Sygn. akt IV U 493/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 sierpnia 2015r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Alicja Romanowska

Protokolant: stażysta Anna Barcikowska

po rozpoznaniu w dniu 11 sierpnia 2015r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z odwołania W. K. (1) i E. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 09/03/2015 r. nr (...)

o ustalenie

I.  oddala odwołania;

II.  zasądza od E. K. (1) na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  zasądza od W. K. (1) na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IV U 493/15

UZASADNIENIE

W. K. (1) i E. K. (1) wnieśli odwołania odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 9.03.2015., którą to decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że wskazana podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w kwocie 7000zł wynikające z umowy o pracę za okres od 24.05.2013r pracownika E. K. (1) zatrudnionej w (...) W. K. (1) pozostaje w kolizji z zasadami współżycia społecznego i jest nieważna z mocy prawa i podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne tj. emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe E. K. (1) na podstawie umowy o pracę od 24.05.2013r /za pełne miesiące /jest równa kwocie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku kalendarzowym.

W uzasadnieniu odwołania W. K. (1) podniósł, że strony umów ,w tym umowy o pracę, mogą swobodnie kształtować jej warunki. Wskazał także , że ustalone w umowie wynagrodzenie uważa za godziwe i adekwatne do wykonywanych przez E. K. (1) obowiązków pracowniczych.

E. K. (1) powielając argumenty zaprezentowane w odwołaniu pracodawcy dodatkowo wskazała, że ewentualna podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy o prace winna zostać określona przez Zakład Ubezpieczeń społecznych na poziomie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia na terenie województwa mazursko- (...) tj 3311,89zł .

W odpowiedzi na odwołania pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. wniósł o ich oddalenie .

Zgodnie z art. 219 k.p.c. Sąd zarządził połączenie spraw wywołanych odwołaniami W. K. (1) i E. K. (1) do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił i zważył co następuje :

W. K. (1) od 2001r prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem jest handel mrożonymi warzywami i owocami. W ramach tej działalności wynajmuje magazyny-chłodnie na terenie Polski – pod W., P. i w K..Biuro firmy zlokalizowane jest w E..

Na przełomie 2006r/2007r przez okres około 6 miesięcy zatrudniał pracownika biurowego, którego wynagrodzenie ustalono w wysokości najniższego wynagrodzenia. Do obowiązków pracownika należał odbiór korespondencji i przygotowywanie pism np. atestów jakości. W pozostałym okresie czynności tzw „biurowe ” W. kozłowski wykonywał samodzielnie.

W 2006r czynności związane e sprzedażą mrożonek w firmie (...) kozłowskiego wykonywała przez okres około 3 miesięcy jego córka wraz ze swoim chłopakiem, a następnie przez okres 2-3 tygodni syn M.. W. K. (1) nie zawierał z dziećmi i chłopakiem córki żadnej umowy i nie zgłosił ich do ubezpieczenia społecznego. Za wykonane czynności dofinansował dzieciom wyjazdy świąteczno –sylwestrowe przekazując im po około 1000zł.

Przy prowadzeniu działalności gospodarczej W. K. (1) ,w czasie wakacji pomagał syn P.. W. K. (1) nie zgłosił go również do ubezpieczenia społecznego, a za wykonywane czynności kupił synowi rower i telefon.

/dowód okoliczności bezsporne, nadto wyjaśnienia W. K. nagranie z rozprawy 9.07.2015r/

22 maja 2013r W. K. (1) umieścił na portelu E. ogłoszenie o zatrudnieniu pracownika na stanowisku handlowca wskazując, że kandydat musi legitymować się wykształceniem minimum średnim handlowym, posiadać znajomość obsługi komputera, języka angielskiego, prawo jazdy i samochód.

Wg W. K. (1) na powyższe ogłoszenie odpowiedziały dwie osoby ,z żadną z nich nie przeprowadzono rozmów.

W dniu 24.05.2013r W. K. (1) zawarł umowę o pracę na okres próbny z E. K. (1) do 23.06.2013r na stanowisku handlowca z wynagrodzeniem 7000zł brutto w pełnym wymiarze czasu pracy .W dniu 21.06.2013r W. K. (1) zawarł z E. K. (1) umowę o prace na czas nieokreślony od 24.06.2013r na tych samych warunkach.

Do zadań pracownika należała min. analiza sytuacji na rynku mrożonych owoców i warzyw, sporządzanie ofert handlowych, pozyskiwanie nowych klientów i dostawców, negocjacje handlowe w zakresie cen, jakości ilości opakowań i terminów dostaw, sporządzanie zamówień, wystawianie faktur, zlecanie usług transportowych, kontrolowanie i monitorowanie kontroli dostaw.

E. K. (1) jest synową W. K. (1), ma 28 lat, ma wykształcenie średnie ekonomiczne i wcześniej pracowała od 2.11.2012r do 1.05.2013r jako sprzedawca osiągając wynagrodzenie w wysokości najniższej krajowej.

W. K. (1) wskazywał ,że w okresie zatrudnienia E. K. (1) uczestniczyła w czerwcu 2013r jako tłumacz w negocjacjach z firmą (...). Rozmowy z tą firmą prowadzone były w E. ,na targach w K. i P., z tym że E. K. (1) brała udział jedynie w rozmowach prowadzonych w E., w których uczestniczył także przedstawiciel kontrahenta (...). . Na targi i rozmowy zagraniczne W. K. (1) jeździł sam. E. K. (1) dysponowała samochodem ,który synowi zakupił jej teść –pracodawca.

W chwili obecnej wszystkie czynności biurowe i rozmowy handlowe , również z podmiotami zagranicznymi bez udziału tłumacza wykonuje samodzielnie W. K. (1).

Od 9.07.2013r E. K. (1) przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą . W dniu 11.10.2013r E. K. (1) urodziłą dziecko i do 11.10.2013r do 9.10.2014r korzystała z urlopu macierzyńskiego ,a od 10.10.2014r przebywała na długotrwałym zwolnieniu lekarskim wystawionym przez lekarza psychiatrę ,od maja 2014r zamieszkując na terenie Anglii. Aktualnie korzysta z urlopu wychowawczego.

/wyjaśnienia W. K. (1) nagranie z rozprawy w dniu 9.07.2015r nadto ,umowa k- 63,67 ,zakres obowiązków k-60 akt ZUS/

Wg oświadczenia W. K. (1) w 2013r obrót firmy wynosi 3,5 miliona /dochód 300 000zł/,a w chwili obecnej wynosi około 5,5 miliona rocznie.

16 lutego 2015r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za E. K. (1) od 24.05.2013r

W wyniku tego postępowania w dniu 9.03.2015r (...) Oddział E. wydał decyzję, w której stwierdził, że wskazana podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w kwocie 7000zł wynikające z umowy o pracę za okres od 24.05.2013r pracownika E. K. (1) zatrudnionej w (...) W. K. (1) pozostaje w kolizji z zasadami współżycia społecznego i jest nieważna z mocy prawa i podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne tj. emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe E. K. (1) na podstawie umowy o pracę od 24.05.2013r /za pełne miesiące /jest równa kwocie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku kalendarzowym.

W. K. (1) i E. K. (1) nie zgodzili się z decyzją i wnieśli od niej odwołania.

W ocenie Sądu odwołania nie zasługują dna uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust 1 pkt1 i art. 13 pkt1 ustawy z 13.10.1998r o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają pracownicy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 w/wym. ustawy Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Zgodnie z art. 41 ust 1 ustawy o SUS płatnik składek przekazuje do Zakładu imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek.

Zgodnie z art. 41 ust 13 ustawy o SUS jeżeli Zakład zakwestionuje i zmieni informacje przekazane przez płatnika składek, zawiadamia o tym ubezpieczonego i płatnika składek. Jeżeli w terminie określonym w ust. 11 osoba ubezpieczona i płatnik składek nie złożą wniosku o zmianę stanowiska Zakładu, informacje uznane przez Zakład traktuje się jako prawdziwe. W razie złożenia takiego wniosku, Zakład po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje decyzję.

Sąd Okręgowy podzielila stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r. w sprawie II UZP 2/05, publik. OSNP 2005/21/338, Prok.i Pr.-wkł.(...), Wokanda 2005/9/22,Biul. S.N. 2005/4/27, zgodnie z którym nie budzi wątpliwości, iż w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 k.p., umówienie się o wyższe od najniższego wynagrodzenie jest dopuszczalne, gdyż semiimperatywne normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny.

W powołanej uchwale Sądu Najwyższego w sprawie II UZP 2/05 wskazano, iż ocena wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony stosunku pracy powstaje także - jako istotna kwestia jurydyczna - na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, w którym ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w art. 6 ust. 1 i art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137 poz. 887 ze zm.). Dosłowne odczytanie tych przepisów może prowadzić do wniosku, że dla ustalenia wysokości składek znaczenie decydujące i wyłączne ma fakt dokonania wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości. Należy jednak pamiętać, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych; kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. W związku z tym nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 (1) k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Należy bowiem pamiętać, że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej.

Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza - co ma istotne znaczenie przy rozstrzyganiu przedstawionego zagadnienia - rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. uzasadnienie wyroku T.K. z dnia 26 listopada 1997 r. w sprawie U 6/96, publik. OTK-ZU 1997 nr 5-6, poz. 66 oraz wyrok S.N. z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie I PKN 465/99, publik. OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 345).

Wskazać przy tym należy , że w orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przysługuje kompetencja do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień i - w ramach obowiązującej go procedury - zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Realna możliwość takiej kontroli powstaje po przekazaniu przez płatnika raportu miesięcznego, przedkładanego zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować także wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.).

Na podstawie art. 41 ust. 13 ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest również uprawniony do zamiany przekazanych przez płatnika składek informacji o wysokości wynagrodzenia.

W. K. (1) i E.-W. -K. kwestionując zaskarżoną decyzję organu rentowego ograniczyli się do twierdzenia, że kwalifikacje oraz predyspozycje, w tym komunikatywność i zaangażowanie, znajomość języka uzasadniają wysokość zakwestionowanej przez organ rentowy podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W ocenie Sądu Okręgowego skarżący w żaden sposób nie wykazali,ąby wynagrodzenie w kwocie 7.000,00 zł odpowiadało rodzajowi wykonywanej przez E. K. (1) pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

E. K. (1) nie legitymowała się żadnymi szczególnymi kwalifikacjami, a przebieg jej kariery zawodowej /sprzedawca w sklepie/ nie wskazuje, aby posiadała doświadczenie zawodowe w zakresie przedmiotu działalności firmy teścia. Samo podnoszone przez W. K. (1), przejawianie zainteresowania sprawami, przez przyszłego pracownika w czasie spotkań rodzinnych nie może przesądzać o wyjątkowych ,jak to chce wykazywać skarżący, kwalifikacjach. W. K. (1) nie wykazał też ,aby synowa posiadała znajomość biznesowego języka angielskiego. Znajomość tego języka pogłębiła w związku z mieszkaniem na terenie Anglii i fakt ten może świadczyć o znajomości języka używanego powszechnie ,a nie fachowego. Trudno też założyć, że E. K. (1) dzięki znajomości języka samodzielnie zdobywała nowe kontakty handlowe i negocjowała kontrakty, skoro na główne targi i spotkania pracodawca jeździł bez jej udziału, a obecnie negocjuje umowy z kontrahentami zagranicznymi w języku angielskim bez udziału tłumacza.

Oczywistym jest, że nie ma zakazu zatrudniania osób bliskich. Jednakże z uwagi na fakt powinowactwa miedzy stronami umowy o pracę, do oceny warunków umowy ,w tym warunków płacy należy podejść z dużą ostrożnością. Zwrócić należy uwagę, że W. K. (1) wcześniej „wprowadzał”w sprawy firmy dzieci i chłopaka córki, a w zamian za wykonywane czynności gratyfikował ich prezentami lub symbolicznymi kwotami. Sąd nie dał wiary wyjaśnieniom W. K. o braku zaangażowania i braku możliwości choćby intelektualnych i charakterologicznych jego własnych pełnoletnich dzieci. Eksponowanie szczególnych predyspozycji zawodowych synowych nie potwierdziły żadne dowody,a powyższa kreacja czyniona była, zdaniem Sądu jedynie na potrzeby przedmiotowego postępowania. Analiza choćby wyników nauczania / świadectwo ukończenia technikum handlowego bez uzyskania matury/wskazuje, że E. K. uzyskiwała generalnie wyniki na poziomie dostatecznym .Trudno też przyjąć,że w trakcie pracy w sklepie w charakterze sprzedawcy nabyła szczególne kwalifikacje.

Zauważyć należy,że W. K. zdecydował się wykorzystać te rzekomo szczególne kwalifikacje zawodowe synowej dopiero w czasie kiedy była w ciąży.Nie bez znaczenia jest też krótki okres pracy skarżącej i brak powrotu do pracy .Zdaniem Sądu okoliczności te dodatkowo świadczą,że wynagrodzenie ustalono w kwocie 7000zł jedynie w celu umożliwienia E. K. do skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w znacznej wysokości.

Powszechnie znana sytuacja na lokalnym rynku pracy również świadczy o wygórowanym wynagrodzeniu w stosunku do zakresu czynności jakie miała wykony W ocenie Sądu w niniejszej sprawie skarżący nie sprostali spoczywającemu na nich ciężarowi dowodu, nie zakwestionowali skutecznie stanowiska organu rentowego, który w sposób przekonywujący argumentował zasadność zakwestionowanej przez ubezpieczonego decyzji o ograniczeniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracownika .Z wyjaśnień samego W. K. nie wynika,aby obroty firmy wskutek działań E. K. uległy zdecydowanemu podwyższeniu wskutek jej działań.

W tym miejscu wskazać należy dodatkowo, że zakres procedowania przez Sąd Ubezpieczeń społecznych wyznacza przedmiot zaskarżonej decyzji.

Oznacza to, że przedmiotem orzekania nie może być samo podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę, choć nie sposób nie zauważyć, że okoliczności sprawy, w tym okoliczności rzekomej rekrutacji przez portel internetowy/ogłoszenie 22.05.2013rk-56 ar/ okoliczności zatrudnienia , sam fakt wykonywania czynności w ramach stosunku pracy,a przede wszystkim cel zawarcia umowy jaki przyświecała zarówno W. K. jak i E. K. budzą duże wątpliwości Sądu co do pozorności tej umowy.

W świetle powyższych okoliczności przyjąć należy,że organ rentowy zasadnie przyjął ,że ustalenie we wskazanym okresie zatrudnienia E. W.-kozłowskiej wynagrodzenia za pracę na poziomie 7.000,00 zł miesięcznie zostało dokonane przez strony umowy o pracę z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (por. wyrok S.N. z dnia 04 sierpnia 2005 r. w sprawie II UK 16/05, publik. LEX nr 182776).

Wobec ustalenia, że łącząca strony umowa o pracę, w części dotyczącej wysokości wynagrodzenia za pracę, jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a w szczególności z zasadą ekwiwalentności składek i świadczeń, a zatem w § 2 i 3 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

W konsekwencji zdaniem Sądu organ rentowy prawidłowo przyjął, jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne E. K. w okresie jej zatrudnienia przez W. kozłowskiego. od dnia 24,o5.2013r, minimalne wynagrodzenie pracowników za pracę.

Mając powyższe na uwadze, Sąd z art. 477 14 §1 k.p.c., oddalił odwołanie.

O kosztach Sąd orzeczekł w oparciu o przepisy art. 98 kpc, art. 108 kpc , §2 ust.1 i 2 oraz § 11 ust.2 rozp. Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej , udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U nr.163 poz. 1349 ze zm.) uznając, że charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika, w tym dwukrotny udział w rozprawie przed Sądem, uzasadnia ustalenie wynagrodzenia w trzykrotnej wysokości stawki minimalnej.