Sygn. akt V U 1100/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2013r.

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Barbara Odelska

Protokolant: st.sekr.sądowy Agnieszka Leśniak

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2013r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z odwołania Urzędu Gminy (...)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 27 września 2012 r., nr (...)

z udziałem zainteresowanych A. C., L. D., B. G., I. J. (1), U. K., M. M., G. M., R. T., E. W. i D. Z.

o składki na ubezpieczenie społeczne

I.  oddala odwołanie

II.  zasądza od ubezpieczonego Urzędu Gminy (...) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem kosztów postępowania.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 września 2012 roku, znak. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wymierzył Urzędowi Gminy w (...) należności z tytułu nieuregulowania składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy w okresie od stycznia 2009 roku do grudnia 2011 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r, nr 205 poz. 1585 ze zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne dla pracowników stanowi dochód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U z 2010 r, nr 51, poz.307 ze zm.). Zgodnie z art. 12 ust. 1 przedmiotowej ustawy za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Organ podkreślił, że podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne nie stanowią przychody wymienione w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U z 1998 r, Nr 161,poz. 1106 ze zm) , gdzie w § 2 ust .1 pkt.26 zawarte jest wyłączenie korzyści materialnych wynikających z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu , a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.

Urząd Gminy w (...) wniósł odwołanie od powyższej decyzji, powołując się na to, że brak było podstaw do wymierzenia składek albowiem ekwiwalent pieniężny pracowników wypłacany z tytułu kosztów przejazdów do pracy podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne jeżeli ustalony jest w przepisach dotyczących przepisów o wynagradzaniu.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych powtarzając argumenty zawarte w uzasadnieniu decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje :

Rada Gminy w (...) uchwałą nr XV /160/96 z dnia 29 marca 1996 roku uchwaliła, że będzie refundować pracownikom 40% kwoty biletów miesięcznych, refundacja może obejmować przejazdy tylko w ramach jednego przedsiębiorstwa przewozowego oraz , że refundacja nie obejmuje ulgowych biletów miesięcznych. /bezsporne/

W Urzędzie Gminy w (...) nie obowiązuje układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w Urzędzie Gminy w (...) nie zawiera postanowień dotyczących refundacji dojazdów do pracy

Dowód: regulamin wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w Urzędzie Gminy w (...) k.42 a akta sprawy

Kontrola przeprowadzona w dniu 29 czerwca 2012 roku przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ujawniła , że Urząd Gminy w (...) w miesiącach od stycznia 2009 roku do grudnia 2011 roku dokonał A. C., L. D. , B. G., I. J. (2), U. K., M. M., G. M., R. T., E. W. i D. Z. częściowego zwrotu kosztów związanych z zakupem 40% ceny biletów. Zwrotu dokonano w formie ekwiwalentu pieniężnego.

Decyzją z dnia 27 września 2012 roku, znak. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wymierzył Urzędowi Gminy w (...) należności z tytułu nieuregulowania składek w okresie od stycznia 2009 roku do grudnia 2011 roku na ubezpieczenie społeczne: emerytalne w kwocie 1297,77 zł, rentowe w kwocie 398,90 zł, chorobowe w kwocie 162,89 zł, wypadkowe w kwocie 68,05 złotych, ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 516,32 złotych oraz składek na Fundusz Pracy w kwocie 154,53 złotych.

Dowód: decyzja z dnia 27 września 2012 roku, nr (...) –akta ZUS

Sąd zważył co następuje :

Stan faktyczny niniejszej sprawy jest bezsporny, a spór dotyczy wyłącznie interpretacji przepisów prawa i do rozstrzygnięcia czy prawidłowo organ rentowy uznał, iż od wypłaconych pracownikom Urzędu Gminy (...) dopłat do biletów miesięcznych należy odprowadzić składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Zasadniczym aktem prawnym, regulującym kwestię ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne jest ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U z 2009, nr.205, poz.1585 ze zm), a w dalszej kolejności rozporządzenia wydane na podstawie delegacji zawartej w tej ustawie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 18 ust. 1 w/w ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla pracowników stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U z 2010 r, nr 51, poz.307 ze zm.). Przepis ten zatem formułuje ogólną zasadę, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi przychód.

Stosownie zaś do art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

O tym m.in. jakie przychody nie stanowią podstawy wymiaru składek stanowi Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U Nr 161, poz. 1106 ze zm.), w szczególności w jego § 2 ust. 1 pkt 26, z podstawy wymiaru składek wyłączono korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 kwietnia 2008 roku, II UK 172/07 każde przysporzenie majątkowe, w tym także ekwiwalenty pieniężne z tytułu ponoszonych kosztów przejazdów do pracy środkami lokomocji wypłacane pracownikom przez pracodawcę na podstawie aktów lub przepisów prawa pracy, podlegają wyłączeniu z podstawy wymiaru składek (§ 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe). Nadto, w wyroku z dnia 2 grudnia 2009 roku, I UK 201/09 Sąd Najwyższy wskazał, że skoro z treści § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wynika, że podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody w postaci korzyści materialnych wynikających z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu polegające między innymi na korzystaniu z odpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji, to do materii normatywnej tych aktów lub przepisów prawa pracy należy określanie tego rodzaju korzyści materialnych, które są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Z obu orzeczeń jasno wynika , że także ekwiwalenty pieniężne z tytułu ponoszonych kosztów przejazdów do pracy środkami lokomocji wypłacane pracownikom przez pracodawcę podlegają wyłączeniu, niemniej również w orzeczeniach podkreślono źródła prawa, które dają podstawę do wyłączenia przychodów z oskładkowania.

Podkreślenia wymaga, także iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń nie znajdują zastosowania zasady współżycia społecznego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 czerwca 2011 r., sygn. akt III UK 214/10, stwierdził, że do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p., bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego. Zaznaczyć również można, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i jednolitym stanowiskiem doktryny prawa ubezpieczeń społecznych, przepisy prawa ubezpieczeń społecznych powinny być wykładane ściśle (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., I UZP 6/08, OSNP 2009 nr 9-10 poz. 120 i orzecznictwo tam powołane), co oznacza w zasadzie prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni, w tym wykładni celowościowej.

Wskazać należy, że przepis art. 9 Kodeksu pracy wprowadza hierarchię źródeł prawa pracy, gdzie najwyższe rangą są ustawy i rozporządzenia w drugiej kolejności obowiązują układy zbiorowe pracy i porozumienia oparte na ustawie, a w trzeciej – regulaminy i statuty.

Konieczne stało się zatem w ocenie Sądu, przeanalizowanie przepisów ustawy o samorządzie gminnym (Dz.U z 2001, nr.142, poz.. 1591), ustawy o pracownikach samorządowych (Dz.U z 2008.223. 1458 i dokonanie oceny, czy w sprawie objętej zaskarżoną decyzją płatnik pracodawca prawidłowo realizował jej postanowienia wywodząc, że podstawę zwolnienia stanowiły przepisy płacowe.

Zważyć należy, że kwestie wynagrodzenia w pragmatyce pracowniczej pracowników samorządowych reguluje przede wszystkim ustawa o pracownikach samorządowych.

Otóż, zgodnie z art. 36 ust. w/w ustawy pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie stosownie do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych. Ustawa wyróżnia obligatoryjne i fakultatywne składniki wynagrodzenia, a także zawiera delegację do wydania rozporządzenia przez Radę Ministrów oraz regulaminu wynagradzania przez pracodawcę. Do obligatoryjnych składników wynagradzania ustawa zalicza: wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za wieloletnią pracę, nagrodę jubileuszową oraz jednorazową odprawę w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Fakultatywnymi składnikami wynagrodzenia są: dodatek specjalny oraz dodatek funkcyjny. Ponadto pracownikowi samorządowemu za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej może być również przyznana nagroda. Pracodawca w regulaminie wynagradzania może określić warunki i sposób przyznawania innych dodatków.

Ustawa o pracownikach samorządowych reguluje ponadto kwestie związane z przyznaniem pracownikowi świadczeń majątkowych nie będących wynagrodzeniem za pracę tj.: należności z tytułu podróży służbowej. W tym zakresie ustawa odsyła do przepisów w sprawie wysokości oraz warunków ustalenia należności przysługujących pracownikom samorządowej sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej, wydanych na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Nadto art. 39 w/w ustawy nakłada na pracodawców obowiązek regulowania w regulaminie wynagradzania wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych; szczegółowych warunków wynagradzania, w tym maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego. Nadto istnieje możliwość fakultatywnego określenia przez pracodawcę w regulaminie wynagradzania warunków przyznawania oraz warunków i sposobu wypłacania premii i nagród innych niż nagroda jubileuszowa czy też warunków i sposobu przyznawania dodatków, o których mowa w art. 36 ust. 4 i 5, oraz innych dodatków.

Przepis ten przesądził o konieczności wprowadzania takich regulaminów przez wszystkich pracodawców samorządowych.

W dalszej kolejności przepisami dotyczącymi wynagradzania pracowników samorządowych są przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. Nr 50, poz. 398) , które określają:

1) wykaz stanowisk z uwzględnieniem podziału na stanowiska kierownicze urzędnicze, urzędnicze, pomocnicze i obsługi oraz doradców i asystentów – zawarte w formie tabelarycznej,

2) minimalne wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania pracy na poszczególnych stanowiskach – określające poziom wymaganego wykształcenia i umiejętności zawodowe.

3) warunki i sposób wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru oraz maksymalny poziom dodatku funkcyjnego,

4) maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie powołania oraz maksymalny poziom dodatku funkcyjnego,

5) warunki i sposób wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, w tym minimalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach,

6) wysokość dodatku specjalnego dla wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty oraz marszałka województwa,

7) warunki przyznawania i wypłacania dodatku za wieloletnią pracę,

8) warunki ustalania prawa do nagrody jubileuszowej i jej wypłacania,

9) warunki ustalania prawa do jednorazowej odprawy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy i jej wypłacania.

Integralną częścią rozporządzenia są 3 załączniki, które zawierają odpowiednio:

1) tabele minimalnego miesięcznego poziomu wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,

2) tabelę stawek dodatku funkcyjnego dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru i powołania,

3) minimalne poziomy wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Rozporządzenie określa również wymagany staż pracy wyrażony w latach, niezbędny do zajmowania określonego stanowiska.

Zważyć należy, że powyższe przepisy dotyczące wynagradzania kształtują prawa i obowiązki stron stosunku pracy w jednostce lub urzędzie, w którym obowiązują. Pracodawca samorządowy przyjmuje na siebie określone zobowiązania (np. w zakresie wypłaty przysługującego pracownikom wynagrodzenia za pracę oraz innych dodatkowych świadczeń związanych ze stosunkiem pracy). Zapisy tych przepisów są zatem wiążące zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Pracownik objęty takimi wewnętrznymi regulacjami płacowymi, po spełnieniu wskazanych w nich wymagań, nabywa prawo do określonego świadczenia. Co więcej – ma możliwość skutecznego domagania się ich wypłaty, pod warunkiem że zdobył potrzebne uprawnienia. W takim zakresie regulamin , czy inne przepisy płacowe są uzupełnieniem postanowień zawartych w umowie o pracę i przepisach szczególnych dotyczących danej grupy zawodowej.

Powyższe unormowania i rozważania przeniesione na grunt sprawy niniejszej rodzą doniosłe skutki. Zatem, skoro w niniejszym postępowaniu bezspornym pozostawało, że w okresie objętym zaskarżoną decyzją organu rentowego płatnik dokonał 10 pracownikom częściowego zwrotu kosztów związanych z zakupem 40% ceny biletów w formie ekwiwalentu pieniężnego, a podstawą prawną były przepisy uchwały Rady Gminy (...) nr (...) /160/96 z dnia 29 marca 1996 roku to środki te –podlegały oskładkowaniu. Sytuacja byłaby odmienna jedynie w przypadku, gdyby wypłaty te miały podstawę prawną w przepisach układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub przepisach o wynagradzaniu obowiązujących u danego pracodawcy. Istotnym jest, że rada gminy nie jest pracodawcą i nie ma żadnych kompetencji wobec zatrudnionych w urzędzie gminy pracowników. Rada gminy jest organem uchwałodawczym, do której właściwości należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, niemniej nie ma uprawnień do stanowienia przepisów płacowych jako pracodawca.

Wobec powyższego w rozpatrywanej sprawie nie znajdując podstaw do uwzględnienia odwołania Sąd na podstawie art.477 14§1 kpc oddalił odwołanie, o czym orzeczono w pkt I formuły sentencji niniejszego wyroku.

Stronie wygrywającej proces – tj. organowi rentowemu należało przyznać koszty procesu (art. 98 § 1, 3 k.p.c., art. 99 k.p.c.), na które w sprawie niniejszej składały się wyłącznie koszty zastępstwa procesowego naliczonego według stawek określonych w § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349 (punkt II formuły sentencji).