Sygn. akt III AUa 2034/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Krystyna Sitkowska (spr.)

Sędziowie: SA Ewa Jankowska

SO del. Danuta Malec

Protokolant: sekr. sądowy Marta Brzezińska

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2015 r. w Warszawie

sprawy G. K., w imieniu której działa przedstawiciel ustawowy E. K.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno- Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W.

z udziałem zainteresowanej M. K.

o wysokość renty rodzinnej po zmarłym T. K. na rzecz córki G. K.

na skutek apelacji G. K., w imieniu której działa przedstawiciel ustawowy E. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 czerwca 2013 r. sygn. akt XIII U 177/13

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 2034/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 września 2012 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno- Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. ustalił prawo do renty rodzinnej w związku ze śmiercią T. K. dla 1 członka rodziny w wysokości ½ renty rodzinnej dla G. K., urodzonej (...)

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła, działająca w imieniu małoletniej G. K., jako jej przedstawiciel ustawowy, E. K., zaskarżając decyzję w części, w jakiej przyznano świadczenie w połowie matce zmarłego M. K..

W uzasadnieniu strona odwołująca wskazała, iż matka zmarłego, która od kilku lat jest emerytem i otrzymywała w dacie śmieci syna emeryturę z ZUS w kwocie wyższej niż przyznana obecnie renta rodzinna, winna dokonać wyboru świadczenia. Nadto wskazano, iż jeżeli matka zmarłego utrzymywała się w dacie jego śmierci ze swej emerytury, zmarły nie musiał przyczyniać się do jej utrzymania.

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. wniósł o oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy podkreślił, iż M. K., matka zmarłego funkcjonariusza, spełnia przesłanki do ustalenia na jej rzecz prawa do renty rodzinnej po zmarłym synu. Wskazano, iż M. K. została wezwana przez organ rentowy do złożenia pisemnego oświadczenia stwierdzającego, czy Zakład Emerytalno-Rentowy MSW ma podjąć wypłatę mniej korzystnej policyjnej renty rodzinnej po zmarłym synu, czy też będzie ona pobierać korzystniejszą rentę rodzinną z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W związku z niezłożeniem przez M. K. oświadczenia o wyborze świadczenia, wypłata policyjnej renty rodzinnej została wstrzymana. Organ wskazał, iż uznanie G. K. za osobę wyłącznie uprawnioną do renty rodzinnej po zmarłym T. K. nie jest możliwe, ponieważ zgodnie z treścią art. 107a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, osoba uprawniona do renty rodzinnej może złożyć wniosek o wyłączenie jej z kręgu osób uprawnionych do tego świadczenia, a wówczas prawo do renty rodzinnej jest ponownie ustalane z pominięciem tej osoby od dnia, w którym wstrzymano wypłatę na jej rzecz. M. K. nie złożyła wniosku w tym zakresie.

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych odwołanie oddalił.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 września 2012 r. M. K. wystąpiła do organu emerytalnego z wnioskiem o przyznanie na jej rzecz renty rodzinnej po jej zmarłym synu T. K. (wniosek k. 2-3 a.r.).

Do powyższego wniosku M. K. załączyła oświadczenie, z którego wynika, iż jej zmarły syn T. K. znacznie przyczyniał się do jej utrzymania, ponosił koszty utrzymania gospodarstwa domowego, opłaty za wodę, światło, gaz, ścieki, opłaty na zimę. Ponadto ponosił koszty remontowe budynku mieszkalnego oraz budynków gospodarczych. Dokładał się do kosztów zatrudnienia opiekunki i zakupów leków oraz ponosił koszty transportu do lekarzy i przychodni. W oświadczeniu M. K. wskazała również, iż posiada tzw. dożywotkę w domu zmarłego syna (oświadczenie k. 20, 21 a.s.). Przedstawiła również faktury, wystawione na T. K. za energię elektryczną oraz gaz doprowadzane do nieruchomości, w której zamieszkuje wnioskodawczyni oraz za zakup leków, potwierdzające ponoszenie przez syna kosztów utrzymania wnioskodawczyni (15-17 a.s.).

W dniu 18 września 2012 r. do organu emerytalnego wpłynął wniosek o przyznanie renty rodzinnej po zmarłym funkcjonariuszu T. K. na rzecz jego małoletniej córki G. K. (wniosek k. 27-29 a.r.).

Decyzją z dnia 27 września 2012 r. organ rentowy ustalił prawo do policyjnej renty rodzinnej w związku ze śmiercią T. K. dla 1 członka rodziny w wysokości !/2 renty rodzinnej na rzecz M. K. w kwocie netto 1657,81 zł.

M. K. w okresie od 1 października 1990 r. do 28 czerwca 2007 r. pobierała z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. emeryturę, a od 29 czerwca 2007 r. do 30 kwietnia 2013 r, pobierała z tego Zakładu rentę rodzinną po zmarłym mężu T. K. (k. 31 a.s.).

M. K. pismem z dnia 11 października 2012 r. została wezwana przez Zakład Emerytalno-Rentowy MSW do złożenia pisemnego oświadczenia stwierdzającego, czy Zakład Emerytalno-Rentowy MSW ma podjąć wypłatę mniej korzystniejszej policyjnej renty rodzinnej. W piśmie tym organ rentowy wskazał, iż do czasu dostarczenia ww. oświadczenia wypłata policyjnej renty rodzinnej, do której M. K. jest uprawniona, zostaje zawieszona (pismo z dnia 11 października 2012 r. - k. 24 a.r.).

M. K. nie złożyła oświadczenia w tym zakresie.

Zaskarżoną decyzją z dnia 27 września 2012 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. ustalił prawo do renty rodzinnej w związku ze śmiercią T. K. dla 1 członka rodziny w wysokości renty rodzinnej dla córki G. K., urodzonej (...) Renta została przyznana okresowo do dnia 30 listopada 2015 r. (decyzja k. 39 a.r.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 24 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...), renta rodzinna przysługuje na zasadach i w wysokości określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z treścią art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) dzieci własne mają prawo do renty rodzinnej:

1)  do ukończenia 16 lat;

2)  do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia albo

3)  bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Zgodnie natomiast z treścią art. 71 wskazanej ustawy w ust. 1 rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania. Ustęp 2 wymienionego przepisu stanowi, iż rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5.

Art. 70 w ust. 1 i 2, do którego odsyła art. 71, stanowi, iż wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli: w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmieci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt. 2.

Sąd Okręgowy stwierdził, iż zarówno córka zmarłego funkcjonariusza, małoletnia G. K., jak również jego matka M., są uprawnione do renty rodzinnej. Bezczynność M. K. w zakresie złożenia oświadczenia organowi rentowemu, co do jej decyzji w przedmiocie wypłaty świadczenia, może jedynie skutkować zawieszeniem wypłaty przysługującego świadczenia.

Przepis art. 107a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w ustępie 1 stanowi, iż jeżeli do renty rodzinnej uprawnionych jest więcej niż jedna osoba i jedna lub kilka z tych osób zgłosi wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty, prawo do renty rodzinnej ulegnie ponownemu ustaleniu z pominięciem tej osoby (osób). Zgodnie natomiast z ust. 2 przepisu wniosek, o którym mowa w ust. 1, jest okolicznością powodującą ustanie prawa do renty rodzinnej osób wymienionych w ust. 1.

W przedmiotowej sprawie nie zaistniały powyższe okoliczności, dające organowi emerytalnemu możliwość ustalenia prawa do policyjnej renty rodzinnej na rzecz jedynie córki zmarłego funkcjonariusza.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzekł w pkt. 1 sentencji wyroku.

Od powyższego wyroku apelację wniosła E. K., działająca w imieniu i na rzecz małoletniej córki G. K., i zarzuciła:

1. obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 77 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie, że matce zmarłego policjanta T. K., M. K. przysługuje prawo do renty rodzinnej, w sytuacji trafnego ustalenia przez Sąd Okręgowy, iż należne M. K. świadczenie z ZUS jest wyższe niż policyjna renta rodzinna i w tej sytuacji brak odpowiedzi M. K., które z tych świadczeń pobiera, blokuje bezterminowo to policyjne świadczenie rodzinne w połowie jego wysokości wobec małoletniej G. K., jedynego dziecka zmarłego policjanta;

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, iż M. K. ma prawo do policyjnej renty rodzinnej po zmarły synu T. K., mimo iż:

-

jeszcze przed śmiercią swego syna w dniu 3 września 2012 r. utrzymywała się z własnej emerytury od 1 października 1990 r. do 28 czerwca 2007 r., zaś od 29 czerwca do 30 kwietnia 2013 r. z renty rodzinnej po zmarły małżonku;

-

należności związane z nieruchomością, w której mieszkała M. K. opłacał jej syn T. K. jako właściciel tej nieruchomości, a nie w formie pomocy świadczonej swej matce;

3.  rażące naruszenie art. 5 k.c. przez przyjęcie, iż pełne złośliwości działanie, mające na celu pozbawienie wnuczki pełnej renty rodzinnej, zasługuje na ochronę prawną.

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie małoletniej całej renty rodzinnej po jej ojcu T. K., ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca powtórzyła szczegółowo opisane na wstępie zarzuty apelacji i podkreśliła, że względy sprawiedliwości i dobro małoletniego dziecka przemawiają za uwzględnieniem apelacji.

Sąd Apelacyjny III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, o ile zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego - Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego w zakresie koniecznym dla rozstrzygnięcia istoty przedmiotowej sprawy. Zasadnie apelująca zarzuca, że Sąd Okręgowy nie wykazał, iż M. K. była na utrzymaniu swego syna T., co uzasadniałoby przyznanie połowy renty rodzinnej po zmarłym synu.

Ustalenie sytuacji materialnej M. K. w okresie poprzedzającym zgon syna ma decydujące znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia, czy przysługuje jej prawo do renty rodzinnej. W szczególności nie uwzględniono wysokości emerytury, a następnie renty rodzinnej, które M. K. pobierała po zmarłym mężu. Według stwierdzenia Sądu Okręgowego były to świadczenia wyższe aniżeli przyznana jej połowa policyjnej renty rodzinnej po zmarłym synu, lecz nie wskazano nawet, o ile wyższe. Nie wykazano również bezspornie, czy wydatki ponoszone przez syna T. K. na utrzymanie domu były jego wydatkami osobistymi związanymi z posiadaniem domu, czy też ze wsparciem finansowym na rzecz matki. Pominięto przy tym dowody z przesłuchania stron oraz ewentualne sąsiadów M. K..

Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził analizy akt emerytalnych i rentowych M. K. w celu ustalenia jej przychodów pochodzących ze świadczeń emerytalno-rentowych. Sąd Okręgowy nie zasięgnął również informacji o dochodach T. K.. Nadto nie ustalono, czy M. K. oraz jej syn nie posiadali innych składników majątkowych. Powyższe ustalenia pozwolą na rozstrzygnięcie, czy istotnie M. K. znajdowała się w sytuacji majątkowej wymagającej pomocy finansowej ze strony syna T..

W toku ponownego rozpoznania sprawy rzeczą Sądu Okręgowego będzie przeprowadzenie dowodów z akt emerytalnych i rentowych M. K., przesłuchanie stron oraz ewentualnie sąsiadów M. K. na wskazane wyżej okoliczności sprawy. Sąd Okręgowy przeprowadzi nadto ewentualnie inne dowody niezbędne do wszechstronnego wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy.

Z przytoczonych powodów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Sędziowie: PRZEWODNICZĄCY

(...)

(...)

bk