Sygn. akt III AUa 267/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak

Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski

SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Protokolant: sekretarz sądowy Małgorzata Matusiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 lutego 2016 r. w Ł.

sprawy H. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 30 grudnia 2014 r. sygn. akt V U 5555/14

uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T..

A. C. J. M. G.

Sygn. akt III AUa 267/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 czerwca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury H. W. od dnia 1 czerwca 2014 r. Organ rentowy obliczył emeryturę w trzech wariantach, tj. 1/ na podstawie art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób, że do obliczenia podstawy wymiaru przyjął podstawię wymiaru składek z 10 kolejnych lat kalendarzowych 1994 - 2003, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 99.06%, a podstawa wymiaru 3.161,93 zł, emerytura obliczona przy uwzględnieniu 32 lat 57 miesięcy 26 dni okresów składkowych oraz 2 lat 3 miesięcy i 4 dni okresów nieskładkowych wyniosła 2155,20 zł, plus zwiększenie rolne 4,22 zł, łącznie 2159,42zł; 2/ zgodnie z art. 26 ustawy w ten sposób, że uwzględnił kwotę składki zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonej z uwzględnieniem waloryzacji w kwocie 115.653,68 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 356.133,53 zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 302,10 miesięcy, przy uwzględnieniu tych składników emerytura wyniosła 1.561,69 zł; 3/ na podstawie art. 183 ust. 1 ustawy, wobec osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury w roku 2014 wysokość świadczenia wynosi: 20% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy - 431.88 zł oraz 80% emerytury obliczonej na podstawie art. 26 ustawy - 1.249,35 zł, łącznie 1.681,23 zł. Z uwagi na toż że emerytura wyliczona zgodnie z art. 183 okazała się wyższa, niż wyliczona zgodnie z art. 26 ustawy, organ rentowy podjął wypłatę emeryturę w kwocie 1.681,23 zł.

W odwołaniu od tej decyzji z dnia 15 lipca 2014 r. H. W. wniosła o jej zmianę przez nakazanie organowi rentowemu waloryzacji kapitału początkowego oraz składek z uwzględnieniem kwartalnych wskaźników waloryzacji za 2013 rok. H. W. podniosła, że w zaskarżonej decyzji zwaloryzowana kwota składek i wysokość kapitału początkowego po waloryzacji znacznie różnią się od kwot ustalonych w decyzji z maja 2014 r. ZUS, stosując waloryzację składek i kapitału początkowego w czerwcu 2014 r., dokonał jej w sposób odmienny od waloryzacji w maju 2014 r. mimo braku podstaw do różnicowania sposobu waloryzacji. Organ rentowy domagał się oddalenia odwołania.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 30 grudnia 2014 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż kwota składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanego na koncie H. W. po dniu 31 stycznia 2014 r., za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, podlegają waloryzacji kwartalnej za IV kwartał 2013 r., powiększonej o kwoty uzyskane w wyniku przeprowadzonych poprzednich waloryzacji kwartalnych.

Sąd Okręgowy ustalił, że H. W., urodzona w dniu (...), w dniu 2 kwietnia 2014 r. złożyła wniosek o emeryturę. We wniosku tym poinformowała, że nadal pozostaje w stosunku pracy. Do wniosku dołączyła dokumentację poświadczającą przebieg zatrudnienia, w tym m.in. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 17 marca 2014 r. wydane przez (...) Spółkę z o. o. w O., z którego wynika, że jest ona nadal zatrudniona od dnia 2 lipca 1979 r.

Decyzją z dnia 9 maja 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od 1 maja 2014 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Organ rentowy dokonał obliczenia wysokości emerytury w trzech wariantach, tj. 1/ na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej w ten sposób, że do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 lat kalendarzowych 1994 - 2003 oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 99,06%, podstawa wymiaru wyniosła 3.161,93 zł, a wysokość emerytury 2.152,68 zł; 2/ na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej w ten sposób, że do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę, kwota składki zaewidencjonowanej na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 126.240,01 zł, a kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego 392.810,31 zł, co doprowadziło do ustalenia emerytury w wysokości 1.713,60 zł; 3/ na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej w ten sposób, że wobec osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury w 2014 r. wysokość emerytury od 1 maja 2014 r. wyniosła 20 % emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy - 430,54 zł i 80% emerytury obliczonej na podstawie art. 26 ustawy - 1.370,88 zł, łącznie 1.801,42 zł. Jednocześnie ZUS poinformował ubezpieczoną, że emerytura ustalona decyzją ma charakter zaliczkowy, a ostatecznie decyzja zostanie wydana po zakończeniu postępowania wyjaśniającego. Jednocześnie organ rentowy zawiesił wypłatę emerytury z uwagi na kontynuowanie przez H. W. zatrudnienia wskazując, że w celu podjęcia wypłaty emerytury wnioskodawczyni winna przedłożyć w ZUS świadectwo pracy lub zaświadczenie, potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury, wówczas wysokość emerytury zostanie ustalona ostatecznie z chwilą podjęcia wypłaty emerytury.

W dniu 4 czerwca 2014 r. ubezpieczona wniosła o podjęcie wypłaty emerytury załączając świadectwo pracy, w którym stwierdzono rozwiązanie stosunku pracy z dniem 31 maja 2014 r. Decyzją z dnia 23 czerwca 2014 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury H. W. od 1 czerwca 2014 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Organ rentowy dokonał obliczenia wysokości emerytury w trzech wariantach i podjął wypłatę emerytury w kwocie 1.681,23 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione. Przywołał treść art. 25 ust. 1, 3 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis ten stanowi, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Waloryzację przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. Natomiast w myśl art. 25a ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie.

W przedmiotowej sprawie przedmiot sporu dotyczy stwierdzenia, czy ustalając wysokość emerytury w czerwcu, ostatniej waloryzacji składek oraz kapitału początkowego dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku według zasad opisanych w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS przy przyjęciu kwartalnych wskaźników waloryzacyjnych za cztery kwartały 2013 r., czy też wyłącznie według zasad opisanych w art. 25 ustawy przyjmując, że zostały w dniu 1 czerwca 2014 r. zwaloryzowane wskaźnikiem waloryzacji rocznej za 2013 r. Organ rentowy stanął na stanowisku, że ponieważ H. W. rozwiązała umowę o pracę w dniu 31 maja 2014 r., ostatecznego przeliczenia i podjęcia wypłaty emerytury dokonano od dnia 1 czerwca 2014 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszony został wniosek, toteż składki i kapitał początkowy należało ponownie zwaloryzować jedynie rocznym wskaźnikiem waloryzacji za 2013 r., co spowodowało obniżenie wysokości świadczenia. Ze stanowiskiem tym Sąd Okręgowy nie zgodził się. Podniósł, że wprowadzając zmianę w sposobie waloryzacji wolą ustawodawcy była zmiana częstotliwości waloryzacji składek dla osób przechodzących na emeryturę tak, aby stan ich konta uwzględniał przyrost przypisu składek przypadających po ostatniej waloryzacji rocznej. Jednoznacznie wskazano, że w przypadku ustalania wysokości emerytury w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku, uściślając, iż waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Tym samym podany został mechanizm obliczenia waloryzacji, pomiędzy wskazaną w art. 25a ust. 2 ostatnią kwartalną waloryzacją, a ostatnią waloryzacją roczną. Punktem wyjścia winien być zatem kwartał wskazany w art. 25a ust. 2 i dokonana waloryzacja kwartalna, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Ponadto gdyby przyjąć za organem rentowym, iż podstawa obliczenia należnej emerytury została zwaloryzowana w dniu 1 czerwca 2014 r. rocznym wskaźnikiem waloryzacyjnym za 2013 r., to waloryzacji podlegałaby tylko kwota zaewidencjonowana na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia 2014 r. Powstaje wówczas pytanie, jaki tryb rekompensaty należałoby zastosować za czas od 31 stycznia do 1 czerwca 2014 r. Taka praktyka waloryzacyjna prowadziłaby do niedopuszczalnego zróżnicowania sposobu ustalenia wysokości emerytury w trakcie jednego kwartału (odrębnego ustalania wysokości emerytury w czerwcu każdego roku), ze skutkiem w postaci nierównego traktowania wszystkich ubezpieczonych (art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Rozważania te doprowadziły Sąd pierwszej instancji do konkluzji, że z zestawienia przepisów art. 25 i art. 25a ustawy nie wynika, jak tego chce organ rentowy, że waloryzacja kwartalna dotycząca ubezpieczonych, którzy mają ustalaną wysokość emerytury w drugim kwartalne danego roku, obejmuje tylko tych, którzy przejdą na emeryturę w miesiącu kwietniu lub w maju, nie zaś w czerwcu tego roku. Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Wyrok ten Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. zaskarżył apelacją w całości. Sformułował zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 25 ust. 3 oraz art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez ustalenie, że kwota składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanego na koncie H. W. po dniu 31 stycznia 2014 r., za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, podlegają waloryzacji kwartalnej za IV kwartał 2013 r., powiększonej o kwoty uzyskane w wyniku przeprowadzonych poprzednich waloryzacji kwartalnych, podczas gdy wnioskodawczyni nie ma prawa do wyliczenia emerytury w taki sposób, gdyż w przypadku ustalenia emerytury w miesiącu czerwcu, nie dokonuje się waloryzacji kwartalnych, ponieważ zgodnie z art. 25 ust. 3 wskazanej ustawy przeprowadzana jest waloryzacja roczna.

Wskazując na powyższe organ rentowy organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania. Z powołaniem się na stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 lutego 2013 r., III AUa 757/12 (LEX nr 1282781) apelujący wywiódł, że waloryzacja kwartalna, dotycząca ubezpieczonych, dla których ustalana jest wysokość emerytury w drugim kwartale danego roku, obejmuje tylko tych, którzy przejdą na emeryturę w miesiącu kwietniu lub w maju, a nie w przypadku przejścia na emeryturę w czerwcu, gdyż tych obejmie już kolejna waloryzacja roczna. Ponieważ wnioskodawczyni przeszła na emeryturę w czerwcu 2014 r., organ rentowy prawidłowo ustalił wysokość jej emerytury z zastosowaniem rocznych wskaźników waloryzacji za lata 1999-2013.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się skuteczna, gdyż zaskarżony wyrok nie odpowiada prawu.

Jak wynika z niespornych ustaleń faktycznych, H. W. w dniu 2 kwietnia 2014 r. złożyła wniosek o emeryturę, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 9 maja 2014 r. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 1 maja 2014 r., tj. od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Decyzją z dnia 23 czerwca 2014 r. organ rentowy podjął wypłatę świadczenia i ponownie ustalił jego wysokość, przy czym obliczając emeryturę w wariancie kapitałowym zastosował mechanizm rocznej waloryzacji składek i kapitału początkowego, a to sprawiło, że emerytura okazała się niższa, niż wyliczona decyzją z dnia 9 maja 2014 r.

Punktem wyjścia do analizy zagadnienia prawnego, jakie wystąpiło rozpoznawanej sprawie, jest zrozumienie formuły wymiaru emerytury przewidzianej w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm., dalej: ustawy emerytalnej), która osadzona została w systemie zdefiniowanej składki, co oznacza, że wysokość świadczenia zależy od sumy zaewidencjonowanych składek na ubezpieczenia na indywidualnym koncie ubezpieczonego, z uwzględnieniem ich waloryzacji, jak i zwaloryzowanego kapitału początkowego (art. 25 i 26 tej ustawy), a suma ta dzielona jest przez średnie dalsze trwanie życia, o którym mowa w art. 173 ust. 2, ustalone dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę osoby, dla której obliczana jest emerytura.

Słusznie zważył Sąd Okręgowy, że istota przedmiotowego sporu sprowadziła się do kwestionowania prawidłowości waloryzacji składek i kapitału początkowego. Przypomnieć należy, że kapitał początkowy stanowi odtworzenie składek na ubezpieczenia sprzed wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. przed wprowadzeniem ustawowego obowiązku ewidencjonowania przez ZUS indywidualnych składek każdej osoby podlegającej ubezpieczeniu społecznemu. Kapitał ten ewidencjonowany jest na koncie ubezpieczonego i corocznie waloryzowany, poczynając od 1 czerwca 2000 r., a następnie każdego 1 czerwca kolejnego roku, według reguł przewidzianych dla waloryzacji składek, a więc przez zastosowanie wskaźników waloryzacji. Z kolei waloryzacja składek, po myśli art. 25 ust. 5 ustawy emerytalnej, polega na pomnożeniu zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji, o którym mowa w ust. 6-10. Składki zgromadzone na indywidualnych kontach ubezpieczonych w pierwszym rzędzie poddawane są waloryzacji rocznej, dokonywanej od 1 czerwca każdego roku, poczynając waloryzacji w 2000 r., natomiast waloryzacja kwartalna, uregulowana w art. 25a ustawy emerytalnej, jest dopełnieniem mechanizmu waloryzacji rocznej. Waloryzacja kwartalna adresowana jest przede wszystkim do tej grupy ubezpieczonych, dla których pozostanie tylko przy ostatniej waloryzacji rocznej skutkowałoby nieobjęciem waloryzacją składek za określone okresy (podzielone na kwartały) i ci ubezpieczeni byliby w sytuacji mniej korzystnej, od osób przechodzących na emeryturę bezpośrednio po waloryzacji rocznej. Ustawodawca dodatkowo wprowadził waloryzację kwartalną, która oczywiście nie zastępuje i nie eliminuje waloryzacji rocznej, będącej zasadą.

Mechanizm waloryzacji rocznej polega na tym, iż w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia następnego roku (art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.), będącego rokiem waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji rocznej za poprzedni rok ogłaszany jest do dnia 25 maja kolejnego roku i tym wskaźnikiem dokonuje się waloryzacji w miesiącu czerwcu. Sumując, waloryzacja roczna sprowadza się do podwyższenia, wskutek zastosowania wskaźnika waloryzacji rocznej, kwoty składek należnych na koniec poprzedniego roku, a zaewidencjonowanych na koncie do dnia 31 stycznia roku waloryzacji. Natomiast składki należne za okres po 31 grudnia, które nie są objęte waloryzacją roczną, podlegają waloryzacji kwartalnej według reguł art. 25a ustawy emerytalnej. W trybie art. 25a ustawy waloryzowana jest kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadza jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Jest to system obliczeń o charakterze narastającym, który polega na dodawaniu kwoty otrzymanej w wyniku poprzedniej waloryzacji i kwoty składek należnych za dany kwartał, a następnie podwyższeniu tej sumy wskaźnikiem waloryzacji kwartalnej.

Stosowanie mechanizmu waloryzacji kwartalnej w odniesieniu do emerytur ustalanych dla różnych grup ubezpieczonych, w szczególności emerytur obliczanych w miesiącu czerwcu (miesiąc drugiego kwartału, a jednocześnie miesiąc dokonywania waloryzacji rocznej) wzbudziło kontrowersje nie tylko w praktyce ZUS, ale i w judykaturze. Egzemplifikacją tych rozbieżności było przedstawienie w 2015 r. przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku (III AUa 8/15) i Sąd Apelacyjny w Łodzi (III AUa 430/14) Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 k.p.c. zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości na gruncie art. 25a ustawy emerytalnej. Wprawdzie nie doszło podjęcia uchwał w przyczyn wskazanych przez Sąd Najwyższy, ale w motywach postanowień z dnia 6 października 2015 r., III UZP 9/15 (Legalis nr 1336504) oraz z dnia 3 listopada 2015 r., III UZP 12/15 (Legalis nr 1349157) Sąd Najwyższy szczegółowo wyłożył, jak stosować mechanizm waloryzacji rocznej i kwartalnej do emerytur kapitałowych obliczanych w poszczególnych okresach obrachunkowych. Sąd drugiej instancji wykładnię dokonaną w tych judykatach podziela.

I tak w uzasadnieniu postanowienia z dnia 6 października 2015 r. Sąd Najwyższy zilustrował właściwy model waloryzacji na przykładzie wniosków o emeryturę złożonych w 2014 r., co przystaje do okoliczności przedmiotowej sprawy i usprawiedliwia przytoczenie rozważań.

Otóż jeśli wysokość emerytury jest ustalana w okresie od stycznia do maja 2014 r., to ostatnią waloryzacją roczną jest waloryzacja przeprowadzona w dniu 1 czerwca 2013 r. i dotyczy ona składek należnych do końca 2012 r., a zaewidencjonowanych na koncie do dnia 31 stycznia 2013 r. Waloryzacji kwartalnej podlegają natomiast kwoty składek należnych od dnia 1 stycznia 2013 r., które nie będą już poddane kolejnej rocznej waloryzacji, skoro jej termin przypada na czerwiec 2014 r., a więc już po ustaleniu emerytury.

Gdy chodzi o emeryturę obliczaną pierwszym kwartale 2014 r., to na jej podstawę składa się - obok zwaloryzowanego kapitału początkowego - suma:

1/ kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej 1 czerwca 2013 r. (czyli kwoty zwaloryzowanych składek należnych do końca 2012 r.);

2/ kwoty składek należnych za 2013 r. poddanych waloryzacji kwartalnej obejmującej: stan konta po pierwszym kwartale 2013 r. (składki zaewidencjonowane do końca kwietnia) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za pierwszy kwartał 2013 r., stan konta po drugim kwartale 2013 r. (składki zaewidencjonowane do końca lipca) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za drugi kwartał 2013 r. i stan konta po trzecim kwartale 2013 r. (składki zaewidencjonowane do końca października) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacyjnym za trzeci kwartał 2013 r.;

3/ nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu trzeciego kwartału 2013 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, gdyż te składki nie podlegają już waloryzacji kwartalnej, która kończy się wraz z trzecim kwartałem 2013 r., a jednocześnie nie zostaną objęte kolejna waloryzacją roczną w czerwcu 2014 r.

Jeśli wysokość emerytury jest ustalana w drugim kwartale 2014 r., ale przed dniem 1 czerwca, to na jej podstawę składa się - obok zwaloryzowanego kapitału początkowego - suma:

1/ kwoty składek ustalonej w wyniku ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej 1 czerwca 2013 r.;

2/ kwoty składek należnych za 2013 r. poddanych waloryzacji kwartalnej obejmującej: stan konta po pierwszym kwartale 2013 r. (składki zaewidencjonowane do końca kwietnia) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za pierwszy kwartał 2013 r., stan konta po drugim kwartale 2013 r. (składki zaewidencjonowane do końca lipca) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za drugi kwartał 2013 r. i stan konta po trzecim kwartale 2013 r. (składki zaewidencjonowane do końca października) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacyjnym za trzeci kwartał 2013 r. oraz stan konta po czwartym kwartale 2013 r. (składki zaewidencjonowane do końca stycznia 2014 r.) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za czwarty kwartał 2013 r.;

3/ nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu czwartego kwartału 2013 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, gdyż te składki nie podlegają już waloryzacji kwartalnej, która kończy się czwartym kwartałem 2013 r., a jednocześnie nie zostaną objęte waloryzacją przypadającą roczną w czerwcu 2014 r.

Natomiast w przypadku ustalania wysokości emerytury w miesiącu czerwcu 2014 r., składki zaewidencjonowane na koncie ubezpieczonego podlegają jedynie rocznej waloryzacji przeprowadzanej 1 czerwca 2014 r. (za rok 2013). Należne od 1 stycznia 2014 r. składki nie są już wówczas objęte żadną waloryzacją kwartalną w myśl art. 25a ustawy. Składki należne od dnia 1 stycznia 2014 r. podlegają waloryzacji kwartalnej tylko przy tych emeryturach, których wysokość ustalana jest poczynając od trzeciego kwartału tego roku - art. 25a ust. 2 pkt 3 i 4 ustawy emerytalnej.

Zatem w przypadku ustalania wysokości emerytury w miesiącu czerwcu 2014 r. na jej podstawę składa się - obok zwaloryzowanego kapitału początkowego - suma:

1/ kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej 1 czerwca 2014 r. (czyli kwoty zwaloryzowanych składek należnych do końca 2013 r.);

2/ nominalnej kwoty składek należnych za okres od 1 stycznia 2014 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, gdyż te składki nie podlegają waloryzacji kwartalnej, a jednocześnie nie zostaną objęte kolejną waloryzacją roczną przypadającą w czerwcu 2015 r.

Przenosząc powyższe rozważania w płaszczyznę przedmiotowego sporu, zainicjowanego odwołaniem od decyzji z dnia 23 czerwca 2014 r., stwierdzić należy, że rację ma apelujący - powołując się na zapatrywania wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia z dnia 13 lutego 2013 r., III AUa 757/12 (LEX nr 1282781) - iż w przypadku przejścia na emeryturę w czerwcu danego roku dokonuje się wyłącznie rocznej waloryzacji składek w dniu 1 czerwca tego roku, a zgromadzone składki nie są już objęte żadną waloryzacją kwartalną. Taka sytuacja nie wystąpiła jednak w sprawie niniejszej, gdyż prawo do emerytury przyznane zostało wnioskodawczyni już w maju 2014 r., z jednoczesnym zawieszeniem wypłaty świadczenia z powodu kontynuacji zatrudnienia. Decyzji z dnia 9 maja 2014 r. ubezpieczona nie zaskarżyła. W czerwcu 2014 r., gdy stosunek pracy H. W. został rozwiązany, organ rentowy ponownie ustalił podstawę wysokości emerytury ubezpieczonej, a nie samą wysokość świadczenia. Tymczasem, co podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 3 listopada 2015 r., III UZP 12/15, kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz, albo w dniu nabycia prawa, albo w dniu realizacji ryzyka (rozwiązanie stosunku pracy). Tak ustalona emerytura może być już tylko zwiększona w przypadku dalszego opłacania składek, według reguł zawartych w art. 108 w związku z art. 183 ust. 6 ustawy emerytalnej. W ustawie nie przewidziano bowiem przepisu dopuszczającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury kapitałowej po zawieszeniu świadczenia, jak w art. 110 dla emerytur obliczanych od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15 ustawy. Organ rentowy w czerwcu 2014 r. dokonał takiego przeliczenia emerytury przysługującej wnioskodawczyni na podstawie art. 24 ustawy, toteż zaskarżona decyzja nie może pozostać w obrocie. Nieprawidłowy jest także wyrok Sądu pierwszej instancji, gdyż Sąd Okręgowy, rozpoznając odwołanie od decyzji z 23 czerwca 2014 r., również zastosował tryb ponownego ustalenia podstawy wysokości emerytury kapitałowej w czerwcu, choć z przyjęciem mechanizmu waloryzacji kwartalnej. Błędnie przy tym Sąd wywiódł, że gdyby ustalenie emerytury H. W. nastąpiło w czerwcu 2014 r., to należałoby dokonać kwartalnej waloryzacji składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej po 31 stycznia 2014 r. Te składki nie podlegają bowiem waloryzacji, ani w przypadku przejścia na emeryturę w maju, ani w czerwcu 2014 r. W obu sytuacjach uwzględnia się nominalną kwotę składek należnych za okres od 1 stycznia 2014 r. Nie można więc z tego punktu widzenia twierdzić o naruszeniu zasady równości w sposobie obliczania emerytury dla osób przechodzących na emeryturę w tym samym kwartale.

Dodać należy, że w przypadku ustalenia wysokości emerytury kapitałowej w maju 2014 r., waloryzacji kwartalnej podlegają składki należne za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. Choć ubezpieczona w odwołaniu domagała się waloryzacji kapitału początkowego i składek za 2013 r., z uwzględnieniem kwartalnych waloryzacji za 2013 r. - jak w decyzji z maja 2014 r., Sąd Okręgowy ustalił, że waloryzacji podlegają składki i kapitał zaewidencjonowane po 31 grudnia 2014 r., a więc orzekł zupełnie poza kognicją (w zamyśle prawdopodobnie chodziło o składki należne od 1 stycznia 2013 r., a zaewidencjonowane na koncie po dniu 31 stycznia 2013 r.). Uchylenie błędnego wyroku uzasadnia jednak nie ów wadliwie określony w sentencji mechanizm waloryzacji, co nierozpoznanie istoty sprawy w aspekcie braku jakichkolwiek podstaw prawnych do ponownego ustalania podstawy wysokości emerytury kapitałowej w czerwcu 2014 r., tj. po rozwiązaniu stosunku pracy H. W., skoro ustalenie wysokości emerytury w systemie zdefiniowanej składki nastąpiło w maju 2014 r. w związku z nabyciem prawa do tego świadczenia. Tak rozumianej istoty sprawy Sąd Okręgowy nie dostrzegł i nie rozpoznał, co skutkuje uchyleniem orzeczenia w myśl art. 386 § 4 k.p.c. Apelujący organ rentowy wniósł wprawdzie tylko o zmianę wyroku i oddalenie odwołania, jednakże kierunek sugerowanego rozstrzygnięcia, stanowiący element wniosków z art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c., nie wiąże sądu odwoławczego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2001 r., I PKN 714/00, OSNP 2003 nr 22, poz. 544). Orzekając w granicach apelacji, gdyż zaskarżeniem objęto wyrok w całości, Sąd drugiej instancji uchylił zaskarżony wyrok, jak i poprzedzającą go decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu - art. 477 14a k.p.c. w związku z art. 386 § 4 k.p.c. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., podejmując wypłatę emerytury na rzecz H. W. od 1 czerwca 2014 r., ustali wysokość emerytury przysługującej ubezpieczonej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej w myśl zasad zawartych w art. 108 w związku z art. 183 ust. 6 tej ustawy.

Sędziowie: Przewodnicząca: