Sygn. akt IC 1655/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący	Sędzia SR del. Agnieszka Baranowska-Gos
Protokolant	Roksana Babert-Strzelecka

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z powództwa A. W. (1)

przeciwko J. W.

o unieważnienie aktu notarialnego

1.  oddala powództwo;

2.  znosi wzajemnie koszty procesu między stronami;

3.  przyznaje pełnomocnikowi powódki A. W. (1) adwokatowi M. M. prowadzącemu Indywidualną Kancelarię Adwokacką w P. wynagrodzenie w kwocie 4.428,00 złotych (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu i nakazuje wypłacenie tej kwoty ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim.

Sygn. akt I C 1655/12

UZASADNIENIE

Powódka A. W. (1) wniosła o unieważnienie aktu notarialnego zawartego pomiędzy A. W. (1) a J. W. w dniu 9 stycznia 2012 r., przed notariuszem A. P. (1) w O. w Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) – z powodu błędu co do jego treści.

W uzasadnieniu żądania podała, że ma 82 lata i jest osobą schorowaną. W dniu 9 stycznia 2012 r., na prośbę J. W. udała się do notariusza celem podpisania umowy. Była przekonana, że chodzi o testament. U notariusza podpisała jakieś trzy karty, które zostały jej wcześniej przez niego odczytane. Po sporządzeniu aktu, syn jej zaczął dokuczać. Twierdził, że może ją usunąć z mieszkania bo nie jest jej. To spowodowało, że udała się do Kancelarii Notarialnej T. D. i A. S., gdzie 11 czerwca 2012 r. odwołała umowę z synem, co do której była przekonana, że jest testamentem i powołała do spadku wnuczkę E. K.. Później chciała wymeldować syna z mieszkania, lecz okazało się to niemożliwe ponieważ mieszkanie miało być syna. W rozmowie z adwokatem dowiedziała się, że umowa sporządzona w dniu 9 stycznia 2012 r. jest umową darowizny. Była tym zaszokowana. Dlatego uchyla się od skutków prawnych umowy zawartej pod wpływem błędu.

W odpowiedzi na pozew, pozwany wniósł o jego oddalenie. Podniósł w niej, że jest zdziwiony treścią pozwu ponieważ cały czas opiekuje się swoją matką A. W. (1). Nigdy nie miał zamiaru usuwać powódki z mieszkania. Umowa darowizny lokalu mieszkalnego na jego rzecz została sporządzona z inicjatywy powódki.

W piśmie procesowym z dnia 18 lutego 2013 r. pełnomocnik powódki, ustanowiony z urzędu poparł żądanie powódki i wniósł o:

-

zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli powódki – art. 84 k.c.,

-

ewentualne stwierdzenie nieważności umowy, ze względu na zawarcie jej przez powódkę w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli – art. 82 k.c.

Natomiast w piśmie procesowym z dnia 22 marca 2013 r. pełnomocnik powódki cofnął żądanie stwierdzenia nieważności umowy na podstawie art. 82 k.c.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powódka A. W. (1) ma 84 lata i jest osobą schorowaną. Pozwany J. W. jest jej synem. Oprócz niego ma córkę A. K. (1), która mieszka na stałe w Ł.. (niesporne)

Powódka mieszka w lokalu mieszkalnym nr (...) w budynku mieszkalnym wielomieszkaniowym w O. przy ul. (...). Właścicielką tego lokalu stała się na podstawie aktu notarialnego z dnia 14 marca 2007 r. rep. A Nr 926/2007, sporządzonego przez A. P. (1) – notariusza w O., o ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego oraz umowy sprzedaży lokalu. Dla lokalu prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Opocznie V Wydział Ksiąg Wieczystych, księga wieczysta Kw Nr (...).

/dowód: wypis aktu notarialnego Rep. A Nr 52/2012 k. 4/

Powódka od kilku lat (5-7) podejmowała działania zmierzające do uregulowania stanu prawnego jej lokalu na przyszłość. W tym celu sporządzała testamenty na rzecz członków rodziny (syna pozwanego, córkę A. K. (1), jej wnuczkę).

/dowód: kopia wypisu aktu notarialnego k. 57, zeznanie świadka A. K. k.88 verte, zeznanie pozwanego k. 91/

W dniu 11 października 2011 r. A. W. (1) złożyła w Komendzie Powiatowej Policji w O. zawiadomienie, że w dniu (...) córka A. K. (1) skradła jej pieniądze w kwocie 6.000,00 złotych jakie przechowywała w kieszeni swetra.

Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2011 r. funkcjonariusz tej K. umorzył postępowanie (dochodzenie) w tym przedmiocie, wobec braku danych dostatecznie uzasadniających popełnienie przestępstwa i wobec nie popełnienia przez A. K. (1) zarzucanego jej czynu.

/dowód: kopia postanowienia k. 58 i verte, kopia protokołu przesłuchania podejrzanego k.60 i verte, zeznanie świadka A. K. k. 89, zeznanie pozwanego k.91 verte/

A. K. (1) wzięła 500,00 złotych, oddała je powódce A. W. (1) w Boże Narodzenie. Przeprosiła ją za ten czyn.

/dowód: zeznanie powódki k. 91/

Po incydencie z córką, powódka chciała uregulować kwestie mieszkania na rzecz pozwanego. Powiedziała mu „ zrób tak, żeby ci już nikt tego nie zabrał”.

/dowód: zeznanie pozwanego k. 91 verte/

Powódka do sąsiadki z klatki w bloku M. J. (1) mówiła, że wszystko daje synowi, bo córka nie jest w porządku. Nie mówiła do niej, że chce przepisać mieszkanie na wnuczkę. Mówiła, że przepisuje wszystko synowi, że syn jest w porządku.

/dowód: zeznanie świadka M. J. k. 83/

Pozwany nie wywierał żadnej presji na powódkę w tym przedmiocie. Darowizna na rzecz syna była jej życzeniem.

/dowód: zeznanie świadka Z. W. k. 62-63, kopia oświadczenia k. 23/

W listopadzie 2011 r. pozwany zwrócił się do notariusza A. P. (1) prowadzącego Kancelarię Notarialną w O., w sprawie sporządzenia umowy darowizny na jego rzecz. Ten poinformował go jakie dokumenty ma przygotować. Powódka upoważniła pozwanego do odbioru dokumentów geodezyjnych. Innych dokumentów nie musiał wyciągać, ponieważ u notariusza A. P. (1) była sporządzona umowa kupna lokalu przez powódkę w 2007 r.

/dowód: zeznanie świadka A. P. k.83 verte, zeznanie pozwanego k. 91 verte/

W dacie wskazanej przez notariusza tj. 9 stycznia 2011 r., pozwany zawiózł swoim samochodem powódkę do jego kancelarii. Tam podpisała ona akt notarialny, po uprzednim odczytaniu go przez notariusza. (niesporne)

Aktem tym powódka darowała synowi J. W. własność, stanowiącego odrębną nieruchomość, lokalu mieszkalnego nr (...) usytuowanego na I piętrze tj. drugiej kondygnacji, w budynku mieszkalnym wielomieszkaniowym w O. przy ul. (...), składającego się z dwóch pokoi, kuchni, przedpokoju i łazienki o powierzchni 34,36 m 2, wraz ze związanym z nim w 34/2264 częściach prawem użytkowania wieczystego gruntu, na którym znajduje się budynek tj. działki nr (...), oraz w tych samych częściach prawem współwłasności części wspólnych budynku i jego urządzeń, a J. W. darowiznę tę przyjął.

W związku z tą darowizną, w wykonaniu polecenia zbawczyni, J. W. ustanowił nieodpłatnie na jej rzecz tj. A. W. (1), na nabywanej nieruchomości lokalowej dożywotnią służebność osobistą mieszkania, polegającą na prawie korzystania z całego lokalu mieszkalnego, a A. W. (1) wyraziła na to zgodę.

/dowód: wypis aktu notarialnego Repertorium A Nr 52/2012 k. 4-5 verte/

Strony nie miały wątpliwości co do treści odczytanego im aktu notarialnego. Powódka powiedziała u notariusza o kradzieży przez córkę jej pieniędzy. Notariusz wywnioskował, że fakt ten miał wpływ na decyzję powódki o obdarowaniu syna. W trakcie czynności nie było nic niepokojącego w zachowaniu powódki. Jej zachowanie było normalne. Tym bardziej w kontekście rzekomej kradzieży dokonanej przez córkę powódki.

/dowód: zeznanie świadka A. P. k. 84/

Nikt nie zmuszał powódki do podpisania aktu. Podpisała na pamięć tak jak się podpisuje (...). Powódka uważa notariusza P. za uczciwego człowieka.

/dowód: zeznanie powódki A. W. k. 81, pozwanego k. 91 verte/

Na poczet kosztów związanych ze sporządzeniem aktu darowizny, strony w dniu 9 stycznia 2012 r. wpłaciły kwotę 600,00 złotych. Pozostałą kwotę tj. 862,82 złotych miał dopłacić pozwany. Powódka dopłaciła kwotę 500,00 złotych w dniu 10 kwietnia 2012 r. Wtedy powiedziała, że „chciałaby się z tego wycofać i wrócić do stanu pierwotnego”. Mówiła, że syn próbuje ją namówić na inna wiarę. Notariusz poinformował powódkę, że umowa została podpisana i może wystąpić z procesem, z powodu rażącej niewdzięczności.

/dowód: zeznanie świadka A. P. k. 84/

Relacje między stronami w okresie sprzed daty zawarcia umowy były dobre. Powódka mieszkała samotnie w przedmiotowym lokalu. Z uwagi na wiek i stan zdrowia wymagała opieki osoby drugiej. Tę opiekę zapewniał jej pozwany mieszkający ze swoją rodziną w O.. Odwiedzał powódkę, robił dla niej zakupy żywności i leków. Woził ją do szpitala, lekarzy.

/dowód: zeznanie świadków Z. W. k. 62 i verte 63, M. B. k. 63 i verte, M. J. k. 82, H. Oko k.88, pozwanego k. 92/

Po dacie darowizny stosunki między stronami uległy pogorszeniu.

Powódka była niezadowolona, że pozwany zmienił wiarę i przystąpił do ''świadków jehowych”. Denerwuje się z tego powodu i nie zgadza się z tym. Na tym tle zaczęło dochodzić między nimi do nieporozumień. Wtedy zmieniła zdanie co do darowizny.

/dowód: zeznanie świadka A. K. k.89 verte, zeznanie powódki k. 90 verte,91/

Mimo tego pozwany w dalszym ciągu opiekuje się matką. Często do niej przyjeżdża, jak jest potrzeba. Wozi ją do K., na cmentarz. Czasami przychodzi z zakupami.

/dowód: zeznanie stron k. 90 verte, 92/

W dniu 11 czerwca 2012 r. przed notariuszem A. S., prowadzącą Kancelarię Notarialną w O., powódka A. W. (1) oświadczyła, że odwołuje w całości swój testament sporządzony w formie aktu notarialnego przed notariuszem A. P. (1) w dniu 9 stycznia 2012 r. Rep. A Nr 52/2012 oraz, że powołuje do całego pozostałego po niej spadku wnuczkę E. K..

/dowód: kopia wypisu testamentu k. 6 i verte/

E. K. jest córką A. K. (1), a wnuczką powódki. (niesporne)

W dniu 31 lipca 2012 r. powódka zwróciła się do Burmistrza O. o wymeldowanie J. W. z ul. (...).

Decyzją Burmistrza O. z dnia 30 sierpnia 2012 r. postępowanie w tym przedmiocie zostało umorzone. Decyzją Nr SO-III.621.234.2012 z dnia 9 listopada 2012 r. Wojewoda (...) utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

/dowód: akta UM w O. k. 63/

Powyższe ustalenia Sądu znajdują uzasadnienie w przeprowadzonych dowodach, które zostały powołane przy ustaleniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Żądanie powódki w sprawie należy rozważyć w płaszczyźnie przepisu art. 84 k.c. Nadmienić przy tym należy, że taką podstawę swojego żądania podała strona powodowa w piśmie z dnia 18 lutego 2012 r.

Zgodnie z tym przepisem , w razie błędu co do treści czynności prawnej, można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylanie się od jej skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej (§ 1).

Można powołać się tyko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny) – § 2.

Błąd, który jest przedmiotem niniejszych rozważań dotyczy umowy darowizny między stronami. Oznacza to, że ograniczenia wyżej wskazane, przewidziane w art. 84 § 1 zd. 2, jej nie dotyczą.

Strona powodowa nie powoływała się na podstęp, który jest błędem kwalifikowanym, przewidzianym w art. 86 k.c. Nie zachodzi więc potrzeba dokonywania rozważań w sprawie również w płaszczyźnie tego przepisu.

Przepis art. 88 k.c. stanowi, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie (§ 1).

Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia (§2).

Powódka nie złożyła takiego oświadczenia pozwanemu. Nie oznacza to, że uchybiła temuż przepisowi. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że pozew skierowany przeciwko tej osobie zawierający oświadczenie, o którym tu mowa spełnia formę pisemną. Stanowi zatem pisemne oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli. To oświadczenie następuje w chwili, gdy pozew dojdzie do pozwanego w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią (art. 61 k.c.), co z reguły następuje przez doręczenie odpisu pozwu.

Pozew A. W. (1) zawierający jej oświadczenie woli w tym przedmiocie został doręczony pozwanemu w dniu 10 kwietnia 2012 r., a więc z zachowaniem terminu z § 2 art. 88.

Jak już wyżej wskazano przepis art. 84 k.c. wymaga, aby błąd co do treści oświadczenia woli był błędem istotnym tj. takim, który uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (art. 84 § 2 k.c.).Wynika stąd, że błąd musi być subiektywnie istotny tj. stanowić przyczynę sprawczą oświadczenia woli, i obiektywnie istotny, czyli tego rodzaju że żaden rozsądny człowiek, znający prawdziwy stan rzeczy, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści (por. Aleksander Wolter Prawo Cywilne, Zarys części ogólnej, Warszawa 1970, PWN str.256).

Zdaniem Sądu, w sprawie niniejszej nie można mówić, że powódka złożyła oświadczenie o darowaniu na rzecz syna lokalu mieszkalnego pod wpływem błędu w tym rozumieniu. Niewątpliwym w sprawie jest, że powódka od kilku lat podejmowała działania zmierzające do uregulowania stanu prawnego jej lokalu mieszkalnego na przyszłość. W tym celu sporządzała testamenty notarialne na rzecz członków rodziny. Nie była więc dla niej zaskoczeniem wizyta u notariusza, do którego zawiózł ją pozwany w dniu 9 stycznia 2012 r.

Trzeba przy tym zaznaczyć, że w ostatnim testamencie, sporządzonym przez notariusza A. P. (1) w dniu 27 marca 2007 r., powódka powołała do całego spadku swojego wnuka B. W., syna pozwanego.

Nie można także pominąć, że wizyta u notariusza miała miejsce w niedługim czasie, po złożeniu przez powódkę doniesienia do Policji o kradzieży jej pieniędzy przez córkę A. K. (1). Te okoliczności dają podstawę do wniosku, że powódka mimo swojego wieku zdawała sobie sprawę o celu swojej wizyty w kancelarii notarialnej. Tam zaś, co sama zeznała, notariusz A. P. (1), którego uważa za uczciwego człowieka, odczytał jej treść aktu darowizny.

Jak zaś zeznał świadek A. P., powódka nie miała żadnych wątpliwości co do treści odczytanego im aktu. Powiedziała mu o kradzieży jej pieniędzy przez córkę, z czego wywnioskował on, że fakt ten miał wpływ na decyzję powódki o obdarowaniu syna.

W sprawie zostało wykazane, że pozwany przed sporządzeniem aktu opiekował się powódką. Mogła więc liczyć, że będzie on kontynuował tę opiekę po sporządzeniu aktu darowizny, tym bardziej, że córka A. K. (1) zamieszkuje na stałe w Ł..

W tej sytuacji trudno uznać oświadczenie powódki o darowiźnie na rzecz syna, mieszkającego w O. i opiekującego się nią, za kłócące się ze zdrowym rozsądkiem.

Wydaje się zatem prawdopodobnym, że czynności podejmowane przez powódkę w celu podważenia aktu darowizny są skutkiem zmiany „wiary” przez pozwanego, co nie jest akceptowane przez powódkę.

Jest to okoliczność obojętna dla oceny zasadności żądania powódki.

W świetle powyższych rozważań nie można przyjąć, że powódka uchyliła się od skutków prawnych oświadczenia woli o darowiźnie lokalu na rzecz pozwanego.

Konsekwencją tego musi być oddalenie powództwa.

Mając powyższe na uwadze oraz art. 100 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, Sąd przyznał pełnomocnikowi powódki wynagrodzenie w kwocie 4.428,00 zł na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).

Sygn. akt I C 1655/12

(...)

(...)

(...)