Sygn. akt I ACa 1723/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSA Krzysztof Depczyński (spr.)

Sędziowie SA Bożena Wiklak

SA Joanna Walentkiewicz – Witkowska Protokolant sekretarz sądowy Lidia Milczarek

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2016 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuraturze Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim i Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim

o odszkodowanie

na skutek apelacji i zażalenia powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu

z dnia 22 października 2015 r. sygn. akt I C 81/15

1.  oddala apelację;

2.  oddala zażalenie;

3.  nie obciąża powoda kosztami postępowania odwoławczego.

I ACa 1723/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie z powództwa R. K. przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim i Sądowi rejonowemu w Piotrkowie trybunalskim o zapłatę kwoty 2 500 000,00-, zł odrzucił pozew w części dotyczącej żądań opisanych szczegółowo w punkcie 2 i 3 pozwu do kwoty 1 600 000,00-, zł, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7 200,00-, zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W ustalonym stanie faktycznym, który nie jest kwestionowany przez powoda i który to stan faktyczny Sąd Apelacyjny w całości podziela Sąd Okręgowy odrzucił pozew w zakresie kwoty 1 600 000,00-, zł oraz oddalił powództwo w pozostałej części.

Zdaniem Sądu I instancji Roszczenie powoda dochodzone w niniejszym postępowaniu, wywodzone ze zdarzeń opisanych w punkcie 2 i 3 pozwu jest tożsame z roszczeniem powoda prawomocnie osądzonym przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie o sygn. akt 1 C 416/09, a następnie Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie o sygn. akt I ACa 483/11. Mianowicie w pozwie, który zainicjował postępowanie przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim o sygnaturze akt I C 416/09 powód wywodził roszczenie między innymi z działań, jakich mieli się dopuścić wobec niego funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa podczas stanu wojennego, a które miały polegać na zmuszaniu go do podjęcia współpracy z organami bezpieczeństwa, jak również z działań Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim, które doprowadziły do likwidacji prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej. Te same zdarzenia powód powołał w pozwie inicjującym niniejsze postępowanie (punkt 2 i 3 petitum pozwu), co skutkuje istnieniem tożsamości podstawy faktycznej roszczeń.

W ocenie Sądu Okręgowego istnieje tożsamość podstawy prawnej orzeczenia, gdyż jak wynika z uzasadnień wyroków Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego z 2011 r. zastosowały one normy regulujące odpowiedzialność cywilną Skarbu Państwa z tytułu czynów niedozwolonych popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych obowiązujące czasie działań tych funkcjonariuszy.

Ponadto oba postępowania łączy tożsamość podmiotowa. Po stronie powodowej występuje R. K., a po stronie pozwanej Skarb Państwa – Prokuratura Rejonowa i Sąd rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim.

W związku z powyższym w zakresie kwoty 1 600 000,00-, zł dochodzonej w związku z opisywanym zdarzeniami istnieje w ocenie Sądu Okręgowego stan res iudicata, co powoduje konieczność odrzucenia pozwu we wskazanym zakresie. Jak wskazał Sąd I instancji powód ma świadomość, że wystąpił z takim samym pozwem przeciwko tym samym „pozwanym”, ale uważa, że tak pozwala mu Konstytucja, gdyż przy pierwszym rozpoznaniu sprawy nie było kasacji.

Odnosząc się do żądań ponad kwotę 1 600 000,00-, zł, to Sąd Okręgowy powołał się na ugruntowane stanowisko orzecznictwa w myśl którego wyrok oddalający powództwo o zasądzenie części roszczenia ma moc wiążącą w sprawie, w której powód dochodzi pozostałej jego części w sytuacji, gdy jest ono oparte na tych samych okolicznościach faktycznych (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r., IV CSK 89/05, OSNC 2007, Nr 1, poz. 15). W związku z powyższym mimo, że co do roszczenia o zapłatę kwoty 900 000,00-, zł (różnica między roszczeniem zgłoszonym w niniejszej sprawie, a roszczeniem zgłoszonym w sprawie I C 416/09 Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim) w związku ze zdarzeniami wskazanymi w punktach 2 i 3 petitum pozwu nie występuje stan powagi rzeczy osądzonej, to jednak prawomocny wyrok wiąże Sad orzekający w ten sposób, że nie może on w niezmienionych okolicznościach orzec odmiennie o zasadzie odpowiedzialności pozwanego. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w wyroku wydanym w sprawie I C 416/09 uznał brak podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności w związku z opisanymi wyżej działaniami, których mieliby się dopuścić funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa i Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim, a ocenę Sądu Okręgowego podzielił Sąd Apelacyjny w Łodzi w postępowaniu o sygnaturze akt I ACa 483/11. Taka ocena dokonana przez ww. Sądy wiąże Sąd orzekający w niniejszej sprawie i przesądza o konieczności oddalenia w pozostałym zakresie.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 kpc.

Apelację od tego wyroku wywiódł powód, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając mu złe zastosowanie prawa materialnego i procesowego. W ocenie skarżącego nie wyjaśniono żadnych okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia, pozbawiono go bezprawnie adwokata z urzędu, nie powołano biegłych z zakresu budownictwa. Dodatkowo powód zarzucił przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i pominięcie dowodów z dokumentów przedstawionych przez niego.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę wyroku ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W odpowiedzi na apelację Skarb Państwa, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie zażalenia oraz o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarb Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja i zażalenie zawarte w apelacji są niezasadne.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 22 października 2015 r. zawarł dwa rozstrzygnięcia w zakresie żądań pozwu. Po pierwsze odrzucił pozew w określonej części, a po drugie oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Jak trafnie wskazała strona pozwana o rodzaju środka odwoławczego decyduje przedmiot rozstrzygnięcia, nie zaś forma nadana orzeczeniu przez Sąd. Objęcie wyrokiem rozstrzygnięć stanowiących postanowienia formalne nie powoduje utraty przez nie odrębności, polegającej na zróżnicowaniu sposobu zaskarżenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2000 r., III CKN 1141/99, L. N. nr (...)). Postanowienia te są zaskarżalne zażaleniem, jeżeli przynależą do kategorii postanowień kończących postępowanie w sprawie. Zaskarżenie zawartego w wyroku postanowienia apelacją podlega rozpoznaniu, jako zażalenie, przy czym nie podlega ono wówczas odrzuceniu z powodu niezachowania terminu do wniesienia zażalenia. Jest to wynikiem założenia, że forma zaskarżenia powinna być dostosowana do rzeczywistej treści orzeczenia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1972 r., III CZP 27/71, OSNCP 1973, Nr 1, poz. 1).

W niniejszej sprawie nie ma problemu niezachowania terminu do wniesienia apelacji, gdyż powód wniósł pismo procesowe zatytułowane „apelacja” w terminie 7 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem.

Odnosząc się zatem do zażalenia powoda na postanowienia o odrzuceniu pozwu należy uznać je za bezzasadne. Jak trafnie wskazał Sąd I instancji powód roszczeń dochodzonych w punktach 2 i 3 w niniejszej sprawie domagał się w sprawie I C 416/09 Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, które zostały prawomocnie oddalone. Trafnie zatem Sąd Okręgowy przyjął, że zachodzi w niniejszej sprawie tożsamość roszczenia, tj. tożsamość podstawy faktycznej i prawnej oraz tożsamość podmiotowa, stąd zasadne było odrzucenie pozwu.

Podnoszone w apelacji zarzuty należy uznać za nieuzasadnione. Wbrew stanowisku powoda Sąd I instancji wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy. Sam fakt, przyjęcia przez Sąd Okręgowy istnienia negatywnej przesłanki procesowej nie stanowi nie rozpoznania istoty sprawy. Wręcz przeciwnie obowiązkiem Sądu jest ustalenie czy nie zachodzą negatywne przesłanki procesowe nakazujące wydania orzeczenia formalnego, co w niniejszej sprawie zaistniało i stanowiło podstawę do odrzucenia pozwu.

Sąd Apelacyjny podziela przy tym utrwalone w judykaturze stanowisko, zgodnie z którym w przypadku, gdy co do części roszczenia nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej, to w przypadku orzekania w niezmienionych okolicznościach nie ma możliwości odmiennego rozstrzygnięcia, niż w prawomocnym już wyroku. Tylko orzekanie z przytoczoną wyżej regułą zapewnia pewność obrotu prawnego i pewność rozstrzygnięć zawartych w prawomocnych orzeczeniach.

Zarzut bezprawnego pozbawienia powoda pomocy prawnej jest całkowicie bezzasadny. W postępowaniu przed Sądem Okręgowym powód dwukrotnie składał wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu i dwukrotnie ten wniosek został oddalony. Żadne z tych postanowień Sądu Okręgowego powód nie zaskarżył i stały się prawomocne. Wnioski powoda były zatem rozpatrywane przez Sąd, a powód pogodził się z ich rozstrzygnięciem.

Podniesiony przez powoda zarzut „przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów” jest całkowicie gołosłowny. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc byłby skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (vide Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, LEX nr 172176). Ocena mocy i wiarygodności dowodów, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (vide Sąd Najwyższy m.in. w orzeczeniach: z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753, z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, LEX nr 52347, z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136).

Zarzut apelującego nie podniósł żadnych powyższych okoliczności, a zatem nie jest nawet możliwe odniesienie się w sposób konkretny do tak postawionego zarzutu.

Również podobnie postawiony został zarzut pominięcia dowodów z dokumentów złożonych przez powoda. Powód nie wskazał, jakie to dokumenty pominął Sąd Okręgowy, a które dodatkowo byłby istotne dla rozstrzygnięcia. Tylko bowiem pominięcie takich dowodów mogłoby mieć wpływ na rozstrzygnięcie zawarte przez Sąd w wyroku z dnia 22 października 2015 r..

Gdyby nawet przyjąć, że brak jest podstaw do odrzucenia pozwu, to za zasadny Sąd Apelacyjny pryzmuje podniesiony przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew zarzut przedawnienia. Zgodnie z art. 442 § 1 kc, znajdującym zastosowanie w stanie faktycznym sprawy z mocy art. 2 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz. U. Nr 80, poz. 538), roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.

W niniejszej sprawie przedawnienie roszczeń miałoby więc miejsce w roku 1987, w 1991 i w 1995. Gdyby nawet przyjąć najbardziej korzystna dla powoda wersję o niemożności ich dochodzenia przed dokananiem zmian ustrojowych w Polsce, to niewątpliwie od lipca 1989 r. możliwe było ich dochodzenie, a zatem termin przedawnienia w najkorzystniejszym dla powoda terminie upłynął by z końcem czerwca 1999 r..

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc w zw. z arat 397 § 2 kpc oddalił zażalenie powoda, a na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc uwzględniając trudną sytuację majątkową powoda.