Sygnatura akt II C 722/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny

Przewodnicząca: Sędzia S.O. Dorota Liczberska – Dębska

Protokolant: Agnieszka Jabłońska

po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2016 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa I. Z.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę kwoty 110.000 zł

1.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz I. Z. kwotę 60.000 zł (sześćdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia i kwotę 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej, obie kwoty z ustawowymi odsetkami za opóźnienie naliczanymi od dnia 8 września 2012 roku do dnia zapłaty, oraz kwotę 4.700,60 zł (cztery tysiące siedemset złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  nakazuje zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 177,31 zł (sto siedemdziesiąt siedem złotych trzydzieści jeden groszy) tytułem niewykorzystanej zaliczki uiszczonej w dniu 21 listopada 2014 roku.

Sygn. akt II C 722/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 lutego 2014 roku powodowie H. Z., I. Z., P. Z. i B. Z. wnieśli o zasądzenie zadośćuczynienia, a H. Z., I. Z. i P. Z. również odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, w związku ze śmiercią M. Z. (1):

–

H. Z. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od (...) S.A. w W. kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 10.000 zł tytułem odszkodowania z powodu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej, wraz z ustawowymi odsetkami od obu kwot od dnia 8 września 2012 roku do dnia zapłaty;

–

I. Z. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od (...) S.A. w W. kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 30.000 zł tytułem odszkodowania z powodu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej, wraz z ustawowymi odsetkami od obu kwot od dnia 8 września 2012 roku do dnia zapłaty;

–

P. Z. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od (...) S.A. w W. kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 15.000 zł tytułem odszkodowania z powodu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej, wraz z ustawowymi odsetkami od obu kwot od dnia 8 września 2012 roku do dnia zapłaty;

–

B. Z. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od (...) S.A. w W. kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8 września 2012 roku do dnia zapłaty.

Wnieśli również o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż M. Z. (1), obywatelka Ukrainy, była matką I. Z., córką H. i P. Z. oraz siostrą B. Z.. Zmarła samotnie wychowywał małoletnią córkę, troszczyła się również o stan zdrowia rodziców i brata. Powodowie i M. Z. (1) zamieszkiwali wspólnie, byli zżytą, kochającą się rodziną. W ich domu panowała przyjazna atmosfera. Na M. Z. (1) spoczywał główny ciężar utrzymania rodziny.

M. Z. (1) zginęła w wypadku komunikacyjnym który miał miejsce 30 lipca 2012 roku w B., na terenie Polski. W związku z jej śmiercią, pozwany przyznał już I. Z., H. Z. i P. Z. pewne kwoty tytułem zadośćuczynienia oraz odszkodowania za znaczne pogorszenie się ich sytuacji życiowej. Odmówił natomiast wypłaty świadczeń B. Z.. W ocenie powodów przyznane kwoty nie wyczerpały ich roszczeń i w niniejszym postępowaniu powodowie, na podstawie art. 446 § 3 i 4 k.c. dochodzą dalszego zadośćuczynienia i odszkodowania.

(pozew – k. 2-9)

W odpowiedzi na pozew z dnia 27 czerwca 2014 roku pozwany (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany podniósł, iż w toku postępowania likwidacyjnego wypłacił już powodom zadośćuczynienia i odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w wysokości, która w jego ocenie wyczerpała ich roszczenia.

(odpowiedź na pozew – k. 73-76)

Sprawy H. Z., P. Z. i B. Z. zostały wyłączone i przekazane zgodnie z właściwością rzeczową do rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 30 lipca 2012 roku w miejscowości B. doszło do wypadku komunikacyjnego. Kierujący samochodem osobowym marki F. (...) nie zatrzymał się przed przejazdem kolejowym i doprowadził do zderzenia z nadjeżdżającym pociągiem. W wyniku wypadku śmierć poniosła podróżująca pojazdem obywatelka Ukrainy M. Z. (1).

(bezsporne, ponadto kserokopia odpisu skróconego aktu zgonu M. Z. (1) – k. 25)

W dacie zdarzenia ochrony ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych kierującemu pojazdem marki F. (...) udzielało pozwane (...) S.A. w W..

(bezsporne)

M. Z. (1) urodziła się (...). W chwili śmierci miała 29 lat. Nie była zamężna. Zamieszkiwała wraz z małoletnią córką I., którą samotnie wychowywała oraz wraz ze swoimi rodzicami H. i P. Z. i bratem B. Z.. Wraz z powodami tworzyła szczęśliwą, kochającą się rodzinę. M. Z. (2) wykonywała większość prac domowych, pomagała w gospodarstwie, troszczyła się również o utrzymanie i wychowanie córki. M. Z. (1) nie miała stałego zatrudnienia na Ukrainie, jednak od 2009 roku regularnie przyjeżdżała do Polski na prace sezonowe. Otrzymywała wizy długoterminowe, które uprawniały ją do pobytu i pracy w Polsce, we wskazanych w nich okresach, przez łączny czas 180 dni. W ramach wskazanych zezwoleń, M. Z. (1) odbyła w sumie 4 pobyty w Polsce. Dochód z tych prac, w wysokości ok. 2.000 zł miesięcznie i stanowił istotne źródło utrzymania zmarłej oraz jej córki.

(zeznania H. Z. - przedstawicielki ustawowej małoletniej I. Z. – k. 183-185, informacja na temat udzielonych M. Z. (1) wiz długoterminowych - k. 99, zeznania świadka M. S. – k. 199-200, kserokopia informacji o wysokości przychodu- k. 151-151v)

Po śmierci M. Z. (1) prawną opiekunką I. Z. została jej babka H. Z.. Obecnie małoletnia zamieszkuje wraz z dziadkami i wujem we wsi O.. H. Z. otrzymuje na jej utrzymanie zasiłek, który w 2015 roku wynosił 2.572 hrywien.

(zeznania H. Z. - przedstawicielki ustawowej małoletniej I. Z.– k. 183-185, rozporządzenie o opiece nad dzieckiem – k. 28-29, zaświadczenia – k. 189, 191-192, 193-194, 195-196, 197-198)

I. Z. urodziła się (...). W chwili śmierci matki miała 8 lat. Małoletnia bardzo cierpiała, trudno było jej się pogodzić z nową rzeczywistością. Śmierć matki byłą dla niej wielka traumą i stratą, zwłaszcza że dziewczynka nie zna swojego ojca, który nigdy się nią nie interesował. Jej zachowanie nie uległo jednak trwałym zmianom. I. Z. osiąga przeciętne wyniki w nauce, nie sprawia problemów wychowawczych.

(tłumaczenie aktu urodzenia I. Z. – k. 26, zeznania H. Z. - przedstawicielki ustawowej małoletniej I. Z. – k. 183-185, zeznania świadka M. S. – k. 199-200)

W dniu 8 sierpnia 2012 roku powódka zgłosiła szkodę pozwanemu. W toku postępowania likwidacyjnego pozwany wypłacił I. Z. kwotę 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 20.000 zł tytułem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej spowodowanego śmiercią matki.

(bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wiarygodnych dowodów z przesłuchania przedstawicielki ustawowej powódki H. Z. oraz zeznań świadka M. S., a także w oparciu o znajdujące się w aktach sprawy dokumenty, których rzetelność i wiarygodność nie budziły zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie częściowo.

Sprawca wypadku komunikacyjnego odpowiada względem poszkodowanego na podstawie art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c. W niniejszej sprawie zasada odpowiedzialności pozwanego wynika natomiast z przejęcia przez stronę pozwaną ciężaru odpowiedzialności za skutki cywilnoprawne wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego śmierć poniosła matka powódki M. Z. (1), w związku z zawartą umową ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego i na podstawie przepisów art. 822 k.c. oraz przepisów Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. z 2000 roku, Nr 26, poz. 310 ze zm.). Odpowiedzialność ubezpieczyciela wynikająca z udzielanej przez niego ochrony ubezpieczeniowej w zakresie OC ma akcesoryjny charakter. Akcesoryjność, o której mowa sprawia, że ubezpieczyciel odpowiada wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczony sprawca.

Pozwany uznał swoją odpowiedzialność za skutki wypadku z dnia 30 lipca 2012 roku. Przedmiotem sporu byłą jedynie wysokość dochodzonych przez powódkę roszczeń.

Podstawą materialnoprawną roszczenia powódki o zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią M. Z. (1) jest przepis art. 446 § 4 k.c. zgodnie z którym Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c. jest roszczeniem majątkowym zmierzającym do zniwelowania szkody niemajątkowej (krzywdy) w postaci cierpienia, osamotnienia, wstrząsu i dalszych negatywnych psychicznych, moralnych i emocjonalnych skutków związanych z utratą osoby bliskiej. W przepisach obowiązującego prawa ustawodawca nigdzie nie sprecyzował sposobu ustalenia wysokości zadośćuczynienia, odwołując się do sędziowskiego uznania. Każde żądanie zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. podlega ocenie w okolicznościach konkretnej sprawy i musi uwzględniać nie tylko jego funkcję kompensacyjną, ale także przeciętną stopę życiową społeczeństwa. Wysokości zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową nie da się tak skrupulatnie określić, jak przy wynagradzaniu szkody majątkowej. Określając wysokość tego zadośćuczynienia należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, na które mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego z zmarłym, wreszcie wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia. Relewantne są również takie okoliczności jak rola w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą i stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości a także zdolność jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego. Co istotne, funkcją zadośćuczynienia przewidzianego w przepisie art. 446 § 4 k.c. jest kompensata krzywdy doznanej na skutek śmierci bliskiej osoby, która polegać ma nie tylko na złagodzeniu jej cierpień, ale również na ułatwieniu osobie poszkodowanej odnalezienie się w rzeczywistości zmienionej przez śmierć osoby najbliższej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2014 roku w sprawie IV CSK 374/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 marca 2013 roku w sprawie I ACa 1248/2012).

Nie ulega wątpliwości, iż zmarła M. Z. (1) jako matka powódki I. Z., była dla niej osobą najbliższą. W ocenie Sądu wskutek śmierci bezpośrednio poszkodowanej powódka poniosła ogromną stratę. Na rozmiar doznanej przez nią krzywdy wpływają cechy więzi łączącej powódkę ze zmarłą, a w szczególności intensywność tej relacji. Krzywda powódki jest tym bardziej dotkliwa, iż wystąpiła nagle i nieoczekiwanie. Co istotne, M. Z. (1) w chwili śmierci miała zaledwie 29 lat, córka powinna zatem móc cieszyć się jej obecnością, miłością, wsparciem i opieką jeszcze przez długie lata.

I. Z. straciła matkę mając 8 lat. Tym samym pozbawiona została możliwości dalszego dorastania pod jej opieką, utraciła możliwość doświadczania matczynej troski i wsparcia. O rozmiarze krzywdy małego dziecka doznanej wskutek śmierci matki decyduje przede wszystkim, mówiąc najogólniej, pozbawienie, niedającego się przecenić, udziału matki w życiu dziecka, jego rozwoju, dorastaniu, dojrzewaniu (wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2015 r., sygn. akt III CSK 173/14). Relacje M. i I. Z. były bardzo bliskie. Wprawdzie zmarła wyjeżdżała co pewien czas do pracy zarobkowej za granicę, jednak przez większą część roku przebywała w miejscu zamieszkania i poświęcała wtedy córce dużo czasu. M. Z. (1) opiekowała się małoletnią, starała się zapewnić jej jak najlepsze warunki rozwoju. Po śmierci matki powódka przez długi czas była przygnębiona, przeżyła wielką traumę. Jej strata jest tym większa, iż powódka nie zna swego ojca, a zatem matka była dla niej jedynym rodzicem. Wskutek wsparcia ze strony bliskich stopniowo powróciła jednak do normalnego życia. Jej zachowanie nie uległo zmianie, I. Z. nie sprawie problemów wychowawczych, nie ma problemów z nauką.

Z tych wszystkich względów Sąd ocenił, że odpowiednimi dla powódki – w rozumieniu przepisu art. 446 § 4 k.c. – będzie zadośćuczynienie w kwocie 80.000 złotych. Mając jednak na względzie okoliczność, iż w toku postępowania likwidacyjnego pozwany wypłacił już I. Z. tytułem zadośćuczynienia kwotę 20.000 zł, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 60.000 zł. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako nadmiernie wygórowane.

Stosownie do treści art. 446 § 3 k.c. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Dochodząc roszczenia z powołanego przepisu należy wykazać nie tylko, że jest się członkiem najbliższej rodziny zmarłego, ale także, że śmierć spowodowała znaczne pogorszenie sytuacji życiowej (wyrok SN z 1 lutego 2000 r., sygn. akt III CKN 572/98, LEX nr 52771). Odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmuje szeroko rozumiane szkody majątkowe, często niewymierne, ale pozostające w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej. Przewidziany w tym przepisie skutek w postaci pogorszenia sytuacji życiowej musi mieć jednak wymiar majątkowy. Przy ustaleniu wysokości odszkodowania na podstawie art. 466 § 3 k.c. sąd obowiązany jest wziąć pod uwagę różnicę między hipotetycznym stanem materialnym członka rodziny, gdyby zmarły nadal żył, a stanem, w jakim znalazł się on wskutek jego śmierci. W orzecznictwie przyjmuje się, iż pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c. polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale obejmuje także przyszłe szkody majątkowe polegające na utracie realnej możliwości polepszenia warunków życia w przyszłości, często nieuchwytne lub trudne do obliczenia niemniej prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej” (Wyrok SN z dnia z dnia 11 lipca 2012 r, II CSK 677/2011). Należy podkreślić, iż dla przyznania odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 konieczne jest „znaczne" pogorszenie sytuacji życiowej (wyrok SN z dnia 5 stycznia 1968 r., I PR 424/67, Lex nr 6263).

W skutek śmierci M. Z. (1) powódka została pozbawiona możliwości czerpania korzyści z dodatkowych dochodów, które bezpośrednio poszkodowana uzyskiwała z prac dorywczych, których od 2009 roku regularnie podejmowała się w Polsce. Dochody te były jedynie okresowe, jednak osiągając wysokość ok. 2.000 zł miesięcznie stanowiły istotne źródło bieżącego utrzymania zmarłej i jej córki. M. Z. (1) zajmowała się również domem, przygotowywała posiłki, sprawowała osobistą opiekę nad córką. Obecnie, pozostając pod opieką dziadków – osób w starszym wieku, powódka ma gorsze warunki wychowawcze. I. Z. w wyniku śmierci matki utraciła ponadto szansę na uzyskanie od niej wsparcia materialnego w przyszłości, zwłaszcza w czasie kiedy będzie się usamodzielniała, czy choćby pomocy, gdy powódka sama będzie matką. Strata ta jest tym bardziej dotkliwa, iż powódka nie może liczyć na pomoc drugiego rodzica. Powyższe okoliczności uzasadniają stwierdzenie, iż na skutek śmierci M. Z. (1) nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki.

Obecnie powódka pozostaje pod opieką babci, która otrzymuje z tego tytułu zasiłek na utrzymanie wnuczki w wysokości tj. 2.500 hrywien. Wskazane świadczenie, w ocenie Sądu nie podlega jednak zaliczeniu na odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. gdyż stanowi stały środek utrzymania małoletniej i mogłoby ewentualnie podlegać zaliczeniu na rentę o jakiej mowa w § 2 powołanego przepisu. W ramach odszkodowania za istotne pogorszenie sytuacji życiowej rozpatrywane są natomiast dodatkowe korzyści jakie za życia bezpośrednio poszkodowanego otrzymywał uprawniony lub jakich w przyszłości mógł oczekiwać niezależnie od należnych mu środków zwykłego utrzymania.

W tym stanie rzeczy należało uznać, iż odpowiednie będzie odszkodowanie w wysokości 30.000 zł. Mając na względzie iż pozwany wypłacił już powódce z tego tytułu kwotę 20.000 zł do zasądzenia na jej rzecz pozostała kwota 10.000 zł. Powódka nie udowodniła aby na skutek śmierci M. Z. (1) w jej sytuacji życiowej nastąpiło pogorszenie przemawiające za przyznaniem odszkodowania w większej wysokości wobec czego powództwo w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu.

Należne powódce odsetki Sąd zasądził na podstawie art. 481 § 1 k.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, jeżeli nie spełnia tego świadczenia w terminie, w którym stało się ono wymagalne, a gdy termin nie jest oznaczony, jeżeli nie spełnia go niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (art. 476 k.c.). Roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym stają się wymagalne dopiero po wezwaniu dłużnika do spełnienia świadczenia (tak SN w wyroku z dnia 9 marca 1973 r., I CR 55/73, niepubl.). W przedmiotowej sprawie za wezwanie do zapłaty należy uznać zgłoszenie szkody ubezpieczycielowi, co miało miejsce w dniu 8 sierpnia 2012 r. Zgodnie zaś z art. 817 § 1 k.c. i art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zakład ubezpieczeń obowiązany jest wypłacić odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o zaistnieniu szkody. Termin ten bezskutecznie upłynął dnia 7 września 2012 r. a zatem od dnia następnego wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

Odsetki za czas opóźnienia zasądzone na podstawie art. 481 k.c., jeżeli ich stopa nie była oznaczona (§2) , mają wysokość ustawową. Od dnia 1 stycznia 2016 roku ustawodawca zróżnicował stopę odsetek ustawowych za opóźnienie i odsetek ustawowych kapitałowych. Niezależnie jednak od tej zmiany, odsetki, o których mowa w art. 481 k.c, były i są odsetkami za czas opóźnienia o stopie zmiennej określanej przez ustawodawcę. Dlatego też wystraczające jest wskazanie, że odsetki zasądzone wyrokiem na rzecz strony powodowej od pozwanej to odsetki za opóźnienie, których wysokość za poszczególne okresy wynika wprost z przepisów tak w okresie przed jak i po 1 stycznia 2016 roku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. rozdzielając je stosunkowo, stosownie do wyniku postępowania i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik.

Roszczenia powódki uwzględnione zostały w 64% (70.000 z dochodzonych 110.000 zł to w przybliżeniu 645).

Na koszty powódki złożyły się : 3.617 zł z tytułu zastępstwa procesowego, 5.500 zł z tytułu opłaty od pozwu i 500 zł wykorzystanej zaliczki na wydatki związane z konieczności a dokonywania w sprawie tłumaczeń, co łącznie dało 9.617 zł. Koszty strony pozwanej to 3.617 zł z tytułu zastępstwa procesowego i 422,69 zł wykorzystanej zaliczki na wydatki, co daje sumę 4.039,69 zł.

Łącznie koszty poniesione przez strony to 13.656,69 zł, z czego strona pozwana ponieść winna 64%, to jest 8.740,28 zł. Kwota ta pomniejszona o koszty już przez stronę pozwaną wyłożone (9.740,28 - 4.039,69) daje różnicę 4.700,60 zł, którą zasądzić należało na rzecz powódki.

O zwrocie niewykorzystanej zaliczki Sąd orzekł na podstawie art. 84 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.