Sygn. akt III AUa 922/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2015 r. w Lublinie

sprawy A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość potrąceń

na skutek apelacji wnioskodawczyni A. G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 29 lipca 2014 r. sygn. akt VII U 1149/14

oddala apelację.

III AUa 922/14

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z 1 marca 2014 r. dokonał waloryzacji emerytury A. G., ustalając wysokość tego świadczenia brutto na kwotę 1505,25 zł. Świadczenie to zostało pomniejszone o kwotę 376.31 zł z powodu należności egzekwowanych na mocy tytuły wykonawczego. Organ rentowy wskazał, iż od 1 marca 2014 r. podstawę opodatkowania stanowi miesięcznie kwota 1505,00 zł oraz, że od powyższej daty zaliczka na podatek dochodowy odprowadzana do urzędu skarbowego wynosi 108,00 zł, składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi łącznie 135,47 zł, w tym odliczana od podatku wynosi 116,66 zł, odliczana z kwoty świadczenia wynosi 18,81 zł. W swojej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że od 1 marca 2014 r. wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 885,47 zł.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Lublinie wniosła A. G., domagając się jej zmiany poprzez zmianę kwoty pomniejszającej świadczenie do miesięcznej wypłaty. Ubezpieczona wnosiła o wypłatę kwoty świadczenia w wysokości 1012,13 zł począwszy od 1 marca 2014 r. wraz z odsetkami oraz o zasądzenie na jej rzecz od organu rentowego kwoty 8200,00 zł wraz z odsetkami do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia.

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 2014 roku oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że A. G. jest uprawniona do emerytury, której wysokość Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po dokonaniu waloryzacji od dnia 1 marca 2014 r., ustalił w wysokości 1505, 25 zł. Ma szereg długów z różnych tytułów, co do których zostały wydane tytuły wykonawcze nadesłane przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie, będące podstawą dla ZUS do dokonywania przewidzianych prawem potrąceń z przyznanego świadczenia. Łączna wysokość tego zadłużenia przewyższa miesięczną kwotę brutto przedmiotowego świadczenia.

Powyższe okoliczności Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach emerytalnych wnioskodawczyni i są one bezsporne.

Spornym zagadnieniem w niniejszej sprawie jest kwestia prawna, związana z zastosowaniem przez organ rentowy odpowiednich przepisów, regulujących zasady dokonywania potrąceń egzekucyjnych z emerytury.

Organ rentowy od dnia 1 marca 2014 r. przeprowadza waloryzację przy zastosowaniu waloryzacji 101,6 % ogłoszonego komunikatem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 lutego 2014 r. Wypłacane świadczenia oraz dodatki waloryzowane są przez pomnożenie kwoty świadczenia w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2014 r. przez wskaźnik waloryzacji.

Zgodnie z tymi zasadami organ rentowy w dniu 1 marca 2014 r., dokonał z urzędu waloryzacji emerytury przysługującej A. G., ustalając wysokość tego świadczenia brutto na kwotę 1505,25 zł. Wobec dokonania waloryzacji kwota świadczenia emerytalnego uległa podwyższeniu w stosunku do roku wcześniejszego, która z dniem 1 marca 2013 r. również na skutek dokonanej wówczas waloryzacji, kształtowała się na poziomie 1.481,55 zł. Tym samym, z uwagi na wzrost kwoty świadczenia otrzymywanego przez skarżącą, podwyższeniu uległa również kwota miesięcznych potrąceń z powodu należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych z kwoty 370,38 zł do kwoty 376, 31 zł. Organ rentowy do obliczenia kwoty wyżej wskazanych miesięcznych potrąceń zastosował następujący algorytm: 1505,25 x 25 % = 376,31 zł.

Wysokość emerytury skarżącej, po dokonanych przez ZUS potrąceniach w tym zaliczki na podatek dochodowy w kwocie 108,00 zł, składki na ubezpieczenia zdrowotne w kwocie 135,47 zł, należności egzekwowanych na mocy tytułu wykonawczego w kwocie 376,31 zł organ rentowy ustalił na kwotę 885,47 zł.

Sąd Okręgowy powołał się na przepis art. 139 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) zgodnie z którym ze świadczeń pieniężnych określonych w tej ustawie – po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych – podlegają potrąceniu m. in. należności wynikające z czynności cywilnoprawnych (jako sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne w rozumieniu pkt. 5 powołanego przepisu). Z kolei zgodnie z art. 140 ust. 1 pkt 3 tej ustawy, wspomniane potrącenia mogą być dokonywane do wysokości 25 % świadczenia, a w myśl art. 141 ust. 1 pkt 1) c) powołanej ustawy wolna od potrąceń w przypadku egzekwowanych należności wskazanego rodzaju jest kwota odpowiadająca 50 % najniższej emerytury lub renty – w zależności od świadczenia pobieranego przez ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy wskazał, że przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mają charakter przepisów bezwzględnie obowiązujących, co oznacza, iż w sytuacjach w nich określonych muszą być one stosowane przez organ rentowy (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 16 listopada 2006 r., III AUa 613/06). Organ rentowy przystępując do dokonywania potrąceń w pierwszej kolejności zobowiązany jest do odprowadzenia należności publicznoprawnych tj. zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne. Po odliczeniu tych należności uzyskuje się kwotę świadczenia do wypłaty (netto), od której organ rentowy może potrącać należności określone w art. 139 ust. 1 cyt. ustawy, co nie oznacza, że ustalenie kwoty dopuszczalnej wysokości potrącenia następuje od świadczenia netto.

Zgodnie bowiem z treścią art. 140 ust. 7 powołanej ustawy – wysokość części świadczenia podlegającego egzekucjom, o których mowa w ust. 1, oraz wysokość potrąceń, o których mowa w ust. 4, a także część świadczenia podlegającego potrąceniom, o których mowa w ust. 6 i 6a, oraz ustaloną orzeczeniem sądu, ugodą sądową lub aktem notarialnym procentową wysokość potrąceń ze świadczeń z tytułu należności alimentacyjnych bez wskazania sposobu ich naliczania, ustala się od kwoty świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Ponadto w art. 140 cyt. ustawy ustanowiono graniczne maksymalne kwoty, które mogą być potrącane ze świadczeń emerytalno-rentowych. Niezależnie od tego przy dokonywaniu jakichkolwiek potrąceń konieczne jest uwzględnienie regulacji z art. 141 ustawy, określającej tzw. kwoty wolne od potrąceń i egzekucji, tj. takie, które muszą być wypłacone dłużnikowi. Granice potrąceń na zaspokojenie egzekwowanych należności alimentacyjnych określono do wysokości 60% świadczenia (art. 140 ust. 1 pkt. 1), a innych egzekwowanych należności do wysokości 25% świadczenia (art. 140 ust. 1 pkt. 3).

Kwota wolna od potrąceń wyraża część świadczenia nieobjętą egzekucją i odpowiada określonemu procentowo ułamkowi najniższej emerytury lub renty, zależnie od rodzaju świadczenia pobieranego przez świadczeniobiorcę. Wysokość kwoty wolnej jest zróżnicowana w zależności od kategorii potrąceń, wskazane procenty odnoszą się do emerytury (renty) przy uwzględnieniu wzrostów, zwiększeń, dodatków oraz innych świadczeń wypłacanych wraz z emeryturą lub rentą na podstawie odrębnych regulacji. W przypadku egzekucji należności alimentacyjnych oraz sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi - wolna od egzekucji jest kwota równa 50% kwoty najniższej emerytury lub renty (art. 141 ust. 1 pkt .1 lit. b-c).

Na dzień wydawania zaskarżonej decyzji kwota najniższej emerytury wynosiła 844.45 zł (komunikat prezesa ZUS z 18 lutego 2014 r., M.P. z 2014 r., poz. 165), tak więc w odniesieniu do skarżącej wolna od potrąceń jest kwota 422,23 zł (844,45 x 50%).

W myśl powyższego, potrącenia dotyczące określonej tytułem wykonawczym należności innej niż świadczenie alimentacyjne dokonywane ze świadczenia emerytalnego A. G., które po dokonaniu przez organ rentowy waloryzacji w dniu 1 marca 2014 r. obliczono na kwotę 1.505,25 zł, nie mogą przekroczyć kwoty 376,31 zł (1.505,25 zł × 25 %), a wysokość świadczenia do wypłaty pozostałego po ich dokonaniu nie może być niższa niż 422,23 zł (844,45 x 50%).

Sąd Okręgowy ocenił, że organ rentowy w zaskarżonej decyzji właściwie zastosował powołane przepisy, ustalając wysokość renty A. G. do wypłaty w kwocie 844,45 zł – odejmując od świadczenia brutto zaliczkę na podatek oraz składkę zdrowotną, a następnie dokonując potrąceń zgodnie z wyżej przywołanym algorytmem. Wysokość potrącenia mieści się w dopuszczalnym zakresie 25 % świadczenia przed odliczeniem zaliczki i składki, a pozostała po nim kwota świadczenia do wypłaty jest wyższa, niż 422,23 zł.

Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazał, że przepisy w tym zakresie są jasne, a przedstawiony przez skarżącą sposób ustalania wskazanych potrąceń nie znajduje w nich żadnego oparcia.

W ocenie Sądu zaskarżona decyzja jest prawidłowa i nie podlega zmianie i w ślad za tym nie było także podstaw do rozpatrywania pozostałych żądań – w szczególności żądania zadośćuczynienia.

Od tego wyroku apelację wniosła wnioskodawczyni A. G. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucała sprzeniewierzenie się zasadom wyliczania kwot potraceń ze świadczeń, zasadom określonym w art.139, art.140, art.141 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wnosiła o zmianę wyroku. W uzasadnieniu apelacji przedstawiła pogląd, ze przed dokonywaniem potrąceń organ rentowy powinien ustalić kwotę wolną od potrąceń i dopiero od nadwyżki ponad tę kwotę dokonywać potrąceń w sposób określony powołanymi przepisami.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Istotą sprawy było ustalenie, czy organ rentowy, dokonując potrąceń należności ze świadczenia wnioskodawczyni prawidłowo zastosował obowiązujące w tym zakresie przepisy. W myśl art. 139 ust.1 ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie - po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych - podlegają potrąceniu, z uwzględnieniem art. 141, wymienione należności, w tym sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych. Potrącenia tych należności stosownie do przepisu art.140 ust.1 pkt.3 mogą być dokonywane w granicach do wysokości 25% świadczenia, z zastrzeżeniem wynikającym z przepisu art.141 ust.1 określającego, że przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5 wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi (pkt.1 ppkt.c) emerytury i renty są wolne od egzekucji i potrąceń w części odpowiadającej 50% kwoty najniższej emerytury lub renty - zależnie od rodzaju pobieranego przez emeryta (rencistę) świadczenia.

Usytuowanie wzajemne tych przepisów jednoznacznie wskazuje (wbrew twierdzeniom apelacji) na kolejność czynności przy dokonywaniu potrąceń ze świadczeń rentowych. Najpierw, przed dokonaniem potrąceń od świadczenia, odlicza się składkę na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy a następnie dokonuje się potrącenia do wysokości 25% świadczenia. Przepis art.141 ust.1 ustawy, na który powołuje się skarżąca, ma znaczenie gwarancyjne, tak by świadczenia pozostałe do wypłaty nie były niższe niż 50% kwoty najniższej renty. Te zasady zostały zastosowane przy obliczeniu wysokości świadczenia wnioskodawczyni i Sąd Apelacyjny w pełni podziela trafność stanowiska Sądu I instancji.

Z tych względów i na mocy art.385 KPC Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.