Sygn. akt VI ACa 1079/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA - Teresa Mróz (spr.)

Sędzia SA- Małgorzata Kuracka

Sędzia SO (del.) - Marcin Łochowski

Protokolant: sekr. sąd. Beata Pelikańska

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji (...) w W.

przeciwko R. H. i E. H.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 7 kwietnia 2014 r. sygn. akt III C 1028/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda Agencji (...) w W. na rzecz pozwanych R. H. i E. H. kwoty po 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI A Ca 1079/14

UZASADNIENIE

Powódka Agencja (...) w W. wniosła o zasądzenie solidarnie od R. H. i E. H. kwoty 94.000 zł wraz z odsetkami jak dla zaległości podatkowych naliczanymi od dnia 26 października 2005 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Powódka wskazała, że wobec stwierdzonych uchybień w wykonaniu przez pozwanego Z. H. zobowiązań wynikających z umowy z dnia 16 lipca 2004 r., zaistniały przesłanki do żądania zwrotu części otrzymanej pomocy wraz z odsetkami jak dla zaległości podatkowych. Przeprowadzona u pozwanego kontrola wykazała bowiem, że pozwany jako beneficjent Programu (...) nie wywiązał się z przedmiotowej umowy tj. nie utrzymał określonej w umowie ilości miejsc pracy. Powódka wskazała również, że pozew obejmuje roszczenie z tytułu niewykonania zawartej pomiędzy powódką a pozwanym R. H. umowy, natomiast roszenie w stosunku do E. H. wynika z poręczenia cywilnego.

Pozwany R. H. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wskazując, że prawidłowo wykonał umowę, ponieważ w jego ocenie, zgodnie z postanowieniami umowy stan zatrudnienia winien być liczony przez okres od dnia ostatniej dokonanej przez niego płatności tj. 7 grudnia 2004 r. Za taką interpretacją przemawia zdaniem pozwanego, okoliczność, że powódka dokonała swojej płatności jednorazowo, wiec w jego przypadku trudno mówić o pierwszej czy ostatniej płatności.

Pozwany podniósł, że w dniu 1 września 2004 r. zatrudnił 4 nowe osoby na czas określony do dnia 31 sierpnia 2006 r., czyli na 2 lata. Nowe miejsca pracy utrzymał zatem zgodnie z umową tj. minimum 1 rok od dnia 7 grudnia 2004 r. do dnia 3 sierpnia 2006 r., a zatem wykonał umowę.

Ponadto pozwany wskazał, że powódka w dniu 26 października 2005 r. dokonała płatności końcowej na rzecz pozwanego, pomimo, że jak sam twierdzi, już w październiku 2005 r. zatrudnienie u pozwanego zmniejszyło się poniżej poziomu, który był przed realizacją zakresu rzeczowego przedsięwzięcia i przed złożeniem wniosku o pomoc. Skoro zatem Agencja już w październiku 2005 r. stwierdziła, że zatrudnienie u pozwanego zmniejszyło się, a mimo to wypłaciła całą wnioskowaną kwotę tj. 129.000 zł, to oznacza że uznała, że pozwany prawidłowo wykonuje umowę. Pozwany wskazał, że żądanie odsetek jest nienależne oraz podniósł zarzut przedawnienia w tym zakresie.

Pozwana E. H. również wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana wskazała, że w odniesieniu do niej brak jest podstaw do przyjęcia, aby udzielone na wekslu poręczenie mogło być traktowane jako poręczenie cywilne.

Podniosła również, że doszło do wykonania umowy, ponieważ od października 2005 r. do sierpnia 2006 r. cały czas utrzymywała się liczba 12 pracowników w przeliczeniu na pełny etat, w tym 4 pracowników zatrudnionych w ramach przedsięwzięcia. Zdaniem pozwanej, pozwany zatrudnił 4 osoby tworząc 4 nowe stanowiska pracy (4 pełne etaty) i utrzymał je przez okres 2 lat, w sytuacji, gdy zgodnie z umową wystarczyło utrzymanie tych stanowisk przez rok od daty ostatniej płatności, a poprawność wykonania umowy w tym zakresie potwierdziły kontrole terenowe.

Pozwana wyraziła takie samo jak mąż co do rozumienia zapisu umowy odnośnie do określenie „ostatniej płatności”.

W związku z powyższym, dniem dokonania ostatniej płatności przez pozwanego był 7 grudnia 2004 roku i od tej daty, wykonując w dobrej wierze zapisy umowy, pozwany liczył początek okresu, przez który był zobowiązany utrzymać przez minimum 1 rok nie mniej niż 4 nowe miejsca pracy. Wymóg ten pozwany spełnił nawet w szerszym zakresie, gdyż stanowiska zostały utworzone 1 września 2004 roku i wszystkie były utrzymane aż do 31 sierpnia 2006 roku.

W ocenie pozwanych, żądanie powódki jest sprzeczne z dobrymi obyczajami obowiązującymi w obrocie gospodarczym, jak również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu.

Sąd ustalił, że pozwany R. H. w dniu 20 stycznia 2004 r. złożył do powódki wniosek w sprawie przyznania pomocy w ramach programu (...) Działanie 4 „Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich" schemat 4.2 Tworzenie miejsc pracy na obszarach wiejskich.

W dniu 16 lutego 2004 r. powódka poinformowała pozwanego, że wniosek wymaga uzupełnienia we wskazanym w przedmiotowym piśmie zakresie. Do wniosku załączony był m.in. plan przedsięwzięcia, co do którego poza punktami C.l. pkt 6, C.2.2. i E.3 nie było żadnych uwag ze strony pozwanego.

Pozwany uzupełnił wniosek.

W dniu 11 maja 2004 r. powódka przeprowadziła wizytację terenową w zakresie sprawdzenia zgodności danych zawartych we wniosku.

W dniu 16 lipca 2004 r. powód zawarł z R. H. umowę Nr (...) oraz aneks nr (...). Na zabezpieczenie przedmiotowej umowy pozwany wystawił weksel własny in blanco, za który poręczyła E. H..

Na mocy postanowień przedmiotowej umowy powódka zobowiązała się udzielić pozwanemu środków finansowych na wykonanie przedsięwzięcia polegającego na zakupie środka transportu wraz z lawetą urządzeń i narzędzi spawalniczych, remontu budynków socjalno - biurowych, utwardzanie placu, zakup urządzeń biurowych, wózka widłowego, w terminie najpóźniej do dnia 16 grudnia 2004 r.

W związku z udzieloną pomocą na mocy § 6 pkt. l lit o) umowy pozwany zobowiązany był do utworzenia w wyniku realizacji przedsięwzięcia, nie później niż w dniu zakończenia realizacji całości przedsięwzięcia i utrzymania przez okres minimum 1 roku od dnia dokonania ostatniej płatności, nie mniej niż 4 nowych miejsc pracy.

Zgodnie z § 9 umowy Agencja w przypadku wcześniejszej wypłaty pomocy była uprawniona do zobowiązania Beneficjenta do jej zwrotu w całości, jeżeli wystąpi choćby jeden z przypadków wymienionych w pkt. a — n.

W pkt. litera- 1) § 9 wskazano, że podstawą domagania się zwrotu udzielonej pomocy jest nieutworzenie w wyniku realizacji przedsięwzięcia lub nieutrzymania przez okres minimum 1 roku od dnia dokonania ostatniej płatności nowych miejsc pracy w ilości i na warunkach określonych w § 6 ust. 1 lit o) umowy, chyba, że nieutrzymanie miejsc pracy wynika z okoliczności, za które Beneficjent nie ponosi odpowiedzialności.

Zgodnie natomiast z § 10 ust. 1 umowy w razie choćby jednego z przypadków określonych w § 9, Agencja miała prawo wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowych i wezwać Beneficjenta do zwrotu otrzymanej pomocy finansowej wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych liczonych od daty przekazania przez Agencję pomocy finansowej na rzecz Beneficjenta, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty.

W dniu 9 sierpnia 2004 r. pozwany R. H. zawarł z Powiatowym Urzędem Pracy (...) w Ł. umowę o zatrudnianie osób bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych. Pozwany zobowiązał się do utworzenia 3 miejsc pracy w celu zatrudnienia bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych do 6 miesięcy oraz utrzymywania zatrudnienia przez minimalny okres 3 lat lub 2 lat — przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, licząc od momentu pierwszego zatrudnienia na każdym z miejsc pracy. W dniu 29 października 2004 r. pozwany zawarł z Powiatowym Urzędem Pracy (...) aneks do umowy w zakresie czasu w jakim mają być zatrudnione osoby.

Pozwany w dniu 9 grudnia 2004 r. złożył powódce wniosek o płatność kwoty 129.000 zł.

W grudniu 2004 r. w firmie pozwanego zatrudnionych było 16 osób: 9 osób zatrudnionych było na stałe 4 zatrudnione były w oparciu o umowę z Agencją i 3 osoby z urzędu pracy. Osoby zatrudnione w oparciu o etaty utworzone w ramach środków (...) zatrudnione były przez dwa lata na stanowiskach kierowcy, ślusarza, oraz operatora wózków widłowych.

Wizytację terenową powódka przeprowadziła w dniu 30 września 2005 r. przed dokonaniem płatności przez Agencję.

Powódka, na żadnym z etapów ubiegania się przez pozwanego o pomoc finansową, a także na etapie wypłacania środków, co nastąpiło w dniu 26 października 2005 r. nie miała uwag do danych przedłożonych przez pozwanego i zweryfikowanych przez powódkę w terenie.

Dopiero przeprowadzona u pozwanego w grudniu 2009 r. kontrola przez Departament (...) Agencji (...) wykazała, że pozwany nie wywiązał się z obowiązku utrzymania przyrostu zatrudnienia i skierowano do pozwanego pismo dotyczące windykacji wypłaconej pomocy ze środków (...).

Powódka pismem z dnia 30 grudnia 2010 r. poinformowała pozwanego o nieuwzględnieniu przez powoda odwołania pozwanego co do żądania powódki zwrotu przez pozwanego kwot pomocy. Powódka stwierdziła, że pozwany utworzył trzy nowe miejsca pracy i stwierdziła równocześnie brak utrzymania czterech nowych miejsc pracy przez okres minimum 1 roku od dnia dokonania płatności przez (...). Zdaniem powódki świadczy to o niedotrzymaniu przez pozwanego postanowień § 6 pkt. 1 lit. O) umowy o dofinansowaniu przedsięwzięcia nr (...)- (...) z dnia 16.07.2004 r., dotyczących utworzenia i utrzymania czterech nowych miejsc pracy.

Powyższe stało się podstawą do wydania Decyzji Nr (...) o dochodzeniu kwot wypłaconych ze środków (...) na kwotę 129 000 zł wraz z należnymi odsetkami jak dla zaległości podatkowych liczonych od dnia 26 października 2005 r. do dnia zapłaty.

W dniu 1 lutego 2011 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 129.000 zł wraz z odsetkami za okres od 26 października 2005 r. do dnia 21 stycznia 2011 r. w wysokości 79.319,09 zł.

W odpowiedzi na powyższe wezwanie pozwany wskazał, iż wywiązał się z postanowień umowy, albowiem w sierpniu 2004 r. w jego firmie zatrudnionych było 4 nowych pracowników.

Przyrost zatrudnienia liczono w oparciu o deklaracje zusowskie. Nie uwzględniano natomiast umów zawartych z osobami spokrewnionymi, umów o dzieło, umów uczniowskich oraz umów zlecenia. Odliczano również urlopy bezpłatne dłuższe niż 21 dni.

Po raz kolejny powód wezwał pozwanego do zapłaty w dniu 27 maja 2011r.

Z powyższym wezwaniem pozwany się nie zgodził, czemu dał wyraz w piśmie z dnia 28 czerwca 2011 r.

Pismem z dnia 29 listopada 2011 r. powódka poinformowała pozwanego, że w wyniku rozpoznania jego kolejnego odwołania uznała utrzymanie przyrostu jednego miejsca pracy. W dniu 21 grudnia 2011 r. powódka wydała decyzję nr (...) dochodzeniu kwot wypłaconych ze środków (...) zmieniającą Decyzję (...) z dnia 20 stycznia 2011 r., w której ustaliła, że pozwany jest zobowiązany do zapłaty na jej rzecz kwoty łącznie 94.000 zł – 23.500 zł z tytułu zwrotu środków krajowych oraz 70.500 zł z tytułu zwrotu środków unijnych.

W wyniku decyzji z dnia 3 stycznia 2012 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 94.000 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 26 października 2005 r. do dnia 3 stycznia 2012 r.

Pozwany wniósł odwołanie, którego powódka nie uwzględniła, wskazując że uznaje utworzenie trzech miejsc pracy i stwierdza brak utrzymania czterech nowych miejsc pracy przez okres minimum jednego roku od dnia dokonania płatności przez Agencję. Powódka wskazała również, że w oparciu o analizę deklaracji (...), raportów (...), umowy nr (...) z dnia 9 sierpnia 2004 r., skierowań do prac interwencyjnych, zaświadczenia ZUS Biura Terenowego w B. z dnia 3 listopada 2010 r. oraz świadectw pracy nie jest możliwym uznanie, iż pozwany utworzył i utrzymał 4 nowe miejsca pracy.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że powództwo podlega oddaleniu.

Okolicznością sporną pomiędzy stronami była kwestia wywiązania się przez pozwanego z zawartej umowy i utrzymania wymaganego przez powódkę wzrostu zatrudnienia, przy czy strony interpretowały odmiennie zapisy umowy w tym zakresie.

Sąd wskazując na treść i wykładnię przepisu art. 65 k.c. podkreślił, że pozwani utrzymywali, że sformułowanie zawarte w umowie użyte w § 6 pkt 1 lit. o) tj. „ od dnia dokonania ostatniej płatności" zostało zapisane w taki sposób, że uprawniało pozwanego do interpretacji, że rozpoczęcie biegu tak określonego terminu następuje z chwilą dokonania płatności przez pozwanego w związku z realizacją przedsięwzięcia. Tym bardziej, że literalny zapis umowy „utrzymanie przez okres minimum 1 roku od dnia dokonania ostatniej płatności nie mniej niż 4 nowych miejsc pracy" nie wskazywał, czy chodzi o dokonanie płatności przez pozwanego czy powódkę. Pomoc finansowa powódki zgodnie z § 3 pkt 3 ust. 1 umowy była przekazana jednorazowo, a więc nie mogło być tu mowy o dniu dokonania „ostatniej" płatności, a jeżeli płatność miała być dokonana przez powódkę, to zapis umowy wyraźnie to wskazywał, np. § 6 pkt 1 lit. i) umowy. Ponadto tylko pozwany dokonywał płatności wielokrotnie i tylko w przypadku pozwanego (a nie powódki) można było mówić o dniu dokonania „ostatniej" płatności, bo płatność powoda była jednorazowa.

Dlatego też, zdaniem Sądu Okręgowego, prawnie dopuszczalna i zasadna była wykładnia, którą przyjął pozwany i zastosował po podpisaniu umowy, tym bardziej, iż w samej umowie nie ma definicji pojęcia „płatności", a jeżeli chodzi o świadczenie Agencji na jej podstawie, to świadczenie z jej strony określa się w umowie jako pomoc finansową.

Niejednoznaczny interpretacyjnie zapis umowy użyty w § 6 pkt 1 lit. o) tj. „dnia dokonania ostatniej płatności" mógł zatem zostać zinterpretowany przez pozwanego, jako płatność dokonana przez niego w związku realizacją przedsięwzięcia. Twierdzenia te znalazły potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. W szczególności w zeznaniach pozwanego, który wskazał, „…że czas liczy się od naszej płatności, a nie płatności Agencji”.

Powódka ostatecznie także nie kwestionowała takiego rozmienia zapisu umowy /str. 4 pozwu oraz pismo z dnia 30.12.2010 r. - k. 320 akt/ przez Beneficjenta pomocy i nie wykazał, aby mogło ono być interpretowane w inny sposób z uwagi np. na okoliczności poprzedzające zawarcie umowy, w tym dokumenty lub przebieg negocjacji stron. Sąd uznał zatem, że interpretacja umowy nakazuje uznać, iż użyte w § 6 pkt 1 lit. o) tj. „dnia dokonania ostatniej płatności" jest równoznaczne z dniem dokonania płatności przez pozwanego tj. od 7 grudnia 2004 r. i od tej daty, wykonując w dobrej wierze zapisy umowy, pozwany liczył początek okresu, przez który, minimum 1 rok, był zobowiązany utrzymać nie mniej niż 4 nowe miejsca pracy.

Sąd podkreślił, że warunkiem zatrzymania przekazanych środków było także utrzymanie określonego przyrostu zatrudnienia. Sposób jego obliczenia regulują zapisy Programu Operacyjnego (...) w szczególności Instrukcja wypełnienia planu przedsięwzięcia. Pomimo, iż w firmie pozwanego zostały utworzone 4 miejsca pracy od dnia 1 września 2004 r. i wszystkie były utrzymane aż do 31 sierpnia 2006 r., to liczony zgodnie z Instrukcją wypełniania planu przedsięwzięcia przyrost zatrudnienia w okresie od grudnia 2004 r. do grudnia 2005 r. wyniósł 0,096 (tabela - k. 415 akt).

W okolicznościach niniejszej sprawy wobec reguł słuszności kontraktowej, zdaniem Sądu pierwszej instancji, uznać jednak należy dochodzone pozwem roszczenie za bezzasadne w świetle treści art. 5 k.c. Sąd wskazał, że wprawdzie wykonywaniu praw podmiotowych, w tym dochodzeniu odzyskania udzielonej pozwanemu pomocy, powinno towarzyszyć założenie (domniemanie), że uprawniony (powódka) czyni z nich użytek zgodny z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, niemniej jednak, w niniejszej sprawie domniemanie takie obala m.in. niewspółmierność sankcji, w stosunku do zakresu naruszonych przez pozwanego obowiązków. Gdyby bowiem nawet uznać, że pozwany winien ponosić odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania to zauważyć należy, że w dacie składania wniosku , co potwierdza tabela pkt 6 - k. 415 zatrudnienie w przedsiębiorstwie powoda wynosiło 9 i po podpisaniu umowy (...), uzyskał przyrost zatrudnienia tworząc 4 stanowiska pracy, co było w sprawie bezsporne. W okresie roku od płatności pozwanego tj. od grudnia 2004 r. do grudnia 2005 r. średnioroczny stan zatrudnienia wynosił 12,85 i tej okoliczności również powódka nie kwestionowała. Zatem pozwany, o czym przekonują zeznania świadków G. Ł. i G. H. jak i potwierdzające się z nimi zeznania R. H. działał w dobrej wierze, że wywiązał się z obowiązku utworzenia 4 nowych stanowisk zgodnie z zapisem umowy mówiącym o utrzymaniu „nie mniej niż 4 nowych miejsc pracy". Osoby zatrudnione w oparciu o etaty utworzone w ramach środków (...) zatrudnione były przez dwa lata na stanowiskach kierowcy, ślusarza oraz operatora wózków widłowych. Na skutek autoryzacji wniosku o płatność polegającej na kontroli przeprowadzonej u pozwanego rok od złożenia wniosku o płatność w październiku 2005 r., nie zarzucono pozwanemu braku wymaganego przyrostu zatrudnienia, który wówczas spadł poniżej wymaganego przepisami Instrukcji wypełnienia planu przedsięwzięcia. Ma to w opinii Sądu Okręgowego, kluczowe znaczenie.

Zgodnie bowiem z § 9 lit. 1) umowy Agencja może odmówić udzielenia pomocy finansowej w przypadku nieutworzenia w wyniku realizacji przedsięwzięcia lub nieutrzymania przez okres minimum 1 roku od dnia dokonania ostatniej płatności nowych miejsc pracy w ilości i na warunkach określonych w § 6 ust. 1 lit. o) umowy, chyba że nieutrzymanie miejsc pracy wyniku okoliczności, za które Beneficjent nie ponosi odpowiedzialności.

Sąd Okręgowy podkreślił, że skoro zatem Agencja już w październiku 2005 r. stwierdziła, że zatrudnienie u pozwanego zmniejszyło się, a mimo to wypłaciła całą wnioskowaną kwotę tj. 129.000 zł, to mogło to utwierdzić pozwanego w przekonaniu o należytym wykonaniu umowy. Tym bardziej, że Agencja szczegółowo weryfikowała wniosek o płatność pozwanego w Karcie Weryfikacji wniosku o płatność. Weryfikacja nastąpiła w okresie od sierpnia do października 2005 r. W części A stwierdzono kompletność zebranej i przesłanej z Oddziału (...) dokumentacji. W części B dokonano weryfikacji wniosku o płatność pod względem rachunkowym i zgodności z umową. Pod tym względem weryfikacja również przebiegła pomyślnie dla pozwanego, a z pkt B.l.l. ppkt 7 wprost wynika, że załączone do wniosku o płatność kopie druków ZUS wskazują na utworzenie nowych miejsc pracy zgodnie z zapisami umowy. W części C weryfikacji wskazane zostały wyniki wizytacji terenowej z 3 października 2005 r., które również zakończyły się pozytywnie dla pozwanego.

W tych okolicznościach zasądzeniu żądanej kwoty, zdaniem Sądu Okręgowego, sprzeciwia się wzgląd na zasady współżycia społecznego. Zwłaszcza, że w okresie po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia przez okres blisko 2 lat, pozwany zatrudnił 4 pracowników na umowy o pracę. Nigdy też nie zostały zlikwidowane stanowiska pracy utworzone dzięki programowi (...). Przedsiębiorstwo pozwanego funkcjonuje i daje pracę okolicznym mieszkańcom. Wszystko to świadczy o tym, że pozwany dobrze wykorzystał przyznaną jego przedsiębiorstwu pomoc, oraz że pomoc ta w istocie osiągnęła swój długofalowy cel: dała pracę okolicznym mieszkańcom.

Dla uzasadnienia możliwości i prawidłowości zastosowania w przedmiotowej sprawie art. 5 k.c. Sąd Okręgowy powołał się na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawie VI A Ca 281/13 oraz wyrok Sądu Najwyższego IV CSK 621/12.

Sąd podkreślił, że w przedmiotowej sprawie uwzględnienia wymagało nie tylko przyczyny i rozmiar naruszenia umownego obowiązku, ale także tego, że pomimo tego naruszenia, które było naruszeniem tylko jednego z 14 punktów § 9 umowy i to częściowym naruszeniem tego punktu, Beneficjent przeznaczył całą uzyskaną pomoc na modernizację prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa oraz dalsze jego prowadzenie i rozwój z zatrudnieniem dużo większej liczby pracowników niż to zakładano w umowie. Oznacza to, że wsparcie finansowe udzielone pozwanej przez Agencję przyczyniło się ostatecznie do poprawy sytuacji na obszarze wiejskim jeśli chodzi o miejsca pracy.

Sąd Okręgowy, nie podzielając poglądu pozwanych o przedawnieniu roszczenia o odsetki, wyraził jednocześnie wątpliwość, co do możliwość domagania się przez Agencję oprócz zwrotu kwoty otrzymanej pomocy także odsetek w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych liczonych od daty przekazania przez Agencję pomocy finansowej, w sytuacji gdy nie daje do tego prawa zapis § 9 umowy, a w § 10 umowy mowa jest o prawie do żądania odsetek, ale po wcześniejszym wypowiedzeniu umowy ze skutkiem natychmiastowym, do czego w przedmiotowej sprawie nie doszło.

Powództwo skierowane przeciwko E. H., natomiast podlegało oddaleniu wobec podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia, z której wynika, że powód dochodzi roszczenia z umowy, a nie z weksla. Mając na uwadze powyższe, nieuprawnione jest twierdzenie powoda, że poręczenie wekslowe pozwanej należy traktować jako poręczenie cywilne.

O kosztach postępowania wskazanych w pkt. II wyroku orzeczono w oparciu o art. 98 § 1 kpc w zw. z § 6 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła powódka. Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa procesowego:

- art. 227 k.p.c., 233 § 1 k.p.c. i 328 § 2 k.p.c. poprzez nierozważenie i niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, w szczególności poprzez: powołanie w uzasadnieniu argumentów nieudowodnionych i bez ustaleń faktycznych w szczególności w zakresie utrzymania przyrostu zatrudnienia, nieudowodnienie przez pozwanego (poza ustnym oświadczeniem pozwanego) utrzymania w okresie zobowiązującym pozwanego do utrzymania poziomu zatrudnienia określonego w umowie, przywołanie przez sąd dokumentów źródłowych będących dowodami o poziomie zatrudnienia i zaniechanie własnej oceny tych dowodów przez faktyczną ich analizę, nierozstrzygnięcie kwestii rzeczywistego zatrudnienia w przedsiębiorstwie pozwanego w okresach istotnych dla sprawy oraz wynikającego z tego zobowiązania, sprzeczność istotnych ustaleń sądu z materiałem dowodowym, pominięcie i niezweryfikowanie zeznań świadka A. M., pominięcie fakty, że wypłata nastąpiła 26 czerwca 2006 r., a powódka dowiedziała się o innej niż deklarowana wcześniej przez pozwanego liczbie etatów w przedsiębiorstwie dopiero w czerwcu 2007 r., przez błędne przyjęcie przez sąd, że kontrola przez wypłatą pomocy byłą autoryzacją wniosku o płatność, nierozróżnienie w uzasadnieniu wyroku dwóch różnych zobowiązań pozwanego utworzenia nowych miejsc pracy i utrzymania nowych miejsc pracy,

Powódka zarzuciła Sądowi Okręgowemu również naruszenie prawa materialnego:

- art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwani udowodnili, że należycie wywiązali się z umowy uwzględniając aspekt zasad współżycia społecznego,

- art. 5 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie w niniejszej sprawie,

- art. 354 § 1 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że pozwany mimo niewykonania zobowiązania do utrzymania czterech nowych miejsc pracy nie jest zobowiązany do zwrotu otrzymanej pomocy,

- art. 355 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie, że pozwany przy wykonywaniu umowy zobowiązany był do zachowania podwyższonego poziomu staranności w zakresie przygotowania i gromadzenia dokumentacji poniesionych wydatków,

- art. 355 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie wobec powoda, który nie jest przedsiębiorcą i który zachował akty staranności poprzez między innymi przeprowadzenie kontroli,

- art. 876 § 1 k.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że powództwo skierowane przeciwko pozwanej ulegało oddaleniu wobec podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia tj. że powódka dochodzi roszczenia z umowy a nie z weksla, co doprowadziło sąd do przyjęcie, że poręczenie wekslowe, którego udzieliła pozwana nie jest poręczeniem cywilnym,

- art. 353 ind. 1 § 1 k.c. przez przyjęcie, że pozwani nie są zobligowani do zwrotu otrzymanej pomocy finansowej wobec naruszenia przez powódkę zasad współżycia społecznego,

- art. 65 k.c. przez dokonanie błędnej wykładni zawartej przez strony umowy.

W konkluzji apelacji powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie dochodzonej kwoty 94.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 października 2005 r. do dnia zapłaty, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki pozbawiona jest uzasadnionych podstaw prawnych i jako taka podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny aprobuje dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne. Poczyniona przez ten Sąd ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego w kontekście dochodzonego roszczenia, jakkolwiek, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie jest do końca trafna (o czym niżej), to jednak pozostaje bez wpływu na merytoryczne rozstrzygnięcie.

Odnośnie do apelacji powódki skierowanej przeciwko rozstrzygnięciu oddalającemu powództwo wobec pozwanej E. H. podkreślić należy, że Sąd Okręgowy jako przyczynę oddalenia powództwa wskazał okoliczność, że powódka dochodzi roszczenia z umowy (stosunku podstawowego), a nie z weksla. Skoro zatem pozwana jest jedynie poręczycielem wekslowym, to Sąd zakwestionował stanowisko powódki, że w realiach niniejszej sprawy poręczenie to należy traktować jak poręczenie cywilne. Z tych względów powództwo wobec pozwanej podlegało oddaleniu.

Z tym stwierdzeniem Sądu pierwszej instancji nie można się zgodzić. W orzecznictwie bowiem wyrażany jest pogląd, że wprawdzie w deklaracji wekslowej strony obejmują swą wolą warunki wypełnienia weksla in blanco, ale jednocześnie jego treść może zawierać wszystkie cechy niezbędne dla ważnego poręczenia cywilnego. W myśl art. 878 § 1 k.c. można bowiem poręczyć za dług przyszły w wysokości z góry oznaczonej, stąd, jeżeli w treści oświadczenia poręczyciela znalazło się takie określenie, treść deklaracji wekslowej upoważnia do postawienia tezy, że spełnia ona wszystkie przesłanki niezbędne do ważnego poręczenia cywilnego (vide wyroki Sądu Najwyższego z 5 sierpnia 2005 r., II CK 14/05 i z 31 stycznia 2007 r., CSK 426/06).

Dlatego też co do zasady nie jest trafne stanowisko Sądu Okręgowego odrzucające pogląd, że poręczenie zawarte w deklaracji wekslowej nie może stanowić ważnego poręczenia cywilnego.

Kodeks cywilny wymaga, by dług przyszły był oznaczony do pewnej wysokości (art. 878 § 1 k.c.). Chodzi tu o oznaczenie na piśmie i w sposób nie budzący wątpliwości. Dlatego też nieważne jest poręczenie, w którym poręczyciel zobowiązuje się ponosić wszelkie konsekwencje wynikłe z jakiegoś określonego nawet stosunku prawnego dłużnika głównego. Wysokość poręczanego długu przyszłego musi zostać więc wyraźnie oznaczona.

Należy jednak zwrócić uwagę na wyrażone w wyroku z dnia 11 grudnia 2009 r. w sprawie V CSK 215/09 przez Sąd Najwyższy stanowisko, zgodnie z którym treść art. 878 § 1 k.c. nie daje podstaw do tego, aby ważność poręczenia za dług przyszły uzależniać od określenia tego długu w postaci wskazanej w poręczeniu kwoty. Przepis ten wymaga tylko, aby dług przyszły za który się poręcza był określony. Dług będzie można zaś za taki uznać, gdy wykładnia oświadczenia woli poręczyciela, dokonana z uwzględnieniem zasad przewidzianych w art. 65 k.c., pozwala na jednoznaczne wskazanie jaki jest zakres długu, a tym samym zakres zobowiązania poręczyciela. Nie zawsze musi to być jednoznaczne ze wskazaniem wysokość świadczenia pieniężnego, gdyż w momencie poręczenia nie da się go precyzyjnie określić.

Podkreślić jednak trzeba, że wymóg art. 878 § 1 k.c. oznaczenia z góry wysokości długu przyszłego ma przede wszystkim pełnić funkcję ochronną wobec poręczyciela, ma zabezpieczać osobę poręczającą przed odpowiedzialnością za nieskonkretyzowany dług przyszły, na którego powstanie i wysokość nie ma on żadnego wpływu. Dlatego też nawet gdyby uznać, że możliwe jest oznaczenie tego długu w inny, aniżeli w postaci określonej kwoty, sposób, to oznaczenia tego należy dokonać w taki sposób, by możliwe było w miarę dokładne określenie wysokości zadłużenia, za który poręczył poręczyciel, również wówczas, gdy zadłużenie to wynika z konkretnego stosunku prawnego. W ocenie Sądu Apelacyjnego zawarte w deklaracji wekslowej zobowiązanie pozwanej, które można byłoby traktować jako poręczenie cywilne, pozbawione jest cech, od których ważność takiego poręczenia zależy. W deklaracji bowiem znajduje się zapis, że pozwani upoważniają powódkę do wypełnienia weksla in blanco na sumę całkowitego zobowiązania wynikającego z umowy (…) z dnia 16 lipca 2004 r. (…) łącznie z odsetkami, prowizjami i opłatami powstałymi z jakiegokolwiek tytułu.

Takie sformułowanie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, biorąc również pod uwagę stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w wyżej powołanym orzeczeniu, nie czyni zadość wymogowi określonemu w art. 878 § 1 k.c.

Wyżej wskazane argumenty przemawiają za niezasadnością powództwa wobec pozwanej, jakkolwiek drugą podstawą takiego rozstrzygnięcia jest niezasadność roszczenia powódki skierowanego wobec pozwanego, o czym niżej.

Mając powyższe na uwadze zarzut naruszenia art. 876 § 1 k.c. należy uznać za niezasadny.

Odnośnie do roszczenia skierowanego przez powódkę w stosunku do pozwanego R. H., Sąd Apelacyjny uznał, że roszczenie wobec niego jest niezasadne, a co za tym idzie również apelacja od rozstrzygnięcia oddalającego powództwo wobec pozwanego jest niezasadna.

W sprawie niniejszej powódka domagała się zasądzenia od pozwanych kwoty 94.000 zł jako części wypłaconej pozwanemu pomocy finansowej w ramach programu (...) w kwocie 129.000 zł. Powódka, mimo, że początkowo (przed wytoczeniem sprawy) domagała się zwrotu całości wypłaconej kwoty, to jednak, po zweryfikowaniu stanu zatrudnienia u pozwanego, uznała, że pozwany zdołał, przez wymagany umową okres, utrzymać jedno nowe miejsce pracy. Zatem powódka domaga się zwrotu pomocy co do trzech nowych miejsc pracy, których pozwany nie utrzymał przez minimum rok od daty wypłaty pomocy.

W tym miejscu należy podkreślić, że w działaniu powódki widoczna jest niekonsekwencja oraz niezgodność podejmowanych w stosunku do pozwanego czynności z treścią zawartej między stronami umowy, na którą przecież powódka się powołuje twierdząc, że pozwany nie wywiązał się z wynikających z niej obowiązków.

Paragraf 9. umowy zatytułowany „utrata pomocy finansowej” wskazuje przyczyny, które mogą powodować bądź to odmowę udzielenia pomocy, bądź to, w przypadku wcześniejszej wypłaty pomocy, zobowiązanie beneficjenta do jej zwrotu w całości. Jedną z nich jest nie utworzenie w wyniku realizacji przedsięwzięcia lub nie utrzymanie przez okres 1 roku od dnia dokonania ostatniej płatności nowych miejsc pracy w ilości i na warunkach określonych w paragrafie 6 ust. 1 litera o) tej umowy (dotyczy beneficjentów Schematu 4.2), chyba że nie utrzymanie miejsc pracy wynika z okoliczności, za które beneficjent nie ponosi odpowiedzialności.

Skoro zatem niedotrzymanie przez beneficjenta pomocy finansowej choćby jednego z warunków określonych w umowie, uprawniało powódkę do żądania zwrotu otrzymanej przez niego pomocy w całości, nie znajduje uzasadnienia żądanie zwrotu tej pomocy jedynie w części.

Powódka podkreślała, że żąda od pozwanych zwrotu części wypłaconej pomocy w zakresie, w jakim pozwany nie utrzymał nowych miejsc pracy. Zwrócić należy uwagę, że pismem z dnia 8 czerwca 2010 r. powódka poinformowała pozwanego, że w wyniku przeprowadzonej kontroli administracyjnej wywiązywania się beneficjentów pomocy finansowej z obowiązku utrzymania określonej w umowie ilości miejsc pracy stwierdzono utrzymanie przyrostu zatrudnienia na poziomie 0 miejsc pracy.

Tymczasem w konsekwencji powódka uznała, że pozwany utrzymał jedno miejsce pracy w okresie roku od daty płatności przez pozwanego ostatniej faktury za zakupiony w ramach programu sprzęt.

Powyższe rozbieżności stanowiska powódki spowodowane były różną interpretacją zapisów umowy i daty początkowej, od której należało liczyć obowiązek pozwanego utrzymania nowoutworzonych miejsc pracy. W efekcie, wobec różnic interpretacyjnych spowodowanych niejasnymi zapisami umowy powódka uznała, że terminem tym jest data płatności przez pozwanego ostatniej faktury za sprzęt zakupiony w ramach programu.

Powódka twierdzi, że przyjmując nawet datą początkową utrzymania wzrostu zatrudnienia wynikającego z umowy jako datę ostatniej płatności przez pozwanego za fakturę nie można, wbrew twierdzeniom pozwanego uznać, że warunek utrzymania wynikającego z umowy wzrostu zatrudnienia został spełniony.

Należy jednak zwrócić uwagę, że stanowisko prezentowane przez pozwanego, co do tego, że spełnił warunek utworzenia czterech nowych miejsc pracy i utrzymywania ich przez okres minimum roku nie jest, jak twierdzi powódka, gołosłowny. Jak bowiem wynika z kontroli przeprowadzonej u pozwanego w celu dokonania kontroli prawidłowości wykonania przez pozwanego umowy w dniu 30 grudnia 2009 r. przez starszego inspektora P. G., w przedsiębiorstwie pozwanego co prawda brak przyrostu miejsc pracy netto natomiast beneficjent dotrzymał warunków umowy zapisanych w paragrafie 6 pkt 1 o tj. warunku utworzenia w wyniku realizacji przedsięwzięcia, nie później niż w dniu zakończenia realizacji całości przedsięwzięcia i utrzymania przez okres minimum 1 roku od dnia dokonania ostatniej płatności nie mniej niż 4 nowych miejsc pracy (k. 257 verte). Jak wynika z raportu weryfikacja średniego stanu zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty dokonywana była na podstawie druków (...), (...), (...), (...), listy obecności, listy płac itp.

Odnośnie do ustaleń dotyczących rzeczywistego zatrudnienia w przedsiębiorstwie pozwanego wskazać należy na protokoły z przeprowadzonych kontroli z 11 maja 2004 r., z którego wynika, że zatrudnienie u pozwanego wynosi 9 osób na 9 etatach (k. 354-356). Taka sama kontrola z realizacji przedsięwzięcia przeprowadzona została w dniu 30 września 2005 r. (k. 361-364) i wynika z niej, że w przedsiębiorstwie powoda zostały zatrudnione osoby na 4 etatach. Ponadto pozwany do akt sprawy dołączył świadectwa pracy (k. 336-343), z których wynika, że pracownicy A. D., Z. B., P. W. i P. J. zatrudnieni byli u pozwanego w okresie od 1 września 2004 r. do 31 sierpnia 2006 r. Dlatego też w ocenie Sądu Apelacyjnego nie można pozwanemu postawić skutecznego zarzutu niewywiązania się z warunków umowy, co zdaniem powódki zobowiązuje pozwanego do zwrotu uzyskanej pomocy finansowej.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego na akceptację zasługują twierdzenia pozwanego, że nie może on odpowiadać za naturalną fluktuację pracowników. Pozwany miał utworzyć 4 miejsca pracy co nie oznacza, że jeżeli w dacie płatności przez Agencję liczba pracowników wynosiła 16 to pozwany miał obowiązek utworzyć 4 nowe miejsca pracy i utrzymywać przez rok łącznie 20 miejsc pracy. Jak wynika z analizy deklaracji ZUS do 1 października 2010 r. w przedsiębiorstwie pozwanego utrzymywał się stan 12 pracowników od takiej ilości pracowników odprowadzane były składki, co znajduje odzwierciedlenie w aktach sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego słuszne są rozważania Sądu Okręgowego, że gdyby przyjąć formalistyczne podejście do kwestii wykonania bądź niewykonania przez pozwanego warunków umowy i uznać, że nie sprostał on wymogowi zatrudnienia i utrzymania dodatkowych 4 miejsc pracy, to należałoby przyjąć, że żądanie powódki jest niezasadne z uwagi na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Nie może podlegać dyskusji, że powódka udzielając pomocy finansowej przedsiębiorcom dysponuje środkami publicznymi. To uzasadnia stosowanie przez nią bardzo sformalizowanej procedury sprawdzania wniosków o udzielenie takiej pomocy pod kątem spełnienia przez beneficjenta warunków jej udzielenia. W stosunku łączącym Agencję z beneficjentem, to Agencja jest stroną zdecydowanie silniejszą.

Umowa o udzielenie pomocy finansowej przewiduje możliwość żądania zwrotu kwoty udzielonej pomocy w przypadku niespełnienia przez beneficjenta warunków określonych w umowie. Skoro żądanie zwrotu pomocy ma charakter fakultatywny, przyjąć należy, że powinno ono być oceniane z punktu widzenia okoliczności konkretnej sprawy. W przedmiotowej sprawie pozwany wykazał, że wykonał warunek stworzenia czterech miejsc pracy, utrzymywał te miejsca przez dwa lata od daty płatności przez siebie ostatniej faktury ze środków pochodzących z udzielonej pomocy. Tu należy raz jeszcze podkreślić, że sama powódka miała wątpliwości co do interpretacji zapisu umowy dotyczącego daty, od której należy liczyć bieg rocznego terminu, w czasie którego pozwany miał utrzymywać dodatkowe miejsca pracy. Wobec tego należy zauważyć, że w zachowaniu pozwanego brak jest złej woli, czy takiego działania, które zmierzało do celowego niewykonania warunków wskazanych w umowie.

Powódka przeprowadzała okresowe kontrole w przedsiębiorstwie pozwanego, również w celu dokonania oceny zasadności wniosku o dofinansowanie. To pracownicy powódki, o czym była mowa wyżej, stwierdzili, że pozwany wykonał warunek określony w paragrafie 6 punkt 1 o, zatem ten, który zdaniem powódki nie został przez pozwanego spełniony i co uzasadnia zwrot kwoty udzielonej pomocy. Umowa przewiduje również możliwość odmowy udzielenia pomocy w sytuacji, gdy jeszcze przed jej wypłaceniem beneficjent nie spełnia warunków umowy. Powódka twierdzi, że zatrudnienie u pozwanego spadło jeszcze przed zaopiniowaniem jego wniosku o dofinansowania. Nic zatem nie stało na przeszkodzie by powódka odmówiła udzielenia pomocy finansowej. Skoro jeszcze przed wypłatą zdaniem powódki jeden z zasadniczych warunków umowy nie był spełniony, to powódka nie mogła mieć pewności, że warunek ten zostanie spełniony po wypłaceniu pomocy.

Z drugiej strony kontrole przeprowadzane u pozwanego zarówno przed dokonaniem wypłaty, jak i po wypłacie kwoty pomocy, nie zawierające zastrzeżeń co do jej wykonania, mogły pozwanego utwierdzać w przekonaniu, że warunek, dla którego w istocie rzeczy pomoc została udzielona (tworzenie nowych miejsc pracy) został przez niego spełniony. Pozostawanie pozwanego w takim przekonaniu do 2009 r. kiedy to po raz pierwszy kontrola przeprowadzona przez Departament (...) powódki stwierdził, że pozwany nie wywiązał się z obowiązku utrzymania przyrostu zatrudnienia, dodatkowo uzasadnia twierdzenie, że w żądanie powódki zwrotu przez pozwanego kwoty pomocy sprzeczne jest z art. 5 k.c.

Sąd Apelacyjny w całości aprobuje przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, argumentację Sądu Okręgowego w zakresie przyjęcia, że wystąpienie przez powódkę z przedmiotowym powództwem stanowi nadużycie prawa podmiotowego.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto zgodnie z art. 98 k.p.c. stosownie do jego wyniku.