Sygn. akt XII Ga 577/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział XII Gospodarczy – Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący- Sędzia: SO Agata Pierożyńska

Sędzia: SO Janusz Beim (spr.)

Sędzia: SO Marta Kowalska

Protokolant: st.sekr.sądowy Ewa Janas

po rozpoznaniu w dniu 2 lipca 2014 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. M. i M. M.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o ustalenie

na skutek apelacji wniesionych przez powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie

z dnia 14 czerwca 2013 roku, sygn. akt IV GC 475/13/S

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda R. M. na rzecz strony pozwanej koszty postępowania apelacyjnego w kwocie 600,00 zł (sześćset złotych);

III.  zasądza od powódki M. M. na rzecz strony pozwanej koszty postępowania apelacyjnego w kwocie 600,00 zł (sześćset złotych).

UZASADNIENIE

Powodowie M. M. i R. M. wnieśli pozew przeciwko stronie pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. domagając się unieważnienia wszystkich umów handlowych zawartych ze stroną pozwaną, a dotyczących sprzedaży artykułów prasowych. W szczególności wskazali na umowy, które były podstawą innego procesu prowadzonego przed Sądem Rejonowym w Katowicach (sygn. akt I NC UPR 11247/02 i IX GNC 1407/04/10). We wskazanych procesach strona pozwana otrzymała prawomocne orzeczenia na swoją korzyść. Powódkę łączyła ze stroną pozwaną umowa z dnia 5 czerwca 2002 r., a powoda umowa z dnia 25 czerwca 2002r. Obie umowy dotyczyły sprzedaży m.in. artykułów prasowych i w obu umowach zawarta była klauzula o naliczaniu odsetek w wysokości 1 % dziennie za nieterminowe uregulowanie należności za dostarczony towar. Powodowie zarzucili, że te klauzule są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nadto w sposób nieuzasadniony prowadzą do nierówności stron, a ich naliczenie w konsekwencji znacznie przekracza wartość roszczenia głównego. Powodowie wskazali na toczące się postępowania egzekucyjne i na wysokość kwot jakie są egzekwowane. W szczególności wskazali na wysokość odsetek oraz kwot już wyegzekwowanych. W ocenie powodów, gdyby odsetki były zastrzeżone w maksymalnej ustawowej wysokości, zadłużenie już zostałoby uregulowane.

Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Zarzuciła, że powództwo zostało sformułowane nieprecyzyjnie oraz to, że w istocie zmierza do podważenia prawomocnych orzeczeń sądu. Nadto podniosła, że powodowie winni byli w tamtych postępowaniach podnosić zarzuty, o których jest mowa w tym pozwie czego nie uczynili , a podpisując wskazane umowy zgodzili się na takie warunki. W ocenie strony pozwanej powodowie nie maja interesu prawnego w ustaleniu nieważności umów.

W replice na odwiedź powodowie sprecyzowali żądanie wskazując konkretne umowy i postanowienia, których unieważnienia się domagają.

Wyrokiem z dnia 14 czerwca 2013r. Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie oddalił powództwo w całości (pkt I wyroku) i zasądził od powodów na rzecz strony pozwanej należne koszty procesu (pkt II wyroku).

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie sąd I instancji przedstawił stanowiska stron prezentowane w pozwie, odpowiedzi na pozew i w replice. W szczególności wskazał sąd na okoliczności bezsporne, tj. fakt zawarcia przedmiotowych umów, ich treści, przebiegu postępowań sądowych wytoczonych przez stronę pozwaną (w tym procesie przeciwko powodom) i efektu tych postępowań. W istocie w ocenie sądu I instancji stan faktyczny niezbędny dla rozstrzygnięcia niniejszego procesu był bezsporny.

W swoich rozważaniach prawnych sad I instancji wskazał na regulacje art. 189 kpc i przesłanki stosowania tej regulacji, tj. istnienie interesu prawnego po stronie powodowej. Wskazując na stanowisko prezentowane w judykaturze (wyroki SN z dnia 19 lipca 2000 r., II CKN 278/00, z dnia 28 listopada 2002 r., II CKN 1047/00 oraz wyroki powołane w Komentarzu – Kodeks postępowania cywilnego pod red K. Piaseckiego). Podkreślił sąd, że powodowie winni byli w tamtych postępowaniach podnosić odpowiednie zarzuty, a sądy wydając tam orzeczenia rozstrzygnęły już kwestię ważności umów.

Zwrócił uwagę sąd, że powodowie oświadczyli, iż unieważnienie umów ma służyć wytoczeniu powództwa przeciwegzekucyjnego. W tym kontekście sąd I instancji wskazując na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 stycznia 2000 r., II UKN 304/99 stwierdził, że powództwo o ustalenie nie może służyć pozyskiwaniu dowodów do innego postępowania. Zatem i z tej przyczyny nie została spełniona przesłanka istnienia interesu prawnego, a to musiało prowadzić do oddalenia powództwa. O kosztach sad orzekł w myśl zasady wynikającej z treści art. 98 kpc.

Powodowie w apelacji od wyroku zarzucili;

- naruszenie art. 189 kpc poprzez błędne ustalenie, że powodowie nie posiadają interesu prawnego w wytoczeniu powództwa i ustaleniu nieważności wskazanych postanowień umów

- naruszenie art. 232 kpc poprzez nieuwzględnienie przez sąd wszystkich okoliczności faktycznych zgłoszonych przez powodów

- naruszenie art. 233 kpc poprzez niedostateczne wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych mających znaczenie dla rozstrzygnięcia

- naruszenie art. 5 kc poprzez jego nieuwzględnienie w niniejszym postępowaniu pomimo istnienie przesłanek faktycznych podniesionych w pozwie.

Podnosząc powyższe zarzuty powodowie wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości „oraz o ustalenie bezwzględnej nieważności wskazanych postanowień umów z uwagi na treść art. 5 kc”. Wnieśli również o zasadzenie na ich rzecz kosztów postępowania .

W uzasadnienie swojej apelacji powodowie ponownie odnieśli się do wcześniejszych postępowań sądowych. Nie kwestionowali, że byli zadłużeni u strony pozwanej na kwoty, których ta strona domagała się w tamtych postępowaniach i z uwagi na treść art. 3 kpc w tamtych postępowaniach nie kwestionowali wydanych nakazów. Podkreślili jednak, że postępowanie strony pozwanej jest niewłaściwe, bowiem po kilku latach dochodzi zapłaty z tytułu odsetek, co jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W ocenie powodów sady nie powinny w obecnym porządku prawnym i społecznym sankcjonować takich działań. W obszernym wywodzie powodowie wskazali na aspekt moralny i etyczny działań strony pozwanej która domaga się od powodów zapłaty lichwiarskich odsetek.

Strona pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania

Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy zważył co następuje;

Apelacja jest nieuzasadniona.

Na wstępie Sąd Okręgowy podkreśla, że nie traci z pola widzenia problemu, jaki akcentowany jest w uzasadnieniu zarzutów apelacyjnych. Sądowi również z urzędu wiadomym jest, że spory sądowe związane z realizacją takich umów, jakie są przedmiotem niniejszego sporu, były rozpoznawane przez tutejsze Sądy Rejonowe i Sąd Okręgowy. W tych postępowaniach poszczególne postanowienia umowne umów zawartych w takich samych okolicznościach jak zawarli powodowie niniejszego procesu, były jednak kwestionowane co do zasady w toku sporu o zapłatę.

Nie jest zasadne stanowisko powodów, że w tamtych procesach (zakończonych prawomocnie kilkanaście lat temu) nie mogli zgłaszać odpowiednich zarzutów. To, że nie kwestionowali swojego zadłużenia głównego, nie odbierało im możliwości kwestionowania zobowiązania akcesoryjnego (jeżeli istotnie takim było), jakim były karne odsetki za opóźnienie.

Istotny jest jeszcze inny aspekt sprawy. Powodowie (w tym postępowaniu reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego) wnieśli powództwo znajdujące swoje oparcie w regulacji art. 189 kpc. Nadto w piśmie procesowym ich pełnomocnika z dnia 23 kwietnia 2013 roku rozważają wprost skorzystanie z instytucji powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 840 i nast. kpc).

Nie jest w ocenie Sądu Okręgowego rzeczą konieczną, aby na użytek niniejszego uzasadnienia szczegółowo omawiać specyfikę żądania znajdującego swoje oparcie w normie art. 189 kpc. Sąd I instancji był, co oczywiste, zmuszony uwzględnić specyfikę tego postępowania. Dał temu wyraz w szczególności wskazując na liczne orzeczenia Sądu Najwyższego i w efekcie tak sformułowane żądanie powodów podlegało oddaleniu.

W żadnej mierze nie doszło przy tym do zarzucanego w apelacji naruszenia art. 189 kpc. Właśnie sąd I instancji w sposób prawidłowy, wsparty stanowiskiem Sądu Najwyższego (por. wyrok SN z dnia 19 lipca 2000 r., II CKN 278/00, 28 listopada 2002 roku, II CJN 1047/00, z dnia 14 stycznia 2000 roku II UKN 304/99) wskazywał dlaczego powodowie nie mogą mieć interesu prawnego w wytoczeniu powództwa w oparciu o tę właśnie regulację. Nie można przecież utożsamiać interesu prawnego w rozumieniu w/w normy z interesem faktycznym.

Bezzasadne są zarzuty naruszenia przez sąd I instancji art. 233 czy też 232 kpc (w istocie łącznie sformułowane jako brak rozważania wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia). Podkreślenia wymaga, że w zasadzie cały stan faktyczny stanowiący podstawę do rozpoznania (i rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu opartego o art. 189 kpc), był między stronami bezsporny. Zatem trudno sądowi I instancji stawiać zarzutu, że nie uwzględnił wszystkich niezbędnych okoliczności.

Nie można również podzielić stanowiska, że sąd I instancji swoim orzeczeniem naruszył normy art. 5 kc. Jakkolwiek Sąd Okręgowy ponownie podkreśla, że treść klauzuli zawartych przez powodów umów, nakładająca na strony obowiązek zapłaty karnych, wysokich odsetek może być postrzegana jako obciążenie nadmierne, to jednak w kontekście stawianego sądowi I instancji zarzutu naruszenia (nieuwzględnienia) normy art. 5 kc, to stanowisko takie jest chybione. Ponownego podkreślenia wymaga, że powodowie mieli prawne możliwości kwestionowania tych postanowień umownych. Nie bez znaczenia jest i to, że po wydaniu orzeczeń powodowie nie podjęli działań zmierzających do spłaty zadłużenia. Nie można tracić z pola widzenia faktu, iż od wydania przeciwko powodom nakazów do chwili wszczęcia egzekucji, upłynęło wiele lat. Zapłata kwot głównych nastąpiła dopiero po wszczęciu egzekucji. Zasadą jest, że możliwość powołania się na regulacje art. 5 kc ma miejsce wyjątkowo a strona, która powołuje się na zasady współżycia społecznego, sama winna te zasady stosować. Uchylanie się przez powodów z obowiązku zapłaty kwot głównego zadłużenia (co sami przyznali) nie może nie mieć wpływu na możliwości powoływania się w tym procesie na art. 5 kc.

W tym kontekście Sąd Okręgowy ponownie podkreśla, że to powodowie reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, sięgnęli do roszczenia przewidzianego w art. 189 kpc. Skoro w uzasadnieniu apelacji podkreślają stan nadużycia prawa przez stronę pozwaną (a który to stan ma w ich ocenie miejsce po powstaniu tytułu egzekucyjnego) to powodowie nadal dysponują adekwatnymi do takich sytuacji instrumentami, a możliwość powołania się na regulacje art. 5 kc, może być potencjalnym źródłem obrony zobowiązanego przed uprawnionym (por. Kodeks cywilny; Komentarz, red. E. Gniewek, P. Marcinkowski, Wyd. CH BECK, Warszawa 2013, s. 22).

Zatem apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu i dlatego należało orzec jak w sentencji (art. 385 kpc).

O kosztach należnych od powodów na rzecz strony pozwanej orzeczono w myśl zasady wynikającej z treści art. 98 w zw. z art 108 § 1 kpc (pkt II i III).

Ref. I inst. SSR M. Synowski