Sygn. akt IV U 166/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: stażysta Justyna Sobiech

po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2013r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołań (...) Spółki z o.o. w E. i E. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.:

numer (...) z dnia 20 lipca 2011r., znak (...)- (...),

numer (...) z dnia 5 września 2012r., znak (...)- (...),

i numer (...) z dnia 25 września 2012r., znak (...)- (...)

z udziałem zainteresowanej (...) Spółki z o.o. w E.

o podstawę wymiaru składek

I.  zmienia decyzję numer (...) z dnia 20 lipca 2011r., znak (...)- (...) i punkt 1. (pierwszy) decyzji numer (...) z dnia 25 września 2012r., znak (...)- (...) w ten sposób, że ustala, iż do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonej E. N. jako pracownicy (...) Spółki z o.o. w E. za miesiące od marca 2006r. do czerwca 2006r. i od listopada 2007r. do października 2008r. nie wchodzi wynagrodzenie uzyskane z tytułu umowy zlecenia łączącej tę ubezpieczoną z (...) Spółką z o.o. w E.;

II.  odrzuca odwołanie (...) Spółki z o.o. w E. od decyzji numer (...) z dnia 5 września 2012r., znak (...)- (...);

III.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. na rzecz (...) Spółki z o.o. w E. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IV U 166/13

UZASADNIENIE

(...) Spółka z o.o. w E. zakwestionowała decyzje pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.: numer (...) z dnia 20 lipca 2011r., znak (...)- (...), numer (...) z dnia 5 września 2012r., znak (...)- (...) i numer (...) z dnia 25 września 2012r., znak (...)- (...), którymi to decyzjami pozwany stwierdził wysokość podstawy wymiaru składek za pracownicę płatnika składek (...) Spółki z o.o. w E. E. N. za miesiące od marca 2006r. do czerwca 2006r. i od listopada 2007r. do października 2008r.

W odwołaniach od powyższych decyzji skarżąca zwróciła uwagę na szereg naruszeń przepisów postępowania administracyjnego, których dopuścił się pozwany przed wydaniem zaskarżonych decyzji, jak również zarzuciła dokonanie przez pozwanego dowolnej interpretacji niepełnego materiału dowodowego. Skarżąca podniosła, że powoływane przez pozwanego okoliczności nie są na tyle wystarczające, by uznać, iż ubezpieczona w ramach umowy cywilno-prawnej zawartej z (...) Spółką z o.o., świadczyła pracę de facto na rzecz skarżącej. W sprzeczności z ustaleniami pozwanego stoją chociażby zeznania innych pracowników, również zatrudnionych na umowy zlecenia, którzy wskazali, że z własnej inicjatywy zawierali umowy z (...) Spółkę z o.o. w E., wykonywali pracę na rzecz zleceniodawcy i była to praca wykonywana na innych obiektach niż obiekty obsługiwane przez skarżącą. Nadto wynagrodzenie z tytułu umów zlecenia było wypłacane przez (...) Spółkę z o.o. Zdaniem skarżącej, na podstawie powyższych okoliczności nie można przyjąć, że skarżąca spółka była faktycznym pracodawcą i to na jej rzecz była świadczona praca w ramach umów zlecenia.

Skarżąca spółka domagała się ponadto zasądzenia kosztów procesu, przy czym w odniesieniu do odwołania od decyzji numer (...) – według trzykrotnej stawki minimalnej.

Odwołanie od decyzji numer (...) złożyła również E. N., treść tego odwołania była zbieżna z odwołanie (...) Spółki z o.o. w E..

W odpowiedziach na odwołania pozwany wniósł o: oddalenie odwołań od decyzji z dnia 20 lipca 2011r. i z dnia 25 września 2012r., umorzenie postępowania w przedmiocie odwołania od decyzji z dnia 5 września 2012r., a w przypadku nieuwzględnienia wniosku o umorzenie postępowania – o oddalenie odwołania również od tej decyzji. Pozwany, powołując się na przepisy ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 205, poz. 1585 ze zmianami, dalej powoływanej jako „ustawa systemowa”) oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 164, poz. 1207 ze zmianami) wskazał, że w toku przeprowadzonego postępowania kontrolnego ustalono, iż w spornym okresie została zawarta umowa zlecenia pomiędzy ubezpieczoną a (...) Spółką z o.o. w E. i w ramach tej umowy ubezpieczona wykonywała pracę na rzecz płatnika składek (...) Sp. z o.o. w E., z którym pozostawała jednocześnie w stosunku pracy.

Postanowieniem z dnia 15 lutego 2013r. wezwano do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanej (...) Spółkę z o.o. w E.. Spółka ta nie zajęła stanowiska w sprawie, ograniczając się do złożenia wykazu obiektów chronionych za sporny okres.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka z o.o. w E. prowadzi działalność w zakresie ochrony osób i mienia. Pracownicy zatrudnieni przez skarżącą zawierali z pracodawcą umowy o zakazie konkurencji w trakcie obowiązywania umowy o pracę. (...) Spółka z o.o. w E. prowadzi działalność w zakresie ochrony osób i mienia oraz prac porządkowych. W dniu 31 marca 2003r. skarżąca spółka zawarła ze spółką zainteresowaną umowę o współpracy gospodarczej, obejmującą wzajemną promocję, nawiązywanie kontaktów gospodarczych, wspólne szkolenia pracowników ochrony, wzajemne informowanie się o ewentualnych zagrożeniach chronionych obiektów, współpracę w zakresie analizy stanu zagrożenia chronionych obiektów, wzajemnego badania rynku usług ochrony osób i mienia oraz wzajemnego podzlecania prac na świadczone usługi. Główną przesłanką tego porozumienia był fakt, że spółka (...) posiadała wielu pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Przy pełnym etacie pracownicy wypracowywali 14 służb dwunastogodzinnych w miesiącu i mieli dużo czasu . Dlatego też zwracali się do pracodawcy – spółki (...) – o możliwość dodatkowego zarobkowania. Spółka nie miała możliwości dać im pracy w nadgodzinach, gdyż wiązało się z ustalonymi z klientami stawkami za ochronę, które nie przewidywały zwiększonych stawek za ochronę wykonywana przez pracowników w nadgodzinach. Spółki były dodatkowo powiązane kapitałowo. Obecny prezes (...) – J. Z. – miał tam 1/3 udziałów. Jednocześnie zarówno P. O. (obecny prezes spółki (...)), jak i J. Z., byli wspólnikami w obu spółkach.

Obaj prezesi byli nadto zainteresowani rozwojem spółki (...), która wchodziła dopiero na rynek usług ochrony. W wyniku zawartego porozumienia pracownicy zatrudnieni u skarżącej na podstawie umów o pracę, chcący uzyskać dodatkowe źródło dochodu, mogli być zatrudniani na umowy zlecenia przez zainteresowaną spółkę (...). Z inicjatywą zawarcia umów zlecenia z zainteresowaną spółką występowała bądź skarżąca spółka, bądź też sami pracownicy skarżącej. W ramach tych umów zleceniobiorcy wykonywali czynności związane z ochroną fizyczną oraz pracami biurowymi. Z założenia czynności związane z ochroną fizyczną miały być wykonywane na innych obiektach niż obiekty obsługiwane przez skarżącą spółkę, choć mogło zdarzyć się tak, że pracownik pracował na tych samych obiektach. Z tytułu zawartych umów zlecenia zleceniobiorcy zostali zgłoszeni przez zainteresowaną spółkę do ubezpieczenia zdrowotnego.

Spółka (...) zakupywała również usługę obcą w spółce (...), która dotyczyła wykonywania usług przez (...) na rzecz (...), przez pracowników zatrudnionych w innych firmach, a którzy posiadali zawartą umowę zlecenia ze spółką (...) . Za zakup tej usługi firma (...) wystawiała fakturę spółce (...).

W dniach od 2 do 28 grudnia 2008r. pozwany organ przeprowadził postępowanie kontrolne płatnika składek (...) Spółki z o.o. w E. w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zawartych umów o pracę i umów zlecenia. Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2011r., wydanym w sprawie IV U 1317/10, Sąd Okręgowy w Elblągu zmienił zaskarżone przez spółkę (...) decyzje wydane w wyniku przeprowadzonej kontroli i orzekł o braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym jako pracowników z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Spółki z o.o. poszczególnych osób.

Pozwany organ przeprowadził następnie kontrolę płatnika składek (...) Spółki z o.o. w E., w wyniku której ustalił, że płatnik nie obliczył i nie rozliczył składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe i wypadkowe od przychodów pracowników zatrudnionych jednocześnie na umowy zlecania u płatnika (...) Spółki z o.o. w E..

Decyzją z dnia 20 lipca 2011r. pozwany ustalił podstawę wymiaru składek za E. N., podlegającą ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w E., za okres od marca 2006r. do czerwca 2006r. i od listopada 2007r. do października 2008r. Powyższą decyzję pozwany wydał stwierdzając, iż skarżąca E. N., będąc zatrudniona na podstawie umowy o pracę u płatnika składek J. S. z o.o., w okresie wskazanym w decyzji zawartą miała z M. S. z o.o. w E. umowę zlecenia, w ramach której wykonywała pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostawała w stosunku pracy.

Powyższa decyzja została zakwestionowana przez (...) i E. N., które zwróciły uwagę między innymi na szereg naruszeń przepisów postępowania administracyjnego, których dopuścił się pozwany przed wydaniem zaskarżonych decyzji, w tym brak zawiadomienia płatnika składek o wszczęciu postępowania w przedmiocie określenia wymiaru składek; uniemożliwienie płatnikowi składek wypowiedzenia się co do zebranych dowodów oraz przyjęcie za udowodnione okoliczności faktycznych, co do których płatnik składek nie miał możliwości wypowiedzenia się; oparcie rozstrzygnięcia jedynie na treści protokołu z kontroli przeprowadzonej w sprawie, w której płatnik nie był stroną; dokonanie dowolnej oceny niepełnego materiału dowodowego oraz brak przedstawienia uzasadnienia faktycznego wydanych decyzji.

Podzielając argumentację skarżących w tym zakresie, zarządzeniem z dnia 15 grudnia 2011r., wydanym pod sygnaturą IV U 1382/11, Sąd zwrócił pozwanemu akta sprawy z uwagi na istotne braki w materiale, które wymagały uzupełnienia na etapie postępowania przed pozwanym.

Decyzją z dnia 5 września 2012r. pozwany ponownie ustalił podstawę wymiaru składek za E. N. za okres i w wysokości jak w decyzji z dnia 20 lipca w011r. Wobec zarzutów skarżącej Spółki zawartych w odwołaniu od powyższej decyzji, pozwany wznowił czynności wyjaśniające w celu wysłuchania końcowego stron i po ich zakończeniu w dniu 25 września 2012r. wydał kolejną decyzję ustalającą wysokość podstawy wymiaru składek za zainteresowaną, ponownie jak w decyzji z dnia 20 lipca 2011r.), uchylając jednocześnie decyzję z dnia 5 września 2012r.

Zainteresowana E. N. zatrudniona była od dnia 4 lipca 2002r., m.in. w spornym okresie, u skarżącej na podstawie umowy na stanowisku początkowo tylko archiwisty, a od dnia 1 września 2003r. również specjalisty ds. kadr i płac. Pracę świadczyła w siedzibie spółki (...). W trakcie trwania umowy o pracę E. N. łączyła z zainteresowaną (...) Spółką z o.o. umowa zlecenia z dnia 27 lutego 2006r., której przedmiotem była kontrola zabezpieczeń wskazanego obiektu. W ramach umowy zlecenia zawartej z firmą (...) skarżąca E. N. wykonywała czynności na rzecz firmy (...). Praca z tytułu umowy zlecenia była wykonywana przez nią poza godzinami pracy i organizowana przez nią samodzielnie, a polegała na okresowej kontroli wykonywania obowiązków przez pracowników ochrony w położonym w pobliżu miejsca zamieszkania E. N. budynku siedziby Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E.. Wynagrodzenie za wykonaną pracę w ramach umowy zlecenia otrzymywała z firmy (...).

(bezsporne co do zasad współpracy spółki skarżącej i spółki zainteresowanej, ponadto co do zakresu czynności E. N. w spółce (...) dokumenty w jej aktach osobowych koperta k.182, zeznania świadka B. Z. k.106, zeznania stron – J. Z. za spółkę (...) – k.106 i 199, co do zakresu czynności E. N. w spółce (...) zeznania E. N. k.106 i 199, umowa zlecenia k.815 akt IVU 1317/10, rachunki k.160-179)

Sąd zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że Sąd dał wiarę zeznaniom świadka B. Z., jak też zeznaniom Prezesa Zarządu Spółki (...) J. Z. i skarżącej E. N., gdyż ich zeznania są spójne, logiczne, jak też znajdują potwierdzenie w zgromadzonych dokumentach. Nie ujawniły się żadne podstawy, aby odmówić wiarygodności czy to tymże dokumentom, czy to zeznaniom wskazanych osób. Sąd oddalił na podstawie art. 227 kpc wniosek pozwanego z dnia 19 kwietnia 2013r. o zobowiązanie spółki (...) do przedłożenia wykazu osób wykonujących w spornym okresie ochronę w siedzibie SM (...) w E., gdyż wniosek ten nie wskazywał, jakie sporne okoliczności miałby wyjaśnić. Jeśli zamiarem pozwanego było następnie żądanie przesłuchania tych osób w charakterze świadków, wniosek ten należało zawrzeć już w omawianym piśmie, gdyż późniejszy wniosek byłyby spóźniony w świetle zobowiązania w tym przedmiocie z dnia 11 kwietnia 2013r. (k.138).

Odwołania skarżącej od decyzji z dnia 20 lipca 2011r. Nr (...) i z dnia 25 września 2012r. Nr (...) zasługiwały na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 8 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 ze zmianami) za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust.2 i 2a. Stosownie do ust. 2a za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przepis ten rozszerza zatem pojęcie pracownika dla celów ubezpieczenia społecznego poza sferę stosunku pracy.

Podkreślić należy, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2010r. I UK 259/09 wskazał, iż „Podstawowym skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust.2a ustawy o s.u.s z 1998r. za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi, rentowymi, chorobowymi i wypadkowymi tak, jak pracownika (art.6 ust.1 pkt 1, art. 11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ). W związku z tym osoba ta podlega obowiązkowi zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń . Obowiązek ten obciąża płatnika składek (art. 36 ust.1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.)”.

Zważywszy, że w stosunku do pracownika płatnikiem składek jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), a art. 8 ust. 2a rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy on pracę na rzecz swojego pracodawcy, naturalne i zgodne z wykładnią literalną tego przepisu jest uznanie, że także w zakresie tej sfery aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy (patrz. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009r. II UZP 6/09).

W myśl art. 17 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych cyt. wyżej składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1-3, 5, 6 i 9-12, obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 tej ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12, z kolei zaś art. 18 ust. 1a ustawy systemowej stanowi, że w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

Do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników, w rozumieniu ustawy systemowej, na podstawie art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 205, , poz. 1585 z 2008 ze zmianami) stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób.

Stosownie do art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W niniejszej sprawie, to na stronie pozwanej spoczywał ciężar udowodnienia, że skarżąca E. N. w ramach zwartej umowy zlecenia ze spółką (...), w spornym okresie wykonywała czynności na rzecz swojego pracodawcy, tj. spółki (...). W ocenie Sąd strona pozwana nie sprostała temu obowiązkowi.

Podkreślić należy, że od 1 lipca 1996r. postępowanie cywilne ma zdecydowanie kontradyktoryjny charakter, czego wyrazem jest przede wszystkim dyspozycja art. 232 kpc, która określa obowiązek stron do wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, co z kolei jest potwierdzeniem reguły art. 6 kc, wskazującej sposób rozłożenia ciężaru dowodu. Zasady art. 6 kc i 232 kpc nie określają jedynie zakresu obowiązku zgłaszania dowodów przez strony, ale muszą być odczytywane przez pryzmat skutków zaniechań stron w tej mierze. Strona, która nie przytoczyła w odpowiednim czasie wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń, musi liczyć się z ryzykiem niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu ani materiał dowody zebrany przez pozwanego w trakcie postępowania administracyjnego przed organem rentowym, ani dowody zebrane w trakcie postępowania sądowego, nie dawały podstaw do przyjęcia, że zainteresowana w ramach umowy zlecenia zawartej ze spółką (...) wykonywała czynności na rzecz swojego pracodawcy ( spółki (...)), a nie na rzecz zleceniodawcy ( spółki (...)). Skarżąca wyraźnie wskazała, że nie wykonywała żadnej pracy na rzecz swojego pracodawcy w ramach umowy zlecenia zawartej ze spółką (...), a pracę świadczyła poza terenem biura firmy (...). Nie ujawniły się przy tym żadne przesłanki, aby twierdzić, że czynności w ramach zlecenia były wykonywane przez skarżącą w godzinach jej pracy w spółce (...), albo aby czynności te podległy nadzorowi pracodawcy. Również wynagrodzenie było jej wypłacane przez zleceniodawcę, stosownie do przedłożonych przez E. N. rachunków.

Mając powyższe na uwadze Sąd na mocy cyt. wyżej przepisów a contrario, w związku z art. 477 14§2 kpc orzekł jak w I wyroku.

Wobec faktu, że zaskarżona decyzja z dnia 5 września 2012r. nie istniała już w obrocie prawnym w dniu składania odwołania przez skarżącą spółkę tj. dnia 15 października 2012r. (data wpływu do ZUS), w oparciu o art. 199§1 pkt 1 kpc odwołanie od tej decyzji podlegało odrzuceniu.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 ust.1 i 3, 99 i 108 ust.1 kpc oraz §2 ust. 2 i §11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.1349 ze zmianami). Z uwagi na znaczny nakład pracy pełnomocnika skarżącej spółki, za jej reprezentowanie co do odwołania od decyzji z dnia 20 lipca 2011r. zasądzono stawkę trzykrotną. Ponieważ czynności tego samego pełnomocnika przy odwołaniu od decyzji z dnia 25 września 2012r. były w większości powtórzeniem czynności poprzednio zdziałanych, za reprezentowanie spółki (...) co do tego odwołania Sąd przyznał stawkę jednokrotną. Co do odwołania od decyzji z dnia 5 września 2012r. skarżąca spółka jest stroną przegrywającą, ją samą obciąża więc wynagrodzenie pełnomocnika.