Sygn. akt VPa 158/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2014 roku

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie następującym:

Przewodniczący – SSO Jacek Wilga

Sędziowie: SSO Andrzej Marek

SSR del. Agata Mularska - Karamon (spr.)

Protokolant: Ewa Sawiak

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2014 roku w Legnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa W. K.

przeciwko Szkole Podstawowej nr (...) w L.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

z dnia 2 października 2014 roku sygn. akt IV P 269/14

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 października 2014r. Sąd Rejonowy w Legnicy oddalił powództwo powódki W. K. skierowane przeciwko Szkole Podstawowej nr (...) w L. o ustalenie zatrudnienia powódki na podstawie mianowania. Rozstrzygniecie takie Sąd wydał w oparciu o następujące ustalenia:

Powódka W. K. posiada stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego. W dniu 29.08.2008r. powódka i strona pozwana - Szkoła Podstawowa nr (...) w L. zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony, na podstawie której powódka została zatrudniona na stanowisku nauczyciela matematyki w wymiarze 10/18 godzin tygodniowo. Kolejnymi aneksami do umowy o pracę strony kilkukrotnie zmieniały wymiar obowiązującego powódkę czasu pracy : w okresie od 1.04.2009r. do 19.06.2009r. powódka pracowała w wymiarze 11/18, w okresie od 20.06.2009r. do 31.08.2010r. - w wymiarze 10/18, w okresie od 1.09.2010r. do 30.09.2010r. - w wymiarze 16/18, w okresie od 1.10.2010r. do 22.06.2011r. - w wymiarze 18/18, w okresie od 23.06.2011r. do 31.08.2011r. - w wymiarze 16/18, w okresie od 1.09.2011r. do 30.09.2011r. - w wymiarze 12/18, w okresie od 1.10.2011r. do 31.01.2012r. - w wymiarze 14/18, w okresie od 1.02.2012r. do 29.06.2012r. - w wymiarze 16/18, w okresie od 30.06.2012r. do 31.08.2012r. - w wymiarze 12/18 i w okresie od 1.09.2012r. do końca okresu zatrudnienia, tj. do 31.08.2013r. - w wymiarze 8/18.

Pełny wymiar czasu pracy powódki w okresie od 1.10.2010r. do 22.06.2011r. wynikał z przyznania jej do prowadzenia na czas określony dodatkowych godzin nauczania indywidualnego ucznia klasy VI P. T.. Uczeń ten ukończył szkołę w 2011r. i nie było możliwości kontynuowania jego nauczania indywidualnego w kolejnym roku szkolnym.

Pracując u strony pozwanej w niepełnym wymiarze czasu pracy, powódka równocześnie była zatrudniona na podstawie mianowania w pełnym wymiarze godzin na stanowisku nauczyciela matematyki w Zespole Szkół (...) w L.. Strona pozwana musiała dopasowywać plan zajęć do planu lekcji powódki w jej podstawowym miejscu zatrudnienia. Ułożenie planu sprawiało trudności. W toku zatrudnienia u strony pozwanej powódka nie była zainteresowana pracą na pełny etat - nigdy w tym przedmiocie nie składała wniosków do Dyrektora. Do Dyrektora strony pozwanej docierały natomiast informacje o trudnościach powódki w pogodzeniu zajęć w dwóch szkołach równocześnie.

Standardowo w roku szkolnym u strony pozwanej tworzone są dwie klasy. Dodatkowo, w przypadku zainteresowania rodziców i zgody organu prowadzącego tworzona jest jedna dodatkowa klasa terapeutyczna. Do klasy terapeutycznej uczęszczają uczniowie z całego miasta. Nie w każdym roczniku tworzona jest klasa terapeutyczna. Dyrektor planując przydział godzin nauczycielom, nie może planować godzin w klasie terapeutycznej z wyprzedzeniem. Nie jest bowiem wiadome, czy klasa taka zostanie w danym roku utworzona. Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku nauczania indywidualnego, które przyznawane jest doraźnie na określony czas w trakcie roku szkolnego przez organ prowadzący.

U strony pozwanej oprócz powódki, matematyki uczyła J. S., zatrudniona tylko w pozwanej Szkole, w pełnym wymiarze czasu pracy, która posiada uprawnienia do nauczania w klasach terapeutycznych. Powódka uprawnień takich nie posiada. J. S. w czasie, gdy powódka pracowała u strony pozwanej, miała przydzielane godziny ponadwymiarowe. Wynikały one głównie z godzin w klasach terapeutycznych. Powódka nie miała przydzielanych takich godzin. W toku zatrudnienia u strony pozwanej nie było możliwości zatrudnienia powódki na pełnym etacie na czas nieokreślony. Pełnego etatu nie dałoby powódce nawet odebranie niektórych godzin matematyki J. S.. Dodatkowo byłoby to niekorzystne dla uczniów, gdyż polegałoby na matematycznym odebraniu godzin jednemu nauczycielowi i przekazaniu ich drugiemu, a tym samym wiązałoby ze zmianą nauczyciela. Zmiany nauczyciela stosuje się wyjątkowo, np. w przypadku połączenia klas.

Stosunek pracy powódki został rozwiązany na podstawie art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela, z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynął z dniem 31.08.2013r. Jako przyczynę rozwiązania umowy o pracę pracodawca wskazał zmianę organizacyjną powodującą zmniejszenie liczby oddziałów w szkole ( tj. odeszły 4 oddziały, a doszły tylko 2 nowe). Przed wręczeniem wypowiedzenia Dyrektor strony pozwanej poinformowała o tym powódkę o planowanym zmniejszeniu dla niej wymiaru godzin z 8 do 4. W związku z rozwiązaniem stosunku pracy powódka otrzymała 2-miesięczną odprawę pieniężną. Powódka zwróciła się do strony pozwanej o wypłatę odprawy w wyższej wysokości, tj. 6-miesięcznego wynagrodzenia.

Oddalając powództwo Sąd Rejonowy argumentował brakiem interesu prawnego po stronie powódki w ustaleniu, że była ona zatrudniona na podstawie mianowania. Brak interesu przejawiał się przede wszystkim tym, że powódka od około roku przed wytoczeniem powództwa nie pozostawała już w zatrudnieniu u strony pozwanej. Nadto z uwagi na fakt , że powódka wskazywała, że ustalenie jest jej potrzebne dla dochodzenia odprawy pieniężnej w wyższej wysokości. Sąd Rejonowy wskazał, powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego, że interes prawny nie zachodzi, gdy zainteresowany może w innym postępowaniu osiągnąć w pełni ochronę swoich praw, co też powódka mogłaby ewentualnie uzyskać ( na wypadek słuszności spełnienia ustawowych przesłanek) wytaczając powództwo o zapłatę.

Na marginesie Sąd Rejonowy wskazał, że roszczenie powódki nie było również uzasadnione merytorycznie. Przepisy Karty Nauczyciela do przekształcenia stosunku pracy nauczyciela nawiązanego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (a więc takiego, jaki łączył powódkę i stronę pozwaną) na stosunek pracy na podstawie mianowania wymagają m.in. aby spełniona była przesłanka istnienia warunków do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony (art. 10 ust. 5 i 5a ustawy z 26.01.1982r. Karta Nauczyciela, t.jedn.: Dz.U. z 2014 r., poz. 191). Materiał dowodowy zgromadzony w nin. postępowaniu wykazał natomiast, że w pozwanej Szkole warunki takie w stosunku do powódki nie zachodziły. Zwiększenie wymiaru czasu pracy powódki do pełnego etatu (18/18) w okresie od 1.10.2010r. do 22.06.2011r. uwarunkowane było tylko i wyłącznie przyznaniem powódce godzin nauczania indywidualnego ucznia klasy VI P. T.. Uczeń ten jednak ukończył szkołę w 2011r. i nie było możliwości kontynuowania nauczania indywidualnego tego ucznia w roku następnym. Jeśli zaś chodzi o inne godziny - w szczególności godziny drugiego nauczyciela matematyki, na które powoływała się powódka, to wskazać należy, że w dużej mierze wynikały one z zajęć w klasach terapeutycznych, do prowadzenia których powódka nie miała uprawnień. Istotne jest, że zarówno nauka w tych klasach, jak i nauczanie indywidualne są sytuacjami doraźnymi, które w czasie planowania zajęć na dany rok szkolny (w kwietniu) nie są brane pod uwagę, gdyż nie można stwierdzić, że godziny takie w szkole dla nauczycieli będą. Następcze zaś zwiększenie wymiaru czasu pracy nauczycieli spowodowane pojawieniem się takich godzin, nie może w żadnej mierze zostać uznane za sytuację stałą pozwalającą stwierdzić, że dany nauczyciel powinien zostać zatrudniony w pełnym wymiarze godzin na czas nieokreślony. Podkreślenia raz jeszcze wymaga, że jest to tylko sytuacja doraźna, która ulega zmianie każdego roku - nie jest stała. A zatem Dyrektor szkoły, przydzielając powódce nauczanie indywidualne P. T. w okresie od 1.10.2010r. do 22.06.2011r. i powodując tym samym zwiększenie jej wymiaru czasu pracy do pełnego etatu, nie mógł założyć, że godziny te będą dla powódki także w następnych latach. Jak się okazało, uczeń P. T. zakończył naukę w 2011r. Dlatego też Sąd na marginesie jedynie wskazuje, że analiza materiału dowodowego dałaby podstawy do uznania, że w spornym okresie nie było przesłanek do przekształcenia stosunku pracy powódki w stosunek na podstawie mianowania.

Powyższy wyrok zaskarżyła apelacją powódka , zarzucając:

1/ naruszenie art. 189 k.p.c. poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż powódka nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa,

2/ naruszenie treści art. 10 ust. 5a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. Nr 191 ze zm.) poprzez przyjęcie, iż stosunek pracy z powódką nawiązany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony nie przekształcił się w stosunek pracy na podstawie mianowania z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym powódka spełniła warunki o których mowa w art. 10 ust. 5. Karty Nauczyciela.

Podnosząc powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa, ewentualnie: uchylenie wyroku I instancji w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Legnicy .

W uzasadnieniu apelacji powódka wskazywała, że możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie, nie wyklucza istnienia interesu prawnego w ustaleniu stosunku prawnego lub prawa, gdy ustalenie takie zapewni w większym stopniu ochronę praw powoda niż orzeczenie zobowiązujące do świadczenia. Ograniczanie możliwości wystąpienia z powództwem o ustalenie w takich sytuacjach byłoby sprzeczne z jego celem, którym, jak się podkreśla, jest zapewnienie skutecznej ochrony prawnej realizowanej w ramach szeroko pojmowanego dostępu do sądu. A zatem interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, gdy określona sytuacja zagraża naruszeniem uprawnień przysługujących powodowi bądź też stwarza wątpliwość co do ich istnienia czy realnej możliwości realizacji. Interes prawny oznacza więc istniejącą po stronie powoda potrzebę wprowadzenia jasności i pewności prawnej w sferze jego sytuacji prawnej, wyznaczonej konkretnym stosunkiem prawnym, a zagrożonej, a niekiedy nawet naruszonej już przez pozwanego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Apelacja powódki sprowadzała się do zarzutu naruszenia art. 189 kpc, poprzez przyjęcie , że po stronie powódki nie istniał interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał oceny twierdzeń powódki uznając, że brak jest interesu prawnego w ustaleniu istnienia stosunku pracy na podstawie mianowania. Sąd Rejonowy przy tym w sposób bardzo szczegółowy argumentował swoje stanowisko, wskazując przy tym na bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego w tej właśnie materii. Zatem Sąd Okręgowy w całości podziela takie stanowisko.

W niniejszej sprawie nie została spełniona przesłana interesu prawnego z art. 189kpc, a to z uwagi na:

- fakt, że stosunek pracy pomiędzy stronami procesu uległ rozwiązaniu blisko rok przed wytoczeniem powództwa o ustalenie,

- ustalenie takiego stosunku prawnego nie miałoby wpływu na aktualną sytuację pracowniczą powódki,

- ewentualne roszczenia powódki o zapłatę odprawy pieniężnej w wyższej wysokości, mogłyby być dochodzone w odrębnym postępowaniu, bez konieczności uzyskania wcześniejszego orzeczenia Sądu ustalającego istnienie danego stosunku prawnego.( vide wyrok Sądu Najwyższego: II CKN 201/97, II CKN 572/97, II CKN 750/99, I PKN 333/00, II CSK 252/11, I PZP 56/94 , III PZP 19/87). Dokonanie takiego ustalenia w sprawie niniejszej dążyłoby do wykreowania dowodu dla innego postępowania, co nie jest dopuszczalne i co nie jest celem powództwa o ustalenie. Powódce przysługiwałoby powództwo o ustalenie w sytuacji, gdyby miała w stosunku do strony pozwanej jakieś roszczenia przyszłe niepewne albo jeszcze niewymagalne lub też, gdyby nadal pozostawała ze stroną pozwaną w stosunku pracy i powyższe ustalenie rzutowałoby na charakter jej zatrudnienia. Nie można zaś uznać roszczenia o wyrównanie odprawy roszczeniem przyszłym i niewymagalnym. Stało się ono bowiem wymagalne z chwilą rozwiązania stosunku pracy.

Zatem z tych względów uznać należało, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji było prawidłowe. Powyższe czyni zbędnym odnoszenie się do zarzutów skarżącego dotyczących braku merytorycznych podstaw dla ustalenia , że powódka była zatrudniona na podstawie mianowania. Sąd Rejonowy rozpoznając sprawę nie miał obowiązku merytorycznego badania sprawy a ustalenia takie poczynił jedynie z ostrożności i tylko na marginesie.

Z tych zatem względów apelacja powódki była nieuzasadniona i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Orzeczenie o kosztach zastępstwa procesowego wydano w oparciu o treść art. 98 kpc w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 i § 6 pkt 5 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Wysokość orzeczonych kosztów zastępstwa procesowego winna być obliczana od wartości przedmiotu sporu zgodnie z normami określonymi w § 6 pkt 5 cyt. rozp. Dochodzone roszczenia miało bowiem charakter majątkowy i nie mieściło się w dyspozycji § 11 rozp.