Piątek, 29 marca 2024
Dziennik wyroków i ogłoszeń sądowych
Rej Pr. 2512 | Wydanie nr 5877
Piątek, 29 marca 2024
Sygnatura akt: I ACa 1305/13

Tytuł: Sąd Apelacyjny w Poznaniu z 2014-03-13
Data orzeczenia: 13 marca 2014
Data publikacji: 17 maja 2018
Data uprawomocnienia: 13 marca 2014
Sąd: Sąd Apelacyjny w Poznaniu
Wydział: I Wydział Cywilny
Przewodniczący: Jacek Nowicki
Sędziowie: Bogusława Żuber
Piotr Górecki

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Paulus
Hasła tematyczne: Odszkodowanie
Podstawa prawna: art. 160 §1 kpa w zw. z art. 156 § 1 kpa

Sygn. akt I ACa 1305/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:

SSA Jacek Nowicki

Sędziowie:

SA Piotr Górecki (spr.)

SA Bogusława Żuber

Protokolant:

st. sekr. sądowy Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014 r. w Poznaniu na rozprawie

sprawy z powództwa J. B. (1), A. D., T. E., H. J., B. M., T. P., M. K. (1), A. F., P. K., R. K., P. S., M. K. (2), A. W., U. K., M. K. (3), W. K., S. A. i E. M.

przeciwko Skarbowi Państwa- Wojewodzie (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 31 października 2013 r., sygn. akt I C 1727/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA B. Żuber SSA J. Nowicki SSA P. Górecki

UZASADNIENIE

Powodowie J. B. (1), A. D., T. E., H. J., B. M., T. P., M. K. (1), A. F., P. K., R. K., P. S., M. K. (2), A. W., U. K., M. K. (3), W. K., S. A. i E. M. wnieśli przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...) o zapłatę:

1) na rzecz powódki J. B. (1) kwotę 944.400 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 440.890,63 zł od dnia do dnia zapłaty,

b) od kwoty 503.509,37 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty;

2) na rzecz powoda A. D. kwotę 262.333,32 zł z ustawowymi

odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 122.469,61 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 139.863,71 zł od dnia 13 października 2011 r. do dnia zapłaty,

3) na rzecz powódki T. E. kwotę 262.333,32 zł z ustawowymi

odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 122.469,61 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 139.863,71 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

4) na rzecz powódki H. J. kwotę 262.333,32 zł z ustawowymi

odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 122.469,61 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 139.863,71 zł od dnia rozszerzonego powództwa. do dnia zapłaty,

5) na rzecz powódki B. M. kwotę 16.395,83 zł z ustawowymi

odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 7.654,35 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 8.741,48 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

6) na rzecz powoda T. P. kwotę 9.837,50 zł z ustawowymi odsetkami za

opóźnienie:

a) od kwoty 4.592,61 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 5.244,89 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

7) na rzecz powódki M. K. (1) kwotę 4.372,22 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 2.041,16 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 2.331,06 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

8) na rzecz powódki U. K. kwotę 4.372,22 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 2.041,16 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 2.331,06 zł od dnia rozszerzonego powództwa. do dnia zapłaty,

9) na rzecz powódki A. F. kwotę 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

10) na rzecz powoda P. K. kwotę 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zł od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty,

11) na rzecz powoda R. K. kwotę 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

12) na rzecz powódki P. S. kwot 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zł od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty,

13) na rzecz powódki M. K. (2) kwotę 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zł od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty,

14) na rzecz powoda M. K. (3) kwotę 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia 20 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zl od dnia rozszerzonego powództwa. do dnia zapłaty,

15) na rzecz powoda W. K. kwotę 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

16) na rzecz powódki S. A. kwotę 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

17) na rzecz powódki E. M. kwotę 6.558,33 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 3.061,74 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.496,59 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty,

18) na rzecz powódki A. W. kwotę 17.488,89 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a) od kwoty 8.164,64 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 9.324,25 zł od dnia rozszerzonego powództwa do dnia zapłaty

wraz z kosztami postępowania.

Pozwany zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na rzecz Prokuratorii Generalnej kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu powództwo uwzględnił za wyjątkiem żądania odsetek ustawowych od rozszerzonego powództwa przyjmując, że należne odsetki winny zostać zasądzone od dnia następnego od doręczenia pozwanemu pisma procesowego, tj. od dnia 13 października 2011 r. Z tego więc względu roszczenia odsetkowe za okres wcześniejszy zostały oddalone. Nadto Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania (sygn. akt IC 999/10).

Pozwany zaskarżył wyrok apelacją.

Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2012 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego. W uzasadnieniu stwierdził, że zasadne były te zarzuty apelacyjne, które sprowadzały się do zakwestionowania przyznania powodom odszkodowania za całość bezprawnie wywłaszczonej w roku 1956 nieruchomości o powierzchni 1026 m 2 w sytuacji, gdy część z tej nieruchomości powodowie odzyskali. Obowiązkiem sądu I instancji było więc ustalenie w drodze opinii biegłego wysokości odszkodowania za nieruchomości, które powodowie bezpowrotnie utracili, tj. działki (...). Sąd odwoławczy wskazał, że koniecznym będzie ponowne przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny szacowania wartości nieruchomości celem ustalenia wysokości odszkodowania za działki, które nie mogły zostać powodom zwrócone i osobno co do odszkodowania za utratę wartości działek im zwróconych (wg ich stanu z roku 1956 a cen aktualnych).

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 31 października 2013 r.

1)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki J. B. (1) kwotę 525.623,48 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

2)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda A. D. kwotę 146.006,52 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

3)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki T. E. kwotę 146.006,52 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

4)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki H. J. kwotę 146.006,52 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

5)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki B. M. kwotę 9.125,41 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

6)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda T. P. kwotę 5.475,24 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

7)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. (1) kwotę 2.433,44 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

8)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. F. kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

9)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda P. K. kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

10)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda R. K. kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

11)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki P. S. kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

12)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. (2) kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

13)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. W. kwotę 9.733,77 zł

z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

14)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki U. K. kwotę 2.433,44 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

15)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda M. K. (3) kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

16)  zasądził od pozwanego na rzecz powoda W. K. kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

17)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki S. A. kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

18)  zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. M. kwotę 3.650,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r. do dnia zapłaty;

19)  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

20)  orzekł o kosztach postepowania obciążając nimi strony po połowie i znosząc koszty

zastępstwa procesowego między stronami wzajemnie (sygn. akt I C 1727/12).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Poprzednicy prawni powodów, I. L. oraz M. D. byli współwłaścicielami w idealnych częściach nieruchomości położonej w P., zapisanej w księdze wieczystej P. tom 27 wykaz 669, parcela nr (...), o łącznej powierzchni 1.026 m 2. Po drugiej Wojnie Światowej nieruchomość ta nie była zabudowana i składała się z jednej działki w kształcie prostokąta. Działka była uzbrojona w sieć elektryczną, wodociągową i kanalizacyjną. Cechy geometryczne i lokalizacja spełniały wymogi działki budowlanej (okoliczność bezsporna).

I. L. zmarł w dniu 8 kwietnia 1949 r., a M. D. zmarła w dniu 26 listopada 1952 r. W wyniku kolejnych spadkobrań, ostatecznie majątek po I. L. i M. D. odziedziczyli: J. B. (1) - 1/2 udziału, A. D., T. E. i H. J. - po 10/72 udziałów, M. K. i U. K. - po 1/432 udziałów, A. F., R. K., P. S., E. M., P. K., W. K., S. A., M. K. (2), M. K. (3) i Z. S. - po 1/288 udziałów, M. K. (4) - 1/72 udziału, A. K. -1/144 udziału, A. W. - 1/108 udziału, B. M. - 5/576 udziału i T. P. - 3/576 udziału.

Na wywłaszczonym terenie w latach 1956-1989 pobudowano pięciokondygnacyjny budynek mieszkalny, wchodzący w skład zabudowań przy ul. (...) oraz parterowy budynek garażowy, usytuowany na podwórzu. W wyniku inwestycji budowlanych teren byłej parceli (...) został podzielony na cztery działki o nr (...) o powierzchni odpowiednio 268 m ( 2), 119 m ( 2), 126 m ( 2) i 495 m ( 2). Działki (...) zostały wytyczone po obrysie posadowionych na nich budynków, a więc domu mieszkalnego i garażu. Działka nr (...) zajmuje pas szerokości około 5,2 m i długości 24 m pomiędzy ścianą frontową budynku mieszkalnego przy ul. (...) i chodnikiem miejskim. Na działce tej znajduje się wejście główne do budynku oraz para schodów zewnętrznych (przez całą szerokość 5 m), prowadzących do pomieszczeń piwnicznych tegoż budynku. Ze względu na to, że budynek posadowiony na działce (...) (przy ul. (...)) jest częścią ciągłej zabudowy wzdłuż ulicy (...) od numeru porządkowego (...)do (...) przy ul. (...), dostęp do budynku jest możliwy tylko poprzez działkę nr (...). Z kolei działka nr (...) o powierzchni 495 m ( 2) stanowi podwórko wewnętrzne pomiędzy zabudowaniami znajdującymi się na działkach (...). Przez teren działki przebiega sieć energetyczna, kanalizacyjna i gazowa średniego ciśnienia. Dostęp do działki jest możliwy tylko z ulicy (...) przez przejazd w budynku nr (...) i sąsiednią działkę nr (...). Teren ten stanowi podwórko i parking dla mieszkańców budynków nr (...) przy ul. (...) oraz nr (...) i (...) a, b przy ul. (...) w P..

W 2002 r. spadkobierca po I. L. J. B. (2) złożył wniosek do Ministra Budownictwa o stwierdzenie nieważności orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 20 lutego 1956 r. Decyzją z dnia 17 maja 2007 r. Minister Budownictwa stwierdził nieważność orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 20 lutego 1956r. w części dotyczącej wywłaszczenia na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości położonej w P., zapisanej w księdze wieczystej P. tom 27 wyk. L 669, parcela nr (...), w części aktualnie oznaczonych działek nr (...) oraz stwierdził wydanie z naruszeniem prawa tegoż samego orzeczenia w części aktualnie oznaczonych działek nr (...), gdyż na skutek nieodwracalnych skutków prawnych w postaci posadowienia na nich budynków, a następnie zbycia wyodrębnionych w nich lokali na rzecz osób trzecich, przywrócenie stanu poprzedniego, a więc własności spornych działek, było niemożliwe (decyzja Ministra Budownictwa z dnia 17 maja 2007 r.).

W efekcie tej decyzji spadkobiercy po I. L. i M. D. zostali wpisani jako współwłaściciele w częściach ułamkowych nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), stanowiącej działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...). Działki nr (...) są objęte księgą wieczystą Kw nr (...). Właścicielem tej nieruchomości jest Miasto P..

Wartość rynkowa nieruchomości objętej księgą wieczystą P. tom 27 wykaz 669, parcela (...), stanowiącej obecnie działki nr (...), według stanu z daty orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 20 lutego 1956r., a po cenach obecnie obowiązujących, wynosi 1.888.800 zł. Aktualnie działki nr (...), z uwagi na to, że służą jako dostęp i parking dla mieszkańców sąsiednich budynków, nie mają dla spadkobierców po I. L. i M. D. żadnej wartości ekonomicznej.

Sąd Okręgowy w Poznaniu uznał, że powództwo okazało się usprawiedliwione jedynie w części. Przy ustalaniu wysokości odszkodowania za szkodę polegającą na utracie wartości działek nr (...) Sąd uznał za zasadne dokonanie oszacowania wartości tych działek według ich stanu z dnia wydania wadliwiej decyzji i cen aktualnych. Sąd stwierdził, że źródłem szkody, w przypadku utraty własności działek nr (...), jest ta sama decyzja administracyjna z 20 lutego 1956 r. Dokonując ustalenia wartości działek odzyskanych przez powodów według stanu z 1956 r. a cen aktualnych Sąd Okręgowy, według wskazówek biegłego, posłużył się wyliczeniem wartości jednego metra kwadratowego obliczonego przez biegłego dla działek bezpowrotnie utraconych. Zatem wartość działki nr (...) według stanu na rok 1956 i cen aktualnych wynosi 137.997,16 (119 m 2 x 1.159,64 zł = 137.997,16 zł) a nr 83/5 wynosi 574.021,80 zł (495 m 2 x 1.159,64 = 574.021,80 zł). Sąd I instancji stwierdził, że zasada restytucji wyraża się w zakazie wzbogacenia szkodowanego przez świadczenie odszkodowawcze. Celem przyznania poszkodowanemu roszczenia odszkodowawczego jest przywrócenie równowagi zaburzonej zdarzeniem szkodzącym w jego majątku. Za szkodę należy uznać uszczerbek w dobrach poszkodowanego, polegający na różnicy między stanem tych dóbr, powstałym wskutek zdarzenia szkodzącego a stanem, jaki by istniał, gdyby nie zaszło to zdarzenie. Powodowie odzyskali działki nr (...). Dla prawidłowego więc określenia wartości świadczenia odszkodowawczego należało ustalić utratę ich wartości rynkowej. Sąd Okręgowy stwierdził, że z ustalonego stanu faktycznego wynika, iż wydzielone działki nr (...) mają ograniczone możliwości korzystania. Działka nr (...) nie nadaje się do zabudowy, mogłaby stanowić uzupełnienie działki nr (...), ale musiałoby być wówczas stosowne zainteresowanie właścicieli działki nr (...). Natomiast właścicielom działki nr (...) może przysługiwać prawo pobierania dzierżawy lub zamiany tego prawa na służebność gruntową przechodu do budynku na działce (...), a także dla mieszkańców prowadzących działalność i ich klientów w lokalach użytkowych znajdujących się w suterenie budynku. Wobec tego ustalenia, utraty wartości działki nr (...) można dokonać poprzez wyliczenie różnicy pomiędzy wartością tej działki według stanu z 1956 r. i cen aktualnych a wartością prawa służebności możliwego do ustanowienia na tej działce. Utrata wartości działki stanowi więc różnicę pomiędzy wartością działki tj.137.997,16 zł a wartością służebności tj. 18.529,00 zł, co stanowi kwotę 19.468,16 zł. Działka nr (...) również nie nadaje się do zabudowy. Grunt ten może zostać wykorzystany na plac parkingowy z dojazdami do istniejących garaży na działce nr (...). Jednakże taki dojazd będzie możliwy po uzyskaniu prawa dojazdu przez działki sąsiednie.

Pozwany zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości, podnosząc następujące zarzuty co do:

- naruszenia przepisów prawa materialnego - art. 361 § 2 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz powodów kwoty odszkodowania za utratę wartości działek według stanu aktualnego i cen aktualnych, podczas gdy szkodą powodów jest utrata wartości działek ustalona według stanu nieruchomości z dnia zaistnienia szkody i cen aktualnych,

- naruszenia przepisów prawa materialnego - art. 361 § 2 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz powodów odszkodowania z tytułu utraty wartości działek (...), podczas gdy w istocie na skutek zwrotu tych działek na rzecz powodów nie doszło w ich majątku do powstania szkody,

- naruszenia przepisów prawa materialnego - art. 361 § l k.c. poprzez przyjęcie, że „pomiędzy decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 20 lutego 1956 (nr S.A. (...) (...)) a szkodą powodów zachodzi adekwatny związek przyczynowy podczas gdy pozwany Skarb Państwa wykazał, że powołana decyzja co do meritum zapadłaby w niezmienionym kształcie, gdyby nie formalne uchybienia popełnione przy jej wydawaniu (…)”,

- naruszenia przepisów prawa procesowego - art. 233 § l k.p.c. poprzez uznanie, że „wydana w sprawie opinia sporządzona przez biegłego J. W. ustaliła kwotę odpowiadającą utracie wartości nieruchomości oznaczonej jako działki (...), podczas gdy z przedmiotowej opinii taka okoliczność nie wynika, a biegły dokonał tego ustalenia w sposób nie znajdujący uzasadnienia w przepisach ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 115, póz. 741) ani też na gruncie rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego z dnia 21 września 2004 r. (Dz.U. Nr 207, póz. 2109)”.

Skarżący domagał się zmiany wyroku sądu I instancji poprzez oddalenie powództwa co do kwoty zaskarżonej apelacją i zasądzenia kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Żądaniem ewentualnym było uchylenie wskazanego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz orzeczenie o kosztach postępowania, ewentualnie o dopuszczenie - w ramach postępowania przed Sądem Apelacyjnym - dowodu z opinii biegłego do spraw szacowania wartości nieruchomości na okoliczność ustalenia, czy i w jakiej wysokości wystąpiła utrata wartości działek (...), przy uwzględnieniu przeznaczenia działek w momencie wydania decyzji, z której powodowie wywodzą szkodę - tj. w dniu 20 lutego 1956 r. - a według cen aktualnych.

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu zważył, co następuje.

Apelację uznać należało za bezzasadną. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje je za własne.

Wstępnie przypomnieć należy, iż odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanego nie budzi wątpliwości. Bezspornym była sama zasada tej odpowiedzialności wynikająca z wydania bezprawnej decyzji wywłaszczeniowej wydanej w dniu 20 lutego 1956 r. przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. na podstawie dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych. Bezspornym było też wydanie przez Ministra Budownictwa w dniu 17 maja 2007 r. decyzji nadzorczej stwierdzającej nieważność i bezprawność decyzji z dnia 20 lutego 1956 r. ( (...) (...). Zaznaczyć trzeba, że obowiązkiem odszkodowawczym, zarówno na gruncie art. 160 k.p.a., jak i art. 417 1 § 2 k.c. objęte jest tylko wyrządzenie szkody decyzją naruszającą prawo, a decyzja nadzorcza jest wynikiem zgodnego z prawem postępowania zmierzającego do usunięcia naruszeń prawa.

Przypomnieć wypada, że z bezspornego stanu faktycznego wynikało, że dawna nieruchomość położona przy ul. (...) w P. stanowiła parcelę nr (...) o powierzchni 1024 m ( 2). Po przejęciu przez Skarb Państwa, nieruchomość ta została podzielona na cztery działki a mianowicie działki o numerach (...). W wyniku zgłoszonych roszczeń, działki nr (...) zostały powodom zwrócone (KW (...)). Natomiast dwie pozostałe działu, tj. (...) i (...) stanowią obecnie własność Miasta P. (KW (...)).

Powodowie domagali się na podstawie deliktu odszkodowania za bezprawne wywłaszczenie całej dawnej parceli oznaczonej nr (...) podnosząc, że wprawdzie część tej parceli została im zwrócona w postaci działek (...) to jednak nie przedstawia ona dla nich żadnej wartości ekonomicznej. Działki te są bowiem niezbędne do funkcjonowania zabudowanych wcześniej pozostałych dwóch działek (na jednej jest chodnik, a na drugiej podwórko).

Co do zarzutów odwoławczych. Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 361 k.c., który sprowadzał się do zakwestionowania ustalenia wartości działek (...) według stanu aktualnego i cen aktualnych. Rację ma skarżący, iż biegły dokonał charakterystyki rynku nieruchomości według stanu aktualnego. Sąd Okręgowy jednak powyższe zweryfikował i ustalając wysokość odszkodowania przyjął ostatecznie utratę wartości działek według stanu z chwili wyrządzenia szkody, a nie według stanu aktualnego. Wysokość odszkodowania zasądzona wyrokiem jest zatem niższa od odszkodowania wyliczonego przez biegłego. Sąd Okręgowy w oparciu o wyjaśnienia biegłego złożone ustnie na rozprawie, dokonał matematycznego rachunku, przyjmując wartość 1 m 2 nieruchomości z daty wyrządzenia szkody. Wartość ta wynikała z opinii biegłego, który wyceniał wartość pozostałych działek czyli tych utraconych według stanu z dnia wyrządzenia szkody. Godzi się także zauważyć, że biegły w sposób prawidłowy ustalił stan nieruchomości w 1956 r., dokonując analizy zabudowy w obrębie ulicy (...) w P. w latach pięćdziesiątych. Biegły uwzględnił przy tym, że w owym czasie nieruchomość ta położona była w strefie pośredniej (wówczas zabudowa miejsca usytuowana była znacznie bliżej centrum niż obecnie), a teraz znajduje się w strefie śródmiejskiej. Okoliczności te wziął pod uwagę zarówno biegły sądowy, jak i Sąd Okręgowy. Z tego względu bezzasadny okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. podważający wartość dowodową opinii biegłego sądowego J. W.. Opinia biegłego jest szczegółowa, logiczna i wraz z ustnymi wyjaśnieniami biegłego na rozprawie mogła stanowić oparcie dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie można zatem podzielić zapatrywania autora apelacji co do naruszenia przez sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów.

Chybiony okazał się zarzut naruszenia „art. 361 § 2 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz powodów odszkodowania z tytułu utraty wartości działek (...), podczas gdy w istocie na skutek zwrotu tych działek na rzecz powodów nie doszło w ich majątku do powstania szkody”. Po pierwsze nie budzi wątpliwości utrata wartości działek, które zostały zwrócone. Powodowie nie mogą z nich w pełni korzystać. Sposób zagospodarowania tych części nie pozwala na ich zbycie, jak również wyklucza ich samodzielne zagospodarowanie zgodnie z przeznaczeniem. Zwrócenie powodom działek nr (...) nie naprawiło w całości szkody wyrządzonej wydaniem wadliwej decyzji. Powodowie nie mają bowiem możliwości korzystania z tych nieruchomości w taki sposób, jaki umożliwiałoby im to gdyby cała nieruchomość została im zwrócona. Niewątpliwie zwrócone nieruchomości mają proporcjonalnie mniejszą wartość, co uwzględnione zostało w wysokości przyznanego odszkodowania.

Nietrafny był także zarzut, że „sposób określenia utraty wartości działek jest nieznany na gruncie ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. jak też nie znajduje oparcia w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego z 21 września 2004 r.”. Zauważyć wypada, że powołane przez skarżącego przepisy nie regulują metody wyceny utraty wartości nieruchomości. To do biegłego, jako posiadającego wiadomości specjalne, należy wybór metody badawczej, a następnie spójne i logiczne uzasadnienie wniosków wyprowadzonych z przeprowadzonych badań. Sam dobór konkretnych nieruchomości pozostawiony jest biegłemu i jego doświadczeniu zawodowemu, a próby podważania w apelacji tego wyboru były ogólnikowe. Argumentacja Sądu Okręgowego w tym przedmiocie, zawarta w pisemnym uzasadnieniu wyroku, zasługuje na pełną aprobatę, co zwalnia z konieczności ponownego jej przytaczania.

Wskazać też trzeba, że nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek pozwanego o dopuszczenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z kolejnej opinii biegłego. W myśl artykułu 381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać przed sądem pierwszej instancji chyba, że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Opinia biegłego sporządzona przed sądem pierwszej instancji była jasna, logiczna i w wystarczający sposób wyjaśniała okoliczności wymagające wiadomości specjalnych. Ewentualne wątpliwości pozwanego zostały przez biegłego wyjaśnione w ustnej uzupełniającej opinii. Podkreślić trzeba, że konieczność dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego nie może wbrew zarzutom skarżącego wynikać jedynie z samego kwestionowania ustaleń biegłego, czy też subiektywnego przekonania strony, że opinia innego biegłego byłaby dla niego korzystniejsza. Wniosek ten był przede wszystkim spóźniony i Sąd Apelacyjny go w tej sytuacji oddalił.

Nie zasługiwał również na podzielenie zarzut naruszenia art. 361 § 1 k.c. poprzez uznanie, że pomiędzy „decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 20 lutego 1956 (nr S.A. (...) (...)) a szkodą powodów zachodzi adekwatny związek przyczynowy”. Odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanego została już przesądzona w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 18 kwietnia 2012 r., którym uchylono zaskarżony wyrok i sprawę przekazano Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego. Dodać jedynie można, że zobowiązany do naprawienia szkody Skarb Państwa może ponosić odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania czy zaniechania z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 k.c.). W świetle art. 361 § 2 k.c. ustalenie wysokości szkody w postaci poniesionej straty wymaga porównania rzeczywistego stanu majątkowego poszkodowanego oraz stanu jaki by istniał gdyby nie doszło do zdarzenia wyrządzającego szkodę. Stratą jest pomniejszenie majątku poszkodowanego, uszczuplenie jego aktywów, w tym utrata lub obniżenie wartości określonych składników majątku, lub przybycie pasywów (powstanie nowych zobowiązań lub ich zwiększenie). Odszkodowanie nie może oczywiście przewyższać rzeczywistej wysokości uszczerbku majątkowego poniesionego przez poszkodowanego (wyrok SN z dnia 15 października 2010 r. V CSK 78/10 niepubl.). Nadto zgodnie z art. 363 § 2 k.c., jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Godzi się zauważyć, że przed wydaniem decyzji nacjonalizacyjnej poprzednicy prawni powodów byli właścicielami jednej działki przeznaczonej pod zabudowę mieszkaniową. W wyniku tej decyzji do następców prawnych należą obecnie działki, będące tylko częścią dawnej nieruchomości. Gdyby zatem orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej nie zapadło to poprzednicy prawni powodów nie utraciliby prawa własności nieruchomości i nie ponieśliby szkody. Nadal byliby właścicielami całej nieruchomości o powierzchni 1026 m 2, a nie jej części. Szkoda w majątku powodów pozostaje wiec w normalnym związku przyczynowym z wydaniem decyzji wywłaszczeniowej w 1956 r.

W tym stanie rzeczy apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. § 6 pkt. 7 w zw. z § 13 ust. 2 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1348, ze zm.).

P. Górecki J. Nowicki B. Żuber

Najczęściej czytane
ogłoszenia

Udostępnij