Sygn. akt VIII Ga 190/13

UZASADNIENIE

Powódka B. G. domagała się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w W. kwoty 17.958 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2012r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że zawarła z pozwanym umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej a w dniu 6 lipca 2012 r. zatrudniony przez powódkę operator podnośnika nożycowego uszkodził płaszcz montowanej bramy wraz z dolną listwą. Koszt naprawy bramy wyniósł 17.958 zł. Ubezpieczyciel odmówił wypłaty odszkodowania z tego tytułu , gdyż bezpodstawnie stwierdził, że szkoda nastąpiła w mieniu powódki. Powódka wskazała , że do czasu zapłaty całości ceny bramy pozostają własnością producenta (...) S.A. , z uwagi na zastrzeżenie prawa własności a cena nie była jeszcze wówczas w całości uiszczona. Powódka wywiodła na tej podstawie, że w chwili zdarzenia bramy stanowiły własność spółki (...) S.A., wobec czego zaistniały przesłanki do wypłaty odszkodowania. W odpowiedzi na pozew pozwana zażądała oddalenia powództwa w całości i zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu. Podała, że w tej sprawie odmówiła wypłaty odszkodowania, gdyż szkoda nie wystąpiła w mieniu osób trzecich. Podniosła, że pozwanej nie przysługiwała legitymacja czynna do wystąpienia z powództwem w niniejszej sprawie, gdyż zgodnie z treścią art. 822 § 4 k.c. poszkodowanemu przysługuje roszczenie o odszkodowanie bezpośrednio od ubezpieczyciela. Wskazała również, że uszkodzona brama nie stanowiła odrębnej rzeczy, ale po jej zamontowaniu stała się ona częścią składową nieruchomości. W chwili uszkodzenia brama była zatem własnością właściciela budynku.

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo i zasądził na rzecz pozwanej zwrot kosztów procesu w wysokości 2.417 zł. Sąd I instancji ustalił , iż powódka prowadzi działalność gospodarczą pod nazwa (...). W dniu 18 listopada 2011 r. powódka zawarła z pozwaną umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów gospodarczych (...) obowiązującą w okresie od 19.11.2011r. do 19.11.2012r. W dniu 8 maja 2012 r. powódka zamówiła w spółce (...) S.A. pięć kompletów bram wraz z osprzętem z terminem realizacji do 30.05.2012 r. W treści potwierdzenia przyjęcia zamówienia spółka (...) S.A. wskazała, że do momentu całkowitej zapłaty towar pozostaje jej własnością. Powódka uregulowała przedpłatę w kwocie 57.150,72 zł. Po dokonaniu tej wpłaty bramy zostały dostarczone do miejscowości L.. W dniu 21.06.2012r. pozwana wystawiła powódce fakturę VAT na kwotę łączną 142.876,80 zł brutto, w której wskazała, że uregulowano tytułem zaliczki 57.150,72 zł. Powódka uregulowała tę należność w całości w dniu 18.09.2012r. W dniu 06.07.2012r. w miejscowości L. pracownik powódki – A. R. uszkodził w trakcie montażu jedną z bram przeciwpożarowych zakupionych w firmie (...) S.A. W dniu 24.07.2012r. powódka zakupiła w (...) S.A. nowy płaszcz bramy wraz z transportem za kwotę łączną 17.958 zł brutto i dokonała naprawy uszkodzonej bramy a w dniu 25.07.2012 r. zgłosiła pozwanej zaistnienie szkody. W dniu 07.08.2012r. pozwana powiadomiła powódkę, że odmawia wypłaty odszkodowania.

Sąd Rejonowy przyjął , iż bezspornym w niniejszej sprawie jest, że strony łączyła umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów gospodarczych. Poza sporem jest również, że w dniu 21.06.2012r. powódka zawarła ze spółką (...) S.A. umowę sprzedaży (...) bram przeciwpożarowych z zastrzeżeniem własności sprzedanych rzeczy na rzecz sprzedawcy do czasu zapłaty całości ceny. Nie budzi również żadnych wątpliwości fakt, że w dniu 06.07.2012r. w trakcie dokonywania montażu pracownik powódki uszkodził jedną z zakupionych bram. Bezspornym jest również, że w momencie zaistnienia tego zdarzenia powódka nie uregulowała jeszcze 60% ceny za zakupione bramy (wcześniej zapłaciła jedynie zaliczkę wynoszącą 40% wartości towaru) jak również , że powódka naprawiła przedmiotową bramę dokonując zakupu odpowiednich jej elementów za kwotę łączną 17.958 zł. Spór dotyczył jedynie tego czy zaistniałe zdarzenia spowodowały powstanie po stronie pozwanego obowiązku wypłaty odszkodowania na rzecz powódki.

Pozwany w niniejszej sprawie podnosił dwa zarzuty przeciwko żądaniu powódki. Wskazał mianowicie, że powódce nie przysługuje legitymacja czynna do występowania z powództwem w niniejszej sprawie oraz, że uszkodzona brama została trwale połączona z nieruchomością, na której została zamontowana, stając się jej częścią składową, wobec czego przestała być własnością (...) S.A. Sąd nie podzielił stanowiska pozwanego, iżby uszkodzona brama stała się częścią składową nieruchomości, na której była montowana. Nie sposób się również zgodzić z pozwanym, że w przypadku, gdy osoba odpowiedzialna za szkodę, która jej jednocześnie ubezpieczona z tytułu odpowiedzialności cywilnej naprawia szkodę, to nie przysługuje jej wobec ubezpieczyciela roszczenie o zwrot poniesionych z tego tytułu wydatków.

Pomimo tego w ocenie sądu I instancji roszczenie powódki nie zasługiwało na uwzględnienie. Dla prawidłowej oceny stanu faktycznego zaistniałego w niniejszej sprawie koniecznym było przeprowadzenie analizy obowiązujących przepisów w zakresie charakteru odpowiedzialności ubezpieczyciela w przypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, skutków dokonania sprzedaży z zastrzeżeniem własności oraz ustalenia sposobu rozumienia pojęcia „szkoda”. Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są: wystąpienie zdarzenia, z którym przepis prawny łączy odpowiedzialność odszkodowawczą, powstanie szkody oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem i szkodą (art. 361 k.c.).

Strony zawarły umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów gospodarczych (...). Zgodnie z treścią art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający lub ubezpieczony. Z treści tego przepisu wynika jasno, że obowiązek wypłaty odszkodowania aktualizuje się jedynie w przypadku wyrządzenia szkody osobie trzeciej. Szkoda , w myśl art. 361 § 2 k.c. , może występować w dwojakiej postaci – może obejmować straty, które poszkodowany poniósł albo utracone korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Pod pojęciem strat przyjęto ujmować każde pogorszenie się sytuacji majątkowej poszkodowanego, wskutek zmniejszenia się posiadanych aktywów lub też zwiększenia jego pasywów. Zmniejszenie aktywów następuje przez utratę, ubytek lub zniszczenie poszczególnych elementów majątkowych. Zwiększenie pasywów jest związane ze zwiększeniem się zobowiązań poszkodowanego. Ustalenie faktu wystąpienia szkody oraz jej wysokości winno się opierać na porównaniu rzeczywistego stanu majątkowego osoby poszkodowanej oraz stanu, jaki by istniał, gdyby nie doszło do zdarzenia wyrządzającego szkodę. Powódka uszkodziła bramę, która została jej sprzedana na podstawie umowy sprzedaży z zastrzeżeniem własności. Na tej podstawie powódka wywodziła, że po stronie sprzedawcy bramy – (...) S.A. na skutek tego zdarzenia powstała szkoda majątkowa w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. Z twierdzeniem tym nie sposób się zgodzić. Zgodnie z treścią art. 589 k.c. jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny, poczytuje się w razie wątpliwości, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym. Wierzyciel godzi się zatem na umniejszenie swych aktywów (tj. przeniesienie prawa własności należącej do niego rzeczy) dopiero wówczas, gdy do jego majątku wejdzie suma pieniężna stanowiąca ekwiwalent wartości tej rzeczy. Kupujący, któremu rzecz została wydana jest z mocy umowy sprzedaży uprawniony do jej posiadania, mimo, że nie stał się jeszcze jej właścicielem. Jeżeliby zatem sprzedawca wystąpił przeciwko niemu z roszczeniem windykacyjnym, to kupujący mógłby przeciwstawić mu swoje uprawnienie do władania rzeczą wynikające z umowy. Sytuacja ulega jednak zmianie po upływie terminu płatności – wystąpienie zwłoki w zapłacie umożliwia sprzedawcy odebranie rzeczy kupującemu, który automatycznie traci uprawnienie do posiadania rzeczy. Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej nie oznacza zwolnienia nabywcy z obowiązków obligacyjnych wynikających z zawartej umowy sprzedaży. Zgodnie z jej treścią kupujący ma obowiązek zapłaty uzgodnionej ceny na rzecz sprzedawcy. Po upływie uzgodnionego terminu płatności sprzedawca może się domagać od kupującego alternatywnie : albo zapłaty ceny albo zwrotu rzeczy. Decyzja, z którego ze swych uprawnień skorzysta zależy wyłącznie od sprzedawcy. Analiza tak rozumianych przepisów dotyczących szkody oraz przepisów o sprzedaży z zastrzeżeniem własności prowadzi do wniosku, że na skutek zdarzenia, którego dotyczy niniejsze postępowanie nie doszło do wyrządzenia szkody majątkowej spółce (...) S.A., szkodę taką poniosła natomiast powódka. Przed dniem 06.07.2012r. po stronie aktywów spółki (...)S.A. występowało bowiem roszczenie względem powódki o zapłatę reszty ceny za sprzedane bramy. Alternatywnie – w razie gdyby powódka nie zapłaciła ceny w terminie, spółka ta mogła domagać się od niej zwrotu sprzedanego towaru. Wartość jej aktywów zamykała się zatem kwotą stanowiącą równowartość reszty należnej jej ceny tj. 85.726,08 zł ( 142.876,80 – 57.150,72 zł). Po uszkodzeniu bramy w dniu 06.07.2012r. spółce (...) S.A. nadal przysługiwało roszczenie względem powódki o zapłatę reszty ceny w kwocie 85.726,08 zł a nadto mogła alternatywnie domagać się zwrotu sprzedanych bram przy czym cztery z nich pozostały nieuszkodzone a jedna była w stanie uszkodzonym. Z dokonanego porównania wynika wprost, że po uszkodzeniu bramy wartość aktywów sprzedawcy nie zmieniła się – wynosiła nadal 85.726,08 zł. Realna szkoda dla sprzedawcy mogłaby wystąpić jedynie wówczas, gdyby powódka nie uregulowała ceny a sprzedawca zdecydował się na wybór roszczenia windykacyjnego oraz w związku z uszkodzeniem bramy nie uzyskałby w pełni zaspokojenia swych roszczeń w wysokości 85.726,08 zł. Taka sytuacja nie miała jednak miejsca i raczej nie wystąpiłaby, skoro powódka uregulowała na poczet swego zobowiązania wynikającego z umowy sprzedaży tytułem zaliczki kwotę 57.150,72 zł a koszt naprawy bramy wynosił 17.958 zł. Porównanie stanu aktywów i pasywów powódki przed i po zdarzeniu z 06.07.2012 r. prowadzi natomiast do wniosku, że w związku z uszkodzeniem bramy doznała ona szkody. Przed tym zdarzeniem bowiem powódkę obciążało zobowiązanie do zapłaty reszty ceny za zakupione bramy. Natomiast po uszkodzeniu bramy powódka nadal była zobligowana do zapłaty reszty ceny, lecz w zamian miała otrzymać własność 5 bram w tym jednej uszkodzonej, której koszt naprawy wynosi 17.958 zł. W tym stanie rzeczy brak było podstaw do przyjęcia, że na skutek zdarzenia z dnia 06.07.2012r. szkodę poniosła osoba trzecia. W konsekwencji należało uznać, że pozwany, w myśl umowy zawartej z powódką, nie odpowiada za zaistniałą szkodę. Z tego względu sąd oddalił powództwo w całości a kosztami procesu obciążył powódkę.

Powyższy wyrok zaskarżyła powódka w całości , zarzucając Sądowi I instancji błędną wykładnię przepisów kodeksu cywilnego o obowiązku naprawienia szkody i przepisów o sprzedaży z zastrzeżeniem prawa własności, w szczególności poprzez uznanie, iż spółka (...) SA nie poniosła szkody wskutek uszkodzenia jej bramy przez powódkę. W konsekwencji wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku ( tj. w istocie jego zmianę ) i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 17.958 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 26 sierpnia 2012r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych , ewentualnie wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Z uzasadnienia apelacji wynika , iż Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny. Pracownik powódki w dniu 6 lipca 2012 r. uszkodził bramę garażową, którą powódka kupiła z zastrzeżeniem prawa własności na rzecz sprzedającego ( (...) SA) do momentu całkowitej zapłaty za towar , która nastąpiła dopiero 18.09.2012r. Powódka nie mogła sobie pozwolić , aby poszkodowany ( (...) SA) czekał na wypłatę odszkodowania od ubezpieczyciela , w związku z czym zaspokoiła poszkodowanego, a zrekompensowania tego wydatku domaga się od swojego ubezpieczyciela w niniejszym postępowaniu. Ocena prawna wyżej opisanego stanu faktycznego dokonana przez Sąd Rejonowy nie jest prawidłowa. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej powoduje, że ubezpieczyciel obowiązany jest naprawić szkodę osobie trzeciej, za którą to szkodę odpowiedzialność ponosi ubezpieczony. Zgodnie z art. 361 § 2 kc naprawienie szkody obejmuje m. in. straty jakie poszkodowany poniósł. Pod pojęciem straty rozumie się każde pogorszenie się sytuacji majątkowej poszkodowanego, wskutek zmniejszenia się posiadanych aktywów lub też zwiększenia się jego pasywów. Nie ulega wątpliwości, że spółka (...) w dniu wystąpienia uszkodzenia bramy była jej właścicielem. Zatem przed uszkodzeniem do jej aktywów należała wartość bramy nie uszkodzonej. Po zajściu zaś zdarzenia aktywa poszkodowanego zmniejszyły się – wartość bramy uszkodzonej jest oczywiście niższa od wartości bramy w stanie idealnym. Zatem więc, spółka (...) poniosła szkodę do której naprawienia zobowiązana była powódka. Powódka, zaś na takie wypadki była ubezpieczona u pozwanej, aby w razie konieczności jej majątek nie doznał uszczerbku w wyniku wypłaty odszkodowania. Niezrozumiałym jest dokonywanie przez Sąd I instancji wyliczeń matematycznych w oparciu o łączącą powódkę z poszkodowaną spółką (...) umowę sprzedaży. Błąd Sądu polega na przyjęciu, że wartość (...) spółki (...) przed uszkodzeniem bramy zamykała się w kwocie odpowiadającej reszcie niezapłaconej ceny za bramy. Umowa sprzedaży z zastrzeżeniem prawa własności do czasu całkowitej zapłaty ceny jest umową z warunkiem zawieszającym tzn. skutki umowy nastąpią dopiero po ziszczeniu się warunku (czyli zapłaty całej ceny). Dopóki warunek się nie ziści, własność sprzedawanej rzeczy należy do sprzedającego. Do majątku (...) SA w momencie wypadku należały bramy (w tym uszkodzona) o wartości uwzględniającej ich „idealny” stan. Szkodę poniosła spółka (...), a jedynie skutki ekonomiczne (konieczność zapłaty odszkodowania za uszkodzenie bramy) ponosi powódka. Skoro zatem powódka wyrządziła szkodę w mieniu osoby trzeciej ( (...) SA) i była zobowiązana do zapłaty z tego tytułu odszkodowania to jej ubezpieczyciel - pozwany -powinien jej zwrócić kwotę dochodzoną niniejszym pozwem.

Pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powódki kosztów postępowania odwoławczego , podtrzymując dotychczasowe argumenty przedstawione w niniejszym postępowaniu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja powódki okazała się bezzasadna.

Jak stwierdziła sama powódka , stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był sporny a do rozstrzygnięcia przez Sąd pozostawała kwestia czy zaistniałe zdarzenia spowodowały powstanie po stronie pozwanego obowiązku wypłaty odszkodowania na rzecz powódki. Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje argumentację Sądu I instancji , uznając ją za własną. W szczególności prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął , iż szkoda w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. , może obejmować straty, które poszkodowany poniósł albo utracone korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Pod pojęciem strat należy zaś rozumieć każde pogorszenie się sytuacji majątkowej poszkodowanego wskutek zmniejszenia się posiadanych aktywów lub też zwiększenia jego pasywów. Słusznie też Sąd I instancji ustalił , iż analizy dotyczącej wystąpienia szkody należy dokonywać w okolicznościach konkretnej sprawy. Nie można – jak twierdzi powódka – upatrywać faktu rzekomego poniesienia szkody przez dostawcę bram w samym tylko fakcie przysługiwania mu własności tychże bram do czasu zapłaty całej ceny , co było poza sporem. Nieistotne jest też w stanie faktycznym mającym miejsce w niniejszej sprawie , iż wartość bramy uszkodzonej jest niższa od wartości bramy w stanie idealnym , jak wywodzi powódka. Dla ustalenia wystąpienia szkody ważne jest zaś ustalenie czy aktywa sprzedawcy bram istotnie uległy zmniejszeniu. Nie uległy one zaś zmniejszeniu poprzez samo uszkodzenie jednej z bram. Stan majątkowy (...) SA nie uległ żadnej zmianie po dniu 6 lipca 2012 r. , gdyż – jak zasadnie przyjął Sąd Rejonowy - po uszkodzeniu bramy wartość aktywów sprzedawcy wynosiła nadal 85.726,08 zł zaś szkoda dla sprzedawcy mogłaby wystąpić tylko wtedy , gdyby powódka nie uregulowała ceny a sprzedawca zdecydował się na wybór roszczenia windykacyjnego. To powódka poniosła szkodę , gdyż nadal była zobowiązana do zapłaty reszty ceny , co zresztą uczyniła a w zamian stała się właścicielką 5 bram w tym jednej uszkodzonej, której koszt naprawy wyniósł 17.958 zł. Sprzedawca bram otrzymał od powódki całość ceny za zakupione bramy a szkodę naprawiła powódka z własnych środków. To właśnie te skutki ekonomiczne , o których pisze powódka w swojej apelacji , składają się na szkodę w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. , którą przecież poniosła powódka a nie osoba trzecia. Skoro zatem szkodę poniosła powódka , pozwany nie był zobowiązany do wypłaty odszkodowania z tytułu odpowiedzialności cywilnej powódki. W myśl bowiem art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający lub ubezpieczony. Ubezpieczenie to nie obejmuje zatem szkód wyrządzonych w majątku samego ubezpieczonego.

W związku z powyższym apelację jako niezasadną Sąd Okręgowy oddalił na podstawie art. 385 kpc a o kosztach postępowania odwoławczego orzekł w myśl art. 98 kpc.