Piątek, 29 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5877
Piątek, 29 marca 2024
Sygnatura akt: V U 954/13

Tytuł: Sąd Okręgowy w Kaliszu z 2013-12-18
Data orzeczenia: 18 grudnia 2013
Data publikacji: 14 marca 2018
Data uprawomocnienia: 24 stycznia 2014
Sąd: Sąd Okręgowy w Kaliszu
Wydział: V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Przewodniczący: Ewa Nowakowska
Sędziowie:
Protokolant: Alina Kędzia
Hasła tematyczne: Nienależne Świadczenie
Podstawa prawna: art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Sygn. akt V U 954/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Nowakowska

Protokolant Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2013 r. w Kaliszu

odwołania G. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 24 maja 2013 r. Nr (...)

w sprawie G. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., z dnia 24 maja 2013 r., znak (...), w ten sposób, że ustala, iż G. S. nie jest zobowiązany do zwrotu renty rodzinnej pobranej za okres od 1 maja 2013 r. do 30 czerwca 2013 r.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.05.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., zobowiązał G. S. do zwrotu kwoty 3082,46 zł. z tytułu nienależnie pobranej renty rodzinnej za okres od 01.05.2013 r. do 30.06.2013 r., a nadpłata powstała z powodu skreślenia go z listy słuchaczy.

Odwołanie od tej decyzji wniósł do Sądu G. S., domagając się jej zmiany poprzez przyjęcie, że nie jest zobowiązany do zwrotu pobranej renty, gdyż skreślenie go z listy słuchaczy było spowodowane jego chorobą, z którą zmaga się od 3 lat i która nie pozwoliła na powiadomienie ZUS. Zwrócił dochodzoną kwotę z pieniędzy pożyczonych od pracującego brata. Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sad ustalił co następuje:

Poza sporem jest w niniejszej sprawie, że G. S., urodzony w dniu (...), pobierał ½ renty rodzinnej po ojcu. W roku szkolnym 2011/12 był uczniem III klasy Liceum Ogólnokształcącego im (...) w O.i w związku z przedłożeniem zaświadczenia ze szkoły z 14.09.2011 r. uzyskał prawo do renty rodzinnej na okres do 31.08.2012 r. (k. 275 akt rentowych). Od 01.09.2012 r. renta została przyznana w całości tylko Z. S.wobec braku zaświadczenia o kontynuowaniu nauki przez odwołującego się (k. 279 akt rentowych).

W dniu 11.10.2012 r. G. S. wystąpił o przedłużenie prawa do renty rodzinnej przedkładając zaświadczenie z Zespołu Szkół (...)w O.z 08.09.2012 r. stwierdzające, że w roku szkolnym 2012/2013 jest słuchaczem Liceum Ogólnokształcącego dla Dorosłych, w klasie III semestr V w systemie zaocznym (zajęcia odbywają się w soboty i niedziele) (dowód zaświadczenie k. 282 akt rentowych). Decyzją z dnia 17.10.2012 r. renta rodzinna została mu przyznana na okres od 01.10.2012 r. do 31.08.2013 r. (dowód – decyzja k. 288 w aktach ZUS).

Po ustaleniu, że uczniem Liceum Ogólnokształcącego im. (...) G. S.był tylko do 17.04.2012 r., organ rentowy, decyzją z dnia 23.10.2012 r., zobowiązał go do zwrotu nienależnie pobranej renty rodzinnej za okres od 1.05.2012 r. do 31.08.2012 r. wraz z odsetkami (dowód – decyzja k. 295 akt rentowych). Decyzja nie została zaskarżona i dochodzona kwota została wpłacona w dniu 23.11.2012 r. (k. 303 akt ZUS).

Pismem z dnia 22.05.2013 r. G. S. zwrócił się do organu rentowego o wstrzymanie wypłaty renty rodzinnej dołączając zaświadczenie szkoły stwierdzające, że nie ukończył szkoły decyzją Rady Pedagogicznej z 22.04.2013 r., z ta datą został skreślony z listy uczniów (k. 309-311 akt ZUS). Decyzją z dnia 24.05.2013 r. ZUS zobowiązał G. S.do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 01.05.2013 r. do 30.06.2013 r. w kwocie 3 082,46zł. (decyzja k. 319 akt ZUS). Jak wynika z adnotacji na w/w decyzji kwota powyższa została wpłacona w dniu 04.07.2013 r.

Wszystkie wspomniane wyżej decyzje, przyznające rentę rodzinną dla G. S., nie były adresowane do niego, ale do Z. S.(która jest drugą osoba uprawnioną do tego świadczenia) natomiast decyzje zobowiązujące do zwrotu kierowane były wprost do odwołującego się.

G. S.z uwagi na problemy psychiczne zmuszony był przerwać naukę w III, maturalnej klasie liceum ogólnokształcącego, gdzie naukę odbywał w systemie dziennym. Leczenie w (...)w O.podjął od 11.06.2012 r. Jako rozpoznanie wstępne określono: „obserwacja w kierunku zaburzeń depresyjnych” oraz zdiagnozowano dystymię i jako choroba współistniejąca-uzależnienie od narkotyków. Odwołujący się leczył się też w (...)od czerwca 2012 r. (dowód – kserokopia dokumentacji k. 14-23). Z uwagi na nieskuteczność terapii odwołujący się leczenie prowadził u kilku specjalistów, którzy stawiali różne diagnozy. Miał problemy z codziennym funkcjonowaniem (dowód – zeznania G. S. od 4 do 12 minuty nagrania z rozprawy). Po wakacjach w 2012 r. G. S.podjął naukę w III klasie liceum w systemie zaocznym. Zajęcia odbywały się w soboty i niedziele. W ostatnim semestrze tej maturalnej klasy zajęcia odbywały się w dniach 2-3, 9-10i 16-17 lutego, oraz 2-3, 9-10 i 23-24 marca 2013 r. Odwołujący się był nieobecny na większości tych zajęć (cały dzień 2 i 17 lutego oraz od 3 marca do końca zajęć). Szkoła nie udziela urlopów zdrowotnych swoim słuchaczom, przepisy nie wymagają też od nich usprawiedliwiania nieobecności (dowód – informacja szkoły w piśmie z dnia 19.11.2013 r., k 32).

Stan zdrowia uniemożliwiał odwołującemu się nie tylko kontynuowanie nauki, ale też zadbanie o realizację zobowiązania powiadomienia ZUS o przerwaniu nauki. Uczynił to dopiero w maju 2013 r. Kontynuował też leczenie psychiatryczne. Po wakacjach 2013 r. G. S. naukę podjął ponownie w tej samej placówce, w Centrum (...), w III klasie zaocznej liceum ogólnokształcącego. (dowód – zeznania odwołującego się i zaświadczenie szkoły z dnia 21.10.2013 r. k. 13). Kwotę objętą zaskarżoną decyzją, a zwróconą ZUS odwołujący się pożyczył od pracującego brata.

Dla zweryfikowania twierdzeń odwołującego się i wyjaśnienia czy skreślenie go się z listy uczniów w kwietniu 2013 r. wynikało z jego stanu zdrowia, który uniemożliwiał mu kontynuowanie nauki w semestrze wiosennym w maturalnej klasie i czy stan ten stanowił przeszkodę w postrzeganiu rzeczywistości i zadbaniu o sprawy życiowe oraz w realizowaniu obowiązków – Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłych lekarza psychiatry i psychologa. Biegli po zbadaniu odwołującego się i zapoznaniu się z jego dokumentacją leczenia rozpoznali osobowość introwersyjną z silną komponentą neurotyzmu. Uznali, że przeżywając stany nawracających depresji nie był w stanie kontynuować nauki w semestrze wiosennym 2013 r., zwłaszcza w okresie od 22.04.2013 r. do 30.06.2013 r. W tym czasie nie mógł spełniać obowiązków ucznia ze względu na przeżywanie stanów depresji, która istotnie obniża motywację niezbędną do podejmowania wysiłku umysłowego (spadek koncentracji uwagi, spowolnienie psychoruchowe, spostrzeganie siebie jako człowieka niezdolnego do podejmowania jakichkolwiek zadań). Stan psychiczny G. S. wymagał udzielenia zwolnień lekarskich od zajęć szkolnych odbywających się w trybie zaocznym, ale był też dla niego przeszkodą w postrzeganiu rzeczywistości m.in. w zadbaniu o jego sprawy życiowe i w realizowaniu obowiązków wobec ZUS (dowód – opinia biegłych specjalisty lekarza psychiatry i psychologa z 28.11.2013 r. ).

Sąd zważył co następuje.

Zgodnie z treścią art.138 ust.2 pkt. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. 2009 nr 153 poz. 1227 ze zm.) za nienależne świadczenia uważa m.in. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty w całości lub części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Zgodnie z art. 68 ust.1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U.162 poz. 1118 ze zm.) dzieci powyżej 16 roku życia mają prawo do renty rodzinnej do czasu ukończenia nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do 25 roku życia, a jeśli ukończenie tego wieku nastąpiło na ostatnim roku studiów, prawo do renty przedłuża się do ukończenia tego roku studiów.

Dla oceny czy zasadne jest dochodzenie przez organ rentowy zwrotu renty rodzinnej wypłaconej G. S. za maj i czerwiec 2013 r. konieczne jest zbadanie czy świadczenie to przysługiwało mu oraz czy był prawidłowo powiadomiony o prawie do pobierania.

Akta rentowe nie zawierają żadnego pouczenia o zasadach wypłaty renty rodzinnej i o obowiązku informowania o zaprzestaniu nauki kierowanego do G. S.. Takie pouczenie zawarte było jedynie w standardowych decyzjach, w treści pouczenia zamieszczonego na kolejnych decyzjach przyznających rentę (w punkcie XII.1 pouczenia zawarta jest informacja o konieczności informowania ZUS o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły przez osobę powyżej 16 lat). Decyzje te jednak kierowane były wyłącznie do Z. S.jednocześnie upoważnionej do odbioru renty dla siebie i stan taki trwał nadal w czasie gdy odwołujący się był już pełnoletni. Żadna decyzja przyznająca rentę nie była kierowana do odwołującego się. Z faktu, że matka była upoważniona do odbioru części renty przysługującej pełnoletniemu dziecku nie można wyprowadzać wniosku, że pouczenie było skuteczne wobec tego dziecka.

W tej kwestii orzecznictwo sądów jest już utrwalone (patrz choćby wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4.10.2005 r., IIIAUa 1466/04 LEX 175557)

Odnosząc się do kwestii prawa dziecka do renty rodzinnej wobec kontynuowania nauki stwierdzić należy, że okres pobierania nauki pojmowany jest w orzecznictwie i doktrynie dość szeroko.

Obejmuje nie tylko okres efektywnego uczestniczenia w zajęciach objętych programem nauczania, ale także okres wakacji, urlopu zdrowotnego dla ucznia szkoły średniej czy urlopu dziekańskiego dla studenta wyższej uczelni (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 03.10.2000 r. IIUKN 739/99 OSNAPIUS 9/2002 poz. 215), jak okresy również przerw w edukacji wynikających ze skreślenia z listy uczniów i ponownego przyjęcia w ich poczet. (np. w sprawie I UK 3/04 OSNP 2005/8/116, LEX 146568). Oczywiście za niewystarczające uznaje się samo zapisanie się do szkoły lub na studia o ile dziecko nie uczestniczy w żadnych zajęciach, nie pisze prac kontrolnych, nie uzyskuje zaliczeń i nie przystępuj do egzaminów, co ostatecznie powoduje skreślenie go z listy uczniów lub studentów (np. niepublikowane wyroki Sądu Najwyższego z 5.07.2012 r. I UK 65/12 i z 3.08.2012 r. IUK 96/12). Ponadto jak wypowiedział się Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. I UK 3/04 ( OSNP 2005/8/116) – LEX 146568 renta rodzinna przysługuje dziecku uczącemu się w szkole, także w okresach przerw w nauce, niezależnie od tego, czy formalnie zachowało ono status ucznia.

W niniejszej sprawie wobec ponownego podjęcia nauki przez odwołującego się od września 2013 r. okres objęty sporem przypada na czas przerwy w nauce. Przerwa ta nie wynikała ze zwykłego zlekceważenia obowiązków szkolnych przez odwołującego się, ale z jego stanu chorobowego. W tym czasie, jak to wynika z opinii biegłych, stan zdrowia uniemożliwiał mu nie tylko kontynuowanie nauki, ale i wręcz postrzeganie rzeczywistości, a w obecnym systemie nauki nie miał możliwości wystąpienia o urlop zdrowotny.

W przytoczonym orzeczeniu z dnia 24.11.2004 r. I UK 3/04 Sąd Najwyższy zauważył nadto, że dla ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, decydujące znaczenie ma świadomość i zamiar ubezpieczonego, który pobrał świadczenie w złej wierze, a decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie odstąpienia od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń (art. 83 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) podlega kontroli sądu ubezpieczeń społecznych.

Powracając na grunt rozpoznawanej sprawy w ocenie Sądu świadczenie rentowe, które odwołujący się pobrał za maj i czerwiec 2013 r. po skreśleniu go z listy uczniów wbrew twierdzeniu ZUS nie jest świadczeniem nienależnym i nie podlega zwrotowi.

Świadczenia to ani nie było wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty w całości lub części (skoro w okresie przerwy w nauce renta rodzinna przysługiwała), ani odwołujący się jako osoba pobierająca świadczenia nie był prawidłowo pouczony o braku prawa do ich pobierania.

W tej sytuacji zaskarżoną decyzję należy uznać za błędną, podlegała zatem zmianie i zgodnie z art. 477 14 § 2 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.

Najczęściej czytane
ogłoszenia

Udostępnij