Sygn. akt III AUa 153/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	SSA Lena Jachimowska (spr.)
Sędziowie	SSO del. Ewelina Kocurek - Grabowska SSA Antonina Grymel
Protokolant	Ewa Bury

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. S. (J. S. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość renty i wypłatę wyrównania

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie

z dnia 23 listopada 2011r. sygn. akt IV U 1479/11

oddala apelację.

/-/SSO del. E.Kocurek - Grabowska/-/SSA L.Jachimowska/-/ SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 153/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 sierpnia 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. poinformował ubezpieczonego J. S., iż przeliczając świadczenie rentowe, na wniosek z dnia 24 sierpnia 2006 roku, nie uwzględnił przeliczenia podstawy wymiaru z 10-ciu kolejnych lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o ustalenie prawa do renty a ten wariant przeliczenia renty byłby korzystniejszy niż w oparciu o wskaźnik 104,01%. Brak jest jednak podstaw do wypłaty powstałej niedopłaty, z uwagi na upływ 3 lat od wniosku z dnia 24 sierpnia 2006 roku. Jednocześnie organ rentowy wyjaśnił, iż w powyższej sprawie Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wydał wyrok, którym oddalił odwołanie ubezpieczonego.

W odwołaniu od decyzji, ubezpieczony kwestionując jej zasadność podniósł, iż już pismem z dnia 28 listopada 2006 roku zwracał uwagę organowi rentowemu na błędne wyliczenie renty, tj. przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 104,54% zamiast 122,85%.

Organ rentowy wniósł „o odrzucenie odwołania”, wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyrokiem z dnia 23 listopada 2011 r., sygn. IV U 1479/11 zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał organ rentowy do wypłacenia ubezpieczonemu wyrównania za miesiąc sierpień 2006 r. świadczenia rentowego z tytułu niezdolności do pracy, stanowiącego różnicę między rentą obliczoną przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 122,85% a rentą faktycznie wypłaconą.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż ubezpieczony od dnia 5 stycznia 1998 roku był uprawniony do pobierania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a od dnia 8 stycznia 2001 roku przyznano na stałe rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto dochód, który stanowił podstawę wymiaru składek z 8 lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1980 roku do grudnia 1987 roku. Wyliczono wysokość renty ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru - 102,94% i aktualną kwotą bazową w wysokości 1.001,51 zł.

Z dalszych ustaleń Sądu wynika, iż decyzją z dnia 14 czerwca 2006 r. organ rentowy skorygował staż pracy i podstawę wymiaru świadczenia (uwzględniono okresy pobierania zasiłków chorobowych oraz opłacania składek na ubezpieczenia z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej). Ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 103,62%.

Ponowny wniosek o emeryturę (pierwszy rozpoznany odmowną decyzją z dnia 19 maja 2006 r.) z dnia 24 sierpnia 2006 r. został uwzględniony decyzją z dnia 29 września 2006 r. Do wniosku ubezpieczony dołączył legitymację ubezpieczeniową oraz listy wynagrodzeń z (...)Kombinatu (...) S.A.w K.za lata 1975-1984. Emeryturę, przyznaną od 1.09.2006 r., wyliczono z podstawy wymiaru stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia ze wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru o wartości 104,54% i aktualną kwotą bazową. Jednocześnie Zakład wypłacił ubezpieczonemu wyrównanie od dnia 1 sierpnia 2006 r. z tytułu przeliczenia podstawy wymiaru renty, przy uwzględnieniu wwpw – 104,01%.

Następnie Sąd pierwszej instancji ustalił, że pismem z dnia 28 listopada 2006 r. ubezpieczony wniósł o ponowne przeliczenie renty z 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie z uwzględnieniem zarobków z lat 1975-1984. W odpowiedzi, organ rentowy pismem z dnia 18 grudnia 2006 r. odmówił ponownego przeliczenia renty.

W dniu 1 marca 2007 r. ubezpieczony zgłosił wniosek o przeliczenie emerytury, załączając listy płac za lata 1968-1971. Wniosek został rozpoznany decyzją z dnia 10 marca 2007 r., którą przeliczono emeryturę z zastosowaniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru o wartości 116,37%, wyliczonego z 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, iż w dniu 26 października 2010 roku ubezpieczony wniósł o przyznanie emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, który załatwiony został decyzją z dnia 22 listopada 2010 roku. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wysokości 116,57% oraz kwotę bazową w wysokości 1.977,20 złotych. Jednocześnie decyzją z dnia 18 listopada 2010 roku organ rentowy przeliczył ubezpieczonemu za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek, emeryturę przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 116,57% oraz kwoty bazowej 1.977,20 złotych. Ubezpieczony nie zgodził się z powyższą decyzją i zaskarżył ją do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie, który wyrokiem z dnia 12 maja 2011 roku w sprawie sygn. akt IV U 44/11 oddalił jego odwołanie.

W dniu 5 lipca 2011 roku ubezpieczony wniósł o przyznanie wyrównania z tytułu błędnego przeliczenia renty za miesiąc sierpień 2006 roku.

W rozważaniach prawnych, Sąd Okręgowy przywołał uregulowanie art.133 ust.1 ustawy z dna 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. z 2009 roku Dz. U. Nr 153, poz.1227 ze zm.) i stwierdził, iż w dniu 24 sierpnia 2006 r. ubezpieczony ubiegając się o emeryturę, przedłożył dowody zarobkowe obejmujące lata 1975-1984 i w oparciu o tą dokumentację organ rentowy w pierwszej kolejności skorygował wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty. Do ustalenia najkorzystniejszego wariantu, organ rentowy uwzględnił jedynie dwa warianty: wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z 8 lat kalendarzowych, z lat 1980-1987 (po korekcie) - 104,01% oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku o rentę, tj. z lat 1977-1996, który wyniósł 87,50%.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż organ rentowy przy ustalaniu wysokości renty nie uwzględnił jednak wskaźnika wysokości podstawy wymiaru o wartości 122,85%, wyliczonego z 10 kolejnych lat wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o rentę tj. z lat 1977-1986. Pominięcie tego wyliczenia, zdaniem Sądu Okręgowego, stanowiło błąd organu rentowego, za który ponosi odpowiedzialność. Sąd ten zauważył, iż sam organ rentowy w piśmie z dnia 10 marca 2011 r. przedłożonym w postępowaniu sygn. IV U 44/11, przyznał, iż przeliczenie podstawy wymiaru renty J. S. zostało dokonane z pominięciem jednego, najkorzystniejszego wariantu, lecz pomimo tego uchybienia Zakład odmawia ubezpieczonemu wypłaty wyrównania renty za miesiąc sierpień 2006 r.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji odmowa przyznania ubezpieczonemu żądanego wyrównania jest nieuzasadniona, albowiem organ rentowy już w sierpniu 2006 roku miał możliwość przeliczenia świadczenia według najkorzystniejszego wariantu. Nadto na wniosek ubezpieczonego z listopada 2006 roku, w którym J. S. zwracał uwagę Zakładowi na błędne wyliczenie jego renty, wnosząc o przeliczenie jego świadczenia przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z 10 lat wybranych z 20 lat kalendarzowych przed złożeniem wniosku o rentę, nie został w ogóle rozpatrzony. Zakład nie wydał bowiem decyzji odmawiającej przeliczenia renty ubezpieczonego, przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wyliczonego z 10 lat kalendarzowych, a jedynie pismem z dnia 18 grudnia 2006 roku poinformował ubezpieczonego, iż kwota wynikająca z przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia w oparciu o zarobki z lat 1975-1984 wyrównana została w decyzji przyznającej emeryturę.

Sąd ten stwierdził, wbrew jednak twierdzeniom Zakładu, iż w decyzji przyznającej emeryturę z dnia 29 września 2006 r., wyrównane zostało świadczenie rentowe, ale przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 104,01%, a nie 122,85%, jak tego domagał się odwołujący. Ubezpieczony co prawda nie odwołał się od powyższego pisma, albowiem z uwagi na brak pouczenia o przysługujących środkach zaskarżenia nie wiedział, że można je zakwestionować. Z tego też względu należało uznać, iż brak decyzji w zakresie odmowy przeliczenia renty przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 122,85% uniemożliwiło ubezpieczonemu złożenie odwołania w terminie.

Na marginesie Sąd Okręgowy wyjaśnił - wbrew żądaniom organu rentowego - iż nie zachodzą podstawy do odrzucenia odwołania, albowiem kwestia przeliczenia podstawy wymiaru renty nie była jeszcze przedmiotem postępowania sądowego. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie sygn. akt IV U 44/11 oddalone zostało odwołanie J. S., ale od decyzji przeliczającej emeryturę.

Nadto Sąd Okręgowy wskazał, iż odmówił dopuszczenia do udziału w sprawie pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C., którym udzielono pełnomocnictwa na podstawie art. 87 § 2 k.p.c.

Wyrok apelacją zaskarżył organ rentowy i domagając się jego zmiany oraz oddalenia odwołania, zarzucił naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art.133 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS.

Skarżący organ rentowy wskazał, iż decyzją z dnia 18.11.2010 r. dokonał przeliczenia emerytury i jednocześnie przy stwierdzeniu, że dotychczas wypłacane świadczenie ustalono w błędnej wysokości - wypłacono od dnia 1.10.2007r. tj. za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym złożono wniosek stosowne wyrównanie. Odwołując się do treści normy art.133 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r, o emeryturach i rentach z FUS, apelujący podniósł, że niezwłocznie po ustaleniu, że świadczenie było wypłacone w zaniżonej wysokości, organ rentowy dokonał stosownego wyrównania i wypłacił wyrównanie świadczenia za 3 lata wstecz. Nie ma natomiast, zdaniem organu rentowego, podstaw prawnych do wypłaty wyrównania za okres wcześniejszy czyli wychodzący poza okres 3-letni przewidziany w art.133 ustawy emerytalnej.

Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie albowiem jej podstawa jest nieusprawiedliwiona.

Przed przystąpieniem do analizy prawidłowości zaskarżonego wyroku, należy odnieść się do postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 14 listopada 2011 r. w przedmiocie odmowy dopuszczenia do udziału w sprawie pełnomocnika procesowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., nie będącego radcą prawnym ani adwokatem. Wprawdzie z mocy art.387 k.p.c., Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; to jednak w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Zastrzeżenie, że nieważność postępowania jest uwzględniana w granicach zaskarżenia oznacza, iż w razie stwierdzenia tego rodzaju uchybień, Sąd drugiej instancji musi respektować zakreślony przez skarżącego zakres żądanej kontroli zaskarżonego orzeczenia. W rezultacie takiego uregulowania problematyki uwzględniania nieważności postępowania przez Sąd drugiej instancji, skarżący nie ma obowiązku zgłaszania tej treści zarzutu.

Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności rozważył czy w postępowaniu przed Sądem Okręgowym nie doszło do naruszenia art.379 pkt 5 k.p.c. poprzez pozbawienie organu rentowego możliwości obrony swoich praw, skutkujące nieważnością postępowania. Bowiem stwierdzenie owej nieważności powoduje najdalej idące skutki procesowe z art.386 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 14 listopada 2011 r. odmówił dopuszczenia do udziału w sprawie w charakterze pełnomocników procesowych, szczegółowo wymienionych pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., którym udzielono pełnomocnictwa na podstawie art.87 § 2 k.p.c. W opozycji do poglądu Sądu Okręgowego, Sąd Najwyższy prezentuje stanowisko, iż pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, niebędący radcą prawnym ani adwokatem wykonujący pracę w Oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może być pełnomocnikiem tego organu w postępowaniu sądowym (vide: orzeczenia Sądu Najwyższego: uchwały z dnia 24 stycznia 2012 r., sygn. III UZP 3/11 oraz z dnia 9 lutego 2012 r., sygn. I UZP 10/11 oraz postanowienia z dnia 2 marca 2012 r.: sygn. I UZ 48/11, sygn. I UZ 49/11, sygn. I UZ 51/11; z dnia 21 lutego 2012 r., sygn. I UZ 55/11 - dotychczas niepublikowane). Jednakże w postępowaniu przed Sądem Okręgowym nie doszło do nieważności postępowania, gdyż o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 23 listopada 2011 r. został zawiadomiony profesjonalny pełnomocnik (k.15 a.s.), który nie stawił się na rozprawę (k.18 a.s.), zatem nie można uznać aby organ rentowy został pozbawiony możności obrony swych praw.

Natomiast za chybiony uznaje Sąd Apelacyjny zarzut apelacji, bowiem wbrew twierdzeniom skarżącego organu rentowego, Sąd Okręgowy prawidłowo rozstrzygnął o istocie sporu.

W uzupełnieniu stanowiska Sądu Okręgowego należy wskazać, co przyznaje apelujący, iż w związku z przedłożeniem przez ubezpieczonego w dniu 24 sierpnia 2006 r., dokumentacji płacowej za lata 1975-1984, organ rentowy dokonał przeliczenia podstawy wymiaru pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy z zastosowaniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru o wartości 104,01% i wypłacił wyrównanie za sierpień 2006 r. wraz z wypłatą przyznanej emerytury, decyzją z dnia 29 września 2006 r. Przy przeliczeniu podstawy wymiaru świadczenia rentowego na podstawie art.111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 Nr 39, poz.353 ze zm. – dalej zwanej ustawą), pomięto wariant wyliczenia podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych bezpośrednio poprzedzających rok, w którym został zgłoszony wniosek o rentę, a to z okresu lat 1977-1986. Nieuwzględnienie tego przeliczenia, dającego optymalny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru – 122,85%, spowodowało, iż wypłata renty za miesiąc sierpień 2006 r. nastąpiła w zaniżonej wysokości. Zatem nie może budzić wątpliwości, że w następstwie błędu Zakładu (którego nie neguje skarżący organ rentowy) świadczenie rentowe za ten miesiąc zostało wypłacone w nienależnej kwocie.

Na nieprawidłowość wyliczenia renty za miesiąc sierpień 2006 r. poprzez nieuwzględnienie przedłożonych zarobków za lata 1975-1984, ubezpieczony zwracał organowi rentowemu uwagę po raz pierwszy już w dniu 28 listopada 2006 r. Organ rentowy nie zweryfikował wówczas zasadności tego roszczenia, wskazując w piśmie z dnia 18 grudnia 2006 r. –– iż dokonał przeliczenia podstawy renty w oparciu o dostępną dokumentację i na podstawie obowiązujących przepisów (…) i nie zalega z żadną dopłatą (k.138 a.e.). Brak pouczenia o terminie i sposobie wniesienia odwołania zaważył na zaniechaniu przez ubezpieczonego dochodzenia swej pretensji na drodze postępowania sądowego. Wprawdzie przedmiotowe pismo organu rentowego, stanowiącego w istocie decyzję rozstrzygającą o uprawnieniach wnioskodawcy w kwestii wysokości pobieranej renty, zostało wydane z naruszeniem przepisu art.107 §1 k.p.a., to jednak brak pouczenia o środkach odwoławczych nie dyskwalifikują jej w stopniu odbierającym tej decyzji cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania. Zatem należy stwierdzić, iż decyzja dnia 18 grudnia 2006 r. jako niezawierająca pouczenia o prawie wniesienia odwołania, nie stała się decyzją prawomocną. Skoro dopiero w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Częstochowie w sprawie sygn. IV U 44/11, zainicjonowanym wniesieniem odwołania od decyzji z dnia 18 listopada 2010 r., przeliczającej emeryturę i wyrównującej świadczenie emerytalne, organ rentowy potwierdził, iż istnieje niedopłata renty za sierpień 2006 r. i ubezpieczony w dniu 5 lipca 2011 r. ponowił wniosek o wyrównanie świadczenia rentowego, to wniosek ten należy potraktować jako odwołanie od decyzji z dnia 18 grudnia 2006 r.

Uwzględniając powyższe, za nieuprawnione należy uznać twierdzenie skarżącego organu rentowego, iż roszczenie ubezpieczonego, domagającego się wyrównania renty nie może zostać zaspokojone z uwagi na uregulowanie art.133 ust.1 pkt 2 ustawy, albowiem w stanie faktycznym niniejszej sprawy ta norma prawna nie ma zastosowania.

Podsumowując, Sąd Apelacyjny stwierdza, iż zaskarżony wyrok odpowiada prawu, co czyni apelację bezzasadną i skutkuje jej oddaleniem, o czym orzeczono po myśli art.385 k.p.c.

/-/SSO del. E.Kocurek - Grabowska/-/SSA L.Jachimowska/-/ SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek