyjęcia na wychowanie i utrzymanie należy rozumieć wszystkie te sytuacje, które oznaczają przyjęcie dziecka do tzw. wspólnoty domowej, a co za tym idzie, zaspokajanie potrzeb życiowych i materialnych, jak również podejmowanie w jego imieniu istotnych decyzji związanych z egzystencją, edukacją oraz procesem wychowawczym. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego podstawową przesłankę prawa wnuka do renty rodzinnej po dziadkach stanowi przyjęcie na wychowanie i utrzymanie, przy czym obydwa elementy muszą zachodzić łącznie. Z kolei przesłanka przyjęcia na wychowanie, rozumianego jako stałe sprawowanie pieczy na dzieckiem, polegające na opiece nad nim, przekazywaniu mu wiedzy, zapewnieniu osiągnięcia rozwoju fizycznego i psychicznego oraz doprowadzeniu do samodzielności, jest spełniona w sytuacji, gdy nie ma rodziców, którzy realizowaliby wychowanie, bądź też rodzice (rodzic) nie realizują obowiązku wychowywania i obowiązek ten, łącznie z dostarczaniem utrzymania, przejmują dziadkowie (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 112.02.2014r., I UK 320/13).

Wobec stanowiska organu rentowego należało jedynie rozstrzygnąć, czy umieszczenie małoletniej N. P. w rodzinie zastępczej ubezpieczonej E. K. wyklucza jej prawo do renty rodzinnej po babce. Według przepisu art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (analogicznie przepis art. 67 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej) do renty rodzinnej po ubezpieczonym uprawnione są przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.

W ocenie Sądu stanowisko organu rentowego w tej kwestii jest zbyt schematyczne i nie zasługuje na uwzględnienie. Pojęcie dzieci uprawnionych do renty rodzinnej zostało określone szeroko i obejmuje dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione. Przy czym ustawodawca dokonał wyraźnego wyodrębnienia na dzieci związane z ubezpieczonym więzami pokrewieństwa (wnuki, rodzeństwo) oraz „inne dzieci”. W przypadku wnuków, rodzeństwa i innych dzieci dodatkowym warunkiem jest wymóg, by osoby te zostały wzięte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz ponadto by nie miały one prawa do renty rodzinnej po własnych zmarłych rodzicach lub, gdy rodzice żyją, nie mogą im zapewnić utrzymania albo gdy zmarły ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd. Wszystkie te warunki zostały spełnione, co wyżej już wskazano. Zapis, który akcentuje pozwany „z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka” został dodany do przepisu art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników na mocy art. 208 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2011r. nr 149 poz. 887) z dniem 1.01.2012r. Wykładnia celowościowa przepisu art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w kontekście zapisów cyt. ustawy przemawia, zdaniem Sądu, za przyjęciem, że intencją ustawodawcy było ograniczenie przypadków prawa do świadczenia w sytuacjach umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka. Ustawa z 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2011r. nr 149 poz. 887) wprowadziła bowiem do systemu pojęcie rodziny zastępczej spokrewnionej oraz zawodowej i niezawodowej. Wiąże się to, jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, z naturalną kwestią pokrewieństwa w rodzinie i faktem obowiązku alimentacyjnego krewnych, który spoczywa w pierwszym rzędzie na rodzicach dziecka, a następnie na krewnych dalszego stopnia czyli wstępnych i rodzeństwu. Obowiązku takiego, co oczywiste, nie mają osoby niespokrewnione z dzieckiem, dla którego pełnią funkcję rodziny zastępczej czy rodzinnego domu dziecka. Stąd też racjonalne wydaje się zastrzeżenie, że do renty rodzinnej po ubezpieczonym nie mają dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie ale z nim niespokrewnione. Taki ubezpieczony nie ma bowiem obowiązku alimentacji dziecka przyjętego na wychowanie i utrzymanie, toteż jak najbardziej nieuzasadnione byłoby przyznanie owemu dziecku prawa do renty rodzinnej. Ratio legis przedmiotowego świadczenia jest bowiem zapewnienie dziecku środków na wychowanie i utrzymanie po śmierci osoby zobowiązanej do jego alimentacji.

Mając na względzie powyższe Sąd na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. orzekł o zmianie zaskarżonej decyzji i przyznaniu małoletniej prawa do świadczenia.

Na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej w zw. z art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników stwierdzono, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, albowiem było to uzależnione tylko od prawidłowej interpretacji obowiązującego prawa.