Sygn. akt VI U 2515/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 lipca 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., na podstawie art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej odmówił A. P. prawa do renty socjalnej, albowiem zgodnie z orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 7 lipca 2015 r. nie jest ona całkowicie niezdolna do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczona A. P. , domagając się przyznania jej prawa do renty socjalnej. W uzasadnieniu wskazała, iż choruje na schizofrenię , zażywa wiele leków, nadal występują u niej omamy dźwiękowe („ słyszy głosy , których nie ma” ) .

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o jego oddalenie, wskazując, że komisja lekarska nie stwierdziła całkowitej niezdolności ubezpieczonej do pracy.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Ubezpieczona A. P. ( lat 38 ) posiada wykształcenie średnie, w ostatnich latach kontynuowała studia zaoczne na wydziale prawa , jednak decyzją z dnia 16 stycznia 2016 r . została skreślona z listy studentów z powodu nie zaliczenia semestru ( na IV roku ). Obecnie pracuje na podstawie umowy o dzieło ( 4- 5 godzin dziennie ) na stanowisku kasjera w C. w B. . Przed rokiem 2007 pracowała dorywczo na promocjach, przez 2 miesiące pozostawała zatrudniona w biurze kredytowym. Do roku 2010 r. pracowała jako kasjer w T. , skąd z uwagi na popełnione błędy została dyscyplinarnie zwolniona. W okresie od 2010 do 30 kwietnia 2014 r. w / w- na korzystała z prawa do renty socjalnej . Zamieszkuje w B., pomieszkuje z nią tam matka. Do pracy ubezpieczona dojeżdża autobusem.

/ dowód : zeznania ubezpieczonej - zapis AV k. 44 i 53 akt sprawy /

U ubezpieczonej stwierdza się przewlekłą chorobę psychiczną pod postacią schizofrenii paranoidalnej. Występują u niej ostre objawy psychotyczne pod postacią omamów słuchowych ( „ słyszy głosy „ ), zauważa się zubożenie wypowiedzi, niedokojarzenie toku myślenia, pewne wycofanie z relacji społecznych . W latach 2007 i 2010 r. ubezpieczona była hospitalizowana psychiatrycznie. Z powodu powyższego schorzenia pozostaje częściowo okresowo ( do 31 sierpnia 2016 r. ) niezdolna do pracy .

/ dowód : opinia biegłych psychiatry i psychologa k. 16 – 23, 34 – 36 akt sprawy /

Pozwany organ rentowy wniósł zastrzeżenia do opinii biegłych podnosząc, iż z opisu stanu psychicznego nie wynika stan ostrej psychopatologii , ponadto wskazał , że ubezpieczona pracuje i jednocześnie kontynuuje studia prawnicze.

Biegli ustosunkowując się do przedmiotowych zastrzeżeń wskazali, iż wbrew twierdzeniom pozwanego u ubezpieczonej występują ostre objawy psychotyczne - jak wynika z wywiadu co 3-4 tygodnie pojawiają się „ głosy kobiece i męskie , które , mówią o niej lub do niej „ , a zatrudnienie ubezpieczonej to efekt jej zdeterminowania bardzo trudną sytuacją finansową. Jak wskazali biegli okoliczność , iż ubezpieczona studiuje nie oznacza że studia te skończy, poza tym nie ma żadnej gwarancji że choćby przejściowo będzie pracować w wyuczonym zawodzie ( prawnik ) , zdarza się bowiem, że osoby chore psychicznie kończą studia , ale stan zdrowia uniemożliwia im podjęcie pracy.

Pozwany organ rentowy ponownie wniósł zastrzeżenia do opinii, powielając poprzednią argumentację i wnosząc o dopuszczenie dowodu z opinii innego zespołu biegłych.

Sąd oddalił wniosek dowodowy ZUS uznając sprawę za wyjaśnioną , w konsekwencji wniosek za zbyteczny i skutkujący jedynie przewlekaniem postępowania i generowaniem kolejnych , niecelowych kosztów. Zastrzeżenia ubezpieczonego nie dotyczyły przy tym konieczności wyjaśnienia kwestii medycznych, a stanowiły jedynie bezzasadną polemikę z prawidłowymi ustaleniami biegłych sądowych (por. wyrok SN z dnia 8 maja 2008 r., I UK 356/07, OSNP 2009/17-18/238).

Sąd podzielił w całości opinię biegłych. Jest ona wyczerpująca, logiczna i zgodna z zakresami fachowej wiedzy medycznej, w związku z czym nie ma podstaw do jej podważenia, pomimo zastrzeżeń zgłoszonych przez organ rentowy. Biegli lekarze są doświadczonymi specjalistami z tych dziedzin medycyny , które odpowiadając schorzeniom , na które cierni wnioskodawczyni. Opinie wydali po zapoznaniu się z dokumentami leczenia i po przeprowadzeniu właściwych badań

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie. Na wstępie trzeba zauważyć, że renta socjalna ma charakter świadczenia zabezpieczającego, a jej celem jest kompensowanie braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy powstała przed wejściem na rynek pracy. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.), świadczenie to przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki lub nauki w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. W ustępie 2 wskazano, że osobie, która spełniła warunki określone w ust. 1, przysługuje renta socjalna stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała, bądź renta socjalna okresowa – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa. Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje się na zasadach i w trybie określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stosując odpowiednio (w myśl art. 5 i 15) m.in. art. 12-14 tej ustawy. Zgodnie więc z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t: Dz. U. z2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust. 1). Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2). Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3). Zgodnie natomiast z treścią art. 13 ust. 1 ustawy przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji (pkt 1); możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (pkt 2).

Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego w przedmiotowej sprawie sąd uznał, iż ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy, spełnia więc wszystkie warunki określone w art. 4 ustawy o rencie socjalnej. Wbrew twierdzeniom organu rentowego, fakt pracy ubezpieczonej ( w niepełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umów cywilnoprawnych ) nie oznacza, iż stan jej zdrowia uzasadnia stwierdzenie częściowej bądź pełnej zdolności do pracy. Pozwany nie dostrzega bowiem , iż - jak słusznie wskazali biegli - zatrudnienie ubezpieczonej ( we wskazanym wyżej ograniczonym zakresie ) podyktowane jest wyłącznie względami ekonomicznymi ( bardzo trudną sytuacją finansową ). Mimo zatem , iż stan zdrowia nie pozwala ubezpieczonej wykonywać pracy na otwartym rynku pracy ze względu na stan zdrowia to jednak w ograniczonym zakresie w celu uzyskania środków utrzymania się takowej pracy się podejmuje . Należy zauważyć , iż w przypadku nie podjęcia przez nią pracy ubezpieczona pozostałaby ( po wyczerpaniu prawa do renty socjalnej i odmowie jej przyznania na dalszy okres przez ZUS ) bez środków do życia. Należy wnosić, iż możliwości pomocy finansowej ze strony 63 letniej , mieszkającej od 20 km dalej będącej na emeryturze matki są w tym zakresie mocno ograniczone. O tym jak trafne były konkluzje biegłych może świadczyć również fakt, iż mimo znajdowania się na IV roku studiów zaocznych ( prawniczych ) ubezpieczona w styczniu 2016 r. została ostatecznie z powodu niezaliczenia semestru skreślona z listy studentów .

Reasumując, ubezpieczona spełnia wbrew stanowisku organu rentowego jedyną zakwestionowaną przezeń w jej przypadku przesłankę całkowitej niezdolności do pracy, niezbędną dla przyznania jej prawa od renty socjalnej .

Z uwagi na powyższe, Sąd na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

W punkcie 2 wyroku stwierdzono, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Stosownie bowiem do art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, z uwzględnieniem tego, iż w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji; organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. 1a). Jeżeli na podstawie przedstawionych środków dowodowych nie jest możliwe ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności, o której mowa w ust. 1, uważa się datę końcową dodatkowego terminu do przedstawienia niezbędnych dowodów, wyznaczonego przez organ rentowy, albo datę przedstawienia tych dowodów (ust. 3). Artykuł 118 ustawy o emeryturach i rentach dotyczy możliwości przesunięcia terminu do wydania decyzji wyłącznie w toku postępowania przed organem rentowym i to tylko wtedy, gdy decyzja nie może być wydana z powodu konieczności przeprowadzenia przez organ rentowy dodatkowego postępowania wyjaśniającego. Taka sytuacja nie zachodziła jednakże w niniejszej sprawie, ponieważ opóźnienie w przyznaniu ubezpieczonemu prawa do spornego świadczenia nie nastąpiło w konsekwencji przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego przez sam organ rentowy, lecz na skutek odwołania od wydanej przez organ decyzji odmownej i rozstrzygania wynikłego stąd sporu na drodze sądowej. Zdaniem Sądu Okręgowego, nie może w niniejszym sporze znaleźć zastosowania wyłączenie odpowiedzialności organu rentowego, określone w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach. W szczególności nie można uznać, aby przyznanie ubezpieczonemu z opóźnieniem prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, było następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności. Organ rentowy był bowiem zobowiązany przeprowadzić postępowanie w sposób zmierzający do terminowego i prawidłowego ustalenia – czy ubezpieczonemu przysługuje prawo, którego uzyskania się domaga (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 października 1997 r. III AUa 496/97, OSA 1998/11–12/45 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6 kwietnia 2011 r., III AUa 1710/10, nie publ.). Zgodnie z art. 14 ustawy o emeryturach i rentach oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia: daty powstania niezdolności do pracy, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy, związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji, celowości przekwalifikowania zawodowego – dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu (ust. 1). Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji (ust. 3). Powyższe nie oznacza jednakże, aby błędne orzeczenie lekarza orzecznika i komisji lekarskiej było okolicznością, za którą organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności. Nadzór nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy sprawuje bowiem Prezes Zakładu (art. 14 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach). Pozwala to na przyjęcie, że zarówno lekarz orzecznik, jak i komisja lekarska, są organami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zobowiązanym do ustalania niezdolności do pracy, jako przesłanki prawa do renty, a tym samym niewłaściwe działanie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej jest okolicznością, za którą odpowiedzialność ponosi organ rentowy. Skoro biegli sądowi w swojej opinii wydanej w niniejszej sprawie opierali się na identycznym materiale dowodowym, co komisja lekarska ZUS, to niewątpliwie organ ponosić musi z tego tytułu odpowiedzialność. Fakt, iż częściową niezdolność ubezpieczonej do pracy ustalono dopiero w wyniku złożonego odwołania, w toku postępowania sądowego, oznacza że przyczyną, dla której uzyskała ona prawo do żądanego świadczenia dopiero w następstwie wyroku sądowego, były nie nowe dowody, nowe okoliczności, do których organ rentowy nie mógłby się wcześniej ustosunkować, a jedynie odmienna ocena stanu zdrowia, dokonana przez z jednej strony komisję lekarską ZUS, a z drugiej strony przez biegłych sądowych, na podstawie opinii których przyznano ubezpieczonej prawo do renty socjalnej

SSO Maciej Flinik